1. Ri ḓipfa hani musi ri tshi vhona u shayea ha khaṱulokwayo?

MUKEGULU wa tshilikadzi u fhurwa tshelede yoṱhe ye a vha o i vhulunga. Lutshetshe lu laṱwa nga mme alwo vha re na tshiṱuhu. Munna u valelwa khothoni nga ṅwambo wa vhukhakhi he a si vhu ite. Ni ḓipfa hani nga enea mafhungo? Zwi vhonala uri enea mafhungo a a ni vhaisa, nahone zwo fanela. Riṋe vhathu ri a kona u ṱalukanya vhuḓi na vhuvhi. Musi ha sa sumbedzwa khaṱulokwayo, ri a sinyuwa. Ri ṱoḓa we a khakhelwa a tshi lifhelwa nahone mukhakhi a tshi ṱarafiwa. Arali zwenezwi zwa sa itea, ri nga ḓivhudzisa: ‘Naa Mudzimu u a vhona zwine zwa khou itea? Ndi ngani a sa dzhii vhukando?’

2. Habakuku o ḓipfa hani nga u shayea ha khaṱulokwayo, nahone ndi ngani Yehova a songo mu sasaladzela zwenezwo?

² Kha ḓivhazwakale yoṱhe, vhashumeli vha Yehova vha fulufhedzeaho vho vhudzisa mbudziso dzi fanaho na dzenedzo. Sa tsumbo, Habakuku o rabela Mudzimu a ri: “U nnyitelani uri ndi vhone u shayea hungafha ha khaṱulokwayo? Ndi ngani u tshi tendela khakhathi, vhuvhi, vhuvemu, na tshiṱuhu zwi tshi phaḓalala hoṱhe?” (Habakuku 1:3, Contemporary English Version) Yehova ho ngo sasaladza Habakuku nge a vhudzisa mbudziso dzawe, ngauri ndi Ene we a vhumba vhathu, a vha ita uri vha vhe lutamo lwa khaṱulokwayo. Ee, Yehova o ri ṋea nḓivho uri ri ṱalukanye khaṱulokwayo yawe khulwane.

3. Ndi ngani hu tshi nga ambiwa uri Yehova u a vhona u shayea ha khaṱulokwayo u fhira riṋe?

³ Yehova u a vhona u shayea ha khaṱulokwayo. U a vhona zwine zwa khou itea. Bivhili i ri vhudza zwi tevhelaho nga ha misi ya Noaxe: “Yehova a vhona vhuvhi ha vhathu hó anda fhano shangoni, zwoṱhe zwiito na mihumbulo yavho zwí zwivhi fhedzi misi yoṱhe.” (Genesi 6:5) Ṱhogomelani ndeme ya eneo mafhungo.  Kanzhi nḓila ine ra pfesesa ngayo u shayea ha khaṱulokwayo yo thewa kha zwiitea zwi si gathi zwe ra vhuya ra zwi pfa kana zwe zwa itea kha riṋe. Zwo fhambanaho na zwenezwo, Yehova u a vhona u shayea kha khaṱulokwayo khunguluni yoṱhe. U hu vhona nga vhuḓalo! Zwiṅwe hafhu, u kona u ṱalukanya zwine mbilu ya elelwa—mahumbulele o tshinyalaho a mishumo i si yavhuḓi.—Yeremia 17:10.

4, 5. (a) Bivhili i sumbedza hani uri Yehova u a dinalea musi vhathu vhawe vha tshi farwa nga nḓila mmbi? (b) Yehova o kwamea hani nga u shayea ha khaṱulokwayo?

⁴ Fhedzi Yehova ha sokou vhona u shayea ha khaṱulokwayo zwa fhelela henefho fhedzi. U dovha a ṱhogomela nḓila ye ha huvhadza ngayo vhaṅwe. Musi vhathu vhawe vha tshi farwa luvhi nga tshaka dzi re maswina avho, Yehova o vha pfela vhuṱungu “vha tshi khou tambudzwa nga vha pwanyeledzi na vhaṱhuphi.” (Vhahaṱuli 2:18) Khamusi no no zwi ṱhogomela uri musi vhaṅwe vhathu vha tshi vhona u shayea ha khaṱulokwayo hu tshi anda, vha fheleledza vha sa tsha pfela vhuṱungu vhane vha khou khakhelwa. A zwo ngo ralo nga Yehova! O no vhona u shayea ha khaṱulokwayo nga vhuḓalo miṅwaha i ṱoḓaho u vha 6 000, naho zwo ralo u kha ḓi hu vhenga. Bivhili i a ri khwaṱhisedza uri zwithu zwi ngaho “lulimi lwa mazwifhi,” “zwanḓa zwe zwa shulula malofha a muvhuya,” “mu-amba-mazwifhi” zwi a mu nengisa.—Mirero 6:16-19.

⁵ Zwiṅwe hafhu, ṱhogomelani nḓila ye Yehova a sasaladza nga ho khwaṱhaho vharangaphanḓa vha sa fulufhedzei vha Isiraele. O hevhedza muporofita wawe uri a vha vhudzise uri: “Naa vha u ḓivha maitele a si vho-inwi naa!” Musi o no ṱalusa nga hu pfalaho u shumisa havho maanḓa avho luvhi, Yehova a amba hu tshee nga phanḓa zwine zwa ḓo itea kha vhenevha vhanna vhavhi, a ri: “Vha ḓo vhuya vha vhidzelela Yehova a si tsha aravha, misi iyo u ḓo vha sanda, ngauri mishumo yavho ndi mivhi.” (Mixa 3:1-4) Edzani u vhona nḓila ine Yehova a vhenga ngayo u shayea ha khaṱulokwayo! Ee, ho thoma ngae! Ho no fhela miṅwaha ya zwigidi Sathane a tshi khou ḓi mu nyadza. (Mirero 27:11) Zwiṅwe hafhu, Yehova o kwamea nga zwiito zwivhi zwa u shayea ha khaṱulokwayo musi Murwa wawe, we “a si ite zwivhi”  a tshi vhulahwa sa ḽivemu. (1 Petro 2:22; Yesaya 53:9) Zwi khagala uri Yehova u a vhona vhuṱungu ha vhane vha khou shengela nga ṅwambo wa u shayea ha khaṱulokwayo.

6. Ri nga ḓipfa hani musi ri tshi farwa nga nḓila ine ya sa sumbedze khaṱulokwayo, nahone ndi ngani?

⁶ Naho zwo ralo, musi ri tshi vhona u shayea ha khaṱulokwayo—kana ri tshi farwa nga nḓila i si yavhuḓi—ndi zwa nzulele uri ri halifhe. Ro itwa nga tshifanyiso tsha Mudzimu, nahone Yehova ha pfani na u shayea ha khaṱulokwayo. (Genesi 1:27) Nga zwenezwo-ha, ndi ngani Mudzimu a tshi tendela u shayea ha khaṱulokwayo?

7. Ṱalusani nḓila ye vhuvhusahoṱhe ha Yehova ha itelwa khaedu ngayo.

⁷ Phindulo ya yeneyi mbudziso i tshimbidzana na khani ya vhuvhusahoṱhe. Samusi ro zwi vhona, Musiki u na ndugelo ya u vhusa ḽifhasi na zwoṱhe zwine zwa vha khaḽo. (Psalme ya 24:1; Ndzumbululo 4:11) Naho zwo ralo, u thomani kha ḓivhazwakale ya vhathu vhuvhusi ha Yehova ho itelwa khaedu. Zwenezwi zwo itea hani? Yehova o laedza Adamu, muthu wa u thoma, uri a si ḽe muṅwe mutshelo wa muri u re tsimuni ye ya vha i haya hawe ha Paradiso. Ho vha hu tshi ḓo itea mini arali a sa thetshelese? Mudzimu o mu vhudza a ri: “U ḓo vha wa u fa.” (Genesi 2:17) Zwo vha zwi sa konḓi uri Adamu na Eva, musadzi wawe, vha thetshelese ndaela ya Mudzimu. Naho zwo ralo, Sathane o ita uri Eva a tende uri Mudzimu o vha e na vhutevheleli vhu songo teaho. Ho vha hu tshi ḓo itea mini arali a fule a ḽe mutshelo wa wonoyo muri? Sathane o vhudza Eva nga ho livhaho a ri: “A ni nga fi. Mudzimu a tshi ralo u ḓivha zwauri musi nó ḽa wone, maṱo aṋu a ḓo bonyolowa, na ḓo nga Mudzimu, na ḓo ḓivha vhuḓi na vhuvhi.” (Maḽeḓeretsendama ndi ashu.)—Genesi 3:1-5.

8. (a) Sathane o vha a tshi khou amba mini nga mafhungo e a a vhudza Eva? (b) Ndi khaedu ifhio ye Sathane a i vusa malugana na vhuvhusahoṱhe ha Mudzimu?

⁸ Kha mafhungo enea Sathane ho ngo amba uri Yehova u  khou dzumbela Eva mafhungo a ndeme fhedzi, fhedzi o dovha a amba uri O mu zwifhela. Sathane o ita nga vhulondi uri a sa kwame mafhungo a vhuvhusahoṱhe ha Mudzimu. Fhedzi o kwama u luga, u tea na u fanelea haho. Nga maṅwe maipfi, o amba uri Yehova o vha a sa khou shumisa vhuvhusahoṱhe Hawe nga nḓila yo lugaho nahone o vha a sa vhu shumiseli u thusa vhashumeli Vhawe.

9. (a) U sa thetshelesa ha Adamu na Eva ho bveledza mini, nahone zwenezwi zwo takusa mbudziso dzifhio dza ndeme? (b) Ndi ngani Yehova a songo sokou fhelisa eneo mashandukwa?

⁹ Nga ṅwambo wa zwenezwo, Adamu na Eva vha pfuka mulayo wa Yehova vha ḽa mutshelo wa muri wo dzivhiswaho. U sa thetshelesa havho zwo vha ita uri vha ṱarafiwe nga lufu, samusi Mudzimu o vha o laedza. Mazwifhi a Sathane o takusa dziṅwe mbudziso dza ndeme. Naa ngangoho Yehova u na ndugelo ya u vhusa vhathu, kana vhathu vha fanela u ḓivhusa? Naa Yehova u shumisa vhuvhusahoṱhe hawe nga nḓila ya khwine u fhira dzoṱhe? Yehova o vha a tshi nga vha o shumisa maanḓa awe oṱhe u itela u fhelisa eneo mashandukwa nga tshenetsho tshifhinga. Fhedzi mbudziso dzo takuswaho dzo vha dzi tshi kwama vhuvhusi ha Mudzimu, hu si maanḓa awe. Ngauralo u fhelisa Adamu, Eva, na Sathane zwo vha zwi tshi ḓo vha zwi songo sumbedza uri vhuvhusi ha Mudzimu ho luga. Nṱhani hazwo, zwo vha zwi tshi ḓo ita uri vhuvhusi hawe vhu timatimise. Nḓila nthihi fhedzi ya u sumbedza arali vhathu vho vha vha tshi nga kona u ḓivhusa nga hu bvelelaho nga nnḓa ha Mudzimu yo vha i tshi ḓo vhonala nga u ya ha tshifhinga.

10. Ḓivhazwakale yo dzumbulula mini malugana na vhuvhusi ha vhathu?

¹⁰ U ṱanḓulukana ha tshifhinga ho dzumbulula mini? Miṅwahani ya zwigidi, vhathu vho lingedza mifuda minzhi ya muvhuso, u katela na vhuvhusawoga, vhudemokirati, vhusoshala, na vhukomunisi. Vhunzhi ha yeneyo mivhuso i fanelwa nga maipfi a bvaho Bivhilini ane a ri: “Muthu a tshi vhusa muthu muṅwe a mu tshinya.” (Muhuweleli 8:9) Nga tshiitisi tshi pfalaho, muporofita Yeremia o amba uri: “Yehova! Ndi a zwi ḓivha,  muthu dzinḓila dzawe ha dzi vhusi; munna hune a ya ha ḓi-isi na̗ u̗ kanda a khwaṱhisa.”—Yeremia 10:23.

11. Ndi ngani Yehova o tendela vhathu vha tshi shengela?

¹¹ Yehova o vha a tshi zwi ḓivha u bva mathomoni uri u ḓilanga ha vhathu, kana u ḓivhusa zwo vha zwi tshi ḓo bveledza tshengelo nnzhi. Nga zwenezwo, naa o vha o khakha nga u tendela khaṱulo i tshi bvela phanḓa? Na kathihi! Ri tshi tou fanyisa: Kha ri ri ni na ṅwana ane a fanela u itwa muaro u itela uri a alafhiwe vhulwadze vhu vheaho vhutshilo khomboni. Ni a zwi ḓivha uri wonoyo muaro u ḓo ita uri ṅwana waṋu a pfe vhuṱungu vhuhulwane, nahone zwenezwi zwi a ni vhaisa vhukuma. Naho zwo ralo, ni a zwi ḓivha uri eneo maitele a ḓo ita uri ṅwana waṋu a ḓiphine nga mutakalo wa khwine nga u ya ha tshifhinga. Nga hu fanaho, Mudzimu u a ḓivha—nahone o dzula o amba—uri u tendela hawe vhuvhusi ha vhathu zwi ḓo ita uri vhathu vha pfe vhuṱungu nahone vha shengele. (Genesi 3:16-19) Fhedzi o vha a tshi zwi ḓivha uri honovhu vhuimo ho vha vhu tshi ḓo dzudzanyea lwa tshoṱhe arali a tendela vhathu vhoṱhe vha tshi vhona mvelelo mmbi dza vhushandukwa. Nga yeneyi nḓila khani yo vha i tshi ḓo dzudzanywa lwa tshoṱhe, u ya nga hu sa fheli.

12. Samusi zwo sumbedzwa kha mafhungo a Yobo, ndi u pomoka hufhio he Sathane a hu itela vhathu?

¹² Hu na ḽiṅwe sia ḽa enea mafhungo. A tshi pikisa u fanela na u luga ha vhuvhusi ha Mudzimu, Sathane o remba Yehova malugana na vhuvhusahoṱhe Hawe; nahone a dovha a remba na vhashumeli vha Mudzimu malugana na u fulufhedzea havho. Sa tsumbo, ṱhogomelani zwe Sathane a zwi vhudza Yehova malugana na Yobo munna o lugaho: “Naa a si Iwe we wa mu fhaṱela khura dza u tanga ene, na muṱa wawe, na zwoṱhe zwi re zwawe? Mishumo ya zwanḓa zwawe i fhaṱutshedzwa nga Iwe; masambi awe a ḓi anda a tshi ya, ó ḓala shango ḽoṱhe. Hone, edzou isa  tshanḓa tshau U dzhie zwoṱhe zwine a vha nazwo’, U vhone a tshi ḓo U ṱala.”—Yobo 1:10, 11.

13. Ndi mini zwe Sathane a zwi pomoka Yobo, nahone zwenezwi zwi katela hani vhathu vhoṱhe?

¹³ Sathane o amba uri Yehova o vha a tshi khou shumisa maanḓa Awe a u tsireledza u itela uri Yobo a ḓikumedze khae. Nga zwenezwo, hezwi zwo vha zwi tshi amba uri u fulufhedzea ha Yobo ho vha hu ha muhoyo, na uri u gwadamela Mudzimu u itela uri a wane zwiṅwe zwithu. Sathane o amba nga ho khwaṱhaho uri arali Yobo a dzimiwa phaṱutshedzo dza Mudzimu, o vha a tshi nga sema Musiki wawe. Sathane o vha a tshi zwi ḓivha uri Yobo o vha a tshi swayea kha “u luga na . . . u ofha Mudzimu, a sá pfani na zwivhi.” * Ngauralo arali Sathane a ita uri Yobo a si tsha fulufhedzea, zwo vha zwi tshi ḓo amba mini kha vhathu vhoṱhe? Nga zwenezwo Sathane o vha a tshi khou timatima u fulufhedzea ha vhathu vhoṱhe vhane vha ṱoḓa u shumela Mudzimu. Vhukuma a tshi ṱanḓavhudza eneo mafhungo, Sathane o vhudza Yehova uri: “Zwoṱhe zwine muthu [hu si Yobo fhedzi] a vha nazwo’, a nga zwi bvisa a tshi lamulela vhutshilo hawe.” (Maḽeḓeretsendama ndi ashu.)—Yobo 1:8; 2:4.

14. Ḓivhazwakale yo sumbedza mini malugana na u pomoka ha Sathane vhathu?

¹⁴ Ḓivhazwakale yo sumbedza uri vhathu vhanzhi vha fanaho na Yobo, vho dzula vha tshi fulufhedzea kha Yehova musi vha tshi sedzana na mulingo—a vho ngo ita zwe Sathane a zwi amba. Vho takadza mbilu ya Yehova nga buḓo ḽavho ḽa u fulufhedzea, nahone zwenezwo zwo ita uri Yehova a fhindule u goḓa ha Sathane ha u ḓikukumusa, ha uri vhathu vha ḓo litsha u shumela Mudzimu musi vha tshi sedzana na maṱhupho. (Vha-Heberu 11:4-38) Ee, vhathu vha mbilu dzavhuḓi vho hana u shandukela  Mudzimu. Na musi vho ḓaḓiswa nga vhuimo vhu tsikeledzeaho vhukuma, vho ḓitika tshoṱhe nga Yehova u itela uri a vha ṋee maanḓa a u konḓelela.—2 Vha-Korinta 4:7-10.

15. Ndi mbudziso ifhio ine ya nga vha hone malugana na khaṱulo dza Mudzimu dza tshifhingani tsho fhiraho na tshi ḓaho?

¹⁵ Fhedzi u shumisa ha Yehova khaṱulokwayo zwi katela zwi fhiraho khani ya vhuvhusahoṱhe na u fulufhedzea ha muthu. Bivhili i ri vhudza nga ha nḓila ye Yehova a haṱula ngayo vhathu na tshaka dzoṱhe. I dovha ya vha na vhuporofita ha khaṱulo dzine a ḓo dzi ita tshifhingani tshi ḓaho. Ndi ngani ri tshi nga vha na vhungoho ha uri Yehova o luga na uri khaṱulo dzawe dzi ḓo vha dzo lugaho?

16, 17. Ndi tsumbo dzifhio dzi sumbedzaho uri vhathu vha na mavhonele o linganyiselwaho musi zwi tshi ḓa kha khaṱulokwayo ya ngoho?

¹⁶ Malugana na Yehova, hu nga ambiwa zwo tea uri: “Dzinḓila dzawe dzoṱhe dzo luga.” (Doiteronomio 32:4) A huna na muthihi washu ane a nga ḓiamba uri o luga, ngauri tshifhinga tshinzhi mavhonele ashu o linganyiselwaho a ri ita uri ri sa kone u vhona zwo lugaho. Sa tsumbo, ṱhogomelani Abrahamu. O luvhelela Yehova malugana na u lozwiwa ha Sodoma—hu sa londwi vhuvhi ho kalulaho henefho. O vhudzisa Yehova uri: “Naa U nga lozwa vhavhuya huthihi na vhavhi naa?” (Genesi 18:23-33) Zwi khagala uri o vha a sa ḓo ita zwenezwo. Yehova o “nisa tsevhela na mulilo” muḓini wa Sodoma musi Loto o lugaho na vhananyana vhawe vho no swika muḓini wa Tsowari. (Genesi 19:22-24) Zwo fhambanaho na zwenezwo, Yona o ‘sinyuwa zwihulu’ musi Mudzimu a tshi hangwela vhathu vha Ninive. Samusi Yona o vha o no ḓivhadza u lozwiwa havho, o vha a tshi ḓo vha o takalela u vha vhona vha tshi lozwiwa—hu sa londwi u rembuluwa havho hu bvaho mbiluni.—Yona 3:10–4:1.

¹⁷ Yehova o khwaṱhisedza Abrahamu uri U shumisa hawe khaṱulokwayo a hu kateli u lozwa vhavhi fhedzi, fhedzi hu dovha ha katela u tshidza vhavhuya. Kha ḽiṅwe sia, Yona o dovha a guda  uri Yehova u a khathutshela. Arali vhavhi vha shandula nḓila dzavho, o “ḓiimisela u hangwela.” (Psalme ya 86:5, NW) U fhambana na vhathu vhane vha ḓipfa vha songo tsireledzea, Yehova ha haṱuli lu vhavhaho u sokou itela u sumbedza maanḓa awe, kana u litsha u pfela vhuṱungu nga ṅwambo wa u ofha uri u ḓo dzhiiwa sa a si na nungo. Tshawe ndi u sumbedza khathutshelo hune ha vha na tshiitisi tsha u ita nga u ralo.—Yesaya 55:7; Hesekiele 18:23.

18. Ṱalusani zwi tshi bva Bivhilini uri Yehova ha langwi nga maḓipfele zwao uri a dzhie vhukando.

¹⁸ Naho zwo ralo, Yehova ha ṱuṱuwedzwi nga maḓipfele zwao. Musi vhathu vhawe vha tshi vho ṱanganela kha u gwadamela midzimu i sili, Yehova o ḓivhadza nga ho khwaṱhaho uri: “Ndi u [“haṱula,” NW] zwo eḓanaho vhuṱudzi hau hoṱhe. A thi tsha ḓo u lavhelesa nga tshilidzi; hu ḓo vha u lifhedza ndi tshi U ita zwo eḓanaho vhuṱudzi hau.” (Hesekiele 7:3, 4) Ngauralo musi vhathu vha tshi rindidzwa nga zwivhi zwavho Yehova u haṱula nga ho teaho. Fhedzi khaṱulo yawe yo thewa kha vhuṱanzi ho khwaṱhaho. Nga zwenezwo, musi ‘bvumo ḽihulu’ ḽi tshi swika nḓevheni dzawe malugana na Sodoma na Gomora, Yehova o amba uri: “Zwino ndi ḓo tsa nda yo’ vhona arali vhó ita zwenezwo zwoṱhe zwe bvumo ḽazwo ḽa swika phanḓa hanga; kana vhá songó zwi ita ndi zwi ḓivhe.” (Genesi 18:20, 21) Ri livhuha lungafhani uri Yehova ha fani na vhathu vhane vha ita phetho nga u ṱavhanya vha sa athu pfa mafhungo nga vhuḓalo! Vhukuma, nga hune Bivhili ya amba ngayo, Yehova ndi “Mudzimu wa ngoho a sí na mazwifhi, Mululamisi, ha ṱaluli.”—Doiteronomio 32:4.

19. Ri nga ita mini arali ri sa pfesesi zwavhuḓi nḓila ine Yehova a shumisa ngayo khaṱulokwayo yawe?

¹⁹ Bivhili a i ṱalusi zwoṱhe zwe Yehova a zwi ita tshifhingani tsho fhiraho; kana u ṋea zwidodombedzwa zwoṱhe nga ha nḓila ine a ḓo haṱula ngayo vhathu na zwigwada tshifhingani tshi ḓaho. Musi ri sa pfesesi maṅwe mafhungo kana vhuporofita vhu re Bivhilini, ri nga sumbedza u fulufhedzea u fana na muporofita  Mixa, we a ṅwala uri: “Ndi lindela Mudzimu wa u tshidza.”—Mixa 7:7.

20, 21. Ndi ngani ri tshi nga vha na fulufhelo ḽa uri Yehova u ḓo ita zwo lugaho misi yoṱhe?

²⁰ Ri nga vha na fulufhelo ḽa uri kha vhuimo vhuṅwe na vhuṅwe, Yehova u ḓo ita zwo lugaho. Naho vhathu vha tshi fara vhaṅwe nga nḓila ine ya sa sumbedze khaṱulokwayo, Yehova u fulufhedzisa uri: “U lifhedza ndi hanga, ndi Nṋe ané nda ḓo tevhedza!” (Vha-Roma 12:19) Arali ra lindela, ri ḓo tendelana na maipfi a muapostola Paulo a sumbedzaho fulufhelo ḽo khwaṱhaho, ane a ri: “Ri nga ri mini zwino? Mudzimu u shaya khaṱulokwayo kani? Na ka-thihi!”—Vha-Roma 9:14, vhambedzani NW.

²¹ Zwa zwino ri tshila ‘zwifhingani zwi lemelaho.’ (2 Timotheo 3:1) U shayea ha khaṱulokwayo na “maṱhupho” zwo ita uri vhathu vhanzhi vha farwe nga tshiṱuhu. (Muhuweleli 4:1) Naho zwo ralo, Yehova ho ngo shanduka. U kha ḓi vhenga u shayea ha khaṱulokwayo, nahone u a dinalea vhukuma musi vhaṅwe vhathu vha tshi shengedzwa. Arali ra dzula ri tshi fulufhedzea kha Yehova na vhuvhusahoṱhe hawe, u ḓo ri ṋea maanḓa a u konḓelela u swika tshifhingani tsho vhewaho musi a tshi lulamisa u shayea ha khaṱulokwayo vhuvhusini ha Muvhuso wawe.—1 Petro 5:6, 7.