Skip to content

Skip to table of contents

CIBALO 14

Jehova Wapa “Cinunuzyo Cakununuzya Banji”

Jehova Wapa “Cinunuzyo Cakununuzya Banji”

1, 2. Ino Bbaibbele libupandulula buti bukkale bwabantu, alimwi ino ninzila nzi ilikke iikonzya kugwasya?

 “ZILENGE zyoonse zilatongela lyoonse alimwi zilaamacise caantoomwe.” (Baroma 8:22) Mumajwi aayo, mwaapostolo Paulo upandulula buumi bweetezya mbotupona mazuba aano. Kweelana ambwazilanga zintu muntu, kulibonya kuti kunyina nzila iinga yagwasya kumanizya mapenzi, cibi alimwi alufwu. Pele Jehova takujisi kulezya nkobajisi bantunsi. (Myeelwe 23:19) Leza wabululami watupa nzila iikonzya kutugwasya kumanizya mapenzi eesu. Yiitwa kuti cinunuzyo.

2 Cinunuzyo ncipego cipati kwiinda zipego zyoonse Jehova ncaakapa bantu. Cipa kuti twaangululwe kucibi alufwu. (Baefeso 1:7) Ngomusemu wabulangizi bwabuumi butamani, bube boobo bwakujulu naa bwamu paradaiso anyika. (Luka 23:43; Johane 3:16; 1 Petro 1:4) Pele ino cinunuzyo mubwini ncinzi? Ino mbuti mbocituyiisya kujatikizya bululami bwa Jehova busumpukide kapati?

Mbocakayandika Cinunuzyo

3. (a) Nkaambo nzi ncokwakayandika cinunuzyo? (b) Nkaambo nzi Leza ncaatakawuubya-ubya buyo mulandu walufwu kubana ba Adamu?

3 Cinunuzyo cakayandika akaambo kacibi ca Adamu. Kwiinda mukuzangila Leza, Adamu wakasiila bana bakwe cikono camalwazi, buumba, macise alimwi alufwu. (Matalikilo 2:17; Baroma 8:20) Leza tanaakali kunga waba alubomba akwiile kuubya-ubya buyo mulandu walufwu. Ikucita boobo kwakali kunooamba kuunduluzya mulawo wakwe mwini wakuti: “Cakuvwola cacibi ndufwu.” (Baroma 6:23) Alimwi kuti Jehova naakagwisya zyeelelo zyakwe zyabululami, imanyongwe abubi nozitakwe mbozicitwa kuvwula kwalo kujulu aansi!

4, 5. (a) Mbuti Saatani mbwaakabejelezya Leza, alimwi ino nkaambo nzi Jehova ncaakasinikizyigwa kupa bwiinguzi kutwaambo ooto? (b) Nkutamikizya nzi Saatani nkwaakacita kujatikizya babelesi ba Jehova basyomeka?

4 Mbubwenya mbotwabona mu Cibalo 12, ikuzanga kwakacitika mu Edeni kwakabusya makani aambi mapati. Saatani wakasofwaazya mpuwo mbotu ya Leza. Mubwini, wakabejelezya Jehova kuti wakali mweendelezi mubeji alimwi silunya iwakaima zilenge zyakwe lwaanguluko. (Matalikilo 3:1-5) Kwiinda mukusoleka kunyonganya makanze aa Leza aakuzuzya nyika abantu baluleme, Saatani alimwi wakabejelezya Leza kuti wakakakilwa kuzwidilila. (Matalikilo 1:28; Isaya 55:10, 11) Ikuti Jehova naakaawunduluzya buyo makani aaya kakunyina kwiingula, izilenge zyakwe zyamuuya zinji ambweni nozyakabudooneka bweendelezi bwakwe.

5 Alimwi Saatani wakabejelezya babelesi ba Jehova basyomeka, wakabatamikizya kuti bakali kumubelekela akaambo kamakanze mabyaabi aakuligwasya beni alimwi wakati, ikuti bapenzyegwa, kunyina akati kabo wakali kunga wazumanana kasyomeka kuli Leza. (Jobu 1:9-11) Itwaambo ootu twakali kuyandika kapati kwiinda bukkale bukatazya bwakasikila bantu. Cabululami Jehova wakasinikizyigwa kupa bwiinguzi kutwaambo twa Saatani twakubeja. Pele ino mbuti Leza mbwaakali kuyakwaakosola makani aaya alimwi akuvwuna bantu?

Cinunuzyo Iceelene

6. Ntwaambo nzi tumwi tubelesyegwa mu Bbaibbele ikupandulula nzila njabelesya Leza kufwutula bantu?

6 Inzila ya Jehova yakali yalubomba lusumpukide kapati alimwi yabululami kapati, inzila yatakali kunga yacitwa amuntunsi uuli woonse. Nokuba boobo, yakali nguba-uba kapati. Ilaambwa munzila ziindene-indene kuti muulo wakunununa, kuyanzanisyigwa, cinunuzyo cabuumi, cituuzyo alimwi acimanya milandu. (Intembauzyo 49:8; Daniele 9:24; Bagalatiya 3:13; Bakolose 1:20; Bahebrayo 2:17) Pele ibbala lyaapandulula kabotu makani ndeelyo ndyaakabelesya Jesu mwini. Wakati: ‘Mwanaamuntu wakaboola, ikutali kuzoobelekelwa, pele kuzoobeleka akupa buumi bwakwe kuti bube cinunuzyo cakununuzya banji.’​—Matayo 20:28.

7, 8. (a) Ino bbala lyakuti “cinunuzyo” mu Magwalo lyaamba nzi? (b) Muunzila nzi cinunuzyo mocibikkilizya muzeezo wakweelana?

7 Ino cinunuzyo ninzi? Ibbala lya Chigiriki lyakabelesyegwa aawa lizwa kubbala lyaamba “kulekezya, kwaangulula.” Ibbala eeli lyakali kubelesyegwa kupandulula mali aakali kubbadelwa kutegwa basikalumamba ibakaangidwe munkondo baangululwe. Aboobo, cinunuzyo mubwini cilakonzya kupandululwa kuti ncintu cibbadelwa ikutegwa cintu cakasweekede cijanwe alimwi. Mu Magwalo aa Chihebrayo, ibbala lyaamba “cinunuzyo” (koʹpher) lizwa kubbala lyaamba “kuvwumba.” Mucikozyanyo, Leza wakaambila Nowa kuti wakeelede ‘kusyingulula (ibupanduluzi bumwi bwabbala ndyoonya) bwato ataala. (Matalikilo 6:14) Eeci citugwasya kuteelela kuti ikunununa alimwi caamba kuvwumba naa kuzimaazya zibi.​—Intembauzyo 65:3.

8 Cimwi ciyandika ncakuti, ibbuku lyakuti Theological Dictionary of the New Testament lyaamba kuti, ibbala eeli lyakuti (koʹpher) “lyoonse buyo lyaamba cintu ceelene acimwi” naa iciswaangene acimwi. Aboobo, ikutegwa kube kunununwa naa kuvwumba cibi, kweelede kubbadelwa muulo weelene kabotu-kabotu naa uuvwumba cakumaninina zintu zibyaabi zyoonse ziboola akaambo kacibi. Mulawo wa Leza kubana Israyeli wakaamba kuti: “Buumi kubuumi, liso kuliso, lino kulino, janza kujanza, cituta kucituta.”​—Deuteronomo 19:21.

9. Nkaambo nzi bantu basyomeka ncobakali kutuula banyama, alimwi ino mbuti Jehova mbwaakazibona zituuzyo eezyo?

9 Baalumi basyomeka kuzwa kuciindi ca Abelo bakali kutuula banyama kuli Leza. Mukucita boobo, bakali kutondezya kuti bakalizyi kuti cibi cakaliko alimwi akuti bakali kuyandika kunununwa. Kunze lyaboobo bakatondezya lusyomo lwabo mukunununwa nkwaakasyomezyede Leza kwiinda mu “lunyungu” lwakwe. (Matalikilo 3:15; 4:1-4; Levitiko 17:11; Bahebrayo 11:4) Jehova wakazikkomanina zituuzyo eezyo alimwi wakapa kuti aaba bakombi bakwe babe acilongwe anguwe. Nokuba boobo, mubwini izituuzyo zyabanyama zyakali zitondezyo buyo zyaatala. Banyama kunyina nobakali kunga bavwumba zibi zyabantu, mbwaanga tabeelene abantu pe. (Intembauzyo 8:4-8) Aboobo, Ibbaibbele lyaamba kuti: “Bulowa bwabapoho abwampongo tabukonzyi kugusya zibi pe.” (Bahebrayo 10:1-4) Zituuzyo eezyo kuli ncozyakali kwiiminina, nkokuti cituuzyo cacinunuzyo cini-cini icakali kulangilwa kumbele.

“Cinunuzyo Ceelene”

10. (a) Ino sikunununa wakeelede kweelana ani, alimwi ino nkaambo nzi? (b) Nkaambo nzi ncokwakali kuyandika cituuzyo camuntu omwe buyo?

10 Imwaapostolo Paulo wakaamba kuti: ‘Bantu boonse balafwa akaambo ka Adamu.’ (1 Bakorinto 15:22) Aboobo, cinunuzyo cakeelede kujatikizya lufwu lwamuntu wakeelene a Adamu, imuntu uulondokede. (Baroma 5:14) Kunyina cilenge cimbi cakali kunga ceelanya zyeelekelo zyabululami. Alikke muntu uulondokede, uutajatikizyidwe amulandu walufwu akaambo ka Adamu, ngowakali kunga wapa “cinunuzyo ceelene cabantu boonse” kabotu-kabotu ambwaakabede Adamu. (1 Timoteyo 2:6) Tiikwakali kuyandika kuti tuulunzuma twabantu banji batuulwe ikutegwa bafwide umwi aumwi uuzyalwa kuli Adamu. Mwaapostolo Paulo wakapandulula kuti: ‘Cibi cakanjila munyika kwiinda mumuntu omwe Adamu alufwu kwiinda mucibi.’ (Baroma 5:12) Lino “mbwaanga lufwu lwakaboola kwiinda mumuntu omwe,” Leza wakabikka bubambe bwakuti bantu banununwe “kwiinda mumuntu omwe.” (1 Bakorinto 15:21) Munzila nzi?

‘Cinunuzyo ceelene cabantu boonse’

11. (a) Mbuti sikunununa mbwaakali ‘kuyoofwida muntu uuli woonse’? (b) Nkaambo nzi ba Adamu a Eva ncobatakali kunoogwasyigwa acinunuzyo? (Amubone bupanduluzi buyungizyidwe.)

11 Jehova wakabikka bubambe bwakuti muntu uulondokede aabe buumi bwakwe cakulisungula mwini. Kweelana acaambwa ku Baroma 6:23, “cakuvwola cacibi ndufwu.” Kwiinda mukwaaba buumi bwakwe, sikunununa wakali ‘kuyoofwida muntu uuli woonse.’ Munzila iimbi, nguwakali kuyoobbadela cibi ca Adamu. (Bahebrayo 2:9; 2 Bakorinto 5:21; 1 Petro 2:24) Eeco cakali kuyoogwasya kapati kweelana ancowaamba mulawo. Kwiinda mukumanizya mulandu walufwu kubana ba Adamu basyomeka, cinunuzyo cakali kuyoogwisya nguzu zyacibi zinyonyoona kuzwa kumatalikilo kwini. a​—Baroma 5:16.

12. Amupe cikozyanyo citondezya kubbadelelwa kwacikwelete comwe mbokunga kwagwasya bantu banji.

12 Mucikozyanyo: Amweezeezye kuti mukkala mudolopo limwi oomo bunji bwabantu kubikkilizya andinywe mobabeleka kufakitoli imwi mpati. Nywebo alimwi abasimukobonyoko muvwola mali manji akaambo kamilimo njomubeleka alimwi mupona buumi buli kabotu. Oobo mbobwakali buumi kusikila ciindi noyakajalwa fakitoli. Nkaambo nzi ncoyakajalilwa? Nkaambo maneja wafakitoli eeyo wakaba mumpelenge, wakabba mali oonse aamakwebo. Kamubulide milimo lino, nywebo abasimukobonyoko camukakila kubbadelela zikwelete zyanu. Mbomukwetene limwi, ibana alimwi abasikumukweletesya boonse bapenga akaambo kabumpelenge bwamuntu ooyo omwe buyo. Sena kucili nzila iinga yagwasya kumanizya penzi eeli? Inzya! Umwi muntu muvwubi kapati walisungula kugwasya. Ulizyi mbwaayandika kapati makwebo aamufakitoli eeyo. Alimwi wabafwida nkumbu babelesi banji amikwasyi yabo iili mumapenzi. Eelyo wabikka bubambe bwakubbadela cikwelete cakkampani eeyo akujalula fakitoli eeyo alimwi. Ikumanizyigwa kwacikwelete eeco kwabakkazika myoyo ibabelesi, imikwasyi yabo alimwi abasikukweletesya mali. Mbubwenya buyo, ikubbadelelwa kwacikwelete ca Adamu kwaleta zilongezyo kutuulunzuma twabantu banji.

Ino Nguni Uupa Cinunuzyo?

13, 14. (a) Mbuti Jehova mbwaakabikka bubambe bwacinunuzyo cabantu? (b) Nkuuli ni nkocibbadelwa cinunuzyo eeco, alimwi ino nkaambo nzi kubbadelwa ooku ncokuyandika?

13 Alikke Jehova nguwakali kukonzya kupa “Mwanaambelele ooyo uugusya cibi canyika.” (Johane 1:29) Pele Leza tanaakayile kusala kufwumbwa mungelo kuti azoofwutule bantu. Muciindi caboobo, wakatuma Ooyo wakali kunga ulapa bwiinguzi bumaninide, butadoonekwi kujatikizya kubeja Saatani nkwaakabejelezya babelesi ba Jehova. Inzya, Jehova wakalyaaba munzila iisumpukide kapati kwiinda mukutuma Mwanaakwe simuzyalwaalikke “ngwaakali kuyanda kapati.” (Tusimpi 8:30) Cakulisungula, Mwana wa Leza “wakasiya zintu zyoonse nzyaakajisi” kali cilenge camuuya. (Bafilipi 2:7) Munzila yamaleele, Jehova wakalonzya buumi bwa Mwanaakwe wakujulu mutaanzi kuya mwida lyanakalindu imu Juda wazina lya Mariya. (Luka 1:27, 35) Kali muntu, wakali kuzooyitwa kuti ngu Jesu. Pele mumulawo, wakali kunga waitwa kuti ngu Adamu wabili, mbwaanga wakaleelene cakumaninina a Adamu. (1 Bakorinto 15:45, 47) Aboobo Jesu wakali kukonzya kulyaaba mwini kali cituuzyo cacinunuzyo cabantu basizibi.

14 Ino cinunuzyo eeco cakali kuyoobbadelwa kuli ni? Ibbuku lya Intembauzyo 49:7 cakutainda mumbali lyaamba kuti, icinunuzyo cibbadelwa kuli “Leza.” Pele sena Jehova tali ngonguwe iwakabikka bubambe bwacinunuzyo? Inzya ngonguwe, pele eeci tacuubyi-ubyi nguzu zyacinunuzyo, ikupa kuti cibe cabuyo, icicitwa cakwiinzya buyo mulawo, mbuli kwiile kulonzya mali kuzwa munkomo imwi akwaabikka munkomo imbi. Ceelede kuteelelwa kuti cinunuzyo tacili cintu buyo pe, pele cizuzikizya ziyandika mumulawo. Kwiinda mukubikka bubambe bwakubbadela cinunuzyo, nokuba kuti bwakamupenzya kapati mumoyo, Jehova wakasinizya kukakatila kwakwe kubululami bwakwe bulondokede.​—Matalikilo 22:7, 8, 11-13; Bahebrayo 11:17; Jakobo 1:17.

15. Nkaambo nzi ncokwakali kuyandika kuti Jesu apenge alimwi akufwa?

15 Kumatalikilo aamupeyo mumwaka wa 33 C.E., Jesu Kristo wakalibombya kubukkale bukatazya kapati bwakasololela kukubbadelwa kwacinunuzyo. Wakazumina kwaangilwa milandu njaatakacita, kujaninwa mulandu alimwi akukankaminwa acisamu cijayilwa bantu. Sena ncobeni cakali kuyandika kuti Jesu apenge munzila iili boobo? Inzya, akaambo kakuti ikaambo kajatikizya kusyomeka kwababelesi ba Leza kakeelede kumanizyigwa. Icipati ncakuti, Leza tanaakalekela kuti Jesu naakacili mwana ajayigwe a Heroda. (Matayo 2:13-18) Pele eelyo Jesu naakakomena, wakali kukonzya kuliyumya kunguzu zya Saatani zyoonse akwaateelela kabotu-kabotu makani oonse aakajatikizyidwe. b Kwiinda mukuzumanana kali muntu “uusyomeka, uutakwe mulandu, uutasofweede, uuzandwidwe kuli basizibi,” nomuba mumapenzi aataambiki, Jesu wakatondezya cakumaninina kuti Jehova ulijisi babelesi ibazumanana kusyomeka nomuba mumasunko. (Bahebrayo 7:26) Aboobo anu nkakaambo kaako aciindi katanafwa, Jesu ncaakoongolola cakukondwa ulaamba: “Zyazuzikizyigwa!”​—Johane 19:30.

Kumanizya Mulimo Wakwe Wakunununa

16, 17. (a) Mbuti Jesu mbwaakazumanana amulimo wakwe wakunununa? (b) Nkaambo nzi ncocakali kuyandika kuti Jesu akalibonye “kumbele lya Leza akaambo kandiswe”?

16 Jesu wakacili kuyandika kumanizya mulimo wakwe wakunununa. Mubuzuba bwatatu kuzwa ciindi naakafwa Jesu, Jehova wakamubusya kuzwa kubafwu. (Milimo 3:15; 10:40) Kwiinda mumulimo ooyu uuyandika, Jehova tanaakamulongezya Mwanaakwe akaambo buyo kamulimo ngwaakacita cakusyomeka, pele alimwi wakamupa coolwe cakumanizya mulimo wakwe wakunununa kali Mupaizi Mupati wa Leza. (Baroma 1:4; 1 Bakorinto 15:3-8) Mwaapostolo Paulo upandulula kuti: “Kristo naakaboola kali Mupaizi Mupati . . . wakanjila mubusena busalala, ikutali abulowa bwampongo abwabapoho bacili bana, pele wakanjila abulowa bwakwe mwini iciindi comwe buyo akutujanina lufwutuko lutamani. Nkaambo Kristo tanaakanjila mubusena busalala bwakabambwa amaanza aabantu pe, ibuli ncikozyanyo buyo cazintu zini-zini, pele wakanjila kujulu kwini buya, kutegwa lino akalibonye kumbele lya Leza akaambo kandiswe.”​—Bahebrayo 9:11, 12, 24.

17 Kristo kunyina naakali kunga watolelezya bulowa bwakwe bwini-bwini kujulu. (1 Bakorinto 15:50) Muciindi caboobo, wakatola eeco cakali kwiimininwa abulowa, nkokuti: impindu yabuumi bwakwe bwabuntunsi bulondokede ibwakatuulwa kweelana abwakali kuyanda mulawo. Mpoonya kubusyu bwa Leza, wakapa mpindu eeyo yabuumi bwakwe kaili cinunuzyo cabantu basizibi. Sena Jehova wakacizumina cituuzyo eeco? Inzya, alimwi eeci cakatondezyegwa lya Pentekoste yamu 33 C.E., eelyo muuya uusalala nowakatilwa aali basikwiiya ibatandila ku 120 mu Jerusalemu. (Milimo 2:1-4) Nokuba kuti eeco cakali kukondelezya, akali matalikilo buyo aampindu zitaliboteli zyacinunuzyo.

Impindu zya Cinunuzyo

18, 19. (a) Ninkamu nzi yazilenge zyobile izigwasyigwa akuyanzanisyigwa ikwakaletwa akaambo kabulowa bwa Kristo? (b) Ino nimpindu nzi zyacinunuzyo nzyobajisi lino alimwi anzyobalangila kumbele aabo ‘ibankamu mpati’?

18 Mulugwalo ndwaakalembela bana Kolose, Paulo upandulula kuti cakamubotela Leza kwiinda muli Kristo ikuliyanzanya azintu zimbi zyoonse kuti kube luumuno kwiinda mubulowa bwa Jesu bwakatilwa aacisamu cakupenzezya. Paulo alimwi upandulula kuti, ooku kuyanzanisyigwa kubikkilizya nkamu yazilenge zyobile ziindene, nkokuti “zintu zili kujulu” alimwi ‘azintu zili anyika.’ (Bakolose 1:19, 20; Baefeso 1:10) Inkamu eeyo ntaanzi ijisi Banakristo bali 144,000 ibapegwa bulangizi bwakubeleka kabali bapaizi bakujulu alimwi kabali bami beendelezya nyika antoomwe a Kristo Jesu. (Ciyubunuzyo 5:9, 10; 7:4; 14:1-3) Kwiinda mulimbabo, mpindu zyacinunuzyo buce-buce ziyoobelesyegwa kubantu batobela nzyobaiya kwamyaka iili cuulu.​—1 Bakorinto 15:24-26; Ciyubunuzyo 20:6; 21:3, 4.

19 “Zintu zili anyika” mbantu aabo ibalangila kuyooba abuumi bulondokede mu Paradaiso anyika. Ibbuku lya Ciyubunuzyo 7:9-17 libapandulula kuti ‘ninkamu mpati’ yabantu ibayoofwutuka “mumapenzi mapati” aalangilwa kucitika. Pele tabeelede kulindila kusikila ciindi eeco kutegwa bakagwasyigwe ampindu zyacinunuzyo. ‘Bakaziwasya zisani zyabo zilamfwu akuzitubya mubulowa bwa Mwanaambelele.’ Akaambo kakuti balacisyoma cinunuzyo, neliba lino balajana mpindu zyakumuuya kuzwa kububambe oobo bwaluyando. Baambwa kuti baliluleme akuba balongwe ba Leza! (Jakobo 2:23) Akaambo kacipaizyo ca Jesu, balakonzya ‘kuswena kucuuno cabwami caluzyalo lwa Leza akwaambaula cakutayoowa.’ (Bahebrayo 4:14-16) Nobalubizya, balalekelelwa cakumaninina. (Baefeso 1:7) Nokuba kuti tabalondokede, bajisi manjezeezya aasalala. (Bahebrayo 9:9; 10:22; 1 Petro 3:21) Aboobo ikuyanzanisyigwa kuli Leza tacili cintu cicilangilwa kuyoocitika kumbele, ncintu cili mukucitika lino! (2 Bakorinto 5:19, 20) Mumyaka iili Cuulu, buce-buce ‘bayakwaangununwa kubuzike bwakubola’ mpoonya akuba “alwaanguluko lwabulemu bwabana ba Leza.”​—Baroma 8:21.

20. Ino kuzinzibala kuyeeya cinunuzyo inga kwamujatikizya buti nywebo lwanu?

20 “Aalumbwe kaka Leza . . . Kwiinda muli Jesu Kristo” akaambo kacinunuzyo! (Baroma 7:25) Ncintu cuuba-uba kuciiya, pele cilisitikide kapati cakuti citupa kuyoowa. (Baroma 11:33) Alimwi kwiinda mukutelaika cakulumba aali ncico, icinunuzyo cilatukulwaizya, citupa kuyandisisya kunoobamba cilongwe cesu cibotu lyoonse a Leza wabululami. Mbubwenya mbuli sintembauzyo, tujisi twaambo tunji ncotweelede kutembaula Jehova mbwaanga ngu Leza ‘uuyandisya bululami akubeteka cakutasalulula.’​—Intembauzyo 33:5.

a Ba Adamu a Eva teebakali kuyoogwasyigwa acinunuzyo. Kujatikizya muntu wajaya muntunyina acaali, Mulawo wa Musa wakaamba njiisyo eeyi yakuti: “Tamweelede kubweza cinunuzyo cakununuzya mujayi iweelela lufwu.” (Myeelwe 35:31) Cakutadooneka, ba Adamu a Eva bakeelede kufwa nkaambo bakamuzangila Leza acaali alimwi bakalizyi kuti ncobakali kucita cakali cibi. Aboobo, bakabulobya bulangizi bwabo bwabuumi butamani.

b Ikutegwa amanizye cibi ca Adamu, Jesu wakeelede kufwa kali mwaalumi uulondokede ikutali mwana buyo uulondokede pe. Kamuyeeya kuti, icibi ncaakacita Adamu wakacicita acaali, wakalizyi kuti ikucita boobo wakali mulandu mupati alimwi azyoonse zyakali kuyootobela akaambo kacibi eeco. Aboobo ikutegwa abe “Adamu wamamanino” alimwi akumanizya cibi eeco, Jesu wakeelede kusala caluzyibo, cakusima ikutegwa azumanane kusyomeka kuli Jehova. (1 Bakorinto 15:45, 47) Aboobo, buumi bwa Jesu bwakusyomeka, kubikkilizya alufwu lwakwe lwacipaizyo, zyakapa ‘kucita cintu ciluleme comwe.’​—Baroma 5:18, 19.