Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

SHAPITRE 16

‘Nemeka bululame’ pokwete kutambuka pamune n’Efile Mukulu

‘Nemeka bululame’ pokwete kutambuka pamune n’Efile Mukulu

1-3. (a) Bwakinyi twi na kishiyo kya Yehowa? (b) Nkinyi akitutekye Mupaashi etu sha kifulo?

 BANDA kupwandjikisha shi we mu bwato bukwete kwiyina mu mema. Nka nsaa ibomono shi takwi lukulupilo dingi, muntu bafiki mu nkupaasha. Muloo kinyi wekala nao nsaa ayikukwata yawa muntu na nkutuusha mu masaku na kwamba shi: “Bopanda”! Tomono shi wekala opusha shi we na kishiyo kya yaawa muntu? Mu angi mayi twi kwamba shi, we na kya kumupa muwa oobe.

2 Mu myanda ibungi, uno mwanda ngulombeene kulesha kyabadi betukitshine kwi Yehowa. Eyendo twi na kishiyo kyaaye. Na dingi, mwitupe mulambu wa nkuulo, bwashi tupete mushindo wa kukuudibwa ku bupika bwa milwisho na lufu. Atupusha shi tatwi dingi mu masaku pakuuka shi su atulesha lukumiino mu uno mulambu wa nkuulo, milwisho yeetu ayikyebe kulekyelwa, na atwikala bibuwa mu mafuku e kumpala. (1 Yowano 1:7; 4:9) Anka byatumwene mu Shapitre 14, mulambu wa nkuulo aulesha kifulo na kululama kwa Yehowa. Nkinyi kyatudya kukita ku lwetu lupese?

3 Bibuwa tubande kutala akitutekye Mupaashi etu sha kifulo. Yehowa amba ku bukwashi bwa mutemuki Mika shi: “Mbakuukishe, muntu’be, kibuuwa akikutungu Yehowa. Ta nkingi, kukaasha kuneemeka bululame, kufula bulamate, na kushimatshiila mu kutambuka pamune n’Efile Mukulu.” (Mika 6:8) Pano abalesha shi “kuneemeka bululame” nyi nkimune kya ku bintu abitutekye Yehowa. Mushindo kinyi watudi balombeene kwibikita?

Kukimba kwa ‘bululame bwa binyibinyi’

4. Mushindo kinyi watuuku shi Yehowa etutekye bwashi twikale na nshalelo mwipusheene na miiya yaaye ilulame?

4 Yehowa etutekye bwashi twikale na nshalelo mwipusheene na miiya yaaye pabitale buwa na bubi. Bu bi miiya yaaye ngilulame, atwikala atulondo bululame su twi na nshalelo mwipusheene naayo. Mukanda wa Yeeshaya 1:17 awamba shi: “Iyaayi bya kukita myanda ilongame, kimbuulaayi bululame.” Eyi dy’Efile Mukulu aditutekye bwa ‘kukimba bululame.’ (Sofonii 2:3) Aditulungula bwa ‘kufwala muntu mupya mupangiibwe ku kifwatulo ky’Efile Mukulu, mu bululame bwa mu binyibinyi.’ (Beena-Efeeze 4:24) Bululame bwa binyibinyi nyi nkushikwa kwa myanda y’etombo, myanda i butete, na lusandji, mwanda ino myanda ayilwisha bintu biselele.​—Misambo 11:5; Beena-Efeeze 5:3-5.

5, 6. (a) Bwakinyi ta mbikile bukopo bwa kwikala na nshalelo mwipusheene na miiya ya Yehowa? (b) Mushindo kinyi wi Bible aleshe shi kukimba bululame mmwanda autungu kutungunuka na kukita?

5 Mbikile bukopo bwashi twikale na nshalelo mwipusheene na miiya ya Yehowa ilulame su? Nya. Muntu mufule Yehowa tamonaa miiya yaaye bu ikile bukopo nya. Bu byatudi bafule Efile Mukulu etu na mashinda aaye, twi na lukalo lwa kwikala na nshalelo amusankisha. (1 Yowano 5:3) Tatulubanga shi Yehowa “mmukumiine bululame.” (Misambo 11:7) Su atukyebe kulonda kileshesho ky’Efile Mukulu kya bululame bwaye, abitungu tufule myanda yaadi mufule na kushikwa myanda yaadi mushikwe.​—Misambo 97:10.

6 Ta mbibofule bwashi bantu bashi bapwidikye bakimbe bululame. Abitungu shi tufuule muntu a kala na myanda yaaye yooso ibubi na kufwala muntu mupya. Bible amba shi uno muntu mupya “mupangiibwe” sunga kwikasha mupya ku bukwashi bwa kiukilo ky’eyendo. (Beena-Kolose 3:9, 10) Bishima byabadi baluule bu “mupangiibwe” abilesha shi kufwala kwa muntu mupya mwanda autungu kutungunuka, na autungu kwitatshisha ngofu. Sunga twakita mwetu mooso bwa kukita myanda ibuwa, kwi ingi misango yatudi balombeene kupona mu binangu, mu ngakwilo, sunga bikitshino.​—Beena-Looma 7:14-20; Jaake 3:2.

7. Mushindo kinyi watudi balombeene kumona misango yooso yatupono sunga mbyatukwete kwitatshisha bwa kulama bululame?

7 Mushindo kinyi watudi balombeene kumona misango yooso yatupono sunga mbyatukwete kwitatshisha bwa kulama bululame? Eyendo, twi balombeene kumona milwisho ikata bu ishi ikambe bubi. Anka, abitungu shi tutungunukye na kwitatshisha, na tatumonanga shi pa mwanda wa bilema byetu tatwi balombeene dingi kufubila Yehowa. Efile Mukulu etu sha lusa mwate mpàngo ya kwalusha muntu belanga kwishimba mu kipwano naaye. Tubande kutala ano mayi a kunyingisha ku mashimba a Yowano mutumibwa: “Nenufundjila byabya bwa’shi tala nwakita milwisho.” Kadi baadi mukumbashe amba shi: “Anka, su muntu akakita milwisho [pa mwanda wa kukutwa kwa kupwidika kwatudi bapyane], twi na mukalwidi kumpala kwa Yaya, nyi Yesu Kidishitu.” (1 Yowano 2:1) Oolo, Yehowa mutuushe mulambu wa nkuulo wa Yesu bwashi twikale na mushindo wa kumufubila kalolo sunga mbyatudi beena milwisho. Byabya tabikwete kwitutakula bwashi twitatshishe bwa kusankisha Yehowa su?

Mukandu wibuwa na bululame bw’Efile Mukulu

8, 9. Mushindo kinyi wi kulungula kwa mukandu wibuwa aulesha bululame bwa Yehowa?

8 Twi balombeene kuneemeka bululame​—kulonda kileshesho kya bululame bw’Efile Mukulu—​nsaa yatwipaana ngofu mu kulungula bangi mukandu wibuwa wa Bufumu bw’Efile Mukulu. Nkwipusheena kinyi kwi pankatshi pa bululame bwa Yehowa na mukandu wibuwa?

9 Yehowa takabutula uno ndumbulwilo mubi kumpala kwa kudimusha bantu nya. Mu butemuki bwaaye pabitale myanda ayikakitshika mu mafuku a ku nfudiilo, Yesu bambile shi: “Mwanda abikyebe kubanda kupalakasha mukandu wibuwa mu bisamba byooso.” (Maako 13:10; Mateo 24:3) Pa kwamba shi “abikyebe kubanda,” alesha shi ingi myanda ayikyebe kulonda kunyima kwa kulungula mukandu wibuwa mu nsenga ishima. Mu ino myanda twi kutemuna kutompibwa kukata, akukyebe kubutula bantu babi na kulumbuula bantu bebuwa bwa badya kutwela mu nsenga ipya. (Mateo 24:14, 21, 22) Eyendo, muntu su ngumune ta mmulombeene kutopeka Yehowa shi mukutwe kululama pabitale bantu babi nya. Pa’ye kudimusha bantu, apa muntu ooso mushindo wa kushintuula ngikashi yaaye na kupanda apakafiki kaaka kabutu.​—Yoona 3:1-10.

10, 11. Mushindo kinyi wi kwipaana kwetu mu kulungula mukandu wibuwa akulesha bululame bw’Efile Mukulu?

10 Mushindo kinyi wi mudimo wetu wa kulungula mukandu wibuwa aulesha bululame bw’Efile Mukulu? Kya kumpala, kwitatshisha bwa kukwasha bangi bwashi pabapete kipandjilo nyi mmwanda ululame. Twalukye dingi ku kileshesho kyatumonanga kya’shi we mu bwato bukwete kwiyina kadi abakupaasha. Kunyima ko’be kupanda mu bwato, wekala na lukalo lwa kupaasha baaba bangi abashaala mu mema. Bi mumune, twi na kishiyo kya baaba baky’abatungunuka na kulwa mu “mema” a uno ndumbulwilo mubi. Eyendo shi bangi mbalombeene kupela kwituteemesha. Kadi nsaa ayitungunuka Yehowa kulesha lwishinko lwaaye, twi na mudimo wa kwibapa mushindo wa ‘kufikiila mu kwilanga’ na kupeta kipandjilo.​—2 Mpyeele 3:9.

11 Patulungula mukandu wibuwa kwi booso batufumankana naabo, atuleeshaa bululame mu ungi mushindo ukata: Kukutwa kwa ntondo. Tutentekyeshe shi “Efile Mukulu te na ntondo, . . . mu kisamba kyooso, muntu ooso amutshiinyi, na akitshi myanda ya bululame apokyeelwa kwadi.” (Bikitshino 10:34, 35) Su tubalondo kileshesho kya bululame Bwaaye, tatwikala na ntondo nya. Byabya, abitungu shi tulungule mukandu wibuwa kwi bantu booso kushi kutala ekoba, mwasu, sunga bupeta bwabo. Paapa atupa ooso etuteemesha mushindo wa kupusha na kukumiina mukandu wibuwa.​—Beena-Looma 10:11-13.

Mushindo wa kukitshina bangi myanda

12, 13. (a) Bwakinyi abitungu shi tatwikalanga nsaa yooso atutshibila bangi kiimu? (b) Elango dya Yesu dya’shi “lekayi kutshibila bantu kiimu” na’shi “lekayi kupîshanga bangi” aditulongyesha kinyi? (Tala mayi e muushi mwesaki.)

12 Twi balombeene dingi kulesha bululame su atukitshina bangi myanda mu mushindo aukitaa Yehowa. Mbibofule bwa kubanga kusambisha bantu, kwisambila pabitale bilema byaabo sunga kumona shi tabakwete kufuba na binangu bibuwa nya. Kadi nnanyi a kwatudi mulombeene kukumiina bwashi Yehowa alondoole binangu byetu na bilema byetu kushi lusa? Wawa ta mmushindo aukitaa Yehowa nya. Mufundji umune a misambo bambile shi: “Su obe Nfumwetu obadika bi bungi bwa milwisho yetu, a nnanyi a kupanda?” (Misambo 130:3EEM) Ndutumbu kinyi lwatudi nalo lwa kwikala n’Efile Mukulu shalondoolaa bilema byetu byooso! (Misambo 103:8-10) Byabya mushindo kinyi autungu shi tukitshine bangi myanda?

13 Su atusepeelaa na lusa lw’Efile Mukulu sha bululame, tatwikala nsaa yooso atusambisha bantu mu myanda ishi itutale sunga ishi na muulo nya. Mu Mwisambo waye wa pa mwengye, Yesu baadi mwitudimushe shi: “Lekayi kutshibila bantu kiimu, tala bakenutshibila namu kiimu.” (Mateo 7:1NWT) Mu mukanda wa Luuka, Yesu baadi mukumbashe shi: “Lekayi kupîshanga bangi, na tabakenupîsha nya.” a (Luuka 6:37) Yesu baadi muleshe shi auku shi bantu bakutwe kupwidika be na kiubishi kya kutshibila bangi kiimu. Muntu ooso baadi amuteemesha na baadi na kiubishi kya kutshibila bangi kiimu baadi na kya kuleka.

Patulungula bangi mukandu wibuwa kushi ntondo atulesha bi bululame bw’Efile Mukulu

14. Bwakinyi twi na kya ‘kuleka kutshibila bantu kiimu’?

14 Bwakinyi abitungu ‘tulekye kutshibila bangi kiimu’? Mwanda, tatwi na aa matalwa nya. Mulongi Jaake baadi mwitutenkyeshe shi: “Kutala umunenka ngi mutuushe bishila na mwikale nsushi dimo: Yaawa mulombeene kupaasha na kushimisha. Obe we’nyi, bwa kutshibila muntu noobe kiimu?” (Jaake 4:12; Beena-Looma 14:1-4) Na dingi, bu byatudi beena milwisho twi balombeene kukutwa kululama mu mushindo wetu wa kusambisha. Ingi ngikashi sunga nangunangu i mwishimba dyetu​—bintu bu ntondo, kutapika kwishimba, kiutu, sunga kwimona bu bakile kululama—​nkulombeene kulwisha mushindo watumonaa bantu netu. Twi bakutwe ingi ngobesha, kunangushena pabitale bino byooso nkulombeene kwitukwasha bwashi tatwikalanga bukidi atukimbi pe bilema bya bangi. Tatwi balombeene kuuka bi mu mashimba nya; sunga kuuka myanda yooso ikwete kufumankana nayo bangi. Byabya, atwe twi ba nnanyi balombeene kutopeka binangu bya bakwetu beena Kidishitu sunga kwakula bi bubi pabitale akibatumu mu kufubila Efile Mukulu? Mmwanda wi buwa su atulondo kileshesho kya Yehowa kya kukimba myanda ibuwa i mwi bakwetu pamutwe pa kutala nka bilema byaabo!

15. Mayi kinyi na myanda kinyi ishi na mbalo munkatshi bwa balangwidi b’Efile Mukulu, na mbwakinyi?

15 Twi kwamba naminyi bwa beena kifuko netu? Mwanda wa malwa, nkumona shi mu ino nsenga ya ano mafuku biimu sunga bitshibilo bikile bubi byabadi batshile bantu mbyatshibwe mu kifuko; aku namu mwamwa mmubadya kwikala butaale. Misango ibungi mbibofule bwa kupusha abesamba pabitale balume, bakashi, sunga baledi bakwete kukyengyesha beena kifuko nabo ku mbidi mpa na mu ngakwilo aabo. Kadi, mayi e bubi, miseku ibubi, na kukyengyesha muntu ku mbidi ta bi na mbalo munkatshi mwa balangwidi b’Efile Mukulu nya. (Beena-Efeeze 4:29, 31; 5:33; 6:4) Elango dya Yesu dya ‘kuleka kutshibila bantu kiimu’ na ‘kuleka kupîshanga bangi’ nditutale mpa na patudi mu kifuko. Tatulubanga shi kulesha bululame akulesha dingi kukitshina bantu myanda mu mushindo awitukitshinaa Yehowa. Na dingi Efile Mukulu etu ta mulombeene kwitukitshina myanda ibubi sunga na kifita nya. Kadi, aye “e n’eshimba dya kalolo” kwi booso bamufule. (Jaake 5:11) Kino nkileshesho kibuwa ngofu!

Bakulu abatumika bwa “kululama”

16, 17. (a) Yehowa atengyela kinyi kwi bakulu? (b) Nkinyi akitungu kukita su muntu bapele kwilanga, na mbwakinyi?

16 Atwe booso twi na kya kulesha kululama, kadi bakulu mu kakongye be na kya kwibikita dingi kukila. Tala byabadi bambe mu butemuki bwa Yeeshaya pabitale “bakunkushi,” sunga bakulu: “Dingi efuku, akukamunana nfumu akekala atshibi bîmu kalolo. Bangi bakunkushi namu abakekala abaludika bantu mu kululama.” (Yeeshaya 32:1EEM) Oolo, Yehowa akyebe shi bakulu bafube bwa kufwisha bululame. Mushindo kinyi wabadi balombeene kwibikita?

17 Bano balume banyingye mu kikudi abauku shi bwa kufwisha kululama abitungu kulama kakongye katooshibwe. Ingi nsaa, bakulu be na kya kusambisha bantu bwa milwisho ikata. Nsaa yabakitshi byabya, abatentekyesha shi bululame bw’Efile Mukulu abukimbaa bwa kulesha lusa su kwi mushindo. Byabya abakwasha muntu bakitshi mulwisho bwashi elangye kwishimba. Kadi bi kwikala naminyi su bapele kwilanga sunga betatshisha ngofu bwa kumukwasha? Eyi dy’Efile Mukulu adibatumu bwa kwata kitshibilo ki bukopo kya’shi: “Kashaayi muntu mubi munkatshi mwenu.” Bino abilesha kutuusha yawa muntu mu kakongye. (1 Beena-Kodinto 5:11-13; 2 Yowano 9-11) Bakulu abapushaa bubi kwishimba pa kwata kyakya kitshibilo, kadi abauku shi abitungu kwibikita bwa kukalwila kakongye mu kikudi. Sunga kunyima kwa byabya, abakulupila nka’shi dingi efuku yawa muntu bakitshi milwisho akyebe kushintuula binangu byaaye na kwalukiila mu kakongye.​—Luuka 15:17, 18.

18. Nkinyi kishy’akilubaa bakulu nsaa yabapa bangi malango aafiki mu Bible?

18 Kufuba bwa kufwisha bululame akutekye dingi kupa muntu malango aafiki mu Bible nsaa ayitungu kwibikita. Eyendo, bakulu tabakimbaa pe bilema bya bangi nya. Sunga kukimba nsaa yooso pa kutopekyela bantu. Kadi mwina Kidishitu mukumbeene ‘kwikala na kito kampanda kushi’ye kuuka.’ Byabya, bakulu pabatentekyesha shi kululama kw’Efile Mukulu takwi n’etombo na shi ta nkukutwe lusa, abetatshishaa bwa ‘kutompa kumuludika na kupopêla.’ (Beena-Galate 6:1) Byabya, bakulu ta mbalombeene kwisamba naaye bu be na nsungu sunga kumwakula na bishima bi bubi nya. Pamutwe pa byabya, elango dyabamupa na kifulo kyooso adikyebe kunyingisha yawa muntu kwishimba. Sunga nsaa ayitungu kutopeka muntu bwa mwanda kampanda​—kumulesha bipeta bibubi bya mwikeelo ubi—​bakulu abauku nka shi mukwabo mwina Kidishitu balubu eshinda ki nka mukooko wa Yehowa. b (Luuka 15:7) Su elango sunga kutopeka mwanda kampanda akukitshika mu kifulo, mbikumbeene kukwasha muntu bwashi ashintuule nshalelo aaye.

19. Mbitshibilo kinyi abyataa bakulu, na abitungu shi bino bitshibilo bifikye kunyi?

19 Nsaa na nsaa bakulu abataa bitshibilo bitale bakwabo beena Kidishitu. Bu kileshesho, ingi nsaa bakulu abebungaa bwa kutala su mu kakongye mwi bangi bakwetu balume bakumbashe byooso abitekibwa bwa kwikala bakulu sunga bafubi ba midimo. Bakulu abauku shi tabibuwa kwikala na ntondo nya. Abalekaa mayi a Efile Mukulu atale akitungu kulombasha bwashi ebakunkushe pabaata bino bitshibilo, kushi kulonda nangunangu ya bu muntu. Byabya “kushii ntondo, kushii kukita kintu na ntondo bwa kusangasha bamo.”​—1 Timotee 5:21.

20, 21. (a) Bakulu abetatshisha bwa kwikala naminyi, na mbwakinyi? (b) Nkinyi kilombeene kukwasha bakulu bwa kukwasha baaba ‘babofule ku mashimba’?

20 Bakulu abakimbaa kuleesha bululame mu ingi mishindo. Kunyima kwa kutemuka shi bakulu abakyebe kuludika “mu kululama,” Yeeshaya baadi mutungunukye shi: “Ese a kwabadi akekala akwashana’nka abikwashanâ mbalo ya kufwamina kipapi, sunga bu mbalo ya kusûkila mpeshi e bungi. Abakekala’nyi kwi bantu bu abîkalâ misulo ya mema i mu mbalo ya kaume, sunga bu mutâla wa lubwebwe lukata mu nsenga mwi kânya bukopo.” (Yeeshaya 32:1, 2EEM) Akupu, bakulu abetatshisha bwa kunyingisha na kusamba bakwabo beena Kidishitu.

21 Lelo uno, na ino myanda yooso ikwete kubofusha bantu ku mashimba, bantu be na lukalo na kunyingishibwa. Nkinyi kilombeene kukita bakulu bwa kukwasha ‘babofule ku mashimba’? (1 Beena-Tesalonika 5:14) Mbalombeene kwibateemesha na kwituula pa mbalo yaabo. (Jaake 1:19) Muntu sha kubofula e kuikala na lukalo lua kulungula ungi aakulupilaa lukalakashi lui muishimba diaye. (Myeele 12:25) Abitungu kwibashinkamisha shi Yehowa na bakwabo balume na bakashi be naabo lukalo, abebataa na muulo na mbebafule. (1 Mpyeele 1:22; 5:6, 7) Na dingi nwi bakumbeene kwela naabo nteko pamune. Pabapusha bikwete kwela mukulu nteko n’eshimba dimune bwabo, mbalombeene kunyinga ku mashimba. (Jaake 5:14, 15) Mushindo wanwitatshisha bwa kukwasha baaba babofule ku mashimba na kifulo kyooso taukutwaa kufika ku meso a Efile Mukulu nya.

Pabanyingisha baaba babofule ku mashimba, bakulu abalesha bi bululame bw’Efile Mukulu

22. Mu mishindo kinyi mwatudi balombeene kulonda kileshesho kya bululame bwa Yehowa, na mbipeta kinyi bilombeene kutuuka?

22 Eyendo, atwifubwila ngofu pepi na Yehowa su atulondo kileshesho kyaaye kya bululame! Patulama miiya yaaye ilulame, patulungula bangi mukandu wibuwa ukumbeene kwibapaasha, na patwitatshisha bwa kutala myanda ibuwa i mwi bangi kushi kutala penda bilema byaabo, atulesha bi bululame bw’Efile Mukulu. Bakulu namu, pabalama bwiselele bwa kakongye, kupa bakwabo malango aafiki mu Bifundwe, kwata bitshibilo kushi ntondo, na kunyingisha baaba babofule ku mashimba, bakwete kulesha bi bululame bw’Efile Mukulu. Muloo kinyi wi nao Yehowa patala mwiyilu na kumona mushindo wi bantu abetatshisha bwa ‘kunemeka bululame’ p’abo kutambuka pamune naaye!

a Angi ma Bible aamba shi “tanutshibilanga bangi kiimu” na’shi “tanupîshanga.” Kwamba byabya kwi bu kwamba shi “tanubanganga kutshibila bangi kiimu” na’shi “tanubanganga kupîsha.” Kadi, bafundji ba Bible abaadi bafunde mayi aalesha mwanda upwe kubanga. Byabya myanda yabadi besambile ibaadi ikwete kukitshika na abitungu kwiyileka.

b Mu 2 Timotee 4:2, Bible amba shi ingi nsaa abitungu shi bakulu ‘balushe bantu mwishinda, kusaashila, na kulanga.’ Kishima kya kina Greke kyabadi baluule bu ‘kulanga’ (pa·ra·ka·leʹo) nkilombeene kulesha “kunyingisha.” Kingi kishima kya kina Greke, pa·raʹkle·tos, nkilombeene kulesha kwisambila muntu ku tumiladi. Byabya, mpa na nsaa i bakulu abasaashila muntu, abitungu betatshishe bwa kumukwasha mu kikudi.