Skip to content

Skip to table of contents

KAROA 17

‘Dirava Ena . . . Aonega be Dobu Momokani!’

‘Dirava Ena . . . Aonega be Dobu Momokani!’

1, 2. Iehova ena ura dina namba 7 totona be dahaka, bona unai dina ena matamanai dahaka ia vara bona unai ese edena dala ai Dirava ena aonega ia tohoa?

 IDIA dika! Dirava ese dina namba 6 ai ia karaia hairai momokani gaudia, taunimanima unai, be hairai amo idia moru bona idia dika. Iehova ia gwau “ia karaia gaudia ibounai,” taunimanima danu be “namo herea.” (Genese 1:31) To dina namba 7 ena matamana ai, Adamu bona Heva be Satani idia badinaia bona idia gwau-edeede. Idia kara dika, idia goevadae lasi bona mase idia davaria.

2 Toana be Dirava ena ura dina namba 7 totona be ia vara lasi. Dina namba 6 hegeregerena, unai dina namba 7 ena daudau be lagani tausen momo, ia vairanai idia ore dina 6 bamona. Iehova ia gwau dina namba 7 be helaga, bona unai nega lalonai tanobada ibounai be paradaiso ai do ia lao bona goevadae taudia ese do idia hahonua. (Genese 1:28; 2:3) To gwau-edeede badana ia vara murinai, unai be edena bamona ia vara diba? Dirava ese dahaka do ia karaia? Unai ese Iehova ena aonega ia tohoa—reana ia be hahetoho badana momokani.

3, 4. (a) Dahaka dainai Iehova ese Eden ai idia gwau-edeede taudia dekenai ia karaia karana ese ena aonega bada ia hahedinaraia? (b) Iehova ena aonega ita stadilaia lalonai, manau karana ese ita ia durua dahaka ita laloatao totona?

3 Iehova ese maoromaoro kara haida ia karaia. Eden lalonai idia gwau-edeede taudia ia hahemaoro henidia, danu, vaira negai do ia vara gauna namona ia hahedinaraia: ena ura, Adamu bona Heva ese idia havaraia dika do ia haorea dalana unai. (Genese 3:15) Iehova ena ura nega gabeai totona be Eden amo ia matamaia, ia mai lagani tausen momo taunimanima edia histori lalonai bona do ia lao vaira negana lalonai. Taunimanima ese unai idia lalo-pararalaia be auka lasi, to ia be hereva badana dainai, Baibel ia duahia tauna ese ena mauri lagani ibounai do ia haorea unai ia stadilaia bona lalohadailaia totona. Danu, Iehova ena ura be do ia vara momokani. Gwau-edeede, kara dika, bona mase do ia haorea momokani. Abidadama taudia be goevadae taudia ai do ia halaoa. Dina namba 7 ia do ore lasi neganai unai ibounai do idia vara, unai dainai herevana dahaka ia vara, to Iehova ena ura tanobada bona taunimanima totona be nega korikorina ai do ia guguru!

4 Unai bamona aonega dainai ita hoa bada, ani? Aposetolo Paulo ia gwau: ‘Dirava ena . . . aonega be dobu momokani!’ (Roma 11:33) Unai kara ena kahana idauidau ita stadilaia neganai, namona be manau karana ese ita ia veria inai mai anina bada hereva momokanina ita laloatao: ena be Iehova ena aonega bada dibaia totona ita stadi goada, to ena aonega sisina sibona do ita diba. (Iobu 26:14) Gau ginigunana be, inai kara ena anina ita tahua.

Dirava Ena Aonega be Dahaka?

5, 6. Diba bona aonega be edena dala ai idia gaukara hebou, bona Iehova ena diba ena bada be edena bamona?

5 Aonega be diba amo ia idau. Kompiuta ese diba bada herea idia haboua diba, to ta ia gwau diba lasi unai bamona masini be mai edia aonega. To, diba bona aonega idia gaukara hebou. (Aonega Herevadia 10:14) Hegeregere, bema aonega sisiba oi tahua gorere badana ta hanamoa totona, muramura ia diba sisina eiava ia diba lasi tauna dekenai do oi lao, a? Lasi vaitani! Unai dainai, diba maoromaorona be mai anina aonega momokani dekenai.

6 Iehova ena diba be bada herea momokani. Ia be “Noho Hanaihanai King” dainai, nega ibounai ia mauri noho. (Apokalupo 15:3) Bona idia hanaia vadaeni lagani tausen momo herea lalonai, idia vara gaudia ibounai ia diba. Baibel ia gwau: “Dirava ese ia havaraia gaudia ibounai amo gau ta be ia hehuni lasi, to gau ibounai be idia hedinarai bona ia itaia diba. Bona ia dekenai iseda kara ena anina do ita gwauraia hedinarai.” (Heberu 4:13; Aonega Herevadia 15:3) Iehova be Havaraia Tauna dainai, ia karaia gaudia ibounai ia diba namonamo, bona matamana amo taunimanima edia gaukara ibounai ia itaia vadaeni. Taunimanima ta ta edia kudouna ia tahua namonamo, gau ta ia reaia lasi. (1 Sivarai 28:9) Ita ia karaia neganai ura kwalimu ia henia, unai dainai, ia itaia iseda mauri lalonai abia hidi namodia ita karaia neganai, ia moale. Ia be “guriguri kamonai Diravana” dainai, guriguri momo herea be nega tamona ai ia kamonai! (Salamo 65:2) Oibe, Iehova ena laloatao karana be goevadae.

7, 8. Iehova ese edena dala ai lalo-parara, laloa kehoa, bona aonega ia hahedinaraia?

7 Iehova ena diba be bada herea, bona danu, idia vara gaudia ta ta idia gaukara hebou daladia ia itaia bona unai gaudia idauidau ese idia havaraia kara badana edia anina ia itaia. Ia tahua namonamo guna bona gabeai hahemaoro ia karaia, ia itaia edena be maoro bona edena be kerere, eiava edena be mai anina bada bona edena be anina lasi. Danu, taunimanima edia toana sibona ia itaia lasi, to edia kudouna lalonai ia itaia namonamo. (1 Samuela 16:7) Unai dainai, Iehova be mai ena lalo-parara bona laloa kehoa, unai kara ese diba idia hereaia. To aonega karana be idia toi ia hanaia momokani.

8 Aonega ese diba, laloa kehoa, bona lalo-parara ia haboua bona idia gaukara hebou. Momokani, Baibel idia torea gadona ai hereva haida idia hahanaia “aonega” edia anina korikori be, “anina ia havaraia gaukarana.” Unai dainai Iehova ena aonega be lalohadai sibona lasi. Ia be kara ta bona anina namodia ia havaraia. Iehova ena diba bona lalo-parara be bada herea bona dobu dainai, hanaihanai abia hidi maorodia ia karaia, bona dala hereadaena ai ia hagugurudia. Unai be aonega korikorina! Iehova be Iesu ese ia gwauraia herevana ia hamomokania: “Kara namodia ese ia hamomokania ia be aonega tauna.” (Mataio 11:19) Iehova ia karaia gaudia guba bona tanobada ai ese ena aonega bada idia hahedinaraia.

Dirava Ena Aonega Idia Hamomokania Gaudia

9, 10. (a) Iehova ese edena bamona aonega ia hahedinaraia, bona edena dala ai? (b) Edena dala ai sel ese Iehova ena aonega ia hamomokania?

9 Ena imana amo gau idauidau mai edia hairai ia karaia tauna ena diba oi hoalaia, ani? Unai be aonega ena toana ma ta. (Esodo 31:1-3) Iehova sibona dekenai unai bamona aonega bada herea ia Noho bona ia be unai aonega ena Badina. King Davida ese Iehova ia herevalaia, ia gwau: “Lau ese oi lau hanamoa, badina hoa dalanai lau oi karaia. Emu gaukara be namo herea, unai lau diba namonamo.” (Salamo 139:14) Momokani, tauanina ena gaukara dalana idauidau ita dibaia neganai, Iehova ena aonega dekenai do ita hoa bada.

10 Haheitalai ta be inai: Sel tamona amo oiemu mauri ia matamaia—emu sinana ena gatoi bona emu tamana ena vesi idia hakapua neganai, unai ia vara. Vadaeni, unai sel ia parara matamaia. Unai murinai oi vara neganai, oi lalonai sel trilioni 100 bamona idia noho. Idia be maragi momokani. Sel ibounai 10,000 be nita ena uhe tamona latanai idia noho diba. To, unai sel ta ta ita lalo-pararalaia be auka, badina idia be idau herea. Ia be taunimanima ese idia karaia masini eiava faktori ta bamona lasi. Saiens taudia idia gwau sel be mai ena magu hanuana ta bamona—mai ena vareai bona raka-lasi geiti, gau abia loaloa daladia, hereva siaia dalana, paua, faktori, momoru negea gabuna, bona idia gaukaralaia vadaeni gaudia idia hagoevaia bona gaukaralaia lou gabuna, ami taudia, bona gavamani bamona oreana ta be sel ena huanai ia noho. Ma danu, unai sel ese ia bamona sel ma ta be hora haida sibona lalonai ia havaraia diba!

11, 12. (a) Dahaka dainai bogana lalonai ia tubu matamaia natuna ena sel be idauidau, bona edena dala ai unai be Salamo 139:16 ena hereva ida ia hegeregere? (b) Taunimanima edia harana be edena dala idauidau ai ia hahedinaraia Dirava ese ‘hoa dalanai ita ia karaia’?

11 To, sel ibounai be idia hegeregere lasi. Bogana lalonai ia tubu matamaia natuna ena sel idia parara noho lalonai, gaukara idauidau idia karaia matamaia. Idia haida be hemami varovaro, turia, masolo, rara, bona matana edia sel ai idia lao. Sel idauidau ese do idia karaia gaukara be ena “laiberi,” palani karaia gabuna, DNA unai, lalonai idia palania vadaeni. Unai dainai Davida be Iehova dekenai ia gwau: “Egu sinana ena bogana ai lau vara matamaia neganai, lau oi itaia . . . oi ese buka dekenai oi torea vadaeni.”​—Salamo 139:16.

12 Tauanina ena kahana haida edia gaukara dalana ita lalo-pararalaia be auka herea. Hegeregere, taunimanima edia harana mani ita laloa. Haida idia gwau guba bona tanobada ibounai lalonai kwara harana be hoa gauna, bona gau ta be ia bamona lasi. Ia lalonai sel bilioni 100 bamona idia noho—reana galaksi lalonai idia noho hisiu edia momo hegeregerena. Unai sel ta ta be sel tausen momo ida idia gaukara hebou. Saiens taudia idia gwau, taunimanima edia harana ia hegeregere tanobada ena laiberi ibounai dekenai idia noho buka edia hereva ibounai ia dogoatao totona, bona diba do ia haboua noho doko lasi. Ena be lagani momo lalonai saiens taudia be Dirava ese ‘hoa dalanai ia karaia’ gauna, harana idia stadilaia, to idia gwau reana ena gaukara dalana ibounai do idia lalo-pararalaia diba lasi.

13, 14. (a) Edena dala ai dimairi bona animal ma haida ese idia hahedinaraia edia “aonega be bada,” bona unai amo edia Havaraia Tauna dekenai dahaka ita dibaia? (b) Dahaka dainai ita gwau diba, Iehova ese “mai aonega ida” magera rumana ia karaia?

13 To taunimanima be Iehova ena havaraia aonegana ena haheitalai ta sibona. Salamo 104:24 ia gwau: “Iehova e, oi karaia gaudia be momo herea! Mai aonega ida inai gaudia ibounai oi karaia. Tanobada be oi karaia gaudia amo ia honu momokani.” Iehova ena aonega be ia havaraia gaudia ibounai dekenai ita itaia diba. Hegeregere, dimairi edia “aonega be bada.” (Aonega Herevadia 30:24) Momokani, dimairi be edia gaukara idia karaia namo herea. Dimairi oreadia haida ese manumanu ta ladana aphid idia naria bona idia ubua, bona idia amo aniani idia abia. Dimairi ma haida be biru taudia bamona, fungus idia hadoa bona naria. Animal momo herea ma haida be edia lalona dekenai ia noho dibana ese idia ia hakaudia gau idaudia idia karaia totona. Lao be nega momo ia roho giroagiroa diba, to taunimanima ese mai edia diba bada ida idia karaia peleini be unai bamona ia roho diba lasi. Gabu daudau dekenai idia roho lao manudia ese hisiu ena dala idia badinaia, eiava tanobada ena magneti siahuna ese ia hakaudia, eiava edia harana lalonai ia noho mapu ta idia badinaia. Mauri gaudia idia stadilaia taudia be lagani momo idia haorea unai animal edia kara idauidau idia stadilaia totona. Vadaeni, unai animal lalodiai unai diba ia atoa tauna ena aonega be bada herea!

14 Saiens taudia be Iehova ena havaraia aonegana amo diba bada idia abia. Ensinia gaukara ta ladana biomimetics lalonai, idia ese mauri gaudia dekenai idia davaria gaudia hegeregerena gau haida idia karaia. Hegeregere, reana mai hoa bada ida magera ena ruma ena hairai oi raraia vadaeni. To, ensinia tauna ese ena karaia dalana ia hoalaia. Herevana magera ena ruma ena varo edia toana be idia manoka, to idia be goada herea. Ena goada be edena bamona? Mani oi laloa, magera ena ruma idia habadaia ela bona ena bada be haoda totona idia gaukaralaia reke ta bamona. Unai bamona ruma ese peleini ta ena roho ia koua diba! Oibe, Iehova ese “mai aonega ida” unai bamona gaudia ibounai ia karaia.

Daika ese tanobada ena animal dekenai “aonega” ia henia?

Ataiai Ia Noho Aonegana

15, 16. (a) Guba ena hisiu momo herea ese Iehova ena aonega dekenai dahaka idia hahedinaraia? (b) Aneru momo herea edia Tuari Biaguna Badana, Iehova, ese edena bamona ia hahedinaraia ia be aonega bada herea tauna?

15 Iehova ena aonega be guba bona tanobada ai idia noho gaudia dekenai ita itaia diba. Karoa 5 dekenai ita herevalaia vadaeni guba dekenai idia noho hisiu, be idia heau kava heau kava lasi. To Iehova ena aonega dainai guba ena “taravatu” ia karaia bona hisiu be galaksi lalonai ia atodia bena unai galaksi be orea ta ta dekenai idia noho bena unai orea ta ta be ma orea badana tamona lalonai ia atodia. (Iobu 38:33) Unai dainai Iehova ese guba dekenai idia noho gaudia ia gwauraidia “orea ta ta”! (Isaia 40:26) To, tuari oreana ma ta ia noho, bona ia ese Iehova ena aonega ia hahedinaraia goevagoeva.

16 Karoa 4 dekenai ita itaia bamona, Iehova ese inai dagi ladana “tuari oreadia edia Iehova” ia abia, badina ia be lauma taudia handred milioni momo herea edia Tuari Biaguna Badana. Unai ese Iehova ena siahu ia hamomokania. To edena dala ai ena aonega ia hahedinaraia? Mani inai oi laloa: Iehova bona Iesu be hanaihanai idia gaukara. (Ioane 5:17) Unai dainai, Ataiai Momokani Diravana ena hesiai aneru taudia danu be unai bamona. Bona laloaboio lasi, idia ese taunimanima idia hereaia, edia aonega bona goada be bada herea. (Heberu 1:7; 2:7) To, Iehova ese unai aneru dekenai gaukara ia henia bona lagani bilioni momo lalodiai mai edia moale ida “iena hereva hegeregerena” idia badinaia noho bona “iena ura idia karaia.” (Salamo 103:20, 21) Unai gaukara ena Biaguna be aonega bada herea tauna!

Iehova Sibona be “Aonega Diravana Tamona”

17, 18. Dahaka dainai Baibel ia gwau, Iehova sibona be “aonega Diravana tamona,” bona dahaka dainai ena aonega dekenai ita hoa bada?

17 Unai hamomokania gaudia dainai, Baibel ese Iehova ena aonega ia gwauraia hereadae be ita hoalaia lasi, ani? Hegeregere, ia gwau Iehova sibona be “aonega Diravana tamona.” (Roma 16:27) Iehova sibona ena aonega be hereadae. Ia be aonega korikorina ibounai ena Badina. (Aonega Herevadia 2:6) Unai dainai, ena be Iehova ia havaraia gaudia ibounai amo Iesu sibona ena aonega be bada, to sibona ena aonega dekenai ia tabekau lasi, to ena Tamana ese ia hadibaia hegeregerena ia hereva.​—Ioane 12:48-50.

18 Aposetolo Paulo ese Iehova ena aonega hereadaena ia gwauraia dalana mani oi itaia: “Dirava ena taga, ena aonega bona ena diba be dobu momokani! Iena hahemaoro karadia be ta ese ia tahua diba lasi bona ena dala ibounai be ta ese ia lalopararalaia diba lasi!” (Roma 11:33) Paulo ese unai siri amo ia hahedinaraia ia hoa momokani. Greek herevana “dobu momokani” totona ia abia hidi hereva be “guri dobu masemase” ida ia hegeregere. Unai dainai, ia gwauraia herevadia be iseda lalona ena matana amo ita itaia goevagoeva diba. Iehova ena aonega ita lalohadailaia neganai, ita be hegeregere guri dobu masemasena ta ena lalona ita itaia bamona, ia dobu momokani bona ia bada herea dainai ena bada ita lalo-pararalaia diba lasi, eiava ena kahana maragidia ibounai ita itaia diba lasi. (Salamo 92:5) Unai dainai ita manau be namo, ani?

19, 20. (a) Dahaka dainai ugava ese Iehova ena aonega ia laulaulaia be maoro? (b) Iehova ese edena dala ai ia hahedinaraia vaira negana ia itaia diba?

19 Iehova sibona be “aonega Diravana tamona” dala ma ta ai: Ia sibona be vaira negana ia itaia diba. Laloaboio lasi, Iehova ese gabu daudau ia itaia diba ugava ia gaukaralaia ena aonega ia laulaulaia totona. Ugava ta (golden eagle) ena metau be kilogram 5 sibona, to ena matana ena bada ese tau badana ta ena matana ia hanaia. Ugava ena matana be namo herea dainai, ataiai amo hegeregere mita handred momo, eiava kilomita haida amo ia ania gauna ia itaia diba! Iehova ese ugava be inai bamona ia gwauraia: “Ena matana be gabu daudau momokani ia itaia diba.” (Iobu 39:29) Unai hegeregerena, Iehova be vaira negana dekenai “ena matana be gabu daudau momokani ia itaia diba!”

20 Baibel lalonai idia noho gaudia momo ese unai idia hamomokania. Ia lalonai peroveta hereva bona sivarai handred momo be idia do vara lasi neganai idia torea. Tuari edia sivarai, tanobada ena basileia badadia edia gini bona moru, bona tuari biagudia ese idia karaia tuari palanidia be Baibel ese ia perovetalaia—nega haida lagani handred momo gunanai unai ia perovetalaia vadaeni.​—Isaia 44:25–45:4; Daniela 8:2-8, 20-22.

21, 22. (a) Dahaka dainai ita gwau diba lasi, Iehova be iseda mauri lalonai ita karaia abia hidi ibounai ia itaia vadaeni? Haheitalai gwauraia. (b) Edena bamona ita diba Iehova ena aonega be mai ena lalokau bona ma haida edia hemami ia laloa?

21 Vadaeni, unai ena anina be emu mauri lalonai do oi karaia abia hidi ibounai be Dirava ese ia itaia vadaeni, a? Dirava ese ta ena mauri lalonai dahaka do ia vara ia gwauraia hidi vadaeni hahediba herevana idia abia dae taudia, edia haere be oibe. To, unai lalohadai ese Iehova ena aonega karana ia hadikaia, badina ia hahedinaraia vaira negana ia itaia karana ia biagua diba lasi. Haheitalai ta be inai: Bema ane oi abia neganai, emu gadona be namo herea, anina be nega ibounai do oi ane sibona, a? Unai be lalohadai kavakavana! Unai hegeregerena, Iehova be vaira negana ia itaia diba, to unai diba be nega ibounai ia gaukaralaia lasi. Bema unai bamona ia karaia, anina be iseda ura kwalimu ia koua, to Iehova be ita amo unai harihari gauna namona do ia kokia lasi.​—Deuteronomi 30:19, 20.

22 Ma danu, Dirava ese ta dekenai do ia vara gauna ia gwauraia hidi vadaeni herevana ese ia hahedinaraia, Iehova be ena aonega dainai ia kara auka, ia lalokau lasi, ma haida edia hemami ia laloa lasi eiava ia hebogahisi lasi. To unai be momokani lasi! Baibel ia gwau Iehova be “mai ena aonega.” (Iobu 9:4) Iehova be mai ena kudouna korikorina lasi, to Baibel ese nega momo “kudouna” ia gaukaralaia ta ena lalona, ura bona hemami, hegeregere lalokau, ia herevalaia totona. Unai dainai ena kara ma haida bamona, Iehova ena aonega be lalokau ese ia biagua.​—1 Ioane 4:8.

23. Iehova ena aonega bada dainai, namona be unai ese ita ia hagoadaia dahaka ita karaia totona?

23 Oibe, Iehova ena aonega ita abidadama henia momokani diba. Iena aonega ese iseda aonega ia hereaia dainai, Dirava ena Hereva be lalokau dalanai ita ia hagoadaia: “Mai emu kudouna ibounai ida Iehova oi abidadama henia, Bona sibona emu diba dekenai oi tabekau lasi. Oi karaia gaudia ibounai lalonai Dirava oi laloa, Bona ia ese emu raka dalana do ia hamaoromaoroa.” (Aonega Herevadia 3:5, 6) Namona be hari Iehova ena aonega ita tahua namonamo, unai amo iseda aonega bada Diravana kahirakahira do ita lao diba.