Skip to content

Skip to table of contents

CIBALO 16

‘Amucite Bululami’ Nomweenda a Leza

‘Amucite Bululami’ Nomweenda a Leza

1-3. (a) Nkaambo nzi ncotweelede kumulumba kapati Jehova? (b) Ncinzi Sikutufwutula siluyando ncayanda kuti tucite?

 AMWEEZEEZYE kuti muli mubwato bupati ibuyanda kubbila. Eelyo nomwatyompokelwa akuyeeya kuti kucinyina bulangizi buli boonse, kwasika sikugwasya bali muntenda akumukwela kumugwisya mubwato oobo. Eelo mwakatalukwa kapati kaka eelyo sikumufwutula namutantamuna kuzwa kubwato oobo buli muntenda akwaamba kuti: “Mwafwutuka lino”! Sena inga tamumulumbi muntu ooyo? Mubwini, munooli baumi akaambo kanguwe.

2 Mumbazu zimwi, eeci citondezya ceeco Jehova ncaatucitila. Masimpe, tweelede kumulumba. Kayi nguwakapa cinunuzyo, icipa kuti tukonzye kufwutulwa kubuzike bwacibi alufwu. Tuliliibide nkaambo tulizyi kuti kufwumbwa kuti katusyoma mucituuzyo eeco citaliboteli, zibi zyesu zilalekelelwa, alimwi tulisinizyide kuti tuyooba abuumi butamani kumbele. (1 Johane 1:7; 4:9) Mbubwenya mbotwakabona mu Cibalo 14, cinunuzyo ncitondezyo cisumpukide kapati caluyando alimwi abululami bwa Jehova. Ino tweelede kulimvwa buti?

3 Ncintu ciyandika kapati kulanga-langa ceeco Sikutufwutula lwakwe ncayanda kuti tucite. Kwiinda mumusinsimi Mika, Jehova waamba kuti: “Yebo omuntu, wakwaambila kale cintu cibotu. Ino ncinzi Jehova ncayanda kulinduwe? Uyanda buyo kuti kocita bululami, koyandisya kusyomeka, alimwi akweenda cakulibombya a Leza wako!” (Mika 6:8) Amubone kuti cintu cimwi akati kazeezyo Jehova nzyayanda kulindiswe nkuti ‘tucite bululami.’ Ino mbuti mbotunga twacita boobo?

Kuyandaula “Bululami Bwini-bwini”

4. Ino tuzyi buti kuti Jehova uyanda kuti katupona kweelana azyeelelo zyakwe ziluleme?

4 Jehova uyanda kuti katupona kweelana azyeelelo zyakwe zijatikizya zintu ziluzi azitaluzi. Mbwaanga zyeelelo zyakwe zililuzi alimwi zililuleme, tutobela bululami eelyo notupona kweelana anzizyo. Ibbuku lya Isaya 1:17 lyaamba kuti: “Amwiiye kucita zibotu, amuyandaule bululami.” Jwi lya Leza litukulwaizya kuti ‘tuyandaule bululami.’ (Zefaniya 2:3) Alimwi litukulwaizya “kusama buntu bupya ibwakalengwa kweelana akuyanda kwa Leza mubululami bwini-bwini.” (Baefeso 4:24) Bululami bwini-bwini kunyina nobubikkilizya kulwana, busofwaazi alimwi abwaamu nkaambo eezyi zisofwaazya zintu zisalala.​—Intembauzyo 11:5; Baefeso 5:3-5.

5, 6. (a) Nkaambo nzi ncoutali mukuli uuminya kulindiswe ikupona kweelana azyeelelo zya Jehova? (b) Mbuti Bbaibbele mbolitondezya kuti ikutobela bululami ncintu cicitwa cakutaleka?

5 Sena mukuli uuminya kulindiswe ikupona kweelana azyeelelo zya Jehova ziluleme? Peepe. Imuntu uumvwana a Jehova kunyina naminwa azyeelelo zyakwe pe. Akaambo kakuti tulamuyanda Leza wesu alimwi nkaambo mubotu, tuyanda kupona buumi ibumukkomanisya. (1 Johane 5:3) Amuyeeye kuti Jehova “uyandisya milimo iiluleme.” (Intembauzyo 11:7) Ikuti katuyanda kubwiiya ncobeni bululami bwa Leza, tweelede kuziyanda eezyo Jehova nzyayanda alimwi akusulaika eezyo nzyasulaika.​—Intembauzyo 97:10.

6 Nciyumu kubantu batalondokede ikutobela bululami. Tweelede kusamununa buntu busofweede amilimo yambubo mibyaabi akusama buntu bupya. Ibbaibbele lyaamba kuti buntu bupya ‘bulabukulusyigwa lyoonse’ kwiinda muluzyibo lwini-lwini. (Bakolose 3:9, 10) Imajwi aakuti ‘bulabukulusyigwa lyoonse,’ atondezya kuti ikusama buntu bupya ncintu cizumanana, iciyandika kusolekesya kapati. Notusoleka buti kucita zintu ziluzi, mbwaanga tuli basizibi zimwi ziindi tulalubizya mumizeezo, muŋambawido alimwi amumicito.​—Baroma 7:14-20; Jakobo 3:2.

7. Ino tweelede kukubona buti kukakilwa kucita ziluzi mukusoleka kwesu mukutobela bululami?

7 Ino kukakilwa kucita zintu ziluzi mukusoleka kwesu mukutobela bululami tweelede kukubona buti? Ncobeni, tatuyandi kuubya-ubya cibi cili coonse. Kunze lyaboobo, tatweelede kucileka kusoleka pe, ikulimvwa kuti zibi zyesu zitucita kuba bantu bateeleli kubelekela Jehova. Leza wesu silubomba wacita bubambe bwakuyanzanisya bantu ibeempwa ncobeni kuba balongwe bakwe. Amulange-lange majwi aakatalusya aamwaapostolo Johane aakuti: “Ndimulembela zintu eezyi kutegwa mutabisyi.” Pele alimwi cakusinizya wakayungizya kuti: “Ikuti umwi wabisya [akaambo kakutalondoka nkotwakakona], tulijisi mugwasyi kuli Taata, Jesu Kristo.” (1 Johane 2:1) Inzya, Jehova wapa cituuzyo cacinunuzyo ca Jesu ikutegwa tumubelekele munzila iitambulika nokuba kuti tatulondokede. Sena eeco tacitupi kuyandisisya kumukkomanisya Jehova kusikila mpotugolela?

Makani Mabotu Alimwi Abululami bwa Leza

8, 9. Mbuti ikwaambilizyigwa kwamakani mabotu mbokutondezya bululami bwa Jehova?

8 Tulakonzya kucita bululami​—atwaambe kuti ikwiiya bululami bwa Leza​—kwiinda mukutola lubazu cakumaninina mukukambaukila bamwi makani mabotu aa Bwami bwa Leza. Ino bululami bwa Jehova alimwi amakani mabotu ziswaangene buti?

9 Kunyina Jehova nayoonyonyoona bweende bwazintu oobu bubyaabi kakunyina kusaanguna kubacenjezya bantu. Mubusinsimi bwakwe kujatikizya zintu zyakali kuyoocitika kuciindi camamanino, Jesu wakati: “Mumasi oonse, makani mabotu aleelede kukambaukwa cakusaanguna.” (Marko 13:10; Matayo 24:3) Ikubelesyegwa kwabbala lyakuti “cakusaanguna” kutondezya kuti kuli zintu zimbi zilangilwa kuyoocitika waakumana mulimo wabukambausi munyika yoonse. Izintu eezyo zibikkilizya mapenzi mapati aakasinsimwa aayoonyonyoona bantu babi akujalula mulyango wanyika mpya iiluleme. (Matayo 24:14, 21, 22) Masimpe, kunyina muntu uunga wapa Jehova mulandu wakuti taluzi eelyo nayoonyonyoona bantu babyaabi. Kwiinda mukwaambilizya mulumbe wakucenjezya, uli mukupa basizibi ciindi cakucinca nzila zyabo akuba acoolwe cakuyoofwutulwa.​—Jona 3:1-10.

10, 11. Mbuti kutola lubazu nkotucita mukukambauka makani mabotu mbokutondezya bululami bwa Leza?

10 Mbuti ikukambauka makani mabotu nkotucita mbokutondezya bululami bwa Leza? Ikusaanguna, ncintu ciyandika kapati kuti tucite kufwumbwa ncotukonzya ikugwasya bantu kuti bakafwutuke. Amucilange-lange alimwi cikozyanyo cakufwutulwa mubwato buyanda kubbila. Kamuli mubwato bwakufwutwida bantu, masimpe inga mwayandisya kugwasya bambi ibacili mumaanzi. Mbubwenya buyo, tulijisi mukuli mupati wakugwasya baabo ibacipengana “mumaanzi” aanyika eeyi iisofweede. Eeye, ibantu banji balaukaka mulumbe wesu. Nokuba boobo, kufwumbwa kuti Jehova kacizumanana kukkazika moyo, tulijisi mukuli wakubapa coolwe cakuti “bakonzye kweempwa” ikutegwa abalo bakafwutuke.​—2 Petro 3:9.

11 Kwiinda mukubakambaukila makani mabotu bantu mbotuyaanya boonse, tutondezya bululami munzila iimbi iiyandika: Tutondezya kutasalulula. Amuyeeye kuti “Leza tasalululi, pele muzisi zyoonse kufwumbwa muntu uumuyoowa akucita ziluleme ulatambulwa kulinguwe.” (Milimo 10:34, 35) Ikuti katuyanda kwiiya bululami bwakwe, tatweelede kulanga ziimo zyabantu pe. Muciindi caboobo, tweelede kukambaukila bantu boonse makani mabotu kunyina makani amubala, cuuno naa buvwubi mbobajisi. Aboobo tupa boonse ibayooswiilila coolwe cakumvwa akutobela caamba makani mabotu.​—Baroma 10:11-13.

Mbotubeendelezya Bamwi

12, 13. (a) Nkaambo nzi ncotuteelede kufwambaana kupa bambi mulandu? (b) Ino lulayo lwa Jesu lwakuti “mutabeteki” akuti “mutapi muntu mulandu” lwaamba nzi? (Amubone bupanduluzi buyungizyidwe.)

12 Alimwi tulakonzya kucita bululami kwiinda mukweendelezya bamwi mbubwenya mbuli mbwatweendelezya swebo Jehova. Ncuuba-uba kapati kulanga bamwi munzila imwi, ikubikkila buyo maanu kukulubizya kwabo akudooneka makanze aabo. Pele ino nguni akati kesu uunga wayanda kuti Jehova abikkile maanu kukulubizya kwesu munzila yalunya? Oobo tabusyi mbwatweendelezya Jehova pe. Sintembauzyo wakati: “Ikuti nooli kulanga zinyonyoono, O Ja, ino nguni, O Jehova, uukonzya kwiima?” (Intembauzyo 130:3) Sena tatukkomani kuti Leza wesu mululami alimwi siluzyalo usala kutabikkila maanu kukulezya kwesu? (Intembauzyo 103:8-10) Aboobo, ino mbuti mbotweelede kweendelezya bamwi?

13 Ikuti naa twabuteelela kabotu mbobuli bwalubomba bululami bwa Leza, tatukafwambaani pe kubeteka bamwi mumakani aatatujatikizyi naa aatali mapati. Mu Mulumbe wakwe waa Cilundu, Jesu wakacenjezya kuti: “Amuleke kubeteka kutegwa mutabetekwi.” (Matayo 7:1) Kweelana amakani aakalembwa a Luka, Jesu wakayungizya kuti: “Amuleke kupa bamwi mulandu, eelyo andinywe tamukapegwi mulandu.” a (Luka 6:37) Jesu wakatondezya kuti wakalizyi kuti bantu batalondokede balayandisisya kupa beenzinyina milandu. Boonse akati kabaabo ibakali kumuswiilila ibakajisi cilengwa cakupa beenzinyina milandu bakeelede kucileka.

Tutondezya bululami bwa Leza eelyo notwaambila bamwi makani mabotu cakutasalulula

14. Ntwaambo nzi tweelede kutupa ‘kutabeteka’ bamwi?

14 Nkaambo nzi ncotuteelede ‘kubeteka’ bamwi? Nkaambo bweendelezi bwesu kuli mpobugolela. Sikwiiya Jakobo utuyeezya kuti: “Kuli buyo Sikupa Mulawo a Mubetesi omwe”​—nkokuti Jehova. Aboobo cakutonkomeka Jakobo ubuzya kuti: “Ino nduwe ni yebo oobeteka mweenzinyoko?” (Jakobo 4:12; Baroma 14:1-4) Kunze lyaboobo, akaambo kakuti tatulondokede, tulakonzya kulubizya mukukosola makani bunji bwaziindi. Imiyeeyo azilengwa zinji​—kubikkilizya akulanga ciimo camuntu, kucimwa, munyono alimwi akulibona kuba muntu uululeme​—zilakonzya kunyonganya mbotubalanga bantuma. Alimwi tulalezya mumbazu zimbi, aboobo ikutelaika ali zeezyi kweelede kutugwasya kutafwambaana kujanina bamwi milandu. Kunyina notukonzya kuzyiba zili mumyoyo yabamwi; nokuba kuzyiba bukkale bwamuntu amuntu. Aboobo, ino tujisi nguzu nzi zyakuyeeyela basyomima mizeezo mibyaabi naa kudooneka kusoleka nkobacita mumulimo wa Leza? Eelo ncibotu kapati kaka ikwiiya Jehova kwiinda mukubikkila buyo maanu kubube bubotu bwabakwesu abacizyi muciindi cakubikkila maanu kukulezya kwabo!

15. Majwi nzi alimwi mbukkale nzi butakwe busena akati kabakombi ba Leza, alimwi ino nkaambo nzi?

15 Ino mbuti kujatikizya kubeteka banamukwasyi? Mukubula coolwe, munyika mazuba aano zintu zibyaabi kapati zilacitwa mubusena ibweelede kuba bwaluumuno​—nkokuti muŋanda. Tacigambyi ikumvwa zyabalumi, bamakaintu naa bazyali basilunya “ibatundulula” banamukwasyi cakutayozya amajwi mabi nokuba kubauma buya. Pele majwi mabi, aajazya bweemya alimwi akulwana zinyina busena akati kabakombi ba Leza. (Baefeso 4:29, 31; 5:33; 6:4) Ilulayo lwa Jesu lwakuti “mutabeteki” akuti “mutapi muntu mulandu” kunyina noluleka kubeleka notuli kuŋanda. Kamuyeeya kuti ikucita bululami kulabikkilizya akweendelezya bamwi mbubwenya mbuli mbwatweendelezya swebo Jehova. Alimwi Leza wesu tali mukali naa silunya natweendelezya. Muciindi caboobo, “ulaalubomba kapati” kulibaabo bamuyanda. (Jakobo 5:11) Taciliboteli kaka cikozyanyo eeci ncotweelede kwiiya!

Ibaalu Babeleka “Cakululama”

16, 17. (a) Ino ncinzi Jehova ncayanda kuti baalu bacite? (b) Ncinzi ceelede kucitwa eelyo sizibi nakakilwa kutondezya kweempwa kwini-kwini, alimwi ino nkaambo nzi?

16 Toonse tulijisi mukuli wakucita bululami, pele ibaalu mumbungano ya Bunakristo kwaambisya bajisi mukuli mupati mumakani aaya. Amubone bupanduluzi bwabusinsimi bwaamba “basilutwe” naa baalu, ibwakalembwa a Isaya bwakuti: “Amubone! Mwami uyoolela cabululami, abalo basilutwe bayakweendelezya mubululami.” (Isaya 32:1) Inzya, Jehova uyanda kuti baalu babeleke kweelana aciyanda bululami. Ino eeci inga bacicita buti?

17 Aaba baalumi ibasimide munzila yakumuuya balizyi kabotu kuti bululami buyanda kuti mbungano kaisalala munzila yakumubili alimwi ayakumuuya. Zimwi ziindi baalu bayandika kubeteka milandu iijatikizya zibi zipati. Nobacita boobo, balaibaluka kuti bululami bwa Leza buyanda kuti batondezye lweengelelo nokweelede kucita boobo. Aboobo balasoleka kusololela sikubisya kukweempwa. Pele ino mbuti ikuti sikubisya wakakilwa kutondezya kweempwa kwini-kwini nokuba kuti basoleka kumugwasya kucita boobo? Mubululami bumaninide, Jwi lya Jehova litondezya kuti intaamu mpati eeyi icitwe: “Amumugusye muntu ooyo mubi akati kanu.” Eeco caamba kumugusya mumbungano. (1 Bakorinto 5:11-13; 2 Johane 9-11) Tacibakondi baalu ikubweza ntaamu iili boobo, pele balizyi kuti cilayandika ikutegwa kusalala kwabasimbungano mubukkale bwakumubili alimwi amunzila yakumuuya bukwabililwe. Neliba leelyo nobabweza ntaamu eeyo, inga bacilombozya kuti buzuba bumwi sizibi ooyo uyooliyeeya akupiluka kumbungano.​—Luka 15:17, 18.

18. Ncinzi baalu ncobabikkila maanu eelyo nobapa bamwi lulayo luyeeme aa Bbaibbele?

18 Ikweendelezya cakululama kulabikkilizya akupa lulayo luyeeme a Bbaibbele eelyo nolwayandika. Ncobeni ibaalu kunyina nobasoleka kuyandaula tumpenda muli bamwi. Alimwi talili lyoonse nobabikkila maanu kukululamika bamwi pe. Pele mukombima ulakonzya “waleya katazyi walo.” Ikwiibaluka kuti bululami bwa Leza tabuciti zintu calunya kuyookulwaizya baalu ‘kusoleka kumululamika muntu ooyo amyoyo iibombede.’ (Bagalatiya 6:1) Aboobo baalu tabanyemeni sikubisya pe naa kubelesya majwi mabi. Muciindi caboobo, ilulayo lupegwa munzila yaluyando lulakulwaizya kuli yooyo uulutambula. Neliba leelyo nobapa lulayo lugaminide​—cakutainda mumbali ikutondezya zintu zibyaabi ziboola akaambo kabukkale bumwi bwabufwubafwuba​—ibaalu balayeeya kuti mukombinyina iwabisya nimbelele iili mubutanga bwa Jehova. b (Luka 15:7) Eelyo lulayo naa kusinsa nokukulwaizyigwa alimwi akucitwa caluyando, kulalangilwa kuti inga lwamululamika sikubisya.

19. Nkusala nzi nkobacita baalu, alimwi ino kusala ooko kweelede kuti kakuyeeme aanzi?

19 Kanji-kanji, ibaalu balasala zintu zinji zibajatikizya basyominyina. Mucikozyanyo, ciindi aciindi ibaalu balaswaangana kutegwa balange-lange naa bakwesu bambi mumbungano balasika azyeelelo kutegwa basalwe kuba baalu naa bakutausi. Ibaalu balizyi kuti tabeelede kusalulula pe. Balekela zyeelelo zya Leza kuti zibeendelezye mukusala ooko, kutali kusyoma mizeezo yabo beni pe. Aboobo bacita zintu “kakunyina kulanga ciwa camuntu naa kusalulula.”​—1 Timoteyo 5:21.

20, 21. (a) Ino baalu basoleka kuba nzi, alimwi ino nkaambo nzi? (b) Ncinzi baalu ncobanga bacita kutegwa bagwasye “ibatyompedwe mumyoyo”?

20 Baalu balabutondezya bululami bwa Leza munzila azimbi. Naakamana kusinsima kuti baalu bakali kuyooyendelezya ‘cabululami,’ Isaya wakazumanana kwaamba kuti: “Umwi aumwi uyooba mbuli busena bwakutijila muwo, busena bwakuyusila mvwula mpati yamuwo, uyooba mbuli tulonga twamaanzi mucisi cinyina maanzi, mbuli cimvwule camwala mupati kapati munyika yacimpayuma.” (Isaya 32:2) Aboobo ibaalu balasoleka kuba bantu ooko basyominyina nkobajana luumbulizyo alimwi alukatalusyo.

21 Mazuba aano, akaambo kamapenzi manji aatyompya, ibanji bayandika kukulwaizyigwa. Nobaalu, ino ncinzi ncomukonzya kucita ikutegwa mugwasye “ibatyompedwe mumyoyo”? (1 Batesalonika 5:14) Amubaswiilile calweetelelo. (Jakobo 1:19) Balakonzya kabayanda kwaambila muntu umwi ngobasyoma kujatikizya kulibilika kuli mumyoyo yabo. (Tusimpi 12:25) Amubasyomezye kuti balayandika, balaampindu alimwi balayandwa​—inzya, Jehova ulabayanda alimwi abalo ibanabokwabo balabayanda. (1 Petro 1:22; 5:6, 7) Kunze lyaboobo, mulakonzya kupaila ambabo alimwi akubapailila ibali boobo. Ikumvwa mwaalu kakomba camoyo woonse kukombela mbabo kulakonzya kubaumbulizya kapati. (Jakobo 5:14, 15) Ikusoleka nkomucita caluyando kugwasya batyompedwe mumyoyo takukabi kwabuyo kuli Leza wabululami.

Ibaalu batondezya bululami bwa Jehova eelyo nobayumya-yumya batyompedwe mumyoyo

22. Mbuti mbotukonzya kwiiya bululami bwa Jehova, alimwi ino ncinzi cikonzya kucitika?

22 Masimpe tulazumanana kuciyumya cilongwe cesu a Jehova kwiinda mukwiiya bululami bwakwe! Eelyo notukakatila kuzyeelelo zyakwe ziluleme, notutola lubazu mukukambauka makani mabotu aafwutula bamwi alimwi anotubikkila buyo maanu aambazu zibotu muli bamwi muciindi cakubikkila maanu kukulubizya kwabo, tutondezya bululami bwa Leza. Nobaalu, eelyo nomukwabilila kusalala kwambungano, nomupa lulayo lwamu Magwalo iluyaka, nomusala cakutalanga ziimo zyabantu alimwi anomukulwaizya baabo batyompedwe, mutondezya bululami bwa Leza. Jehova ulakkomana kapati kaka mumoyo eelyo nalanga kuzwa kujulu akubona bantu bakwe kabasoleka kusikila mpobagolela ‘kucita bululami’ nobeenda a Leza wabo!

a Ibusanduluzi bwakuti “mutabeteki” alimwi akuti “mutapi muntu mulandu” bwaamba kuti ‘mutataliki kubeteka’ alimwi ‘mutataliki kupa bantu milandu.’ Pele mumwaambo mutaanzi, ibalembi ba Bbaibbele aawa babelesya majwi aakukasya ikwaamba cintu cicitika lino alimwi icizumanana. Aboobo imicito yakali kupandululwa yakali kucitika aciindi eeco pele yakeelede kulekwa.

b Ku 2 Timoteyo 4:2, Ibbaibbele lyaamba kuti baalu zimwi ziindi beelede ‘kusinsa, kukalalila, alimwi akukulwaizya.’ Ibbala lya Chigiriki lyakasandululwa kuti “kokulwaizya” (pa·ra·ka·leʹo) lilakonzya kwaamba “kuyumya-yumya.” Ibbala lya Chigiriki limbi likozyenye andilyo lyakuti pa·raʹkle·tos, lilakonzya kwaamba sikwiiminina mulubeta. Aboobo, neliba leelyo baalu nobasinsa, beelede kuba basikugwasya baabo bayandika kugwasyigwa munzila yakumuuya.