Ajawule pa ndandanda

Ajawule pa ndandanda wa yindu

MTWE 12

“Ana Mlungu Jwangali Chilungamo?”

“Ana Mlungu Jwangali Chilungamo?”

1. Ana yindu yangali chilungamo yikusatukwaya uli?

MJWAMKOGWE jwamasije jwamkalambale amjiŵile mbiya syaŵasunjile kuti chakamulichisye masengo kusogolo. Nangolo jwakusakala mtima jukalesile kalikandi kakwe mwangali chanasa. Jwamlume ali mu ukayidi ligongo lyakumlambuchisya magambo. Ana akupikana uli ni yakutendekwa yosopeyi? Komboleka chisyasyo chilichose pelepa chikwatesya chanasa soni yili yakupikanika kupikana myoyo. Ŵanduwe tukusakombola kulekanganya chachili chakuŵajilwa ni chakusakala. Pachitendekwe chindu changali chilungamo yikusatusakalisya. Tukusasaka kuti mundu jwatendeledwe yangali chilungamojo alipilidwe soni jwakulemwajo apochele chilango. Naga yeleyi ngayikutendekwa tukusaliwusya kuti, ‘Ana Mlungu akuyiwona yayikutendekwayi? Ligongo chichi jwalakwe ngakutendapo kandu?’

2. Ana Habakuku jwapikene uli ligongo lya yindu yangali chilungamo, soni ligongo chichi Yehofa nganamjimba magambo?

2 Mumbili josope ja ŵandu, ŵakutumichila ŵakulupichika ŵa Yehofa aŵele ali mkuwusya yiwusyo yakulandana ni yeleyi. Mwachisyasyo, jwakulochesya Habakuku jwapopesile kwa Mlungu kuti, “Lingongo chichi akundendekasya kuyiwona yangali chilungamo mpela ayi? Ligongo chichi akukunda chiwawa, kasa malamusi soni ngasa kuŵa palipose?” (Habakuku 1:3, Contemporary English Version) Yehofa nganamjimba magambo Habakuku ligongo lyakuwusya mwakuwona mtima pakuŵa Jwalakwe ni juŵaŵisile mwa ŵandu mtima wakusaka yindu yachilungamo. Yisyene, Yehofa ŵatupele panandi kamtima kakusaka yindu yachilungamo.

Yehofa Akusaŵengana ni Yangali Chilungamo

3. Ligongo chichi mpaka tujile kuti Yehofa akusamanyilila yangali chilungamo kupunda m’weji?

3 Yehofa akusayiwona yindu yangali chilungamo yosope yayikutendekwa. Pakwamba ya m’masiku ga Nowa, Baibulo jikusati, ‘Ambuje ŵayiweni kuti yitendo ya ŵandu ŵa pa chilambo chapasi yili yakusakala mnope, ni kuti soni nganisyo sya mitima jawo sili syakusakala ndaŵi syosyope.’ (Genesesi 6:5) Kwende tuganichisye kusosekwa kwa maloŵega. Ndaŵi syejinji, tukusamanyilila yindu yangali chilungamo kupitila pa yindu yamnono yatugambile kupikana kapena yayitutendechele paumi. Mwakulekangana ni yeleyi, Yehofa akusamanyilila yangali chilungamo ya pachilambo chosope. Jwalakwe akusayiwona yosope. Kupunda pelepa, Yehofa akusayiwona yayikusatendekasya kuti mundu atende yindu yangali chilungamo.—Yelemiya 17:10.

4, 5. (a) Ana Baibulo jikusalosya chamtuli kuti Yehofa akusasamala ya ŵandu ŵatendeledwe yangali chilungamo? (b) Ana Yehofa jwasimene ni yangali chilungamo yamtuli?

4 Yehofa akusatenda yejinji kupunda gamba kuyiwona yindu yangali chilungamo. Jwalakwe akusasamala ya ŵandu ŵatendeledwe yangali chilungamo. Ŵandu ŵakwe patendeledwe yangali chilungamo ni adani ŵawo, Yehofa “ŵatendelaga chanasa jemanjaji ligongo ŵawuwulaga mkulaga ni mkusawusidwa kwawo.” (Ŵakulamula 2:18) Komboleka ayiweni kuti mundu payiweni kwandaŵi jelewu yangali chilungamo yili mkutendekwa, ngakusakola chanasa ŵane pakutendeledwa yangali chilungamo. Nambo nganiŵa myoyo ni Yehofa. Jwalakwe aŵele ali mkuyiwona yangali chilungamo kwa yaka yakupunda 6,000. Nambope Yehofa nganachenga mwakusajiwonela ngani ja ungali chilungamo. Mmalo mwakwe Baibulo jikusatusimichisya kuti jwalakwe akusaŵengana ni “lulumi lwa unami,” “makono gakuwulaga ŵandu ŵangalemwa kose” soni “mboni ja unami ja kusongona mabosa.”—Misyungu 6:16-19.

5 Kwende tulolesoni mwele Yehofa ŵajamuchilaga achimlongola wa Aisalaeli ŵangakulupichika. Jwalakwe jwamtumile jwakulochesya jwakwe kukwawusya jemanjaji kuti, “Ana ngaŵaga jemanja ni ŵimkwenela kumanyilila chilungamo?” Panyuma pakulondesya mwakupikanika chenene kakamulichisye masengo kangaŵajilwa ka machili gawo, Yehofa jwalochesye yakuyichisya ya chinyengo chawo. Jwalakwe jwatite, “Ndaŵi jikwisa pitimchililila kwa Ambuje nambo ngisamjanga. Ndaŵi jelejo tachimlosya ndungu ligongo lyakuti masengo genu gali gakusakala.” (Mika 3:1-4) Yisyene, Yehofa kusaŵengana ni yangali chilungamo. Jwalakwe pakwete payimtendechele yangali chilungamo. Kwa yaka masawusande gejinji, Satana aŵele ali mkumnyosya jwalakwe. (Misyungu 27:11) Konjechesya pelepa, Yehofa yamkwayiye mnope pele Mwanache jwakwe jwatendeledwe yindu yangali chilungamo. Jwalakwe jwawulajidwe mpela chigaŵenga atamose kuti “nganatenda chilichose chakulemwa.” (1 Petulo 2:22; Yesaya 53:9) Mwangakayichila, Yehofa akusamanyilila kapena kukola lung’wanu ni ŵandu ŵakusalaga ni yangali chilungamo.

6. Patusimene ni yangali chilungamo ana tukusatenda yamtuli, soni ligongo chichi?

6 Nambope, patuyiwene kapena kutendeledwa yangali chilungamo, mwachipago tukusasaka kutendapo kandu mwamachili. Mlungu ŵatupanganyisye mchiwanichisyo chakwe soni ungali chilungamo yili yakulekangana mnope ni ndamo sya Yehofa. (Genesesi 1:27) Sano, ligongo chichi Mlungu akusayikunda yangali chilungamo?

Ngani ja Ulamusi Wekulungwa wa Mlungu

7. Ana ulamusi wa Mlungu wakayichilidwe chamtuli? Alondesye.

7 Kwanga kwa chiwusyochi kukukamulana ni ngani ja ulamusi wekulungwa wa Mlungu. Mpela mwatuyiwonele kala, Juŵatupanganyisye ali jwakuŵajilwa kulamulila chilambo soni yosope yayikusatama mwelemo. (Salimo 24:1; Chiwunukuko 4:11) Nambope, kundanda kwa mbili ja ŵandu, ulamusi wa Yehofa wakayichilidwe. Ana yeleyi yatendekwe uli? Yehofa jwamlamwile mundu jwandanda, Adamu, juŵatamaga mumgunda wele waliji Paladaiso, kuti akalya yisogosi ya m’chitela chine chakwe chachaliji mumgundawu. Ana chikatendekwe chichi yikaŵe kuti jwalakwe nganapikanila? Mlungu jwamsalile kuti, “Timchiwa.” (Genesesi 2:17) Lilamusili nganiliŵa lyakusawusya kwa Adamu kapena kwa Hawa. Atamose yaliji myoyo, Satana jwamtendekasisye Hawa kulupilila kuti Yehofa ali jwakalalisya yindu. Ana akasimene ni yakuyichisya yamtuli yikaŵe kuti ŵalile chisogosicho? Satana jwamsalile Hawa kuti, “Kuwa ngasim’wa. Mlungu akumanyilila kuti, pa ndaŵi jitimchilya yisogosi yeleyi, meso genu tigachiwuguka ni timchiŵa mpela mwaŵelele Mlungujo, timchimanyilila yindu yambone ni yakusakala.” (Maloŵega tugombelechesye m’weji.)—Genesesi 3:1-5.

8. (a) Ana maloŵe gele Satana ŵaŵechete kwa Hawa gagopolelaga chichi? (b) Ana Satana jwakayichile chichi pakwamba ya ulamusi wa Mlungu?

8 Maloŵe gaŵaŵechete Satana nganigagamba kulosya kuti Yehofa jwamsisilaga Hawa chindu chinechakwe chaŵasosekwaga kuchimanyilila, nambo galosisyesoni kuti Yehofa jwamlambwisye. Mwakusamala Satana nganasisya yakuti Mlungu ali jwakuŵajilwa kuŵa jwakulamulila. Nambo jwalakwe jwasisisye litala lyaŵakamulichisyaga masengo Yehofa pakulamulila. M’maloŵe gane, jwalakwe jwatite Yehofa ngakulamulila mwachilungamo soni kalamulile kakwe kali kangakamulana ni yakusaka ya ŵandu ŵakwe.

9. (a) Ligongo lyakuti Adamu ni Hawa nganapikanila Mlungu, ana ŵasimene ni yamtuli, soni ana yeleyi yatendekasisye kuti paŵe yiwusyo yapi? (b) Ana ligongo chichi Yehofa nganagamba kwawulaga ŵangapikanilawo?

9 Kaneko, Adamu ni Hawa nganapikanila Yehofa mwakulya chisogosi ya m’chitela chaŵalekasisye. Ligongo lyakuti nganapikanila, ŵasosekwaga kupochela chilango cha chiwa, mpela mwaŵaŵechetele Yehofa. Unami wa Satanawu ŵayikasisye yiwusyo yejinji. Ana yili yisyene kuti Yehofa ali jwakuŵajilwa kwalamulila ŵandu, kapena ŵandu akusosekwa kulilamulila jika? Ana Yehofa akusalamulila mwakuŵajilwa? Yaliji yakomboleka kwa Yehofa jwali jwamachili kwawulaga ŵangapikanilawo ndaŵi jijojo. Nambo nganiji jakwayaga ulamusi wakwe ngawa machilii gakwe. Konanga Adamu, Hawa soni Satana ngamkanikulosya kuti Mlungu akusalamulila mwachilungamo. Naga akatende yeleyi yikatendekasisye kuti ulamusi wakwe ukayichilidwe mnope. Pasosekwaga kupita ndaŵi kuti yiwonechele naga yili yakomboleka ŵandu kulilamulila jika pali pangali Mlungu.

10. Ana mbili ja ŵandu jilosisye chichi pakwamba ya ulamusi wa ŵandu?

10 Ana kupita kwa ndaŵi chiwonechele chichi? Ŵandu alinjile maboma gakulekanganalekangana. Baibulo jasasile mwangapita mumbali yakuyichisya ya maboma gosopega kuti, “Pana ŵandu ŵakusiŵalamulilaga achimjawo mwangalwe kapena kuti mwangasa.” (Jwakulalichila 8:9) Paligongo lyambone, jwakulochesya Yelemiya jwaŵechete kuti, “Ŵalakwe Ambuje, ngumanyilila kuti umi wakwete mundu nganiwuŵa wakwe; mundu ngaŵa mkukomboleka kulilongolela jikape.”—Yelemiya 10:23.

11. Ligongo chichi Yehofa jwakundile kuti ŵandu asimane ni yipwetesi?

11 Yehofa jwayimanyi pandanda kuti kulilamulila jika kwa ŵandu kuchiyikasya yakusawusya yejinji. Ana kuyikunda yakusawusyayi kuti yipitilile waliji ungali chilungamo? Iyayi. Tuwanichisye kuti akwete mwanache jwakusosekwa kumtenda opaleshoni. Akumanyilila kuti mwanachejo chapikane kupweteka pakumtenda opaleshonijo mwamti yikwatesya chanasa. Nambosoni akumanyilila kuti opaleshonijo chijimkamuchisye kuti alame. Mwakulandana ni yeleyi Mlungu jwamanyilile soni jwalochesye kuti kukunda kwakwe kuti ŵandu alilamulileje kuchiyikasya yakusawusya yejinji. (Genesesi 3:16-19) Nambosoni jwamanyililaga kuti ŵandu chachikola umi wambone soni wamtendele naga jwalakwe akukunda kuti ŵandu asimane ni yakuyichisya ya ungapikanila. Kweleku kukaliji kumasya ngani jakwamba ulamusi wa Mlungu mpaka kalakala.

Ngani Jakwamba Kulupichika kwa Ŵandu

12. Mwakamulana ni ngani ja Yobu, ana Satana akusiŵalambuchisya chichi ŵandu?

12 Panasoni mbali jine jajikusakwaya nganiji. Satana nganagamba kukayichila ya Ulamusi wa Mlungupe. Jwalakwe jwakayichilesoni ya kulupichika kwa ŵakutumichila ŵa Mlungu. Mwachisyasyo, kwende tulole yajwaŵechete Satana kwa Mlungu pakwamba ya mundu jwakulupichika Yobu. Jwalakwe jwatite, “Wawo aŵele ali kumchinjilichisya jwalakwe jula, pamo ni liŵasa lyakwe ni yindu yosope yakwete. Wawo soni ŵajaliwasisye yosope yakusatenda jwalakwejo, nipo yilangwa yakwe yili yejinji mchilambomo. Sambano agambe kulinga kumtyochesya jwalakwejo yakwete, jwalakwejo tachatukana wawojo ali mkulola.”—Yobu 1:10, 11.

13. Ana Satana jwagopolelaga chichi pajwasisyaga kulupichika kwa Yobu, soni ana yeleyi yikukwaya chamtuli ŵandu wosope?

13 Yajwaŵechete Satana yalosyaga kuti Yehofa jwakamulichisyaga masengo machili gakwe gakuchenjela pakusaka kusuma kulupichika kwa Yobu. Yeleyi yagopolelaga kuti Yobu jwamlambilaga Mlungu pakusaka kupata yineyakwe. Satana jwasimichisye kuti naga Mlungu akuleka kumpa upile Yobu, yakuchisya yakwe Yobujo akamtukene Mlungu. Satana jwamanyililaga kuti Yobu, “ali jwangalemwa soni jwakulungamika.” * Sambano, naga Satana akakombole kumasya kulupichika kwa Yobu, ana yeleyi yikagopolele chichi kwa ŵandu wosope? Pelepatu Satana jwakayichilaga kulupichika kwa ŵandu wosope ŵakusasaka kumtumichila Mlungu. Pakusaka kulosya kuti nganiji jili jekulungwa, Satana jwamsalile Yehofa kuti, “Mundu akukomboleka kupeleka yosope yakwete kuti jwalakwejo aŵe chijumi.” (Maloŵega tugombelechesye m’weji.)—Yobu 1:8; 2:4.

14. Ana mbili ja ŵandu jilosisye chichi pa yaŵaŵechete Satana pakwamba ŵandu?

14 Mbili ja ŵandu jilosisye kuti ŵajinji aŵele ŵakulupichika kwa Yehofa mu ndaŵi jakusawusya, mpela muŵatendele Yobu. Yeleyi yili yakulekangana ni yaŵaŵechete Satana. Ligongo lyakuŵa ŵakulupichika, jemanjaji atendekasisye kuti Yehofa asangalaleje. Yeleyi yitendekasisye kuti Yehofa ajanje unami wa Satana wakuti ŵandu mpaka aleche kumtumichila Mlungu naga ali asimene ni yakusawusya. (Ahebeli 11:4-38) Yisyene, ŵandu ŵa mtima wambone akanile kulosya ndungu syawo kwa Mlungu. Atamose pasimene ni yakusawusya, jemanjaji akusamdalila mnope Yehofa jwakusapa machili kuti apakombole kupilila.—2 Akolinto 4:7-10.

15. Ana ni chiwusyo chapi champaka chipagwe pakwamba ya chilango chapelecheje Mlungu munyumamu soni chachachipeleka msogolo?

15 Nambo kulosya chilungamo kwa Yehofa kukusakwaya yejinji kupwatika pa ngani jakwamba ulamusi wakwe soni kulupichika kwa ŵandu. Baibulo jikusatusalila ngani syakwamba chilango chiŵapelekaga Yehofa kwa mundu pajika soni ku mtundu wosope. Jikusasalasoni ya chilango chachachipeleka kusogolo. Ligongo chichi mpaka tuŵe ŵakusimichisya kuti Yehofa aŵele mkupeleka chilango chachilungamo soni kuti msogolomu chachipeleka chilango chachilungamo?

Ligongo Chichi Chilungamo cha Yehofa Chili Chapenani?

Yehofa ngasajonanga “ŵandu ŵangalemwa pamo ni ŵandu ŵakulemwa”

16, 17. Ana ni yisyasyo yapi yayikulosya kuti ŵandu nganaŵa akombwele kumanyilila chilungamo chisyesyene?

16 Pakwamba ya Yehofa, yili yakupikanika kuŵecheta kuti, “Yitendo yawo yosope yili yagoloka soni yachilungamo.” (Detulonomo 32:4) Pangali jwalijose jwetuwe jwampaka ajile kuti akwete chilungamo chakulandana ni chelechi, ligongo lyakuti tukwete malile pa mwatukusayiwonela yindu. Yeleyi yikusatendekasya kuti tulepeleje kumanyilila chachili chambone. Mwachisyasyo, kwende tuganichisye ya Abulahamu. Jwalakwe jwamchondelele Yehofa kuti akajonanga Sodomu, atamose kuti mumsindawu mwatendekwaga yindu yakusakala. Jwalakwe jwamwusisye Yehofa kuti, “Ana nditu timwajonanje ŵandu ŵangalemwa pamo ni ŵandu ŵakulemwa?” (Genesesi 18:23-33) Kwanga kwakwe kwaliji iyayi. Panyuma pakuti mundu jwakulupichika Loti ni ŵanache ŵakwe ŵachakongwe ayiche ku msinda wa Sowali, Yehofa “ŵagwisisye moto wa maganga ga sulufule kutyochela kwinani pa Sodomu.” (Genesesi 19:22-24) Mwakulekangana ni Abulahamu, Yona “ŵatumbile” mnope Mlungu ali ŵatendele chanasa ŵandu ŵa ku Ninefe. Pakuŵa Yona jwaliji ali asasile kala kuti ŵanduŵa chajonanjidwe, jwalakwe akasangalele kwawona jemanjaji ali mkonasika, atamose kuti ŵaliji ali apitikwiche mitima.—Yona 3:10–4:1.

17 Yehofa jwamsimichisye Abulahamu kuti chilungamo chakwe ngachikusaŵa kwamba kupeleka chilango kwa ŵakulemwa. Nambo chikusapwatikaposoni kwakulupusya ŵandu ŵakulupichika. Nambo pangani ja Yona, jwalakwe jwasosekwaga kumanyilila kuti Yehofa ali jwachanasa. Naga jwakulemwa apitikwiche mtima, Yehofa ali jwakosekwa ‘kumkululuchila.’ (Salimo 86:5) Mwakulekangana ni ŵandu ŵane ŵakusalepela kutenda ya chilungamo ligongo lya udindo wawo, Yehofa jwangapeleka chilango pakusaka kulilosya kuti jwalakwe akwete machili. Nambosoni, jwalakwe jwangaleka kwatendela ŵane chanasa pakogopa kuti ŵane chamwone kuŵa jwangali machili. Jwalakwe akusalosya chanasa naga pali pana ligongo lyakutendela yeleyo.—Yesaya 55:7; Esekiele 18:23.

18. Ana tukwete umboni wamtuli kutyochela m’Baibulo wakulosya kuti Yehofa ngakusatenda yindu mwakwamba kujigalika nganisyo?

18 Nambope, Yehofa jwangagamba kujigalika nganisyo ni yakwamba kupikanape. Ŵandu ŵakwe ali atandite kulambila mafano, Yehofa ŵasalile mwamachili kuti, “Tinjimpa chilango ligongo lya yakusakala yenu. Ngasinamkululuchila kapena kumtendela chanasa. Tinjimpa chilango ligongo lya yindu yakusakala yimtesile.” (Esekiele 7:3, 4) Myoyo, naga ŵandu ajumilile nganisyo pa yitendo yawo yakusakala, Yehofa akusiŵapa chilango. Nambo akusapeleka chilango panyuma pakola umboni wakwanila. Ni ligongo lyakwe jwalakwe ali apikene mbili jakusakala ja Sodomu ni Gomola kuti “jili jajikulungwa mnope,” Yehofa jwatite, “Tinjawule kuti ngalole naga yitendo yawo yili mpela mujipikanichile mbili jakusakalajo.” (Genesesi 18:20, 21) Tukusayamichila kuti Yehofa ngakusatenda yindu mpela yakusatendaga ŵandu ŵajinji ŵakusagamba kuwutuchila kupeleka chilango mkanapikanichisye ngani josope. Yisyene, Yehofa ali mpela mwajikusaŵechetela Baibulo kuti “Mlungu jwenu ali jwakulupichika ni jwa kuwona [“jwachilungamo”, NW].”—Detulonomo 32:4.

Tudalileje Chilungamo cha Yehofa

19. Ana tukusosekwa kutenda chichi naga tukwete yiwusyo yakwamba chilungamo cha Yehofa?

19 Baibulo jangajanga chiwusyo chilichose chakwamba yajwatesile Yehofa munyumamu. Jangasalasoni yiliyose yakwamba yachachitenda pakupeleka chilango kwa ŵandu msogolomu. Naga pane ngatukupapikanichisya kapena chakulochesya chinechakwe ngatukuchipikanichisya, tukusosekwa kuŵa ŵakulupichika mpela mwajwatendele jwakulochesya Mika juŵalembile kuti, “Tinjiŵika mtima wangu pa Mlungu mkulupusyo jwangu.”—Mika 7:7.

20, 21. Ligongo chichi mpaka tukole chikulupi chakuti ndaŵi syosope Yehofa akusatenda yachilungamo?

20 Mpaka tukole chikulupi chakuti mu chakutendekwa chilichose, Yehofa chachitenda yindu mwachilungamo. Atamose payikuwoneka kuti ŵandu ngakuyikosya yindu yangali chilungamo, Yehofa akutusimichisya kuti, “Kuwuchisya kuli kwangu, uneji timbuchisye.” (Aloma 12:19) Naga tukukola mtima wa kwembecheya, tuchikola chikulupi mpela chajwakwete ndumetume Paulo, pajwatite, “Ana mpaka tuŵechete kuti Mlungu ali jwangalumbana [“jwangali chilungamo,” NW]? Iyayi, uwe ngaŵa mkuŵecheta myoyo.”—Aloma 9:14.

21 Tukutama mu “ndaŵi ja yakuwusya.” (2 Timoteo 3:1) Ungali chilungamo soni ‘kulagasidwa,’ kutendekasisye kuti papagwe ngasa syejinji. (Jwakulalichila 4:1) Nambope, Yehofa nganachenga. Jwalakwe chiŵela kuŵengana ni yangali chilungamo soni akusasamala mnope ya ŵandu ŵakusimana ni yangali chilungamo. Naga tukupitilisya kuŵa ŵakulupichika kwa Yehofa soni ku ulamusi wakwe, jwalakwe chachitupa machili kuti tupakombole kupilila, mpaka pandaŵi jachachityosya yangali chilungamo kupitila mu Uchimwene wakwe.—1 Petulo 5:6, 7.

^ ndime 13 Pakwamba ya Yobu, Yehofa jwatite, “Pachilambo chapasi pangali soni jwine jwakulandana ni jwalakwejo.” (Yobu 1:8) Komboleka kuti Yobu jwatemi ni umi Yosefe ali ajasiche soni Mose mkanaŵe kusagulidwa kuŵa jwakulongolela Aisalaeli. Myoyo, pandaŵiji yaliji yakuŵajilwa kusala kuti paliji pangali mundu jwine jwakulupichika mpela Yobu.