Yako kaha kuvihande

Yenu kumitwe yavihande

KAPETULU 17

‘Omwo Ajiminyina Mangana aKalunga!’

‘Omwo Ajiminyina Mangana aKalunga!’

1, 2. Vyuma muka Yehova ajinyine kutesamo halikumbi lyakusokesa 7, kaha mangana aKalunga vawesekele ngachilihi kukuputuka chalikumbi kana?

 OMU Yehova Kalunga akumishile kutenga vatu halikumbi lyakusokesa 6 lyakutenga vyuma, “amwene vyuma vyosena vize atengele ngwenyi vinawahe chikuma.” (Kuputuka 1:31) Oloze hakuputuka chalikumbi lyakusokesa 7, Alama naEve vevwililile kuli Satana nakulikanga kuli Yehova. Vatu vaze vapwa tengeso yaYehova yakukomwesa, valingile shili, nakupwa jino vakuhona kukupuka, kaha kutwala muze vafwile. Chuma kana chaushona chikupu.

2 Halwola kana chasolokele nge vyuma asakile kulinga Yehova halikumbi lyakusokesa 7 kavyeshi kutesamoko. Likumbi kana lyapwile makombakaji amyaka ngana muze apwile makumbi 6 afumineho. Yehova ambile ngwenyi likumbi kana lyajila, kaha nawa kumakumishilo alikumbi kana, hamavu hosena nahakapwa palachise haze nahakazala navatu vakukupuka. (Kuputuka 1:28; 2:3) Uno chuma kana nachikatesamo ngachilihi hanyima yakulikanga chaAlama naEve? Vyuma muka mwakalinga Kalunga? Mwakasolola mangana enyi mujila yakukomwesa.

3, 4. (a) Uno chuma alingile Yehova omu valikangile vatu muEtene chasolola ngachilihi mangana enyi akukomwesa? (b) Uno kulinyisa nachitukafwa twanukenga chishina muka omu natulinangulanga mangana aYehova?

3 Yehova kalangishile kuwana mwakulingilako. Hahaze vene ahanjikile jila mwakazangamishilamo vaze vaka-kulikanga vamuEtene, nakuhanjika mujimbu wamwaza wakusolola nge mwakafumisako ukalu vanehele. (Kuputuka 3:15) Yehova nazatenga mangana akumise ukalu kana chindende chindende hamyaka yayivulu, swi nakulutwe omu vyuma vyosena venyekele kuli vaka-kulikanga navakaviwahisa. Chihande kana chasoloka nge chachashi, oloze chapwa chakulipwila mwomwo mutu nahase kulinangulacho muMbimbiliya nakuchishinganyekanga mukuyoya chenyi, oloze kacheshi kusekako. Kaha nawa vyuma eji kujinanga Yehova kuvanga vitesemo. Mwakakumisa vilinga vyakuhuka vyosena, nashili nakufwa nakulingisa jino vatu vakushishika kupwa vakukupuka. Vyosenevi navilingiwa shimbu kanda likumbi lyakusokesa 7 likume, mangana chamokomoko nakulikanga, Yehova atesemo vyuma ajinyine hakutenga mavu navatu kweseka nalwola lwenyi anonekele.

4 Mangana kana eji kutukomwesanga. Kaposetolo Paulu akunyukile nakusoneka ngwenyi: ‘Omwo ajiminyina mangana aKalunga!’ (Wavaka-Loma 11:33) Omu natulinangula mangana aKalunga munona munona, kulinyisa nachitukafwa twanukenga ngwetu katweshi kuhasa kutachikiza mangana aYehova osenako. (Yopa 26:14) Chatete, tulumbunune awa mangana aYehova akukomwesa.

Mangana aKalunga Apwa Chuma Muka?

5, 6. Uno chinyingi namangana vyatambukila ngachilihi hamwe, kaha chinyingi chaYehova chatohwa ngachilihi?

5 Mangana alihandununa nachinyingi. Jikopyuta jinahase kulama chinyingi chachivulu, oloze katweshi kuhasa kuhanjika ngwetu makina kana atwama namanganako. Chipwe ngocho, chinyingi chatambukila hamwe namangana. (Vishimo 10:14) Chakutalilaho, nge uli nakusaka vakuke musongo waunene, kutala unahase kuya nakuhulisa mutu uze katachikiza kanawa vitumbo chipwe uze katwama nachinyingi chavitumboko tahi? Nduma. Shikaho, chinyingi chakwoloka chikiko chasakiwa numba mutu apwenga namangana amwenemwene.

6 Yehova atwama nachinyingi chachivulu. Hakupwa ikiye “Mwangana wahaya myaka yosena,” ikiye kaha napungako haya myaka. (Kusoloka 15:3) Kaha hamyaka yoseneyi namononga vyuma vyosena vinalingiwanga. Mbimbiliya yahanjika ngwayo: “Kakweshi chuma chakutenga chimwe chaswama kumeso enyiko, oloze vyuma vyosena vyapwa vyauselesele, vili hatoma kumeso ayou natukalyambulula etu vavene.” (WavaHepeleu 4:13; Vishimo 15:3) Yehova hakupwa Tengi, atachikiza kanawa vyuma vyosena atenga, kaha nawa namononga vilinga vyavatu kufuma vene kukuputuka. Eji kukekesanga michima yavatu, nakumona vyosena vilimo. (Mijimbu 1, 28:9) Hakuwana nge atutenga nalisesa lyakulisakwila vyakulinga, ngocho eji kuwahililanga nge mwatumona tuli nakusakula vyuma vyamwaza mukuyoya chetu. Hakupwa “muka-kwivwilila kukulomba,” eji kwivwililanga kukulomba chavatu vavavulu halwola lwolumwe. (Samu 65:2) Chakuzeneka kukakasana, Yehova apwa muka-kwanuka wakukupuka.

7, 8. Uno Yehova eji kusololanga ngachilihi kunangakana namangana?

7 Yehova atwama nachinyingi kaha nawa apwa wakunangakana. Kulumbununa nge eji kumonanga omwo vishina vyalinungasana nakutunga jino mujimbu uvene. Eji kukekesanga kanawa vyuma nakuvipezalisa, nakuhandununa kuwaha nakupihya, navyuma vyavilemu navyevi vyamokomoko. Ikiye keshi kutala kumesoko, oloze eji kukekesanga vili mumuchima wamutu. (Samwele 1, 16:7) Ngocho, Yehova apwa muka-kunangakana, kaha kunangakana chahambakana chinyingi. Chipwe ngocho, mangana ahambakana evi vilinga.

8 Mangana apwa uhashi wakuzachisa chinyingi nakunangakana mujila yambwende. Mazu amwe amuMbimbiliya aze valumuna ngwavo “mangana” alumbununa “kuzata chamwenemwene” chipwe “mangana amwenemwene.” Ngocho mangana aYehova kawapwa akuhanjika hakanwa kahako. Mangana eji kulingisanga vyuma ajina vifukile. Lwola lwosena Yehova ejiva vyakulinga, kaha eji kuvilinganga mujila yamwaza chikuma mwomwo yakuvula chachinyingi nakunangakana chenyi. Omwo mukiko apwa mangana amwenemwene. Yehova asolola muchano wamazu aYesu akwamba ngwavo: “Mangana eji kulijimbulanga kupwa akwoloka kumilimo yawo.” (Mateu 11:19) Vyuma vyosena atenga Yehova vyamwilu nahamavu, vyasolola mangana enyi.

Vyuma Vyasolola Mangana aKalunga

9, 10. (a) Uno Yehova nasololanga mangana amuyachi muka, kaha nawasololanga ngachilihi? (b) Uno liselusi lyeji kusololanga ngachilihi mangana aYehova?

9 Kutala walikomokelaho lyehi hauhashi wamuka-kutunga vyuma vyautotombwe vize vyazata kanawa tahi? Awa himangana akwivwisa kuwaha. (Kulovoka 31:1-3) Mangana kana afuma kuli Yehova, kaha ikiye atwama namangana akuhambakana akala mutu. Mwangana Ndavichi ahanjikile hali Yehova ngwenyi: “Ngweji kukwalisanga mwomwo wangutenga mwakwivwisa woma, mwakukomwesa. Milimo yove yapwa yakukomwesa, kaha chuma kana ngwachitachikiza kanawa.” (Samu 139:14) Eyo, nge natulinangula chikuma jila vatengelamo mujimba wamutu, kaha natumona chikupu ngwetu Yehova atwama namangana.

10 Tulumbununenu ngana: Kuyoya chove chaputukile naliselusi limwe chipwe ngwetu liulu lyakuli noko, lize vakolesele kumbuto yakufuma kuli iso. Nakushimbula chiku, liselusi kana lyaputukile kulipangununa. Oku kukiko wafuma, kaha mumujimba wove mwatwama maselusi amapululu chikuma amavulu akuheta kujitililiyoni 100. Kafwe maselusi akuheta ku 10,000 nge vanawafutula hamwe anahase kuteseka hamwe kutohwa nakamutwe kafwenete. Oloze liselusi hiliselusi valitenga mujila yayikalu kwivwishisa. Valitunga mujila yakukomwesa kuzomboka makina chipwe kapani yakutunga vyuma. Vaka-sayasi vafwanyisa liselusi kunganda yakujingilika nakembwe, yize yili navikolo vyakwingilila navyakulovokela, najijila najiminyau jakuzachisa hakututa vyuma, najijila jakulivwasanyinamo, namakina akakahya kakezi, najikapani jakufwatula vyuma, nakwakumbila swali, navihela vyakuwahishila vyuma, namaswalale natupokola, nafulumende yakutala hamilimo yamukachi kayo. Kaha nawa, liselusi linahase kusema likwavo lyakulifwana nalikiko mujiola jajindende kaha.

11, 12. (a) Chuma muka cheji kulingisanga maselusi amwana ali mujimo aputuke kulihandununa, kaha echi chalitombola ngachilihi namazu ahali Samu 139:16? (b) Uno wongo wamutu wasolola ngachilihi nge ‘vatutenga mwakukomwesa’?

11 Maselusi osena kawapwa wowamweko. Omu maselusi amwana ali mujimo eji kutwalangaho kulipangununa, eji kusemununanga maselusi akwavo. Amwe eji kupwanga amishisa yayindende nayeyi yayinene, akwavo avifuwa, chipwe amanyinga, chipwe ameso. Ou uhashi kana watwama “muchisete” chaliselusi chize vavuluka ngwavo DNA, muze mwatwama jindongi jamwakutungila mujimba wosena. Shikaho Ndavichi vamuhwiminyinyine ahanjike kuli Yehova ngwenyi: “Meso ove angumwene shimbu ngwapwile ngumuvisu. Vihanda vyami vyosena wavisonekele mumukanda wove.”—Samu 139:16.

12 Vihanda vimwe vyamujimba vyapwa vyavikalu kwivwishisa omwo vyazata. Chakutalilaho chimwe shina wongo wamutu. Vatu vamwe ngwavo, wongo hichuma chachikalu chikuma kwivwishisa havyuma vyosena vyakutenga vanalinangula vatu. Wongo watwama namaselusi amishisa akuheta kafwe kujimbiliyoni 100, kaha pamo eseka hamwe nakuvula chavatanganyika vamumulalaji wetu. Liselusi hiliselusi lyalinunga namakombakaji amaselusi akwavo. Vaka-sayasi vamba ngwavo wongo wamutu unahase kulama mijimbu yosena yili mumikanda yamujilayimbulali jamukaye kosena chipwe vene kuhambakanaho. Numba tuhu vanalinangula hamyaka yayivulu vyawongo, uze ‘vatenga mwakukomwesa,’ oloze vetavila ngwavo kaveshi kukejiva kanawa omwo wazatako.

13, 14. (a) Uno tuzenene navyuma vikwavo vyakutenga vyasolola ngachilihi nge vikwechi “mangana avyo,” kaha vyeji kutunangulanga vyuma muka hali Tengi yavyo? (b) Mwomwo ika natwambila ngwetu wandajilili wasolola mangana aYehova?

13 Mangana aYehova akutenga vyuma kawasoloka kaha hakutenga vatuko. Mukanda waSamu 104:24 ngwawo: “Ove Yehova, vyuma watenga omu vyavula! Vyosena unavitenge namangana. Hamavu hazala navyuma watenga.” Mangana aYehova asoloka muvyuma vyakutenga vyosena vize vyatujingilika. Chakutalilaho, tuzenene vatwama “namangana [avo].” (Vishimo 30:24) Tuzenene veji kulongesanga kanawa vyuma. Tuzenene vamwe vapwa vaka-kulama limbo, vakwavo vaka-kuwahisa mwakutwama, kaha vamwe nawa veji kumbatanga tututu veka nakuvengisa kumena avo mangana vavalowelenga vyakulya. Tuzenene vakwavo vapwa nge vanjimi vaze veji kuliliminanga kulya chavo. Kuli nawa vyuma vyeka vyakuyoya vize vatenga namangana avyo. Chakutalilaho, jiji nahase kutuka kanawa kuhambakana ndeke. Tujila vaka-kunungwojoka jingalila, vatwama navyuma vyakuvakafwako kuheta kuchihela navaya, vyakufwana nge vatanganyika, nakwalumuka chajingolo jatwama hamavu, chipwe mapu yamumitwe yavo. Vaka-sayasi veji kumbatanga myaka yayivulu hakulinangula mangana vatachikize uhashi wavyevi vyuma vyakutenga. Echi chasolola nge Ou avitengele apwa wamangana chikuma.

14 Vaka-sayasi vanalinangula vyuma vyavivulu kumangana aYehova akutenga vyuma. Kuli jino kulinangula vavuluka ngwavo biomimetics, chakulinangula mwakutungila vyuma hakulondezeza vyuma vyakutenga. Chakutalilaho, achishinganyeke omwo wawaha wandajilili. Mutu alinangula vyakutungatunga aumona kupwa chuma chize vatunga mujila yakukomwesa. Numba tuhu kawanda kamwe nakasoloka kupwa kakuhehela, oloze kapwa kakukola kuzomboka chikungo, kaha nawa kakunjinjila kuhambakana wanda vatungisa vikovelo vyakuvwala hakulikinga kuvilyanga. Uno kawanda kana kakola ngachilihi? Nge wandajilili navautanduula nakuutohwesa uhete haseteko yalyoji, kaha ndeke yinahase kuliswika hawanda kana nakuholoka. Chikupu vene, Yehova atenga vyuma vyosenevi ‘mumangana.’

Iya ahanyine vyuma vyakuyoya “mangana”?

Mangana Asoloka muVyuma VyamuMelu

15, 16. (a) Vatanganyika vasolola ngachilihi mangana aYehova? (b) Uno Yehova hakupwa Kapitau Wakulitulaho wavangelo vavavulu chasolola ngachilihi nge atwama namangana?

15 Mangana aYehova asoloka muvyuma vyenyi atenga vyosena mwilu nahamavu. Vatanganyika vaze twashimutwilanga chikuma muKapetulu 5, vavahaka kanawa muutangatanga. Twatela kumusakwilila Yehova hakuhakako “jishimbi jize jayula melu” jize jalingisa kupwenga milalaji yize valongesa kanawa, yize yeji kulifutulanga nakupwa vinjomoto vyamilalaji, nakulifutula cheka kupwa vinjomoto vyamilalaji yayinene chikuma. (Yopa 38:33) Shikaho Yehova avulukila vatanganyika ngwenyi “liyongomena.” (Isaya 40:26) Oloze kwatwama liyongomena likwavo lize lyasolola kanawa mangana aYehova.

16 Ngana muze twashimutwilanga muKapetulu 4, Kalunga vamuvuluka ngwavo “Yehova wamayongomena” mwomwo apwa Kapitau Wakulitulaho waliyongomena lyalinene lyavangelo. Ou hiunjiho wasolola nge Yehova apwa wangolo chikuma. Echi chasolola nawa nge Yehova apwa wamangana. Mujila muka? Anuka ngwove, Yehova naYesu kavalitwamina kuzatako. (Yowano 5:17) Shikaho, navangelo vaze veji kuzachilanga ou Wakulitulaho Chikuma navakiko kavalitwamina kuzatako. Kaha watela kutachikiza ngwove, vangelo vatwama chikuma namangana nangolo kuhambakana vatu. (WavaHepeleu 1:7; 2:7) Chipwe ngocho, Yehova avahana milimo yayivulu, kaha nawa vapwa vakusuuluka kulinga “mwaya mazu enyi” ‘namwaya muchima wenyi’ hamyaka yayivulu chikuma. (Samu 103:20, 21) Chikupu vene, ou Mukulwane wavo atwama namangana akulipwila chikuma.

Yehova “Apwa waMangana Uka Wenyi”

17, 18. Mwomwo ika Mbimbiliya yahanjikila ngwayo Yehova “apwa wamangana uka wenyi,” kaha vyuma muka natulinangula kumazu azachishile Paulu hakulumbununa mangana aYehova?

17 Vyuma vyosenevi vyatulingisa tutachikize ovyo Mbimbiliya yavulukila Yehova kupwa wamangana chikuma. Chakutalilaho, yavuluka ngwayo Yehova “apwa wamangana uka wenyi.” (Wavaka-Loma 16:27) Yehova kaha ikiye atwama namangana akulipwila, kaha nawa ikiye Kasulu kamangana amwenemwene osena. (Vishimo 2:6) Echi chikiko chalingishile Yesu ahanjikenga vyuma vize amulwezelenga Ise nakuhona kupendamina hamangana enyi, numba tuhu atwama namangana kuhambakana vyuma vyosena vize atenga Yehova.—Yowano 12:48-50.

18 Kaposetolo Paulu alumbunwine omwo apwa mangana aYehova ngwenyi: “Omwo lwajiminyina luheto lwaKalunga namangana enyi nachinyingi chenyi! Omwo kusopesa chenyi vahona kuchihehula nomu jijila jenyi vahona kujilengeza.” (Wavaka-Loma 11:33) Mazu ahanjikile Paulu asolola nge alikomokelele chikuma hamangana aYehova. Lizu lyachiHelase azachishile lize valumuna ngwavo ‘kujiminyina,’ lyalifwana nalizu valumuna ngwavo “wina wakuzeneka kukuma.” Shikaho, lizu azachishile lyatukafwa tumone omwo apwa mangana aKalunga. Kushinganyeka chikuma hamangana aYehova tunahase kuchifwanyisa kukutala muwina waunene wakuzeneka kukuma, uze natuhona kumona haze wakumina. (Samu 92:5) Chikupu vene, kutachikiza chishina kana nachitulingisa tutachikize ngwetu twapwa vakukuminamo hakulyesekesa kuli Yehova.

19, 20. (a) Mwomwo ika chapwila chakutamo kufwanyisa ngonga kumangana aYehova? (b) Yehova nasololanga ngachilihi ngwenyi atwama nauhashi wakutachikiza vyuma vyakulutwe?

19 Kaha nawa Yehova “apwa wamangana uka wenyi” mwomwo ikiye kaha nahase kwijiva vyakulutwe. Anuka ngwove, Yehova afwanyisa mangana enyi kungonga uze eji kumwenanga vyuma hahasuku. Chakutalilaho, vangonga vamwe valema jikilongalamu 5, oloze meso avo apwa amanene kuhambakana meso avatu. Meso angonga eji kumonanga numba nge ali hahasuku, ngocho eji kumukafwanga amone natunyama vavandende chikuma vaze vali hamavu. Yehova ivene ahanjikile hali ngonga ngwenyi: “Meso enyi eji kumwenanga vyuma hahasuku.” (Yopa 39:29) NaYehova nawa “eji kumwenanga vyuma hahasuku,” kuhakilako vene navize navikasoloka kulutwe.

20 MuMbimbiliya mwatwama unjiho wauvulu uze wasolola nge chishina kana chamuchano. Mwatwama upolofweto wauvulu, chipwe ngwetu mijimbu yize vasonekelele chimweza. Yehova avulukilile chimweza vatu vamwe vaze navakafumbukila vakwavo mujita, namafuchi aze nawakakwata ngolo nawaze navakafungulula, najijila navakazachisa tupitau twamaswalale hakufungulula vakwavo. Kaha vyuma vimwe hali evi tunavuluka avihanjikilile chimweza myaka yayivulu kunyima shimbu kanda visoloke.—Isaya 44:25–45:4; Ndanyele 8:2-8, 20-22.

21, 22. (a) Mwomwo ika chapwila chakuhenga kukukulula ngwetu Yehova amwena chimweza vyuma vyosena nausakulanga mukuyoya chove? Hana chakutalilaho. (b) Twatachikiza ngachilihi ngwetu Yehova eji kuzachisanga mangana enyi muzangi?

21 Uno echi chili nakulumbununa nge Kalunga atachikijile chimweza vyuma nausakulanga mukuyoya chove tahi? Vatu vamwe vaze veji kunangulanga ngwavo Kalunga atongwela chimweza vyuma navisolokanga, veji kuhanjikanga ngwavo mukiko vene. Oloze vishinganyeka kana vyasaula mangana aYehova, mwomwo vyasolola nge Kalunga keshi nangolo jakusakula vyakulutwe atela kumonako. Achishinganyeke hachakutalilaho chino: Nge watwama nalizu lyakulonga hakwimba, kutala nawimbanga lwola lwosena tahi? Ocho ngwetu hikuzaluka. Chochimwe nawa, numba tuhu Yehova akwechi ngolo jakwijiva vyuma vyakulutwe, oloze kajizachisa lwola lwosenako. Nge mwajizachisanga lwola lwosena, kaha mwatutambula lisesa atuhana lyakulisakwila etu vavene vyakulinga, lize lyapwa wana waulemu, uze keshi kukatutambulako.—Lushimbi lwamuchivali 30:19, 20.

22 Vaze vafwelela ngwavo Yehova eji kusakwilanga chimweza vyuma navikasoloka kulutwe, veji kumuhananga mulonga havyuma vyavipi, nakushinganyeka ngwavo kazachisa mangana enyi muzangiko. Oloze omu keshi mukikoko. Mbimbiliya yanangula ngwayo Yehova “ikiye zangi.” (WaYowano 1, 4:8) Shikaho eji kuzachisanga mangana enyi muzangi, ngana muze eji kuzachisanga navilinga vyenyi vyeka.

23. Uno kujindama chamangana aYehova chatela kutukunyula tulinge ika?

23 Mangana aYehova atamo kuwafwelela. Mangana kana ahambakana mangana etu, kaha echi chikiko Mazu aKalunga atulwezela ngwawo: “Mufwelelenga Yehova namuchima wove wosena, kanda naupendamina hakunangakana choveko. Mwanukenga muvyuma vyosena naulinganga, kaha mwasungamisanga jijila jove.” (Vishimo 3:5, 6) Tulinangulenu jino vyavivulu hamangana aYehova, mangana tupandame chikuma kuli Kalunga ketu wamangana osena.