1, 2. O Nkand’a Nzambi nkia mpila uyikilanga mpasi za wantu ye aweyi zifokokela?

“O NSEMA wawonso ubuminanga yo kala yo nsongo kumosi.” (Roma 8:22) Muna mvovo miami o Paulu wa ntumwa wayika e mpasi zeto. Kuna kwa wantu, dimonekanga vo e mpasi, y’esumu yo lufwa ke zisuka ko. Kansi o Yave kena nze wantu ko balembi lendanga vanga mawonso. (Ntalu 23:19) O Nzambi ansongi wakubika luvevoko lwa mpasi zeto. Luyikilwanga vo lukulu.

² O lukulu i lukau lwampwena lwa Yave kwa wantu. Lukutuvevola mun’esumu ye lufwa. (Efeso 1:7) Muna lukulu i muna e vuvu kia moyo a mvu ya mvu, diakala kun’ezulu yovo muna paradiso ova ntoto. (Luka 23:43; Yoane 3:16; 1 Petelo 1:4) Kansi, o lukulu i nki? Aweyi lukutusongelanga unsongi wa Yave ulembi tezaniswa?

3. (a) O lukulu nkia kuma lwakadila mfunu? (b) Ekuma o Yave kalembi sobela e tumbu kia lufwa kwa mbongo y’Adami?

³ O mfunu a lukulu wayiza mu kuma ki’esumu dia Adami. Muna kolamena Nzambi, Adami wasisila mbongo andi evwa dia mayela, ntantu, mpasi ye lufwa. (Etuku 2:17; Roma 8:20) O Nzambi kafwana kubafwila nkenda ko mu soba e nzengo za lufwa mu tumbu kiakaka. Kele vo wavanga wo wadi kulula e nsiku andi: “E mfutu esumu fwa.” (Roma 6:23) Kele vo Yave kayambula sadila e nkanikinu miandi mia nsongi, mfwilu ye mpasi diadi twasa mu nza yawonso!

4, 5. (a) O Satana aweyi kafundila Nzambi ye nkia kuma kiafila Yave mu vana mvutu za mfundu miami? (b) O Satana nkia mpila kakumbila selo ya kwikizi ya Yave?

 ⁴ Nze una tumwene muna Kapu kia 12, o kolama muna Edene kwatwasa diaka yuvu yakaka. O Satana wasafula e nkumbu ambote ya Nzambi. Elo, wafunda Yave vo nkwa luvunu ye nkwa nsoki osimbininanga luvevoko lwa vangwa yandi. (Etuku 3:1-5) Vava kateza vunzakesa ekani dia Nzambi dia zadisa e nza ye wantu ansongi, o Satana mpe wasonga vo o Nzambi kalenda lungisa ekani diandi ko. (Etuku 1:28; Yesaya 55:10, 11) Kele vo Yave kayambula vana e mvutu za yuvu yayi, vangwa yandi yayingi ya ngangu nanga badi yambula bund’e vuvu muna luyalu lwandi.

⁵ O Satana wakumba mpe selo ya kwikizi ya Yave, wayika vo mu kuma kia mavwa bekunsadilanga, kele vo batontelo ke vekala mosi ko osikila ye kwikizi muna Nzambi. (Yobi 1:9-11) E diambu diadi disundidi o mfunu ke mu mpasi za wantu ko. O Yave una ye ndungidi yafwana mu vana e mvutu za mfundu mia luvunu lwa Satana. Kansi, o Nzambi aweyi kalenda singikila mambu mama yo vuluza mpe o wantu?

6. O Nkand’a Nzambi nkia mvovo miakaka kesadilanga muna yika e mpila Nzambi kevuluzila o wantu?

⁶ E nzengo kabaka o Yave za nkenda ye zansongi kikilu—ezi ke zilendi bakwa kwa muntu ko. Elo, za sazu kikilu zakala. Nkumbu zayingi ziyikilwanga nze, sumba, lubakanisu, lukulu, lembeka ye luyambulwilu. (Nkunga 49:8; Daniele 9:24; Ngalatia 3:13; Kolosai 1:20; Ayibere 2:17) Kansi, o mvovo utoma dio sasilanga i una kayika yandi kibeni Yesu. Wavova vo: “Mwan’a muntu, kayiz’asadilwa kwa selo ko, kasadila kaka, yo vana moyo andi se lukulu [muna Kingerekia, ly ʹtron] lua wantu ayingi.”—Matai 20:28.

7, 8. (a) Muna Nkand’a Nzambi e mvovo “lukulu” adieyi usonganga? (b) O lukulu mu nkia kuma luvavilanga e mfwanani?

 ⁷ O lukulu nki? E mvovo wa Kingerekia wasadilwa ovava usonganga vo “yambula, vevola.” E mvovo wau wasadilwanga mu yika e nzimbu zafutwanga mu kula mbakami a vita. Ozevo, lukulu i ntalu ifutwanga mu sumbulula e lekwa. Muna Sono ya Kiyibere e mvovo “lukulu” (koʹpher ) usongele vo “fuka.” Kasikil’owu, o Nzambi wavova kwa Noa (mvovo wau umosi) vo ‘kalenga’ yovo fukila nzaza e dimbu. (Etuku 6:14) Ediadi dikutusadisa mu zaya vo o lukulu lusonganga mpe vo fukila masumu.—Nkunga 65:3.

⁸ Dicionário Teológico do Novo Testamento disonganga vo e mvovo wau (koʹpher ) i má kia “mfwanani” yovo kin’e betela. Ozevo, e nkele ekangu betela yakala ye fukwa kiandi. Diau adimosi mpe, ntalu ya betela yavavwanga muna kula, fuka, ye yambulwil’esumu, yovo fukila emvimba e mfwilu diatwasa. Ikuma, o Nsiku a Nzambi kwa Aneyisaele wavovelanga vo: “Moyo mu moyo, disu mu disu, dinu mu dinu, koko mu koko, kulu mu kulu.”—Nsiku 19:21.

9. Ekuma wantu akwikizi bakelelanga yimenga ya bulu ye aweyi o Yave kabadikilanga yimenga yau?

⁹ Akwa kwikizi tuka muna Abele yimenga ya bulu bavananga kwa Nzambi. Muna vanga wo i basongelanga vo bazayanga usumuki wau ye songa vo lukulu bavwanga o mfunu. Bakwikilanga mpe muna nsilu a Nzambi wa lukulu muna “mbongo” andi. (Etuku 3:15; 4:1-4; Fuka 17:11; Ayibere 11:4) O Yave watondanga yimenga yoyo ye walolokanga asambidi andi. Kansi kadi, e yimenga ya bulu yakala kaka se kini. E bulu ke yafwana fuka masumu ma wantu ko, kadi o wantu basundidi e  bulu. (Nkunga 8:4-8) Muna kuma kiaki, o Nkand’a Nzambi uvovanga vo: “Ke dilendakana ko, edi dia menga ma ngombe za makoko, ye nkombo, makatula masumu.” (Ayibere 10:1-4) E yimenga yayi yakala kaka se kini yovo sinsu kia kimenga kia lukulu lwakieleka lukwiza.

10. (a) O nkûdi fwani kia nani kafwete kala, ekuma? (b) Ekuma vakadila mfunu a kimenga kia muntu mosi kaka?

¹⁰ O Paulu wa ntumwa wavova vo: “Muna Adami awonso befwila.” (1 Korinto 15:22) Ozevo, o lukulu lufwa lwa muntu una vo fwani kia Adami—muntu alunga lwavavanga. (Roma 5:14) Ke vena ye vangwa kiakaka ko kiadi fwana vana balanza ya nsongi. Muntu mosi kaka walunga on’olembele kala mu sibu kia lufwa lwa Adami wafwana mu vana ‘lukulu luna e betela’—wafwanana ye Adami. (1 Timoteo 2:6) Ke diakala mfunu ko vo mazunda ma wantu malembi tangakana bayikela se yimenga muna kula konso muntu muna mbongo ya Adami. O Paulu wantumwa wavova vo: “Muna muntu mosi [Adami] i mwakotel’esumu muna nza, o lufwa mpe mun’esumu.” (Roma 5:12) I bosi wakudikila, “wau vo muna muntu i mwayizila fwa,” o Nzambi wakubika o lukulu lwa wantu “muna muntu.” (1 Korinto 15:21) Nkia mpila?

11. (a) O nkûdi aweyi “kayelekela lufwa muna diambu dia wantu awonso”? (b) Ekuma Adami yo Eva ke bafwana tambula nluta mia lukulu ko? (Tala e sinsu kina vana yanda.)

¹¹ O Yave wakubika vo muntu walunga kavana moyo andi se kimenga kuna mvevo wawonso. Muna Roma 6:23, tutanganga vo “e mfutu” esumu “fwa.” Muna vana moyo andi se kimenga o nkûdi i “kayelekela lufwa muna diambu dia wantu awonso.” Muna mvovo miakaka, wafuta e mfutu w’esumu dia Adami. (Ayibere 2:9; 2 Korinto 5:21; 1 Petelo 2:24) Ediadi nzengo ampwena diavavanga. Muna vunzuna e tumbu kia lufwa muna mbongo  ya Adami yalemvoka o lukulu lufokola etuku di’esumu. *—Roma 5:16.

12. Yika e nona kisonganga vo o futa mfuka mosi kulenda twasa e nluta kwa ulolo wa wantu.

¹² Muna bong’e nona: Badika vo mu mbanza ina ozingilanga ulolo wa wantu besadilanga mu kompani dimosi diampwena. Ongeye y’akw’aku asadi nzimbu zayingi nufutwanga yo zinga mpil’ambote. Kansi, lumbu kimosi e kompani dikangamene. Ekuma? O mfidi akompani okitukidi nkw’eloko, oyiyidi nzimbu zawonso yo kotesa kompani mu mfuka. Vana vau ongeye y’akwaku asadi ke luna diaka ye salu ko, kenwafwana ko mu futa e mfuka yoyo. Akala, akento, wana ye asompeki a nzimbu bemonanga mpasi mu kuma kia mwivi ndioyo. Nga vena ye mpila ya singikila e diambu diadi? Elo! Mvwama mosi wa nkwa nkenda obakidi nzengo mu singika dio. Ozeye mfunu a kompani yo badika e mpasi z’asadi y’esi nzo zau. Muna diadi, ofutidi e mfuka yo ziula diaka e kompani. O futa e mfuka yayi kwatwasa luvevoko kw’asadi ayingi y’esi nzo zau ye kwa asompeki. Diau adimosi mpe o futa e mfuka ya Adami kwatwasa e nluta kwa mazunda ma wantu balembi tangakana.

13, 14. (a) O Yave nkia mpila kakubikila lukulu lwa wantu? (b) O lukulu kwa nani lwafutwa ye ekuma o mfutu wau wakadil’o mfunu?

¹³ Yave kaka walenda kubika “Mwan’ememe . . . on’okatul’esumu dia nza.” (Yoane 1:29) O Nzambi kafila mbasi ko mu kula wantu. Kansi, wafila ndiona walenda vana  mvutu za nsuka ye zasikila muna mfundu mia luvunu mia Satana kuna kwa selo ya Yave. Elo, o Yave wavana kimenga kisundidi muna fila Mwan’andi amosi “ona katoma zolanga.” (Ngana 8:30, NW) O Mwan’a Nzambi kuna luzolo lwawonso “wasisa” e zingu kiandi ki’ezulu. (Filipi 2:7, NW) Muna mpil’esivi o Yave wafila moyo a Mwan’andi antete w’ezulu muna vumu kia mwenze wa mwisi Yuda wayikilwanga vo Maria. (Luka 1:27, 35) Vava kawutuka nze muntu wayikilwa vo Yesu. Kansi, muna nsiku olenda yikilwa vo Adami wezole, kadi wafwanana ye Adami. (1 Korinto 15:45, 47) I kuma vo, o Yesu wafwana muna kukivana se kimenga kia lukulu lwa wantu asumuki.

¹⁴ O lukulu kwa nani lwafutwa? Nkunga 49:7 usonganga vo o lukulu kwa “Nzambi” lwafutwa. Kansi, nga ke Yave ko wakubika o lukulu? Elo, ediadi ke dikululanga mfunu a lukulu ko nze nsobani ankatu—ya katula nzimbu mu posi eki yo sia zo mu posi kiakaka. O lukulu ke nsobani yankatu ko, kansi nsiku ansongi walungiswa. Muna kubika o mfutu a lukulu lwalu lwantalu yayingi, o Yave wazitisa yo lungisa unsongi wandi.—Etuku 22:7, 8, 11-13; Ayibere 11:17; Yakobo 1:17.

15. Ekuma diakadila mfunu vo o Yesu kamona mpasi yo fwa?

¹⁵ Muna nsungi ya masanza ya mvu a 33 wa T.K., Yesu Kristu kuna mvevo wawonso wakitambika mu futa lukulu. Wayambula vo kasiwa muna pelezo muna mfundu aluvunu, kazengelwa e tumbu kiafwa yo komwa muna nti. Nga mfunu diakala vo o Yesu kamona mpasi za tezo kiaki? Elo, kadi diambu dia kwikizi kia selo ya Nzambi diavavwanga o singikwa. Ekiaki i kuma o Yave kayambulwila ko vo o Yesu kavondwa kwa Erodi muna kinsedia. (Matai 2:13-18) Kansi, vav’o Yesu kakituka se mbuta yo zaya yuvu yawonso, wafwana mu zindalela e ntonta za  Satana. * Muna kwamanan’o kala “wavelela, wakondwa bi, wakondwa nsafu, wavauka mun’asumuki” kana nkutu muna mpasi, o Yesu wasonga konda lukatikisu vo o Yave ovwidi e selo yikwikilanga muna yandi muna ntangwa lutonto. (Ayibere 7:26) Ke nkatu ko kavovela Yesu una kafwidi ko vo: “Divwidi!”—Yoane 19:30.

16, 17. (a) O Yesu aweyi kafokolwela e salu kiandi kia nkûdi? (b) Ekuma dia kadila mfunu vo o Yesu “kamoneka vana ndose a Nzambi, muna diambu dieto”?

¹⁶ Kansi, o Yesu kafwete fokola e salu kiandi kia nkûdi. Muna lumbu ki’etatu landila lufwa lwandi, o Yave wamfula muna lufwa. (Mavangu 3:15; 10:40) Mun’evangu diadi, o Yave kasenda kaka salu kia kwikizi kia Mwan’andi ko, kansi wamvana mpe elau mu fokola e salu kiandi kia nkûdi nze Ngang’ambuta a Nzambi. (Roma 1:4; 1 Korinto 15:3-8) O Paulu wa ntumwa wavova: ‘Vo i Kristu, wau kalueke, se ngang’ambuta . . . , ke muna menga ma nkombo yo wan’a ngombe ko, kansi muna mandi menga kaka i kakot’e kiamakulu muna Muvauka, yo tambula nkûl’a mvu ya mvu. Okala vo kadi, e Kristu kakota muna Muvauka mwavangilwa mu moko ko, e nkutu-bandu a muna mwaludi; mun’ezulu kibeni kaka, kamoneka vana ndose a Nzambi, muna diambu dieto wau.’—Ayibere 9:11, 12, 24.

¹⁷ O Kristu kanata menga mandi kibeni ko kun’ezulu.  (1 Korinto 15:50) Kansi, wanata esinsu kia menga mandi: ntalu ya moyo wa kimuntu kiandi kialunga. I bosi, vava kamoneka vana ndose a Nzambi, wasunzula e ntalu a moyo wau se lukulu lwa wantu asumuki. Nga Yave watambula e kimenga kiaki? Elo, e ziku kia diambu diadi kiamoneka kina kia Pentikosti ya mvu 33 wa T.K., vava mwand’avelela wabungulwa muna 120 ma alongoki muna Yerusaleme. (Mavangu 2:1-4) Kana una vo evangu diadi diakiese kikilu diakala, kansi lwaluna lubantiku kwandi lwa nsendo mia lukulu.

18, 19. (a) Nkia buka yole ibakanga e nluta mia lubakanisu muna menga ma Kristu? (b) Kuna kwa “ndong’ayingi” nkia nluta mia unu ye mia kusentu bebakanga muna lukulu?

¹⁸ Muna nkand’andi kwa esi Kolosai, o Paulu wayika vo muna Kristu, o Nzambi wabakanisa lekwa yawonso kwa yandi kibeni mu sia ungudi muna menga mabunguka ma Yesu vana nti a mpasi. O Paulu wasasila mpe vo buka yole yaswaswana ina muna lubakanisu lwalu, lekwa “ina kun’ezulu” ye lekwa “in’ova nza.” (Kolosai 1:19, 20; Efeso 1:10) E buka kiantete i 144.000 kia Akristu bena ye vuvu kia sala e salu kia kinganga kun’ezulu yo yala kumosi yo Kristu Yesu mu nza yawonso. (Lusengomono 5:9, 10; 7:4; 14:1-3) Muna yau, wantu awonso alemvoka bebak’e nluta mia lukulu malembe malembe mun’ezunda dia mvu.—1 Korinto 15:24-26; Lusengomono 20:6; 21:3, 4.

¹⁹ E lekwa “in’ova nza” i wantu bevwila moyo alunga muna Paradiso ova ntoto. Muna Lusengomono 7:9-17 beyikilwanga vo “ndong’ayingi” besala yo moyo muna ntangwa “mpasi zayingi.” Kansi, oyau ke bafwete vingila ko o luvuluku muna bak’e nluta mia lukulu. Oyau “basukwila mpe e mvwatu miau yo pembesela mio muna  menga ma Mwan’ememe.” Wau vo bekwikilanga muna lukulu, tuk’owau betambulanga e nluta mia mwanda mia nkubika yayi ya zola. Beyikilwanga vo asongi ye akundi a Nzambi! (Yakobo 2:23) Mu kuma kia kimenga kia Yesu, ‘befinamanga vana kunda kia nsambu kuna nkabu.’ (Ayibere 4:14-16) Kele vo basumukini belolokwanga. (Efeso 1:7) Kana una vo asumuki, bena ye ntona zambote. (Ayibere 9:9; 10:22; 1 Petelo 3:21) Ozevo, ke bevingilanga lubakanisu kusentu ko, kansi tuk’owau bebakaniswanga yo Nzambi! (2 Korinto 5:19, 20) Mun’ezunda dia mvu mu malembe malembe ‘bevevoka muna kibundu kia uwolezia’ ye kuna mbaninu bevwa ‘luvevoko lwa nkembo a wan’a Nzambi.’—Roma 8:21.

20. O badikanga lukulu adieyi kuvanganga kwa ngeye?

²⁰ ‘Tutonda Nzambi muna Yesu Kristu mu kuma kia lukulu!’ (Roma 7:25) O lukulu luna nze diambu diakete, kansi lwafwana kutusivikisa kikilu. (Roma 11:33) Muna badikanga o lukulu ye matondo mawonso lusingika ntima mieto yo kutufinamesa kwa Nzambi ansongi. Nze ntozi a nkunga tuna y’ekuma kia kembela Yave ona “ozolele unsongi ye ndungidi.”—Nkunga 33:5.