1. Kumbi tituvwa uli asani isi pamwenga ŵanthu anyaki achitikiya vinthu vambula urunji?

 MA WAKUKOTA kweniso choko amubiya ndalama zaki zosi mwachinyengu. Mupapi yo watimukhumba cha mwana waki wamujowo waka ndi kuthaŵa. Munthulumi wamangika kwambula kunanga chechosi. Kumbi mutuvwa wuli asani mwavwa nkhani zenizi? Kukamba uneneska, tiguŵa ukongwa. Chifukwa wuli? Chifukwa taŵanthu tikwaskika ukongwa ndi vinthu vo vichitika, kwali vamampha pamwenga viheni. Mwaviyo, tikondwa asani pachitika vinthu vamampha kweni tiguŵa asani pachitika vinthu vambula urunji. Ndipu tikhumbisiska kuti yo wananga walonde chilangu ndipu yo amunangiya amupepesi. Asani venivi valeka kuchitika tizizwa ukongwa, ndipu titijifumba kuti: ‘Kumbi Chiuta wawona vo vichitika? Nanga ntchifukwa wuli waleka kuchitapu kanthu?’

2. Kumbi Habakuku wanguvwa wuli mumtima chifukwa cha vinthu viheni vo vachitikanga, nanga ntchifukwa wuli Yehova wangumukwiyiya cha?

² Kwamba kali ukongwa, ateŵeti akugomezgeka aku Yehova atijifumba mafumbu nge ngenanga. Mwakuyeruzgiyapu, mchimi Habakuku wangufumba Chiuta kuti: “Ntchifukwa wuli mutindilongo vinthu viheni? Ndipu ntchifukwa wuli mulekere kukandirizgana? Ntchifukwa wuli kusakaza ndipuso nkhaza ve pa masu pangu? Ndipuso ntchifukwa wuli mphindanu ndi kulimbana ve peposi?” (Habakuku 1:3) Yehova wangumukwiyiya cha Habakuku chifukwa cha mafumbu ngo wangufumba. Chifukwa wuli? Chifukwa Yehova wakutilenga munthowa yakuti tiyanjengi urunji. Venivi vilongo kuti tiyezga mo Yehova wawone pa nkhani ya urunji.

3. Ntchifukwa wuli tingakamba kuti Yehova waziŵa umampha ukongwa vinthu vambula urunji vo vichitika kuphara isi?

³ Yehova waziŵa vinthu vosi vambula urunji vo vichitika. Pakukamba va mu nyengu yaku Nowa, Bayibolu likamba kuti: “Yehova wanguwona  kuti uheni wa ŵanthu wenga ukulu pacharu chapasi ndipuso kuti maŵanaŵanu ndi makhumbiru nga mtima wawu, ngenga ngaheni pe nyengu zosi.” (Genezesi 6:5) Kumbi mazu ngenanga ngang’anamuwanji? Kanandi, isi tiziŵa ŵaka vinthu vambula urunji vo vatichitikiya pamwenga vo tavwa kuti vachitikiya ŵanthu anyaki. Kweni mwakupambana ndi isi, Yehova waziŵa vinthu vosi vambula urunji vo vichitika pacharu chosi. Kusazgiyapu yapa, iyu waziŵa so maŵanaŵanu ngaheni ngo ŵanthu ŵenangu, ngeningo ngatiŵachitiska kuti achitengi vinthu vambula urunji.—Yeremiya 17:10.

4, 5. (a) Kumbi Bayibolu lilongo wuli kuti Yehova waŵanaŵaniya ŵanthu wo atiŵachitiya vinthu vambula urunji? (b) Kumbi ndi vinthu vambula urunji nivi vo Yehova vikumuchitikiyapu?

⁴ Kweni Yehova waziŵa ŵaka cha vinthu vambula urunji vo vichitika. Mumalu mwaki, iyu watiŵaŵanaŵaniya ŵanthu wo achitirika vinthu vambula urunji. Mwakuyeruzgiyapu, pa nyengu yo ŵanthu amitundu yinyaki achitiyanga nkhaza Ayisirayeli, Yehova waŵachitiyanga lisungu “asani atamantha chifukwa cha ŵanthu wo aŵakandirizganga ndipuso wo aŵasuzganga.” (Ŵeruzgi 2:18) Panyaki namwi mukuwonapu kuti ŵanthu anyaki wo awona vinthu vambula urunji vichitika pafupipafupi, afika ŵaka pakuviziŵiliya ndipu chitima chimala. Kweni ndimu Yehova waliri cha! Chinanga kuti waja wachiwona vinthu vambula urunji vichichitika kwa vyaka pafufupi 6,000, kweni iyu weche kuvitinkha mbwenu. Ndipu Bayibolu lititisimikiziya kuti Yehova watinkhana ndi vinthu nge “lilimi laboza,” “manja ngo ngadira ndopa zambula mulandu,” ndipuso “kaboni waboza yo wapusika nyengu yeyosi yo walongoro.”—Nthanthi 6:16-19.

⁵ Aŵanaŵaniyani so mo Yehova wanguchenye mwanthazi alongozgi ambula urunji ŵa Ayisirayeli. Iyu wangukambiya mchimi waki Mika kuti waŵafumbi kuti: “Asi mutenere kuziŵa urunji?” Ndipu Yehova wati wakonkhoska mwakuvwika umampha mo alongozgi ŵenaŵa agwiriskiyanga ntchitu uheni mazaza ngawu, iyu wangukambiya so limu vo viŵachitikiyengi. Wangukamba kuti: “Azamudana Yehova kuti waŵawovyi, kweni wazakuŵamuka cha. Wazakuŵabisiya chisku chaki pa nyengu yeniyo, chifukwa cha ntchitu zawu ziheni.” (Mika 3:1-4) Venivi vilongo kuti Yehova watinkha ukongwa vinthu vambula urunji! Ndipu kumbukani kuti venivi ndivu nayu vaja vichimuchitikiya! Mwakuyeruzgiyapu, kwa vyaka masauzandi nganandi, Satana waja wachimunyoza kwambula chifukwa. (Nthanthi 27:11) Kusazgiyapu yapa, Yehova vingumuŵaŵa ukongwa  kuwona Mwana waki achimuchitiya vinthu vambula urunji, ndipu chinanga kuti “wanguchita chiheni chechosi cha,” iyu wangubayika nge chigeŵenga. (1 Peturo 2:22; Yesaya 53:9) Venivi vilongore limu kuti Yehova waziŵa vinthu vambula urunji vo vichitikiya ŵanthu ndipu watiŵaŵanaŵaniya.

6. Kumbi tituvwa wuli mumtima asani ŵanthu atitichitiya vinthu vambula urunji, nanga ntchifukwa wuli?

⁶ Chinanga kuti tiziŵa venivi vakukwaskana ndi Yehova, kweni isi tiguŵa ukongwa asani ŵanthu atichitiya vinthu vambula urunji pamwenga achitiya ŵanthu wo titiŵaziŵa. Tikulengeka muchikozgu chaku Chiuta ndipu kuchita vinthu vambula urunji kupambana ukongwa ndi mijalidu yaku Yehova. (Genezesi 1:27) Sonu nanga ntchifukwa wuli Chiuta wazomereza kuti vinthu vambula urunji vichitikengi?

7. Konkhoskani mo zina laku Yehova kweniso ulamuliru waki vingunyozeke mumunda wa Edeni.

⁷ Kwamuka kwa fumbu lenili kukoliyana ndi nkhani yinyaki yakukhumbika ukongwa. Nge mo tawone kali, Mlengi widu we ndi mazaza ngakulamuliya charu chosi kweniso ŵanthu wosi. (Salimo 24:1; Chivumbuzi 4:11) Kweni ŵanthu ŵati alengeka ŵaka, mungelu munyaki wangukamba boza lakukwaskana ndi Yehova ndipu wangukamba kuti iyu walamuliya umampha cha. Kumbi venivi vingwamba wuli? Yehova wangulamula Adamu yo wenga munthu wakwamba, kuti wangaryanga cha vipasu va mu chimiti chinyaki cho chenga mumunda wa Edeni. Ntchinthu wuli cho Yehova wangukamba kuti chimuchitikiyengi asani walekengi kuvwiya? Iyu wangumukambiya kuti: “Wazamukufwa nadi.” (Genezesi 2:17) Dangu lenili, lo Chiuta wangupaska Adamu ndi muwolu waki Heva, lenga lipusu. Kweni, Satana wanguchitiska Heva kugomezga kuti Chiuta wangunangisa kuŵapaska dangu lenili. Kumbi Satana wangukamba kuti ntchinthu wuli cho chichitikengi asani Heva wangarya chipasu cha mu chimiti cho angukanizgika? Satana wangupusika Heva kuti: “Kufwa, mufwengi cha. Pakuti Chiuta waziŵa kuti pa zuŵa lo mwazamuryiya vipasu va muchimiti cho, masu nginu ngazamujulika ndipu mwazamuyanana ndi Chiuta, mwazamuziŵa chamampha ndi chiheni.”—Genezesi 3:1-5.

8. (a) Kumbi Satana wang’anamuwanganji wachikamba mazu ngo wangukambiya Heva? (b) Kumbi ndi vinthu wuli vo Satana wangususka vakukwaskana ndi ulamuliru waku Chiuta?

 ⁸ Pakukamba mazu ngenanga, Satana wakhumbanga kuti Heva wagomezgi kuti Yehova wamupusika kweniso wamubisa chinthu chinyaki cho wakhumbikiya kuchiziŵa. Iyu wanguchitiska kuti Heva wayambi kumukayikiya Yehova. Yapa Satana wangunyoza zina laku Chiuta. Iyu wangulongo so kuti Yehova ngwakulamuliya wamampha cha. Kweni Satana wangukambapu cha mazu ngakulongo kuti wasuska ulamuliru waku Chiuta. Mumalu mwaki, wangususka mazaza kweniso urunji waki. Mukukamba kunyaki tingakamba kuti, iyu wakambiyanga ŵanthu ŵenaŵa kuti Yehova ngwakwenere cha kulamuliya kweniso kuti ngwakulamuliya wamampha cha.

9. (a) Kumbi ndi vinthu wuli vo vinguchitikiya Adamu ndi Heva chifukwa chakuleka kuvwiya, nanga pangubuka mafumbu wuli? (b) Ntchifukwa wuli Yehova wanguŵabaya cha wosi wo angumugarukiya nyengu yeniyo?

⁹ Pakumaliya paki, Adamu ndi Heva angumuvwiya cha Yehova ndipu angurya chipasu cha mu chimiti cho wanguŵakanizga. Ndipu kuleka kuvwiya kwawu kunguchitiska kuti alonde chilangu cha nyifwa nge mo Chiuta wangukambiya limu. Kweni boza lo Satana wangukamba lingwambisa mafumbu ngakukhumbika ukongwa. Kumbi mbuneneska nadi kuti Yehova we ndi wanangwa wakulamuliya ŵanthu, pamwenga ŵanthu akhumbika kujilamuliya ŵija? Kumbi Yehova walamuliya nadi munthowa yakwenere? Chifukwa chakuti Yehova we ndi nthazi ukongwa, watingi wabayengi wosi wo angumugarukiya nyengu yeniyo. Mafumbu ngo Satana wangwambisa, ngakwaskanga ukongwa nthazi zaku Chiuta cha, kweni zina laki, vo visazgapu so mo walamuliya ŵanthu. Mwaviyo, asani Chiuta wangubaya Adamu, Heva kweniso Satana nyengu yeniyo, vatingi visimikiziyengi cha kuti Chiuta walamuliya mwaurunji. Mumalu mwaki, vatingi viwonesengi nge kuti Satana wanenesanga. Mwaviyo, Chiuta wakhumbikanga kuzomereza kuti ŵanthu ajilamuliyi ŵija kwakanyengu kuti ajiwone ŵija kuti vo Satana wakambanga venga vaboza nadi.

10. Kumbi ndi vinthu wuli vo vaja vichitika chifukwa cha ulamuliru wa ŵanthu?

¹⁰ Kwa vyaka vinandi, ŵanthu ayesesa kuja ndi maboma ngakupambanapambana. Kweni vo vichitika vikoliyana ŵaka ndi vo  Bayibolu likamba kuti: “Munthu wapweteka munthu munyaki pakumulamuliya.” (Wakutawula 8:9) Ndichu chifukwa chaki mchimi Yeremiya wangukamba kuti: “Ini ndiziŵa umampha, yimwi Yehova, kuti nthowa ya munthu ye mwaku iyu mweneku cha. Munthu yo watenda walivi nthazi zakunyoloske maphazi ngaki.”—Yeremiya 10:23.

11. Ntchifukwa wuli Yehova wakuzomereza kuti ŵanthu asuzgikengi?

¹¹ Kutuliya pakwamba, Yehova wanguziŵa kuti ŵanthu akumanengi ndi masuzgu nganandi chifukwa chakujilamuliya ŵija. Kweni kumbi tingakamba kuti iyu wanguchita vinthu mwambula urunji pakuzomereza kuti venivi vichitiki? Awa! Tiyeruzgiyi kuti mwe ndi mwana mweniyo wakhumbika kuchitika opaleshoni, chifukwa we ndi matenda ngo wangafwa nangu. Yimwi muziŵa kuti mwana winu wazamukuvwa urwirwi chifukwa cha opaleshoni yo wachitikengi, ndipu mutimuvwiya lisungu chifukwa cha venivi. Chinanga kuti veviyo muziŵa kuti opaleshoni yo yimuwovyengi kuti wachiri kweniso kuti waje ndi umoyu wamampha. Mwakuyanana waka, Chiuta wanguziŵa kweniso wangukambiya limu kuti asani wangaŵazomereza ŵanthu kuti ajilamuliyengi ŵija, vazamuchitiska kuti akumani ndi masuzgu. (Genezesi 3:16-19) Kweniso iyu wanguziŵa kuti wangatuzgapu masuzgu ngosi asani wangazomereza kuti ŵanthu ajiwone ŵija masuzgu ngo ngaŵapu asani atijilamuliya ŵija. Kuchita venivi kungawovya kuti nkhani yakukwaskana ndi ulamuliru waku Chiuta yimukiki kwamuyaya.

12. kMwakukoliyana ndi vo vikonkhoskeka mu nkhani yaku Yobu, kumbi Satana wakukamba boza wuli lakukwaskana ndi ŵanthu?

¹² Pe chigaŵa chinyaki so chakukwaskana ndi nkhani yeniyi. Pakukamba kuti Chiuta ngwambula kwenere kulamuliya kweniso kuti ngwakulamuliya wamampha cha, Satana wangunyoza Yehova pe cha, kweni wangunyoza so ateŵeti wosi akugomezgeka aku Chiuta. Mwakuyeruzgiyapu, wonani vo Satana wangukambiya Yehova vakukwaskana ndi munthu murunji Yobu. Iyu wangukamba kuti: “Asi yimwi mwamuzingiliza ndi mpanda kuti mumuvikiliyi, kweniso kuti  muvikiliyi nyumba yaki ndi chechosi cho we nachu? Yimwi mwatumbika ntchitu za manja ngaki, ndipuso viŵetu vaki vayandana ukongwa mucharu. Kweni tambasuwani janja linu ndi kunanga chechosi cho we nachu, nadi panu, namwi mumuwonengi wachikutukani.”—Yobu 1:10, 11.

13. Kumbi Satana wang’anamuwanganji pa vo wangukamba vakukwaskana ndi Yobu, nanga ntchifukwa wuli tingakamba kuti venivi vikwaska so ŵanthu wosi?

¹³ Satana wangukamba kuti Yobu wayanjanga Chiuta kweniso kumuteŵete chifukwa chakuti wamuvikiriyanga ndi nthazi Zaki. Pakukamba venivi, iyu wang’anamuwanga so kuti kugomezgeka kwaku Yobu kwenga waka kwachinyengu ndipuso kuti wateŵetiyanga Chiuta chifukwa cha vinthu vo wamupaskanga. Pa nkhani yeniyi, Satana wangukamba kuti Yobu wangatuka Chiuta asani vinthu vosi vo wenavu vingamala. Iyu waziŵanga kuti Yobu wenga ‘munthu wakunyoloka ndipuso wakugomezgeka, wakopa Chiuta kweniso wakukhwecha vinthu viheni.’ a Sonu, iyu waŵanaŵananga kuti asani wangachitiska Yobu kuti waleki kuja wakugomezgeka kwaku Chiuta, ndikuti wangafiska kuchitiska so ŵanthu wosi kuti aleki kuteŵete Chiuta. Yapa, tingakamba kuti Satana wakambanga kuti ŵanthu ateŵete Chiuta chifukwa cha vinthu vo watiŵapaska. Mwaviyo, pakukhumba kulongo kuti nkhani iyi yikwaska ŵanthu wosi, iyu wangukambiya Yehova kuti: “Munthu wangapereka chechosi cho we nachu kuti wataski umoyu waki.”—Yobu 1:8; 2:4.

14. Kumbi mbiri yilongonji pa vo Satana wangukamba vakukwaskana ndi ŵanthu?

¹⁴ Mbiri yilongo kuti ŵanthu anandi a nge Yobu, alutirizga kuja akugomezgeka kwaku Yehova chinanga angakumana ndi mayeseru, ndipu venivi vipambana ndi vo Satana wangukamba. Ŵanthu ŵenaŵa akondwesa mtima waku Yehova chifukwa chakugomezgeka kwawu, ndipu venivi vichitiska kuti Yehova wamumuki Satana. Satana wanyoza Chiuta ndipu wakamba kuti ŵanthu angaleka kuteŵete Chiuta asani angakumana ndi masuzgu ngakulu. (Aheberi 11:4-38)  Kukamba uneneska, ŵanthu wo atanja Chiuta alekapu cha kumuteŵete. Yiwu alutirizga mbwenu kuja akugomezgeka chinanga angakumana ndi masuzgu ngakulu, ndipuso athemba Yehova kuti waŵapaski nthazi kuti akunthiyepu.—2 Akorinto 4:7-10.

15. Kumbi ndi fumbu wuli lo ŵanthu anyaki angafumba lakukwaskana ndi vyeruzgu vo Chiuta wanguperekapu munyengu yakuvuli kweniso vo wazamupereka kunthazi?

¹⁵ Kweni urunji waku Yehova ukwaska waka nkhani ya ulamuliru waki pe cha, mumalu mwaki ukwaska so kugomezgeka kwa ŵanthu. Bayibolu likonkhoska mo Yehova wanguyeruzgiya ŵanthu anyaki pakuŵija kweniso nge mtundu. Kweniso le ndi mauchimi nga vyeruzgu vo wazamupereka kunthazi. Ntchifukwa wuli titenere kugomezga kuti Yehova wapereka cheruzgu mwaurunji ndipuso kuti kunthazi wazamuyeruzga ŵanthu mwaurunji?

16, 17. Kumbi vakuwoniyapu nivi vo vilongo kuti ŵanthu awona vinthu mwambula kwenere pa nkhani ya urunji?

¹⁶ Pankhani yakukwaskana ndi Yehova, Bayibolu likamba kuti: “Nthowa zaki zosi zaurunji.” (Dotoronome 32:4) Palivi weyosi waku isi yo wangakamba kuti nthowa zaki zosi zaurunji, chifukwa kanandi tiziŵa vosi cha, vo vichitiska kuti tilekengi kuziŵa cho ntchakwenere. Mwakuyeruzgiyapu, ŵanaŵaniyani vo vinguchitika ndi Abrahamu. Iyu wanguŵeyere Yehova pa nkhani yakukwaskana ndi kubwangandulika kwa Sodomu, chinanga kuti ŵanthu a mutawuni yeniyi achitanga vinthu viheni. Iyu wangufumba Yehova kuti: “Kumbi munangengi nadi ŵanthu arunji pamoza ndi aheni?” (Genezesi 18:23-33) Mwambula kukayika, kwamuka kwenga kwakuti, awa. Yehova wanguwonesesa kuti Loti ndi ŵana ŵaki anthukazi afika umampha mu tawuni ya Zowari ndipu “wanguwisa sulufule ndi motu pa Sodomu.” (Genezesi 19:22-24) Chakuyeruzgiyapu chinyaki ntchaku Yona. Iyu wangukambiya ŵanthu a ku Ninevi kuti abwangandulikengi chifukwa cha vinthu viheni vo achitanga. Kweni ŵati alapa kweniso Yehova wati ŵaŵalongo lisungu, Yona “wangukwiya ukongwa” chifukwa chakuti Yehova wanguŵananga cha.—Yona 3:10–4:1.

¹⁷ Yehova wangusimikiziya Abrahamu kuti iyu walongo urunji pakunanga ŵanthu aheni ndipuso pakutaska ŵanthu arunji. Mukukamba kunyaki tingakamba kuti Yona wakhumbikanga kuziŵa kuti  Yehova ngwalisungu. Ndipu asani munthu waleka vinthu viheni vo wachitanga, Yehova waja “wakunozgeka kugowoka.” (Salimo 86:5) Mwakupambana ndi ŵanthu, Yehova wapereka cheruzgu chinononu cha kuti waziŵiki kuti ngwanthazi. Kweniso watondeka cha kuchitiya lisungu ŵanthu pakuwopa kuti anyaki angamuwona nge kuti ngwakulopwa. Mumalu mwaki, nyengu zosi iyu walongo lisungu asani mphakukhumbikiya kuchita viyo.—Yesaya 55:7; Ezekiyeli 18:23.

18. Kumbi vakuyeruzgiyapu va mu Bayibolu nivi vo vilongo kuti Yehova walekere vinthu viheni cha?

¹⁸ Chinanga kuti ve viyo, Yehova walekere vinthu viheni cha chifukwa chakukhumba kulongo ŵanthu lisungu. Mwakuyeruzgiyapu, Ayisirayeli ŵati ayamba kusopa angoza, Yehova wangukamba mwanthazi kuti: “Ndikuyeruzgengi mwakukoliyana ndi nthowa zaku kweniso ndikumbengi mulandu chifukwa cha ntchitu zaku zakuseruska. Jisu langu lazakukuchitiya chitima cha, ndipu ndazakukulenge lisungu cha, pakuti ndazakukulanga mwakukoliyana ndi nthowa zaku.” (Ezekiyeli 7:3, 4) Mwaviyo, asani ŵanthu akana kuleka nthowa zawu ziheni, Yehova wazakuŵalanga. Kweni wapereka cheruzgu asani pe ukaboni nadi wakukwana. Mwakuyeruzgiyapu, wati wavwa kudandawula kwa ŵanthu chifukwa cha Sodomu ndi Gomora, Yehova wangukamba kuti: “Ndilutengi kweniko kuti nkhawoni asani yiwu achita nadi vinthu mwakukoliyana ndi kudandawula ko ndavwa.” (Genezesi 18:20, 21) Tiwonga kuti Yehova ngwakupambana ukongwa ndi ŵanthu ŵeniwo athaŵiriya ŵaka kuyeruzga munthu ŵechendavwisi nkhani yosi, pamwenga kusaniya maukaboni ngakukwana! Ndichu chifukwa chaki Bayibolu likamba kuti Yehova ndi “Chiuta wakugomezgeka yo wachita cha vinthu vambula urunji.”—Dotoronome 32:4.

19. Kumbi tingachita wuli asani vititisuzga kuvwisa vo Yehova wanguchita pa nkhani yinyaki?

¹⁹ Bayibolu limuka mafumbu ngosi cha ngakukwaskana ndi vo Yehova wanguchita mu nyengu yakali, pamwenga vo wazamuchita kunthazi pakuziyeruzga munthu weyosi pakuyija kweniso nge gulu. Mwaviyo, asani tileka kuvwisa nkhani zinyaki pamwenga mauchimi nganyaki nga mu Bayibolu chifukwa chakuti vikukonkhoskeka mwakukwana cha, tingachita umampha kuja ŵaka ndi maŵanaŵanu  ngakuyanana ndi ngo mchimi Mika wenga nangu. Iyu wangulemba kuti: “Ndilindizgengi Chiuta wa utaski wangu.”—Mika 7:7.

20, 21. Ntchifukwa wuli tikhumbika kugomezga kuti Yehova wazamuchita cho ntchakwenere nyengu zosi?

²⁰ Tingakayikiyanga cha kuti pa chakuchitika chechosi, Yehova wazamuchita cho ntchakwenere. Chinanga vingawoneka kuti ŵanthu alekere vinthu vambula urunji, kweni Yehova walayizga kuti: “Kuweze nduzga nkhwangu, ndazamuweze ndini.” (Aroma 12:19) Mwaviyo, asani tilindizga Yehova kuti wazichitepu kanthu, nasi tingakamba mazu ngakuyanana ŵaka ndi ngo wakutumika Paulo wangukamba kuti: “Kumbi Chiuta ngwambula urunji? Awa!”—Aroma 9:14.

²¹ Pasonu panu, tija mu “nyengu zakusuzga ukongwa.” (2 Timote 3:1) Kuchita vinthu mwambula urunji ndipuso ‘kukandirizgana’ kwachitiska kuti ŵanthu anandi achitikiyengi vinthu vankhaza. (Wakutawula 4:1) Kweni Yehova wechendasinthi. Iyu weche kutinkha vinthu vambula urunji ndipu waŵanaŵaniya ŵanthu wo achitikiya vinthu vankhaza venivi. Mwaviyo, asani tilutirizgengi kuja akugomezgeka kwaku Yehova kweniso ku ulamuliru waki, iyu wazakutipaska nthazi kuti tikunthiyepu, mpaka pa nyengu yeniyo wazamutuzgiyapu vinthu vambula urunji vosi mu Ufumu waki.—1 Peturo 5:6, 7.