NDIMA YA 13
“Milayo Ya Yehova Yo Luga”
1, 2. Ndi ngani vhathu vhanzhi vha tshi nyadza mulayo, nahone ri nga vha na maḓipfele afhio nga ha milayo ya Mudzimu?
“MULAYO ndi dindi ḽo tsaho, u . . . mila tshiṅwe na tshiṅwe.” Enea maipfi o ṅwalwa kha bugu yo gandiswaho kale nga 1712. Muṅwali wayo o sasaladza maitele a mulayo ane nga zwiṅwe zwifhinga a ita uri mulandu u dzule khothe miṅwaha minzhi nahone zwenezwo zwa ḽa tshelede ya vhane vha khou ṱoḓa khaṱulokwayo. Mashangoni manzhi, maitele a mulayo na a u haṱula a a konḓa, o ḓala tshikhetho, tshiṱalula, nahone a a shandu-shanduka nahone honoho u sa ṱhonifha mulayo ho phaḓalala.
2 Zwo fhambanaho na zwo bulwaho afho nṱha, ṱhogomelani haya maipfi o ṅwalwaho miṅwaha i ṱoḓaho u vha 2 700 yo fhiraho ane a ri: “Milayo yau ndi i tama hani!” (Psalme ya 119:97) Ndi ngani mupsalme o vha e na lwonolwo lutamo luhulwane? Nga ṅwambo wa uri mulayo we a u khoḓa a u bvi kha muvhuso naho ufhio wa shango, fhedzi u bva kha Yehova Mudzimu. Musi ni tshi guda milayo ya Yehova, ni nga ḓipfa nga nḓila ye mupsalme a ḓipfa ngayo. Pfunzo yo raloho i ḓo ita uri ni pfesese muhumbulo wa muthu muhulwanesa wa fhethu hoṱhe.
Muṋei Muhulwane Wa Mulayo
3, 4. Yehova o sumbedza u vha muṋei wa Mulayo nga nḓila-ḓe?
3 Bivhili i ri vhudza uri: “[“Muṋei,” NW] wa mulayo na muṋei wa mulandu ndi muthihi.” (Yakobo 4:12) Vhukuma, Yehova ndi ene muṋei wa Mulayo e eṱhe wa ngoho. Na u sudzuluwa ha zwithu zwa ṱaḓulu hu langiwa nga ‘milayo [yawe] ya zwa ṱaḓulu.’ (Yobo 38:33) Na vharuṅwa vhanzhi-vhanzhi vhakhethwa vha Yehova vha langiwa nga mulayo wa Mudzimu, ngauri vho ṋewa mishumo nga u fhamba-fhambana havho nahone vha shuma nga fhasi ha ndaela ya Yehova vhe vhaḓinḓa vhawe.—Psalme ya 104:4; Vha-Heberu 1:7, 14.
4 Yehova o dovha a ṋea na vhathu milayo. Muṅwe na muṅwe washu u na luvalo, lu sumbedzaho nḓila ine Yehova a ḓipfa ngayo nga khaṱulokwayo. Samusi u mulayo wa nga ngomu hashu, luvalo lu nga ri thusa u khethekanya vhuḓi na vhuvhi. (Vha-Roma 2:14) Vhabebi vhashu vha u thoma vho vha vho fhaṱutshedzwa nga luvalo lo fhelelaho, nga u ralo vho vha vha tshi ṱoḓa milayo i si gathi fhedzi. (Genesi 2:15-17) Naho zwo ralo, muthu a songo fhelelaho u ṱoḓa milayo minzhi ya u mu livhisa kha u ita zwine Mudzimu a zwi funa. Vhathomi vha lushaka vha ngaho Noaxe, Abrahamu, na Yakobo vho ṱanganedza milayo i bvaho ha Yehova Mudzimu nahone vha i fhirisela kha miṱa yavho. (Genesi 6:22; 9:3-6; 18:19; 26:4, 5) Yehova o sumbedza uri ndi muṋei wa Mulayo nga nḓila i swayeaho musi a tshi ṋea lushaka lwa Isiraele mutevhe wa Mulayo a tshi shumisa Mushe. Wonoyu mulayo u ita uri ri pfesese nga vhuḓalo khaṱulokwayo ya Yehova.
Manweledzo A Mulayo Wa Mushe
5. Naa Mulayo wa Mushe wo vha u muhwalo, u mutevhe u konḓaho wa milayo, nahone ndi ngani ni tshi fhindula nga u ralo?
5 Vhathu vhanzhi vha humbula uri Mulayo wa Mushe wo vha u tshi lemela nahone wo vha u tshi konḓa. Zwenezwo a si ngoho. Wo katela milayo i fhiraho 600. I nga kha ḓi vhonala i minzhi, fhedzi edzani u humbula: Mafheloni a ḓana ḽa vhu-20 ḽa miṅwaha, milayo ya United States yo ḓadza masiaṱari a fhiraho 150 000 a bugu dza mulayo. Nga ṅwaha muṅwe na muṅwe wa vhuvhili hu engedzwa milayo i ṱoḓaho u vha 600! Arali ri tshi amba nga u ḓala hayo, vhunzhi ha milayo ya vhathu i fhira Mulayo wa Mushe. Naho zwo ralo, Mulayo wa Mudzimu wo vha u tshi langa Vhaisiraele kha masia a vhutshilo ane milayo ya musalauno ya sa vhuye ya a kwama. Ṱhogomelani manweledzo a tevhelaho.
6, 7. (a) Ndi mini zwine zwa fhambanya Mulayo wa Mushe na miṅwe milayo, nahone ndi ifhio ndaela khulwanesa ya wonoyo Mulayo? (b) Vhaisiraele vho vha vha tshi nga sumbedza u ṱanganedza vhuvhusahoṱhe ha Yehova nga nḓila-ḓe?
6 Mulayo wo hulisa vhuvhusahoṱhe ha Yehova. Mulayo wa Mushe u nga si vhambedzwe na mulayo naho ufhio. Tshihulwanesa kha milayo tsho vha tshi hetshi: “Isiraele, thetshelesa! Yehova Mudzimu wau ndi Yehova é eṱhe. Yehova Mudzimu wau U mu fune nga mbilu yau yoṱhe, na nga muya wau woṱhe; na nga maanḓa au oṱhe.” Vhathu vha Mudzimu vho vha vho fanela u mu funa nga nḓila-ḓe? Vho vha tshi fanela u mu shumela, vha tshi ḓivhea nga fhasi ha vhuvhusahoṱhe hawe.—Doiteronomio 6:4, 5; 11:13.
7 Muisiraele muṅwe na muṅwe o sumbedza u ṱanganedza hawe vhuvhusahoṱhe ha Yehova nga u thetshelesa vhahulwane khae vho vhewaho. Mafheleloni, vhabebi, vhakoma, vhahaṱuli, vhotshifhe na khosi, vhoṱhe vho imela maanḓa a Mudzimu. U ya nga Yehova, vhane vha shandukela vhenevho vhanna vha re na maanḓa, zwo vha zwi tshi fana na musi vha tshi khou mu shandukela. Kha ḽiṅwe sia, vha re na maanḓa vho vha vha tshi sinyusa Yehova arali vha fara vhathu nga nḓila i si yavhuḓi kana nga u ḓihudza. (Ekisodo 20:12; 22:28; Doiteronomio 1:16, 17; 17:8-20; 19:16, 17) Nga zwenezwo vhoṱhe vho vha vhe na vhuḓifhinduleli ha u tikedza vhuvhusahoṱhe ha Mudzimu.
8. Mulayo wo tikedza tshiimo tsha Yehova tsha vhukhethwa nga nḓila-ḓe?
8 Mulayo wo tikedza tshiimo tsha Yehova tsha vhukhethwa. Maipfi ane a ri “khethwa” na “vhukhethwa” a bvelela lwa 280 kha Mulayo wa Mushe. Mulayo wo thusa vhathu vha Mudzimu uri vha khethekanye zwo kunaho na zwi songo kunaho, wa redza zwithu zwo fhamba-fhambanaho zwi ṱoḓaho u vha 70 zwine zwa nga ita uri Muisiraele a vhe na tshika nga lwa mukhuvha. Yeneyi milayo yo vha i tshi amba nga u kuna muvhilini, zwiḽiwa, na malaṱwa. Yeneyo milayo yo vha i tshi vhuyedza vhukuma siani ḽa mutakalo. * Fhedzi yo vha i na ndivho khulwane—ya u ita uri vhathu vha takalelwe nga Yehova, vha ḓifhambanye na maitele mavhi a tshaka mmbi dzo vha tangaho. Ṱhogomelani iṅwe tsumbo.
9, 10. Mulanga wa Mulayo wo katela na ndaela dzifhio malugana na vhushaka ha u ṱangana nga dzimbeu na u beba vhana, nahone yeneyo milayo yo vhuyedza hani?
9 Ndaela dza mulanga wa Mulayo dzo bula uri vhushaka ha u ṱangana nga dzimbeu na u beba—na kha vhathu vho vhinganaho—zwo vha zwi tshi ita uri muthu a vhe wa dzitshika lwa tshifhinganyana. (Levitiko 12:2-4; 15:16-18) Dzenedzo ndaela a dzo ngo vhuya dza tshinya zwenezwi zwifhiwa zwo kunaho zwi bvaho ha Mudzimu. (Genesi 1:28; 2:18-25) Nṱhani hazwo, yeneyo milayo yo tikedza vhukhethwa ha Yehova nahone ya ita uri vhagwadameli vhawe vha si tshikafhadzwe. Tshaka dzo tangaho Vhaisiraele dzo vha dzi tshi anzela u vanganya vhurabeli na zwa u ṱangana nga dzimbeu na mikhuvha ya u beba. Vhurereli ha Vhakanana ho vha vhu tshi katela vhupombwe ha vhanna na vhasadzi. Zwenezwi zwo ita uri hu ande vhuvhi vhu nengisaho. Zwo fhambanaho na zwenezwo, Mulayo wo ita uri vhurabeli ha Yehova vhu fhambane tshoṱhe na mafhungo a u ṱangana nga dzimbeu. * Ho dovha ha vha na dziṅwe mbuyelo.
10 Yeneyo milayo yo shuma u funza mafhungo-ngoho a ndeme. * Naho zwo ralo, zwo ḓa hani uri tshivhi tsha Adamu tshi dzhene kha vhathu vhoṱhe? Naa a si nga vhushaka ha u ṱangana nga dzimbeu na u beba vhana? (Vha-Roma 5:12) Ee, Mulayo wa Mudzimu wo humbudza vhathu vhawe uri tshivhi tshi dzula tshi hone. Zwi re zwone ndi uri roṱhe ro bebelwa tshivhini. (Psalme ya 51:5) Ri ṱoḓa u hangwelwa na u rengululwa u itela uri ri sendele tsini na Mudzimu washu mukhethwa.
11, 12. (a) Mulayo wo tikedza maitele afhio a ndeme a khaṱulokwayo? (b) Mulayo wo katela tsireledzo ifhio ya u sa shumiswa luvhi ha khaṱulokwayo?
11 Mulayo wo tikedza khaṱulokwayo ya Yehova yo fhelelaho. Mulayo wa Mushe wo vha u tshi eletshedza nga maitele a u linganyisela kha mafhungo a u haṱula. Nga zwenezwo, Mulayo wo ri: “Vhutshilo vhu lixwa nga vhutshilo, iṱo nga iṱo, iṋo nga iṋo, tshanḓa nga tshanḓa, mulenzhe nga mulenzhe.” (Doiteronomio 19:21) Nga zwenezwo, kha milandu ya vhutshinyi, tshiṱarafu tsho vha tshi tshi fanela u eḓana na vhutshinyi. Mulayo wo vha u tshi shuma u ya nga ḽeneḽi sia ḽa khaṱulokwayo ya Mudzimu nahone na ṋamusi ndi wone une wa ri thusa u pfesesa tshiṱhavhelo tshi rengululaho tsha Kristo Yesu, samusi Ndima ya 14 i tshi ḓo zwi sumbedza.—1 Timotheo 2:5, 6.
12 Mulayo wo dovha wa katela na u tsireledza khaṱulokwayo uri i si shumiswe luvhi. Sa tsumbo, ho vha hu tshi ṱoḓea ṱhanzi mbili u itela u tikedza u tea ha mulandu. Tshiṱarafu tsha vhuṱanzi ha u zwifha tsho vha tshi tshihulwane. (Doiteronomio 19:15, 18, 19) Vhuvhi na tshanḓanguvhoni zwo vha zwo thivhelwa tshoṱhe. (Ekisodo 23:8; Doiteronomio 27:25) Na kha tshumisano yavho ya zwa mabindu, vhathu vha Mudzimu vho vha vha tshi fanela u tikedza zwilinganyo zwa nṱha zwa khaṱulokwayo ya Yehova. (Levitiko 19:35, 36; Doiteronomio 23:19, 20) Wonoyo mulayo wa nṱhesa na u sa ṱaluli wo vha u phaṱutshedzo khulwane kha Vhaisiraele!
Milayo Ine Ya Ombedzela U Pfela Vhuṱungu Na U Fara Milandu Nga Nḓila Yo Teaho
13, 14. Mulayo wo tikedza hani u farwa zwavhuḓi ha mbava na muthu we ya mu tswela?
13 Naa Mulayo wa Mushe wo vha u tshi konḓa, u mitevhe ya milayo ya u sa pfela vhuṱungu? Na kathihi! Khosi Davida o hevhedzwa uri a ṅwale u ri: “Milayo ya Yehova yo luga.” (Psalme ya 19:7) Samusi o vha a tshi ḓivha zwavhuḓi uri Mulayo wo tikedza u pfela vhuṱungu na u fara vhaṅwe nga nḓila yavhuḓi. Wo zwi itisa hani zwenezwo?
14 Kha maṅwe mashango ṋamusi, mulayo u vhonala u tshi tsireledza vhatshinyi u fhira vhane vha itelwa vhutshinyi. Sa tsumbo, mbava dzi nga fhedza tshifhinga dzi khothoni. Kha ḽiṅwe sia, vhe vha tswela vha nga kha ḓi vha vha sa athu wana thundu dzavho, naho zwo ralo vha kombetshedzea u lifha mithelo ya vhudzulo na zwiḽiwa zwa vhenevho vhatshinyi. Kha ḽa Isiraele ḽa kale, ho vha hu si na dzikhotho u fana na ṋamusi. Ho vha hu na milayo ine ya langa nḓila ya u ṱarafa. (Doiteronomio 25:1-3) Mbava yo vha i tshi tea u lifhela muthu we ya mu tswela. Zwiṅwe hafhu, mbava yo vha i tshi fanela u badela na zwiṅwe. Mbadelo nngafhani? Zwo vha zwi tshi fhamba-fhambana. Zwi vhonala uri vhahaṱuli vho vha vho ṋewa mbofholowo ya u sengulusa zwiitisi zwinzhi, u fana na u rembuluwa ha muitazwivhi. Zwenezwo zwi ita uri ri pfesese uri ndi ngani u mulifho we mbava ya vha i tshi fanela u u lifha u ya nga Levitiko 5:20-6 Le 6:1-7, NW wo vha u muṱuku khawo bulwaho kha Ekisodo 22:7.
15. Mulayo wo khwaṱhisedza hani u pfela vhuṱungu na khaṱulokwayo kha mulandu we muthu a si vhulahe muṅwe nga khole?
15 Mulayo wo vha u tshi ṱhogomela uri vhuṅwe vhukhakhi a vhu itwi nga khole. Sa tsumbo, musi muthu o vhulaha muṅwe a songo ita nga khole, o vha a sa faneli u lifha vhutshilo nga vhutshilo arali o dzhia vhukando ho fanelaho nga u shavhela kha muṅwe wa miḓi ya vhushavhelo yo phaḓalalaho na ḽa Isiraele. Musi vhahaṱuli vho faneleaho vha tshi ṱolisisa mulandu wawe, o vha a tshi fanela u dzula muḓini wa vhushavhelo u swika tshifhe muhulu a tshi fa. Nga murahu ha zwenezwo o vha a tshi nga dzula huṅwe na huṅwe hune a funa o vhofholowa. Nga zwenezwo u vha o vhuyelwa nga u pfela vhuṱungu ha Mudzimu. Naho zwo ralo, wonoyu mulayo wo vha u tshi ombedzela ndeme khulwane ya vhutshilo ha muthu.—Numeri 15:30, 31; 35:12-25.
16. Mulayo wo vha u tshi tsireledza dziṅwe ndugelo dza muthu nga nḓila-ḓe?
16 Mulayo wo vha u tshi tsireledza ndugelo dza muthu. Ṱhogomelani nḓila ye wa tsireledza ngayo vhe vha vha vhe na zwikolodo. Mulayo wo vha u tshi thivhela uri hu sa dzhenwe hayani ha muthu ane a koloda u itela u dzhia thundu yawe u itela u lifha zwe a hadzima. Nṱhani hazwo, muhadzimi o vha a tshi fanela u ima nnḓa nahone a litsha mukolodi a tshi mu ḓisela tsha u mu farela. Nga zwenezwo muḓi wa mukolodi wo vha u tshi tsireledzwa. Arali muhadzimi a dzhia nguvho ya mukolodi sa ya u farela, o vha a tshi fanela u i humisa ḽi tshi kovhela, ngauri khamusi mukolodi a nga i ṱoḓa u itela u i fuka vhusiku.—Doiteronomio 24:10-14.
17, 18. Kha mafhungo a katelaho nndwa, Vhaisiraele vho vha vho fhambana hani na dziṅwe tshaka, nahone ndi ngani?
17 Mulayo wo vha u tshi langa na mafhungo a tshimbidzanaho na nndwa. Vhathu vha Mudzimu vho vha vha sa yi nndwani vha tshi ṱuṱuwedzwa nga lutamo lwa u langa kana nga u ṱoḓa gundo fhedzi, fhedzi vho vha vha tshi shuma sa vhaimeli vha Mudzimu kha “dzinndwa dza Yehova.” (Numeri 21:14) Kha zwiimo zwinzhi, Vhaisiraele vho vha vha tshi thoma vha ṋea maswina avho tshifhinga tsha u luvha. Arali muḓi wa hana u luvha, Vhaisiraele vho vha vha tshi u govhela—fhedzi u ya nga milayo ya Mudzimu. U fhambana na maswole manzhi kha ḓivhazwakale yoṱhe, vhanna kha mmbi ya Isiraele vho vha vha songo tendelwa u tzhipa vhafumakadzi kana u sokou vhulaha muṅwe na muṅwe. Nahone vho vha vha songo fanela u tshinya vhupo, kana u rema miri ya mitshelo ya maswina avho. * Dziṅwe mmbi dzo vha dzi si na milayo i fanaho na yeneyo.—Doiteronomio 20:10-15, 19, 20; 21:10-13.
18 Naa ni a sinyuwa musi ni tshi pfa uri kha maṅwe mashango vhana vhaṱuku vha khou gudiselwa u vha maswole? Kha ḽa Isiraele ḽa kale, ho vha hu si na munna a re nga fhasi ha miṅwaha ya 20 we a vha a tshi nga ṅwaliswa mmbini. (Numeri 1:2, 3) Na munna muhulwane o vha a tshi litshiwa arali e goswi. Na munna a kha ḓi bvaho u vhinga o vha a tshi litshiwa ṅwaha woṱhe uri a vhone muḽaifa ane a ḓo bebwa musi a sa athu dzhenelela kha tshumelo i re na khombo. Mulayo wo ṱalutshedza uri nga yeneyi nḓila, munna ane a kha ḓi bva u vhinga o vha a tshi ḓo kona u “takadzana” na musadzi wawe muswa.—Doiteronomio 20:5, 6, 8; 24:5.
19. Ndi ndugiselelo dzifhio dze Mulayo wa dzi katela u itela u tsireledza vhafumakadzi, vhana, miṱa, dzitshilikadzi na zwisiwana?
19 Mulayo wo vha u tshi tsireledza na vhafumakadzi, vhana, na miṱa, nahone u tshi vha ṱhogomela. Wo ṋea vhabebi ndaela ya u ṱhogomela na u gudisa vhana vhavho zwithu zwa muya. (Doiteronomio 6:6, 7) Wo vha u tshi thivhela mifuda yoṱhe ya vhuṱudzi nga tshigwevho tsha lufu. (Levitiko, ndima ya 18) Wo vha u tshi thivhela na vhuṱonḓolo, vhune kanzhi ha pwasha miṱa na u tshinyadza u tsireledzea na tshirunzi tshawo. Mulayo wo vha u tshi thivhela u farwa luvhi ha dzitshilikadzi na zwisiwana nahone wo vha u sa tendi na kathihi uri vha farwe nga nḓila mmbi.—Ekisodo 20:14; 22:21-23.
20, 21. (a) Ndi ngani Mulayo wa Mushe wo tendela uri Vhaisiraele vha vhe na vhasadzi vhanzhi? (b) Malugana na u ṱala, ndi ngani Mulayo wo vha wo fhambana na we Yesu a u vusulusa nga murahu?
20 Naho zwo ralo, kha enea mafhungo vhaṅwe vha nga ḓivhudzisa uri: ‘Ndi ngani Mulayo wo tendela uri munna a vhe na vhasadzi vhanzhi?’ (Doiteronomio 21:15-17) Ri fanela u ṱolisisa yeneyo milayo u ya nga zwifhinga zwayo. Vhane vha ṱolisisa Mulayo wa Mushe u ya nga mavhonele na mvelele zwa musalauno a vha nga ḓo u pfesesa. (Mirero 18:13) Zwilinganyo zwa Yehova zwo vhewaho kale ngei Edeni, zwo ita uri mbingano i vhe mbofho ya tshoṱhe vhukati ha munna na musadzi muthihi. (Genesi 2:18, 20-24) Naho zwo ralo, musi Yehova a tshi ṋea Vhaisiraele Mulayo, zwo vha zwo no ḓowelea uri munna a vhe na vhasadzi vhanzhi. Yehova o vha a tshi zwi ḓivha zwavhuḓi uri ‘vhathu vhawe vha mitsinga i konḓaho’ kanzhi vho vha vha tshi ḓo kundwa u thetshelesa milayo i sa konḓi, i ngaho ine ya thivhela u gwadamela midzimu i sili. (Ekisodo 32:9) Nga zwenezwo, nga vhuṱali ho ngo khetha ḽeneḽo ḽifhinga u itela u khakhulula maitele oṱhe a mbingano dzavho. Naho zwo ralo, humbulani uri a si Yehova we a thoma maitele a u vhinga vhasadzi vhanzhi. Naho zwo ralo, o shumisa Mulayo wa Mushe u itela u langa maitele a u vhinga vhasadzi vhanzhi kha vhathu vhawe na u thivhela u shumiswa luvhi ha eneo maitele.
21 Zwi ngaho zwenezwo, Mulayo wa Mushe wo vha u tshi tendela munna u ṱala musadzi wawe nga zwiitisi zwinzhi zwi pfalaho. (Doiteronomio 24:1-4) Yesu o amba uri Mudzimu o ṋea Vhayuda yeneyi thendelo nga ṅwambo wa “dzimbilu [dzavho] dzi konḓaho.” Naho zwo ralo, u tendela honoho ho vha hu ha tshifhinganyana. Kha vhatevheli vhawe, Yesu o vusulusa mulayo wa Yehova wa u thoma malugana na mbingano.—Mateo 19:8.
Mulayo Wo Tikedza Lufuno
22. Mulayo wa Mushe wo tikedza lufuno nga nḓila dzifhio, nahone kha vhafhio?
22 Naa musalauno huna maitele a mulayo ane a ṱuṱuwedza lufuno? Mulayo wa Mushe wo tikedza lufuno u fhira zwoṱhe. Ee, kha bugu ya Doiteronomio i yoṱhe, ipfi “lufuno” ḽo bvelela nga zwivhumbeo zwo fhamba-fhambanaho lu fhiraho 20. Mulayo wa vhuvhili muhulwanesa kha Mulayo wo vha u tshi ri: “Wa-haṋu U mu fune vhunga U tshi ḓi-funa.” (Levitiko 19:18; Mateo 22:37-40) Vhathu vha Mudzimu vho vha vha sa faneli u sumbedzana lwonolwo lufuno nga tshavho fhedzi, fhedzi vho vha vha tshi fanela u lu sumbedza na kha vhatsinda vha re vhukati havho, vha tshi humbula uri na Vhaisiraele vho vhuya vha vha vhatsinda. Vho vha vha tshi fanela u sumbedza lufuno vhashai na vho tsikeledzwaho, nga u vha thusa nga zwithu zwi vhonalaho na u iledza u vha fara nga nḓila mmbi nga ṅwambo wa vhuimo havho. Vho dovha vha vhudziwa uri vha fare zwavhuḓi zwifuwo zwa u hwala mihwalo nga vhulenda na nga u humbulela.—Ekisodo 23:6; Levitiko 19:14, 33, 34; Doiteronomio 22:4, 10; 24:17, 18.
23. Muṅwali wa Psalme ya 119 o sudzuluselwa u ita mini, nahone ri nga ḓiimisela u ita mini?
23 Naa lu hone lushaka lwe lwa vha lu na yeneyo milayo? Ndi ngazwo mupsalme o ṅwala uri: “Milayo yau ndi i tama hani!” Naho zwo ralo, u tama hawe ho vha hu sa sokou vha ha maḓipfele zwao. Ho mu sudzulusela u dzhia vhukando, ngauri o lingedza u thetshelesa wonoyo mulayo nahone a tshila ngawo. Zwiṅwe hafhu, o bvela phanḓa a ri: “Ndi ṱwa ndi tshi elekanya yone misi yoṱhe.” (Psalme ya 119:11, 97) Ee, misi yoṱhe o vha a tshi fhedza tshifhinga a tshi khou guda milayo ya Yehova. A zwi timatimisi uri musi a tshi khou ita zwenezwo, o i funa nga ho engedzeaho. Naho zwo ralo, u funa hawe Yehova Mudzimu, muṋei wa Mulayo, na zwone zwo engedzea. Musi ni tshi bvela phanḓa u guda mulayo wa Mudzimu, u nga ri na inwi ni nga sendela tsini-tsini na Yehova, muṋei Muhulwane wa Mulayo na Mudzimu wa khaṱulokwayo.
^ phar. 8 Sa tsumbo, milayo ye ya vha i tshi ṱoḓa uri malaṱwa a muthu a fukedzwe, uri vhane vha lwala vha dzule vhe vhoṱhe, na u ṱamba zwanḓa ha muthu naho e ufhio we a fara tshitumbu yo vhuyedza vhukuma maḓanani manzhi a miṅwaha.—Levitiko 13:4-8; Numeri 19:11-13, 17-19; Doiteronomio 23:13, 14.
^ phar. 9 Naho ho vha hu tshi vhonala uri thembele dza Vhakanana dzo vha dzi na kamara dzo itelwaho zwa u ṱangana nga dzimbeu, Mulayo wa Mushe wo bula uri vhane vha vha na dzitshika a vho ngo tea na u dzhena thembeleni. Nga zwenezwo, samusi vhushaka ha u ṱangana nga dzimbeu ho vha hu tshi ita uri muthu a vhe na tshika, ho vha hu si na we a vha a tshi nga fanelea u ita uri zwa u ṱangana nga dzimbeu zwi vhe tshipiḓa tsha vhurabeli nḓuni ya Yehova.
^ phar. 10 Ndivho khulwane ya Mulayo yo vha i u funza. Zwi re zwone ndi uri Encyclopaedia Judaica yo amba uri ipfi ḽa Luheberu ḽine ḽa ri “mulayo,” toh·rahʹ ḽi amba “pfunzo.”
^ phar. 17 Mulayo wo vhudzisa nga ho livhaho uri: ‘Naa muri wa ḓaka ndi muthu ane a tshi tangiwa ha vha uri a ṱuswe phanḓa hau?’ (Doiteronomio 20:19) Philo, mugudi wa Muyuda wa ḓana ḽa u thoma ḽa miṅwaha, o redza wonoyu mulayo, a ṱalutshedza uri Mudzimu u zwi dzhia “zwi songo tea uri muthu u fanela u bvisela mbiti dzawe kha zwithu zwi si na mulandu.”
