Bai na kontenido

Bai na kontenido

KAPÍTULO 17

‘O Profundidat di e Sabiduria di Dios!’

‘O Profundidat di e Sabiduria di Dios!’

1, 2. Kiko tabata Yehova su propósito pa e di shete dia, i kon su sabiduria a ser poné na prueba na kuminsamentu di e dia aki?

DESASTROSO! Humanidat, e koronashon glorioso di e di seis dia di kreashon, a kai diripiente for di e nivel di mas haltu te na esun di mas abou. Yehova a deklará ku “tur loke el a traha,” inkluyendo humanidat, “tabata masha bon.” (Génesis 1:31) Pero na kuminsamentu di e di shete dia, Adam ku Eva a skohe p’e rebelion di Satanas. Nan a kai den piká, imperfekshon i morto.

2 Por a parse ku Yehova su propósito pa e di shete dia a bruha totalmente. E dia ei, meskos ku e seisnan promé kuné, lo mester a dura míles di aña largu. Yehova a deklar’é sagrado, i na final di e dia ei tera kompletu lo a bira un paradeis yená ku un famia di hende perfekto. (Génesis 1:28; 2:3) Pero kon algu asina lo por a wòrdu realisá despues di e rebelion katastrófiko? Ki medida Dios lo a tuma? E sirkunstansianan a pone Yehova su sabiduria na prueba di un manera dramátiko—tal bes esei tabata su prueba di mas grandi.

3, 4. (a) Pakiko Yehova su reakshon riba e rebelion den Edén ta un ehèmpel asombroso di su sabiduria? (b) Segun ku nos ta studia e sabiduria di Yehova, humildat mester pone nos kòrda riba ki bèrdat?

3 Yehova a reakshoná mesora. El a sentensiá e rebeldenan den Edén, i na mes momentu, el a duna un rayo di speransa di algu maravioso: su propósito pa resolvé e difikultatnan ku a kaba di kuminsá. (Génesis 3:15) Yehova su propósito di largu alkanse ta ekstendé for di Edén atraves di tur e míles di añanan di historia humano i sigui leu den futuro. E ta magnífikamente simpel i tòg asina profundo ku un lektor di Beibel lo por dediká henter su bida pa studi’é i meditá riba dje, anto saka hopi benefisio. Ademas, e propósito di Yehova lo tin éksito garantisá. Lo e pone fin na tur maldat, piká i morto, i lo e hiba hende fiel na perfekshon. Tur esaki lo tuma lugá promé ku e di shete dia terminá, di manera ku apesar di tur kos, Yehova lo a kumpli ku su propósito pa tera i pa humanidat eksaktamente segun su orario!

4 E sabiduria ei no ta yena nos ku un temor respetuoso? Apòstel Pablo a sinti su mes impulsá pa skirbi: ‘O profundidat di e sabiduria di Dios!’ (Romanonan 11:33) Segun ku nos ta studia e vários aspektonan di e kualidat di Dios aki, humildat mester pone nos kòrda un bèrdat fundamental—di mas tantu ku nos por haña ta djis un idea masha superfisial di Yehova su sabiduria infinito. (Jòb 26:14) Pa kuminsá, laga nos definí e kualidat asombroso aki.

Kiko Ta Sabiduria Divino

5, 6. Ki konekshon tin entre konosementu i sabiduria, i kon ekstenso e konosementu di Yehova ta?

5 Sabiduria no ta meskos ku konosementu. Un kòmpiuter por warda un kantidat enorme di dato, ma nos no ta yama e aparato ei sabí. Tòg, konosementu i sabiduria ta masha ligá ku otro. (Proverbionan 10:14) Por ehèmpel, si bo mester di bon konseho riba kon pa trata un problema serio di salú, lo bo konsultá ku un hende ku kasi no tin niun konosementu di medisina? Klaru ku nò! Pues, konosementu eksakto ta un parti integral di berdadero sabiduria.

6 Yehova ta e fuente inagotabel di konosementu. Komo “Rei eterno,” ta e so a eksistí semper. (1 Timoteo 1:17) I durante tur e tempu infinito ei, e tabata konsiente di tur kos. Beibel ta bisa: “No tin ningun kriatura skondí pa su bista, ma tur kos ta habrí i bisto dilanti di wowo di esun ku nos tin di haber kuné.” (Hebreonan 4:13; Proverbionan 15:3) Komo Kreadó, Yehova ta komprondé perfektamente tur loke el a traha, i for di kuminsamentu el a opservá tur aktividat humano. E ta saminá kada kurason humano, i nada no ta pas’é forbei. (1 Krónikanan 28:9) Ya ku el a krea nos ku un boluntat liber, e ta keda masha kontentu ora e mira nos tuma desishonnan sabí den bida. Komo “Tendedó di orashon,” e ta skucha un kantidat sinfin di orashon pareu! (Salmo 65:2, NW) I ta di mas pa bisa ku Yehova tin un memoria perfekto.

7, 8. Kon Yehova ta manifestá komprondementu, disernimentu i sabiduria?

7 No ta konosementu so Yehova tin. Tambe e ta mira bon kla ki relashon kosnan tin ku otro i e kuadro kompletu ku e sinfin di detayenan ta forma. E ta evaluá i husga, hasiendo distinshon entre loke ta bon i malu, entre loke ta importante i insignifikante. Ademas, e ta wak mas aleu ku aparensia eksterno; e ta lesa kurason mes. (1 Samuel 16:7) Pues, Yehova tin komprondementu i disernimentu, kualidatnan superior na konosementu. Pero sabiduria ta di un grado mas haltu ainda.

8 Sabiduria ta nifiká apliká konosementu, disernimentu i komprondementu pa produsí e efekto deseá. De echo, e nifikashon literal di algun di e palabranan original di Beibel tradusí komo “sabiduria” ta “trahamentu efikas” òf “sabiduria práktiko.” Pues e sabiduria di Yehova no ta djis algu teorétiko, sino práktiko i efikas. Basando su mes riba su konosementu amplio i su komprondementu profundo, semper Yehova ta tuma e mihó desishonnan posibel, i e ta realisá nan n’e mihó manera imaginabel. Esei ta berdadero sabiduria! Yehova ta demostrá ku e siguiente deklarashon di Hesus ta sierto: “Sabiduria ta wòrdu hustifiká pa medio di su obranan.” (Mateo 11:19) E obranan di Yehova den henter universo ta duna testimonio poderoso di su sabiduria.

Evidensia di Sabiduria Divino

9, 10. (a) Ki tipo di sabiduria Yehova ta demostrá, i kon el a manifest’é? (b) Kon sèl ta duna evidensia di Yehova su sabiduria?

9 Bo a yega di keda asombrá pa e kreatividat di un artesano ku ta traha kosnan bunita i ku ta funshoná bon? E tipo di sabiduria ku e tin ta impreshonante. (Eksodo 31:1-3) E fuente mes di e sabiduria ei, i esun ku ta pose’é di e manera mas kompletu, ta Yehova. Rei David a bisa di dje: “Mi ta alabá bo, pasobra mi ta trahá na un manera temerosamente maravioso; maravioso ta bo obranan, i mi alma sa esei masha bon.” (Salmo 139:14) En bèrdat, mas nos siña di e kurpa humano, mas asombrá nos ta keda di Yehova su sabiduria.

10 Pa ilustrá esaki: Bo a kuminsá komo un solo sèl—formá pa un eisèl di bo mama, fertilisá pa un ‘zaadcel’ di bo tata. Mesora e promé sèl ei a kuminsá dividí su mes i yega te rònt di 100 bion sèl, loke un persona adulto ta konsistí di dje. E sèlnan aki ta hopi chikitu. Mas o ménos 10.000 sèl di un tamaño promedio ta pas riba kabes di un feneta. Tòg, kada un di nan ta un kreashon inkreiblemente asombroso, muchu mas kompliká ku kualkier mashin òf fábrika ku hende a yega di traha. Sientífikonan ta bisa ku un sèl ta manera un stat rondoná pa muraya—ku vigilansia na entrada i salida, ku un sistema di transportashon, ret di komunikashon, planta di energia, fábrika, fasilidatnan pa resiklá i deshasí di sushi, mekanismo di defensa i asta un tipo di sentro di kontròl den su núkleo. Ademas, den kuestion di un par di ora e sèl por traha un kopia kompletu di su mes!

11, 12. (a) Kiko ta pone e sèlnan den un èmbrio kuminsá asumí diferente funshon segun ku nan ta dividí, i kon esaki ta armonisá ku Salmo 139:16? (b) Ki karakterístika di e selebro humano ta indiká ku nos ta ‘maraviosamente trahá’?

11 Klaru ku no ta tur sèl ta meskos. Segun ku e sèlnan di un èmbrio ta sigui dividí, nan ta asumí hopi diferente funshon. Algun ta bira sèl di nèrvio; otronan sèl di wesu, di múskulo, di sanger òf di wowo. Tur e proseso di diferensiashon aki ta programá den e DNA, esta, e “biblioteka” di mapanan genétiko di e sèl. Ta interesante pa nota ku bou di inspirashon David a bisa Yehova: “Bo wowonan a mira mi supstansia sin forma; . . . tur [“su partinan,” NW] tabata skirbí den bo buki.”—Salmo 139:16.

12 Algun parti di nos kurpa ta sumamente kompliká. Tuma por ehèmpel e selebro humano. Tin hende ta yam’é e opheto mas kompliká ku a yega di ser deskubrí den universo. E ta kontené rònt di 100 mil mion neuron, òf sèl di nèrvio—mes tantu ku e kantidat di streanan den nos galaksia. Kada un di e sèlnan ei ta rama i establesé míles di konekshon ku otro sèl. Sientífikonan ta bisa ku e selebro humano por kontené tur e informashon eksistente den tur biblioteka na mundu i ku tal bes su kapasidat di almasenahe no tin límite. Apesar di a studia e órgano ‘maraviosamente trahá’ aki pa dékadanan, sientífikonan ta atmití ku kisas nunka nan lo por komprondé kompletamente kon e ta funshoná.

13, 14. (a) Kon vruminganan i otro kriaturanan ta mustra ku nan ta ‘instintivamente sabí,’ i kiko esei ta siña nos tokante nos Kreadó? (b) Pakiko nos por bisa ku kreashonnan manera kas di araña ta trahá “ku sabiduria”?

13 Pero hende ta djis ún ehèmpel di e sabiduria ku Yehova su kreashon ta reflehá. Salmo 104:24 ta bisa: “O SEÑOR, ki numeroso bo obranan ta! Ku sabiduria bo a traha tur; tera ta yen di loke bo a krea.” E sabiduria di Yehova ta bisto den henter e kreashon rònt di nos. Vruminga, por ehèmpel, ta “sumamente [òf, “instintivamente,” NW] sabí.” (Proverbionan 30:24) En bèrdat, kolonianan di vruminga ta hopi bon organisá. Algun kolonia ta kria, protehá i alimentá nan mes di pispis, meskos ku hende ta kria tou di bestia. Tambe tin vruminganan kunukero; nan tin plantashi di beskein komo “kultivo.” Tin hopi otro kriaturanan ku a wòrdu diseñá pa hasi kosnan remarkabel riba instinto. Por ehèmpel, un muskita komun ta manera un akrobat den laira; e ta realisá hazañanan ku ni e avion di mas avansá ku hende a traha no por imitá. Paranan ku ta migra ta bula nan ruta siguiendo e posishon di streanan; tambe nan ta orientá nan mes via e kampo magnétiko di tera òf pa medio di un ke otro mapa interno. Biólogonan ta pasa hopi aña ta studia komportashonnan sofistiká ku a ser programá den e kriaturanan aki. Ta hopi sabí mes e Programadó divino mester ta anto!

14 Sientífikonan a siña hopi for di e sabiduria di Yehova manifestá den kreashon. Tin asta un kampo di ingenieria, biomimétika, ku ta purba imitá e diseñonan den naturalesa. Por ehèmpel, kisas bo a yega di atmirá e bunitesa di un kas di araña. Pero un ingeniero ta mir’é komo un maravia di diseño. Algun di su hilunan ta mustra frágil, pero na proporshon, nan ta mas fuerte ku stal, mas resistente ku e fibra den un vèst antibala. Pa komprondé kon fuerte e ta, imaginá bo un kas di araña mes grandi ku un reda di un barku piskadó. Un kas di araña asina lo ta kapas pa para un avion di pasahero den pleno vuelo! Sí, Yehova a traha tur e kosnan ei “ku sabiduria.”

Ken a programá bestia i hasi nan ‘instintivamente sabí’?

Sabiduria den Espasio Eksterior

15, 16. (a) Ki evidensia shelu yen di strea ta duna di e sabiduria di Yehova? (b) Kon Yehova su posishon komo Komandante Supremo riba un inmenso kantidat di angel ta duna testimonio di e sabiduria di e Gran Atministradó aki?

15 E sabiduria di Yehova ta bisto den su obranan den henter universo. E shelu yen di strea, ku nos a analisá ekstensamente den Kapítulo 5, no ta plamá kon-ku-ta den espasio. Grásias n’e sabiduria di Yehova su “leinan ku ta goberná shelu,” e firmamentu ta masha bunita organisá den galaksianan, kada un ku su mes struktura. E galaksianan den ‘serkania’ di otro ta forma tròshi ku nan ta yama klùster, i kombinashon di klùsternan di galaksia ta forma superklùster. (Jòb 38:33, BPK) Nada straño anto ku Yehova ta yama e kuerponan selestial un “ehérsito”! (Isaias 40:26) Ma tin un otro ehérsito ku ta demostrá e sabiduria di Yehova na un manera mas kla ainda.

16 Manera nos a siña den Kapítulo 4, Dios tin e título di “Yehova di ehérsitonan” pa motibu di su posishon komo Komandante Supremo riba un ehérsito enorme di míles di miónes di kriatura spiritual. Esaki sin duda ta un muestra di Yehova su poder. Pero kiko esei tin di haber ku su sabiduria? Pensa riba esaki: Yehova i Hesus nunka no ta para ketu. (Juan 5:17) Ta lógiko anto ku e ministernan angelikal di e Haltísimo tambe semper ta okupá. Ademas nos tin ku kòrda ku nan ta superior na hende, sumamente inteligente i sumamente poderoso. (Hebreonan 1:7; 2:7) Tòg, pa míles di miónes di aña kaba Yehova ta manteniendo tur e angelnan ei felismente okupá den un trabou satisfasiente den kua nan ta ‘ehekutá su palabra’ i ‘hasi su boluntat.’ (Salmo 103:20, 21) E sabiduria di e Gran Atministradó aki lo mester ta sumamente asombroso!

“E Úniko Dios Sabí”

17, 18. Pakiko Beibel ta bisa ku Yehova ta “e úniko Dios sabí,” i dikon su sabiduria mester yena nos ku un temor respetuoso p’e?

17 En bista di e evidensia ei, ta algu straño ku Beibel ta mustra ku e sabiduria di Yehova ta supremo? Por ehèmpel, e ta bisa ku Yehova ta “e úniko Dios sabí.” (Romanonan 16:27) Ta Yehova so ta poseé sabiduria den e sentido apsoluto. E ta e fuente di tur berdadero sabiduria. (Proverbionan 2:6) P’e motibu ei Hesus, ounke e ta e kriatura mas sabí di Yehova, no a dependé riba su mes sabiduria sino a papia manera su Tata a mand’é.—Juan 12:48-50.

18 Tuma nota kon apòstel Pablo a destaká e sabiduria di Yehova komo algu úniko: “O profundidat di e rikesanan, tantu di e sabiduria komo di e konosementu di Dios! Ki inskudriñabel su huisionan ta i insondeabel su kamindanan!” (Romanonan 11:33) Dor di kuminsá e versíkulo aki ku e sklamashon “O,” Pablo a demostrá un emoshon fuerte—den e kaso aki, un temor respetuoso. E palabra griego ku el a skohe pa “profundidat” ta estrechamente ligá ku e palabra pa “abismo.” P’esei, su palabranan ta lanta un kuadro mental bibu. Ora nos meditá riba e sabiduria di Yehova, ta komo si fuera nos ta kontemplá un abismo sin límite i sin fondo; un área asina profundo i asina enorme ku nos no por ni kapta kon inmenso e ta, muchu ménos ainda definié òf deskribié en detaye. (Salmo 92:5) Esei no ta un pensamentu ku mester inspirá humildat den nos?

19, 20. (a) Pakiko águila ta un símbolo apropiá di sabiduria divino? (b) Kon Yehova a demostrá ku e ta kapas pa wak den futuro?

19 Yehova ta “e úniko Dios sabí” den un sentido mas: Ta e so ta kapas pa wak den futuro. Kòrda ku Yehova ta usa águila ku su bon bista komo símbolo di su sabiduria. Un águila di oro ta pisa apénas sinku kilo, pero su wowonan ta mas grandi ku esnan di un hòmber adulto. Bista di e águila aki ta dje skèrpi ei ku e por mira un proi chikitu for di un haltura di vários shen meter, kisas asta for di mas ku un kilometer leu! Yehova mes a yega di bisa di e para aki: “Su wowonan ta mira . . . djaleu.” (Jòb 39:29) Den e mesun sentido, Yehova por wak ‘leu’ den futuro!

20 Tin hopi prueba di esaki den Beibel. E ta kontené sientos di profesia, òf historia skirbí di antemano. E resultado di guera, e subida i kaida di potensianan mundial, i asta e strategianan spesífiko di algun komandante militar, tur tabata profetisá den Beibel—den algun kaso, sientos di aña delantá.—Isaias 44:25–45:4; Daniel 8:2-8, 20-22.

21, 22. (a) Pakiko no tin base pa konkluí ku Yehova a premirá tur desishon ku lo bo tuma den bida? Ilustrá. (b) Kon nos por sa ku e sabiduria di Yehova no ta indiferente òf sin sintimentu?

21 Pero esaki ta nifiká ku Dios a premirá kaba ki desishon lo bo tuma den bida? Algun hende ku ta defendé e doktrina di predestinashon ta insistí ku ta asina. Sin embargo, e idea ei realmente ta mina e sabiduria di Yehova, pasobra e ta impliká ku Yehova no por kontrolá su kapasidat pa wak den futuro. Pa ilustrá: Si bo tin un stèm sumamente bunita pa kanta, esei ta nifiká ku bo ta obligá pa kanta tur ora bai? Nò, tòg? Esei ta zona apsurdo! Meskos tambe, Yehova tin e kapasidat pa sa kiko lo pasa den futuro, pero e no ta usa e kapasidat ei tur ora. Di otro manera esei lo por mishi ku nos boluntat liber, un don presioso ku hamas Yehova lo kita for di nos.—Deuteronomio 30:19, 20.

22 Pió ainda, e idea so di predestinashon lo duna e sabiduria di Yehova un toke indiferente, sin amor, sintimentu òf kompashon. Pero esaki ta leu for di bèrdat! Beibel ta siña nos ku Yehova ta “sabí di kurason.” (Jòb 9:4) No ku e tin un kurason literal, pero hopi bes Beibel ta usa e término ei pa referí na loke nos ta di paden, ku ta inkluí motivashon i sintimentunan, manera amor. Pues, e sabiduria di Yehova, meskos ku su otro kualidatnan, ta dominá pa amor.—1 Juan 4:8.

23. Kiko e superioridat di e sabiduria di Yehova mester impulsá nos pa hasi?

23 Manera bo por spera, e sabiduria di Yehova ta perfektamente konfiabel. E ta asina superior na nos sabiduria ku e Palabra di Dios ta hasi e siguiente apelashon amoroso na nos: “Konfia den SEÑOR ku henter bo kurason, i no dependé riba bo mes komprondementu. Den tur bo kamindanan rekonos’é, i e lo dirigí bo bereanan.” (Proverbionan 3:5, 6) Awor, laga nos profundisá den Yehova su sabiduria pa asina nos por hala mas serka nos Dios infinitamente sabí.