Skip to content

Skip to table of contents

VAHE 16

“Fakahoko ʻa e Fakamaau Totonú” ʻi he ʻAʻeva mo e ʻOtuá

“Fakahoko ʻa e Fakamaau Totonú” ʻi he ʻAʻeva mo e ʻOtuá

1-3. (a) Ko e hā ʻoku tau moʻua ai kia Sihová? (e) Ko e hā ʻa e meʻa ʻoku fiemaʻu ʻe hotau Tokotaha-Faifakahaofi ʻofá meiate kitautolú?

 SIOLOTO atu ki ha fihia ʻi ha vaka ʻoku faai hifo ke ngoto. ʻI hoʻo fakakaukau pē ʻoku ʻikai toe ʻi ai ha ʻamanakí, ʻoku aʻu atu ha tokotaha-faifakahaofi ʻo ne fusi hake koe ʻo ke hao. He ongoʻi nonga ē ko koe ʻi hono ʻave koe ʻe hoʻo tokotaha-fakahaofí mei he fakatuʻutāmakí mo pehē atu: “Ko eni kuó ke hao”! ʻIkai te ke ongoʻi ʻokú ke moʻuaʻaki ha meʻa ki he tokotaha ko iá? ʻI ha ʻuhinga mātuʻaki moʻoni, te ke moʻuaʻaki hoʻo moʻuí kiate ia.

2 ʻI he ngaahi tafaʻaki ʻe niʻihi, ʻoku fakahāhaaʻi mai ʻe he meʻá ni ʻa e meʻa kuo fai ʻe Sihova maʻatautolú. Ko hono moʻoní, ʻoku tau moʻua kiate ia. He ko ē, kuó ne tokonaki mai ʻa e huhuʻí, ʻo ʻai ai ke tau malava ʻo hao mei he ngaahi pukenimā ʻa e angahalá mo e maté. ʻOku tau ongoʻi malu ʻi heʻetau ʻilo ko ʻetau ngāueʻi pē ʻa e tui ki he feilaulau mātuʻaki mahuʻinga ko iá, ʻoku fakamolemoleʻi ai ʻetau ngaahi angahalá, pea ʻoku malu ai hotau kahaʻu taʻengatá. (1 Sione 1:7; 4:9) Hangē ko ia naʻa tau vakai ki ai ʻi he Vahe 14, ko e huhuʻí ko ha fakahāhaaʻi taupotu ia ʻo e ʻofa mo e fakamaau totonu ʻa Sihová. ʻOku totonu ke fēfē ʻetau talí?

3 ʻOku feʻungamālie ke fakakaukau atu ki he meʻa ʻoku fiemaʻu ʻe hotau Tokotaha-Faifakahaofi ʻofá meiate kitautolú. ʻOku folofola mai ʻa Sihova fakafou ʻi he palōfita ko Maiká: “Kuó ne fakahā kiate koe, ʻe tangata, ʻa e meʻa ʻoku leleí. Pea ko e hā ʻa e meʻa ʻoku fiemaʻu ʻe Sihova meiate koé? ʻOku ʻikai mo ha toe meʻa ka ko hono fakahoko ʻa e fakamaau totonú, mo koloaʻaki ʻa e mateakí, pea ke ʻaʻeva anga-fakanānā mo ho ʻOtuá!” (Maika 6:8NW) Fakatokangaʻi ko e taha ʻo e ngaahi meʻa ʻoku kole ʻe Sihova meiate kitautolú ke tau “ngāueʻaki ʻa e fakamaau totonú.” ʻE malava fēfē ke tau fai pehē?

Ko e Tuli ki he “Maonioni Mooni”

4. ʻOku tau ʻilo fēfē ʻoku ʻamanekina mai ʻe Sihova kitautolu ke tau moʻui ʻo fehoanaki mo ʻene ngaahi tuʻunga māʻoniʻoní?

4 ʻOku ʻamanekina mai kitautolu ʻe Sihova ke tau moʻuiʻaki ʻene ngaahi tuʻunga ki he tonú mo e halá. Koeʻuhi ʻoku totonu mo māʻoniʻoni ʻene ngaahi tuʻungá, ʻoku tau tuli ki he fakamaau totonú mo e māʻoniʻoní ʻi heʻetau ngāue ʻo fakatatau ki aí. “Ako ke mou fai lelei: kumi ki he agatonu [“fakamaau totonú,” NW]” ko e lau ia ʻa e ʻAisea 1:17 (PM). ʻOku enginaki mai ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá kiate kitautolu ke tau “kumi ki he maonioni.” (Sēfanaia 2:3PM) ʻOkú ne toe enginaki mai kiate kitautolu ke tau “ʻai ae tagata foou, aia oku fakatubu ke tatau moe Otua i he agatonu moe maonioni mooni.” (Efeso 4:24PM) Ko e māʻoniʻoni moʻoní​—fakamaau totonu moʻoní​—ʻoku ʻikai kau ai ʻa e fakamālohí, taʻemaʻá, mo e ʻulungaanga taʻetāú, he ko e ngaahi meʻá ni ʻoku nau maumauʻi ʻa e meʻa ʻoku toputapú.​—Sāme 11:5; ʻEfesō 5:1-4 (3-5PM).

5, 6. (a) Ko e hā ʻoku ʻikai ko ha kavenga ai kiate kitautolu ke ngāue ʻo fakatatau ki he ngaahi tuʻunga ʻa Sihová? (e) ʻOku anga-fēfē hono fakahaaʻi ʻe he Tohitapú ko e tuli ki he māʻoniʻoní ko ha foʻi ngāue hokohoko?

5 Ko ha kavenga ia kiate kitautolu ke ngāue ʻo fakatatau ki he ngaahi tuʻunga māʻoniʻoni ʻa Sihová? ʻIkai. Ko ha loto ʻoku tohoaki kia Sihova ʻoku ʻikai fakakavenga ki ai ʻene ngaahi fiemaʻú. Koeʻuhi ʻoku tau ʻofa ʻi hotau ʻOtuá pea mo e meʻa kotoa ʻokú ne fakafofongaʻí, ʻoku tau loto ai ke tau moʻui ʻi ha founga ʻoku fakahōifua kiate ia. (1 Sione 5:3) Manatuʻi ko Sihová ʻoku ʻofa ki he maonioní.’ (Sāme 11:7PM) Kapau te tau faʻifaʻitaki moʻoni ki he fakamaau totonu fakaʻotuá, pe māʻoniʻoní, kuo pau ke tau ʻofa ki he meʻa ʻoku ʻofa ai ʻa Sihová pea fehiʻa ki he meʻa ʻokú ne fehiʻa aí.​—Sāme 97:10.

6 ʻOku ʻikai faingofua ki he faʻahinga taʻehaohaoa ʻo e tangatá ke tuli ki he māʻoniʻoní. Kuo pau ke tau huʻi atu ʻa e angaʻitangata motuʻá mo ʻene ngaahi tōʻonga angahalaʻiá pea ʻai ʻa e angaʻitangata foʻoú. ʻOku pehē ʻe he Tohitapú ko e angaʻitangata foʻoú ʻoku “fai ai pe hono fakafoʻou” fakafou ʻi he ʻilo totonú. (Kolose 3:9, 10) Ko e ngaahi foʻi lea ko ia ko e “fai ai pe hono fakafoʻou” ʻoku nau fakahaaʻi ko hono ʻai ʻa e angaʻitangata foʻoú ko ha foʻi ngāue hokohoko, ko e meʻa ʻoku fiemaʻu ki ai ʻa e feinga tōtōivi. Tatau ai pē pe ʻoku fēfē hono faingataʻa ʻetau feinga ke fai ʻa e meʻa ʻoku totonú, ʻoku ʻi ai ʻa e ngaahi taimi ʻoku fakatupunga ai kitautolu ʻe heʻetau natula angahalaʻiá ke tau tūkia ʻi he fakakaukaú, leá, pe ngāué.​—Loma 7:14-20; Sēmisi 3:2.

7. ʻI he founga fē ʻoku totonu ke tau vakai ʻaki ki he fakaholomui ʻi heʻetau ngaahi feinga ke tuli ki he māʻoniʻoní?

7 ʻOku totonu ke fēfē ʻetau vakai ki he fakaholomui ʻi heʻetau ngaahi feinga ke tuli ki he māʻoniʻoní? Ko hono moʻoní, heʻikai ke tau loto ke fakasiʻisiʻi ʻa e mafatukituki ʻo e angahalá. ʻI he taimi tatau pē, kuo pau ke ʻoua ʻaupito naʻa tau foʻi, ʻi he ongoʻi ko ʻetau ngaahi tōnounoú ʻokú ne ʻai kitautolu ke tau taʻefeʻunga ke tauhi ʻa Sihova. Ko hotau ʻOtua anga-ʻofá kuó ne fai ʻa e tokonaki ke toe fakafoki ʻa e faʻahinga ʻoku fakatomala loto-moʻoní ki heʻene hōifuá. Fakakaukau atu ki he ngaahi lea fakafiemālie ʻa e ʻapositolo ko Sioné: “ʻOku ou tohi pehe atu koeʻuhi ke ʻoua te mou momoʻi angahala.” Ka ʻi he hili iá naʻá ne toe tānaki moʻoni mai: “Ka kuo fai ha angahala ʻe ha taha [koeʻuhi ko e taʻehaohaoa tukufakaholó], ʻoku tau maʻu ha taukapo ki he Tamai, ko Sisu Kalaisi.” (1 Sione 2:1) ʻIo, kuo tokonaki mai ʻe Sihova ʻa e feilaulau huhuʻi ʻa Sīsuú koeʻuhi ke ala tali ai kitautolu ke tau tauhi kiate Ia neongo hotau natula angahalaʻiá. ʻIkai ʻoku ueʻi ai kitautolu ke tau loto ke fai hotau lelei tahá ke fakahōifuaʻi ʻa Sihova?

Ko e Ongoongo Leleí mo e Fakamaau Totonu Fakaʻotuá

8, 9. ʻOku anga-fēfē hono fakahāhaaʻi ʻe he fanongonongo ʻo e ongoongo leleí ʻa e fakamaau totonu ʻa Sihová?

8 ʻOku malava ke tau ngāueʻaki ʻa e fakamaau totonú​—ko hono moʻoní, ʻo faʻifaʻitaki ki he fakamaau totonu fakaʻotuá​—ʻaki ʻa e kau kakato ki hono malangaʻi ʻa e ongoongo lelei ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ki he niʻihi kehé. Ko e hā ʻa e fehokotaki ʻoku ʻi ai ʻi he vahaʻa ʻo e fakamaau totonu ʻa Sihová pea mo e ongoongo leleí?

9 Heʻikai ke ʻomai ʻe Sihova ha ngataʻanga ki he fokotuʻutuʻu fulikivanu ko ʻení ʻo ʻikai tomuʻa fakaongo atu ʻa e fakatokangá. ʻI heʻene kikite fekauʻaki mo e meʻa ʻe hoko he lolotonga ʻa e taimi ʻo e ngataʻangá, naʻe pehē ʻe Sīsū: “Kuo pau ke tomuʻa fanongonongo ʻa e ongoongolelei ki he ngaahi kakai kotoa pē.” (Maʻake 13:10; Mātiu 24:3) Ko hono ngāueʻaki ʻo e foʻi lea ko e “tomuʻa” ʻoku fakahuʻunga ia ʻoku ʻi ai ʻa e ngaahi meʻa kehe ʻe hoko mai ʻi he hili ʻa e ngāue fakamalanga ʻi māmani lahí. Ko e ngaahi meʻa ko iá ʻoku kau ai ʻa e fuʻu mamahi lahi naʻe tomuʻa talá, ʻa ia ʻe hoko ai hono fakaʻauha ʻa e kau anga-fulikivanú pea ʻe fakatoka ai ʻa e hala ki ha māmani foʻou māʻoniʻoní. (Mātiu 24:14, 21, 22) Ko hono moʻoní, heʻikai malava totonu ʻe ha taha ke ne tukuakiʻi ʻa Sihova ki ha taʻefaitotonu ki he kau anga-fulikivanú. ʻI hono fakaongo atu ʻa e fakatokangá, ʻokú ne ʻoange ai ki he faʻahinga peheé ʻa e faingamālie feʻunga ke liliu ai ʻenau ngaahi foungá pea hao ai mei he fakaʻauhá.​—Siona 3:1-10.

10, 11. ʻOku anga-fēfē hono tapua atu ʻa e fakamaau totonu fakaʻotuá ʻi heʻetau kau ki hono malangaʻi ʻa e ongoongo leleí?

10 ʻOku anga-fēfē hono tapua atu ʻe heʻetau malangaʻi ʻa e ongoongo leleí ʻa e fakamaau totonu fakaʻotuá? ʻUluakí, ko e meʻa totonu pē ia ke tau fai ʻa e meʻa te tau malavá ke tokoniʻi ʻa e niʻihi kehé ke nau maʻu ʻa e fakamoʻuí. Toe fakakaukau angé ki he fakatātā fekauʻaki mo e hoko ʻo fakahaofi mei ha vaka ʻoku faai hifo ke ngotó. ʻI he hao ʻi ha kiʻi vaka fakahaofi moʻuí, te ke loto moʻoni ke tokoniʻi ʻa e niʻihi kehe ko ia ʻoku nau kei ʻi loto tahí. ʻI he tuʻunga meimei tatau, ʻoku ʻi ai hotau fatongia ki he faʻahinga ko ia ʻoku nau kei fāinga ʻi he “tahi” ko e māmani fulikivanu ko ʻení. Ko e moʻoni, ʻoku siʻaki ʻe he tokolahi ʻetau pōpoakí. Ka ʻi he kei hokohoko atu ʻa e kātaki ʻa Sihová, ʻoku tau maʻu ai ʻa e fatongia ke ʻoatu kiate kinautolu ʻa e faingamālie ke nau “aʻusia ʻa e fakatomala” pea hoko mai ai ʻo ʻi he tuʻunga ke maʻu ʻa e fakamoʻuí.​—2 Pita 3:9.

11 ʻI hono malangaʻi ʻa e ongoongo leleí ki he faʻahinga kotoa ʻoku tau fetaulaki mo iá, ʻoku tau fakahāhā ai ʻa e fakamaau totonú ʻi ha toe founga mahuʻinga ʻe taha: ʻOku tau fakahāhā ai ʻa e taʻefilifilimānakó. Manatuʻi “ʻoku ʻikai ke filifilimanako ʻa e ʻOtua: ka neongo pē ko e fēʻia ʻa e kakai, ka ʻilonga ʻa ia ʻoku ʻapasia kiate ia, pea ngaue fai ki he totonu, ʻoku ngofua ke ne aʻu mai kiate ia.” (Ngāue 10:34, 35) Kapau ʻoku fiemaʻu ke tau faʻifaʻitaki ki Heʻene fakamaau totonú, kuo pau ke ʻoua te tau tomuʻa fakamāuʻi ʻa e kakaí. ʻI hono kehé, ʻoku totonu ke tau vahevahe atu ʻa e ongoongo leleí ki he niʻihi kehé ʻo tatau ai pē pe ko e hā ʻa e matakali, tuʻunga fakasōsiale, pe tuʻunga fakapaʻanga ʻoku nau ʻi aí. ʻOku tau ʻoatu ai ki he faʻahinga kotoa te nau fanongo maí ha faingamālie ke ne fanongo mo fai ha tali ki he ongoongo leleí.​—Loma 10:11-13.

Founga ʻo ʻEtau Fakafeangai ki he Niʻihi Kehé

12, 13. (a) Ko e hā ʻoku ʻikai totonu ai ke tau fakavave ke fakamāuʻi ʻa e niʻihi kehé? (e) Ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻo e akonaki ʻa Sīsū ke “oua naa mou fakamāu” pea “ʻoua ʻe fakahalaia”? (Sio foki ki he fakamatala ʻi laló.)

12 ʻOku malava ke tau toe ngāueʻaki ʻa e fakamaau totonú ʻi he fakafeangai ki he niʻihi kehé ʻi he founga ʻoku fakafeangai mai ʻaki ʻe Sihova kiate kitautolú. ʻOku mātuʻaki faingofua ke te fakamāuʻi ʻa e niʻihi kehé, ʻo fakaangaʻi ʻenau ngaahi fehālaakí mo fehuʻia ʻenau ngaahi taumuʻá. Ka ko hai ʻiate kitautolu te ne loto ke sivi fakalautelau ʻe Sihova ʻetau ngaahi taumuʻá mo e ngaahi tōnounoú ʻi ha founga taʻefaimeesi? ʻOku ʻikai ko e founga ia ʻo e fakafeangai ʻa Sihova kiate kitautolú. Naʻe pehē ʻe he tokotaha-tohi-sāmé: “Ka ne ke nofo, ʻe Iaa, ke lama kovi, ko hai ha taha ʻe tuʻu, Atonai?” (Sāme 130:3) ʻIkai ʻoku tau houngaʻia ʻi he fili ʻa hotau ʻOtua faitotonu mo faimēsí ke ʻoua te ne nōfoʻi ʻi heʻetau ngaahi fehālaakí? (Sāme 103:8-10) ʻOku totonu leva ke fēfē ʻetau fakafeangai ki he niʻihi kehé?

13 Kapau ʻoku tau mahinoʻi ʻa e natula faimeesi ʻo e fakamaau totonu ʻa e ʻOtuá, heʻikai ke tau fakavave ke fakamāuʻi ʻa e niʻihi kehé ʻi he ngaahi meʻa ʻoku ʻikai moʻoni te ne fakahohaʻasi kitautolú, pe ʻoku siʻisiʻi ange hono mahuʻingá. ʻI heʻene Malanga ʻi he Moʻungá, naʻe fakatokanga ai ʻa Sīsū: “Oua naa mou fakamāu, telia naa fakamāua akimoutolu.” (Mātiu 7:1PM) Fakatatau ki he fakamatala ʻa Luké, naʻe tānaki atu ʻe Sīsū: “ʻOua ʻe fakahalaia, pea ʻe ʻikai fakahalaia kimoutolu.” a (Luke 6:37) Naʻe fakahaaʻi ʻe Sīsū ʻa ʻene lāuʻilo ʻoku maʻu ʻe he faʻahinga taʻehaohaoa ʻo e tangatá ha hehema ke fakamaau. Ko ha taha pē ʻo ʻene kau fanongó naʻá ne tōʻongaʻaki ʻa hono fakamāuʻi fefeka ʻo e niʻihi kehé naʻe pau ke tuku ia.

ʻOku tau fakahāhā ʻa e fakamaau totonu fakaʻotuá ʻi heʻetau vahevahe taʻefilifilimānako atu ʻa e ongoongo leleí ki he niʻihi kehé

14. Ko e hā ʻa e ngaahi ʻuhinga kuo pau ai kiate kitautolu ke ‘ʻoua ʻe fakamāuʻi’ ʻa e niʻihi kehé?

14 Ko e hā kuo pau ai ke ‘ʻoua te tau fakamāuʻi’ ʻa e niʻihi kehé? Ko e ʻuhinga ʻe tahá, ʻoku fakangatangata hotau mafaí. ʻOku fakamanatu mai ʻe he ākonga ko Sēmisí kiate kitautolu: “ʻOku taha pe ʻa e Fokotuʻu-lao, mo e Fakamāu”​—ko Sihova. Ko ia, ʻoku ʻeke fakahangatonu ʻe Sēmisi: “Ko hai tū koe ke ke angaʻi [“fakamāuʻi,” NW] ho kaungaʻapi?” (Sēmisi 4:12; Loma 14:1-4) Tānaki atu ki ai, ko hotau natula angahalaʻiá ʻoku malavangofua ke ne ʻai ʻetau ngaahi fakamāú ke taʻetotonu. ʻOku lahi ʻa e ngaahi fakakaukau mo e ngaahi fakaueʻiloto​—ʻo kau ai ʻa e tomuʻa fehiʻá, mamahi ʻi he fakafeangai taʻetotonu maí, meheká, mo e māʻoniʻoni-fakaekitá​—ʻoku lava ke nau mioʻi ʻa e anga ʻo ʻetau sio atu ki he kaungā faʻahinga ʻo e tangatá. ʻOku tau maʻu ha toe ngaahi fakangatangata, pea ʻi he fakakaukau atu ki he ngaahi meʻá ni ʻoku totonu ke ne taʻofi kitautolu mei he vave ke fakasio ʻa e hala ʻa e niʻihi kehé. ʻOku ʻikai malava ke tau ʻilo ʻa e lotó; pea ʻoku ʻikai malava ke tau ʻiloʻi ʻa e ngaahi tuʻunga fakafoʻituitui kotoa ʻo e niʻihi kehé. Ko hai leva kitautolu ke tau lau ha ngaahi taumuʻa hala ki he kaungātuí pe ke fakaangaʻi ʻenau ngaahi feinga ʻi he ngāue ʻa e ʻOtuá? He lelei lahi ange ē ke faʻifaʻitaki kia Sihova ʻaki ʻa e sio ki he lelei ʻi hotau fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné kae ʻikai ko e tokangataha ki heʻenau ngaahi fehālaakí!

15. Ko e hā ʻa e ngaahi lea mo e fakafeangai ʻoku ʻikai fakaʻatā ʻi he lotolotonga ʻo e kau lotu ʻa e ʻOtuá, pea ko e hā hono ʻuhingá?

15 Fēfē ʻa e ngaahi mēmipa ʻo hotau fāmilí? Ko e meʻa fakamamahí, ʻi he māmani ʻo e ʻaho ní ko e niʻihi ʻo e ngaahi fakamaau fefeka tahá ʻoku fakahāhaaʻi ia ʻi he meʻa ko ia ʻoku totonu ke hoko ko ha taulangaū ʻo e melinó​—ko ʻapi. ʻOku ʻikai ko ha meʻa foʻou ia ke fanongo fekauʻaki mo e ngaahi husepāniti, ngaahi uaifi, pe ngaahi mātuʻa lea kakaha ʻa ia ʻoku nau “fakafaingataʻaʻiaʻi” ʻa e ngaahi mēmipa ʻo honau fāmilí ʻaki ha ʻotu ngaohikoviʻi fakaelea pe fakaesino hokohoko. Ka ko e ngaahi lea koví, lea paetaku fakatupu mamahí, mo e ngaohikoviʻí ʻoku ʻikai fakaʻatā ia ʻi he lotolotonga ʻo e kau lotu ʻa e ʻOtuá. (Efeso 4:29, 31; 5:33; 6:4) Ko e akonaki ʻa Sīsū ke ‘ʻoua ʻe fakamāú’ pea ‘ʻoua ʻe fakahalaiá’ ʻoku ʻikai ke tuku ia ke ngāueʻaki ʻi he taimi ʻoku tau ʻi ʻapi aí. Manatuʻi ko hono ngāueʻaki ʻa e fakamaau totonú ʻoku kau ai ʻa e fakafeangai ki he niʻihi kehé ʻi he founga ʻoku fakafeangai mai ʻaki ʻe Sihova kiate kitautolú. Pea ko hotau ʻOtuá ʻoku ʻikai ʻaupito te ne anga-fefeka pe anga-fakamamahi ʻi he fakafeangai mai kiate kitautolú. Ka, ʻokú ne “ʻofa uʻuuʻu” ki he faʻahinga ko ia ʻoku nau ʻofa kiate iá. (Sēmisi 5:11) Ko ha faʻifaʻitakiʻanga fakaofo ē kiate kitautolu ke tau faʻifaʻitaki ki ai!

Ngāue ʻa e Kau Mātuʻá “ki he Fakamaau Totonú”

16, 17. (a) Ko e hā ʻoku ʻamanekina ʻe Sihova mei he kau mātuʻá? (e) Ko e hā kuo pau ke faí ʻi he ʻikai ke fakahāhaaʻi ʻe ha tokotaha angahala ʻa e fakatomala loto-moʻoní, pea ko e hā hono ʻuhingá?

16 Ko kitautolu kotoa ʻoku tau maʻu ha fatongia ke ngāueʻaki ʻa e fakamaau totonú, ka ʻoku tautefito ki he kau mātuʻa ʻi he fakatahaʻanga Kalisitiané ʻenau maʻu ha fatongia ʻi he meʻá ni. Fakatokangaʻi ʻa e fakamatalaʻi fakaekikite ʻo e “kau pilinisi,” pe kau mātuʻá, ʻoku lēkooti ʻe ʻAiseá: “Vakai! ʻE pule ha tuʻi ʻo fakatatau ki he māʻoniʻoní, pea ko hono kau houʻeikí te nau pule ʻo fakatatau ki he fakamaau totonú.” (Aisea 32:1NW) ʻIo, ʻoku ʻamanekina ʻe Sihova mei he kau mātuʻá ke nau ngāue ʻo fehoanaki mo e fakamaau totonú. ʻE malava fēfē ke nau fai ʻa e meʻá ni?

17 Ko e kau tangata taau fakalaumālie ko ʻení ʻoku nau lāuʻilo lelei ko e fakamaau totonú, pe māʻoniʻoní, ʻoku fiemaʻu ai ke tauhi ʻa e fakatahaʻangá ke maʻa. ʻI he taimi ʻe niʻihi, ʻoku fakafatongia ʻaki ai ʻa e kau mātuʻá ke nau fakamāuʻi ha ngaahi keisi ʻo e faihala mamafa. ʻI hono fai iá, ʻoku nau manatuʻi ʻoku kumi ʻa e fakamaau totonu fakaʻotuá ke fakalahi atu ʻa e mēsí kapau ʻe malava. Ko ia, ʻoku nau feinga ke taki ʻa e tokotaha angahalá ke fakatomala. Kae fēfē kapau ʻoku ʻikai ke fakahāhaaʻi ʻe he tokotaha angahalá ia ha fakatomala moʻoni neongo ʻa e ngaahi feinga pehē ke tokoniʻi iá? ʻI he fakamaau totonu haohaoá, ʻoku fakahinohino mai ʻe he Folofola ʻa Sihová ha sitepu pau ke fakahoko: “Kapusi ʻa e tangata fai kovi meiate kimoutolu.” ʻOku ʻuhinga iá ke kapusi ia mei he fakatahaʻangá. (1 Kolinitō 5:11-13; 2 Sione 9-11) Ko e meʻa fakamamahi ia ki he kau mātuʻá ke fai ha foʻi ngāue pehē, ka ʻoku nau ʻiloʻi ʻoku mātuʻaki fiemaʻu ia koeʻuhi ke maluʻi ʻa e tuʻunga maʻa fakaeʻulungaanga mo fakalaumālie ʻo e fakatahaʻangá. Neongo ia, ʻoku nau ʻamanaki ʻe ʻi ai ʻa e ʻaho ʻe foki mai ai ʻa e fakakaukau lelei ʻa e tokotaha angahalá pea toe foki ki he fakatahaʻangá.​—Luke 15:17, 18.

18. Ko e hā ʻoku manatuʻi ʻe he kau mātuʻá ʻi hono ʻoatu ha akonaki makatuʻunga ʻi he Tohitapú ki he niʻihi kehé?

18 Ko e ngāue ʻo fehoanaki mo e fakamaau totonú ʻoku toe kau ki ai ʻa hono fai ha akonaki makatuʻunga ʻi he Tohitapú ʻo ka fiemaʻu. Ko hono moʻoní, ʻoku ʻikai ke fakasio ʻe he kau mātuʻá ia ʻa e ngaahi mele ʻi he niʻihi kehé. Pea ʻoku ʻikai te nau puke ʻa e faingamālie kotoa pē ke fai ai ha fakatonutonu. Ka ʻe fai nai ʻe ha kaungātui “ha laka hala ki muʻa ia ke ne ʻilo ki ai.” Ko hono manatuʻi ko e fakamaau totonu fakaʻotuá ʻoku ʻikai ke anga-fakamamahi pe taʻeongoʻí ʻe ueʻi ai ʻa e kau mātuʻá ke “feinga ke fakatonutonu ha tangata pehē ʻi ha laumālie ʻo e anga-malū.” (Kalētia 6:1NW) Ko ia ai, heʻikai ke hanga ʻe he kau mātuʻá ʻo tafuluʻi ha tokotaha faihala pe ngāueʻaki ha ngaahi lea fefeka. ʻI hono kehé, ko e akonaki ʻoku ʻoatú ʻoku fakalototoʻaʻi anga-ʻofa ai ʻa e tokotaha ʻokú ne maʻu iá. Naʻa mo e taimi ʻoku fai ai ha valoki fakahangatonu​—ʻo fakahaaʻi hangatonu ʻa e ngaahi nunuʻa ʻo ha ʻalunga taʻefakapotopoto​—ʻoku manatuʻi ʻe he kau mātuʻá ko e kaungātui kuo faihalá ko ha sipi ia ʻi he tākanga ʻa Sihová. b (Luke 15:7) ʻI he taimi ʻoku hā mahino ai ʻoku ueʻi pea fai ʻi he ʻofá ha akonaki pe ko ha valoki, ʻoku ngalingali ange ai te ne fakatonutonu ʻa e tokotaha faihalá.

19. Ko e hā ʻa e ngaahi fili ʻoku fiemaʻu ke fai ʻe he kau mātuʻá, pea ko e hā kuo pau ke nau fakatuʻunga mei ai ʻa e ngaahi fili peheé?

19 ʻOku faʻa fiemaʻu ki he kau mātuʻá ke nau fai ha ngaahi fili ʻoku kaunga ki honau kaungātuí. Ko e fakatātaá, ʻoku fakataha ʻa e kau mātuʻá ʻi he taimi ki he taimi ke fakakaukauʻi pe ʻoku taau ʻa e fanga tokoua kehe ʻi he fakatahaʻangá ke fakaongoongoleleiʻi ke nau hoko ko e kau mātuʻa pe kau sevāniti fakafaifekau. ʻOku ʻilo ʻe he kau mātuʻá ʻa e mahuʻinga ʻo e taʻefilifilimānakó. ʻOku nau fakaʻatā ʻa e ngaahi fiemaʻu ʻa e ʻOtuá ki he ngaahi fakanofo peheé ke ne tataki kinautolu ʻi hono fai ʻa e ngaahi filí, ʻo ʻikai fakafalala pē ʻi he ngaahi ongoʻi fakafoʻituituí. Ko ia ʻoku nau ngāue ai “ʻo ʻoua ʻe fua fakapapau ha meʻa, pe fai ʻi he filifilimanako.”​—1 Timote 5:21.

20, 21. (a) ʻOku feinga ʻa e kau mātuʻá ke nau hoko ko e hā, pea ko e hā hono ʻuhingá? (e) Ko e hā ʻoku malava ke fai ʻe he kau mātuʻá ke tokoniʻi ai ʻa e “faʻahinga ʻoku loto-mafasiá”?

20 ʻOku toe fakahoko ʻe he kau mātuʻá ʻa e fakamaau totonu fakaʻotuá ʻi he ngaahi founga kehe. ʻI he hili ʻa hono tomuʻa tala ʻe ngāue ʻa e kau mātuʻá “ki he fakamaau totonú,” naʻe hoko atu ʻe ʻAisea: “Te ne hange ha fakaū mei he matangi, mo e toitoiʻanga mei he ʻalotamaki; hange ko e ngaahi mangaʻi vai ʻi ha potu momoa, hange ko e malu ʻo ha makatuʻu kafakafa ʻi ha fonua puhengia.” (Aisea 32:2) Ko ia ai, ʻoku feinga ʻa e kau mātuʻá ke nau hoko ko e ngaahi matavai ʻo e fakafiemālie mo e fakaivifoʻou ki honau kaungālotú.

21 ʻI he ʻahó ni, ʻi he lahi ʻa e ngaahi palopalema ʻoku hehema ke fakalotosiʻí, ʻoku fiemaʻu ai ʻe he tokolahi ʻa e fakalototoʻá. Kau mātuʻa, ko e hā ʻe malava ke mou fai ke tokoniʻi ai ʻa e “faʻahinga ʻoku loto-mafasiá”? (1 Tesalonaika 5:14NW) Fanongo kiate kinautolu mo e kaungāongoʻi. (Sēmisi 1:19) ʻOku nau fiemaʻu nai ke nau vahevahe ʻa e hohaʻa ʻi honau lotó mo ha taha ʻoku nau falala ki ai. (Palōveepi 12:25) Fakapapauʻi kiate kinautolu ʻoku fiemaʻu, fakamahuʻingaʻi, mo ʻofaʻi kinautolu​—ʻio, ʻe Sihova pea pehē ki honau fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné. (1 Pita 1:22; 5:6, 7) Tānaki atu ki ai, ʻe lava ke mou lotu fakataha pe lotu maʻá e faʻahinga peheé. ʻI he fanongo ki ha tokotaha mātuʻa ʻokú ne leaʻaki ha lotu loto-moʻoni maʻanautolú ʻoku malava ke hoko ia ko e fakafiemālie lahi ʻaupito. (Sēmisi 5:14, 15) Ko hoʻomou ngaahi feinga anga-ʻofa ke tokoniʻi ʻa e faʻahinga ʻoku loto-foʻí ʻe ʻikai ke taʻefakatokangaʻi ia ʻe he ʻOtua ʻo e fakamaau totonú.

ʻOku tapua atu ʻe he kau mātuʻá ʻa e fakamaau totonu ʻa Sihová ʻi he taimi ʻoku nau fakalototoʻaʻi ai ʻa e faʻahinga ʻoku loto-mamahí

22. ʻI he ngaahi founga fē ʻe malava ke tau faʻifaʻitaki ai ki he fakamaau totonu ʻa Sihová, pea ko e hā hono olá?

22 Ko e moʻoni, ʻoku tau ʻunuʻunu ʻo toe ofi ange ai pē kia Sihova ʻi he faʻifaʻitaki ki heʻene fakamaau totonú! ʻI he taimi ʻoku tau pouaki ai ʻene ngaahi tuʻunga māʻoniʻoní, ʻi heʻetau vahevahe atu ʻa e ongoongo lelei fakahaofi moʻuí ki he niʻihi kehé, pea ʻi heʻetau fili ke tau tokangataha ki he lelei ʻi he niʻihi kehé kae ʻikai ko e fakasio ʻenau ngaahi halá, ʻoku tau fakahāhā ai ʻa e fakamaau totonu fakaʻotuá. Kau mātuʻa, ʻi hoʻomou maluʻi ʻa e tuʻunga maʻa ʻo e fakatahaʻangá, ʻi hoʻomou fai ha akonaki fakatupu langa hake Fakatohitapú, ʻi hoʻomou fai ha ngaahi fili taʻefilifilimānakó, pea ʻi hoʻomou fakalototoʻaʻi ʻa e faʻahinga ʻoku loto-mamahí, ʻoku mou tapua atu ai ʻa e fakamaau totonu fakaʻotuá. He fiefia lahi ē ko e loto ʻo Sihová ke ʻafio hifo mei hēvani peá ne ʻafioʻi ʻene kakaí ʻoku nau feinga ʻaki honau lelei tahá ke “ngāueʻaki ʻa e fakamaau totonú” ʻi he ʻaʻeva mo honau ʻOtuá!

a Ko e ongo fakalea ʻoua naa mou fakamāú’ pea mo e ‘ʻoua ʻe fakahalaiá’ ʻoku fakahuʻunga mai ia ke ‘ʻoua ʻe kamata ke fakamaau’ pea ‘ʻoua ʻe kamata ke fakahalaia.’ Kae kehe, ʻi he muʻaki leá, naʻe ngāueʻaki heni ʻe he ongo tohi Tohitapú ʻa e ongo fekau ke ʻouá ʻi he taimi lolotonga (ʻo hokohoko atu). Ko ia, ko e ongo foʻi ngāue naʻe fakamatalaʻí naʻe kei hokohoko atu ka naʻe pau ke ngata.

b ʻI he 2 Tīmote 4:2 (PM), ʻoku pehē ai ʻe he Tohitapú ko e kau mātuʻá kuo pau ʻi he taimi ʻe niʻihi ke nau “valoki, mo fakatonutonu, mo eginaki.” Ko e foʻi lea faka-Kalisi naʻe liliu ko e “eginaki” (pa·ra·ka·leʹo) ʻoku malava ke ʻuhinga iá “ke fakalototoʻaʻi.” Ko ha foʻi lea faka-Kalisi felāveʻi mo ia, ko e pa·raʹkle·tos, ʻoku lava ke ʻuhinga ia ki ha taukapo ʻi ha meʻa fakalao. Ko ia, naʻa mo e taimi ʻoku fai ai ʻe he kau mātuʻá ha valoki mālohí, ʻoku fiemaʻu ke nau hoko ko e kau tokoni ki he faʻahinga ʻoku fiemaʻu ki ai ʻa e tokoni fakalaumālié.