Sigui pa e contenido

Sigui pa e index

CAPITULO 17

‘O Profundidad di e Sabiduria di Dios!’

‘O Profundidad di e Sabiduria di Dios!’

1, 2. Kico tawata Yehova su proposito pa e di shete dia, y con su sabiduria a ser poni na prueba na cuminsamento di e dia aki?

DESASTROSO! Humanidad, e coronacion glorioso di e di seis dia di creacion, a cai diripiente for di e nivel di mas halto te na esun di mas abou. Yehova a declara cu “tur loke el a traha”, incluyendo humanidad, “tawata masha bon.” (Genesis 1:31) Pero na cuminsamento di e di shete dia, Adam cu Eva a scohe pa e rebelion di Satanas. Nan a cai den pica, imperfeccion y morto.

2 Por a parce cu Yehova su proposito pa e di shete dia a bruha totalmente. E dia ei, mescos cu e seisnan prome cu ne, lo mester a dura miles di aña largo. Yehova a declar’e sagrado, y na final di e dia ei tera completo lo a bira un paradijs yena cu un famia di hende perfecto. (Genesis 1:28; 2:3) Pero con algo asina lo por a wordo realisa despues di e rebelion catastrofico? Ki medida Dios lo a tuma? E circunstancianan a pone Yehova su sabiduria na prueba di un manera dramatico—talbes esei tawata su prueba di mas grandi.

3, 4. (a) Pakico Yehova su reaccion riba e rebelion den Eden ta un ehempel asombroso di su sabiduria? (b) Segun cu nos ta studia e sabiduria di Yehova, humildad mester pone nos corda riba ki berdad?

3 Yehova a reacciona mesora. El a sentencia e rebeldenan den Eden, y na mes momento, el a duna un rayo di speransa di algo maraviyoso: su proposito pa resolve e dificultadnan cu a caba di cuminsa. (Genesis 3:15) Yehova su proposito di largo alcanse ta extende for di Eden atrabes di tur e miles di añanan di historia humano y sigui leu den futuro. E ta magnificamente simpel y toch asina profundo cu un lector di Bijbel lo por dedica henter su bida pa studi’e y medita riba dje, anto saca hopi beneficio. Ademas, e proposito di Yehova lo tin exito garantisa. Lo e pone fin na tur maldad, pica y morto, y lo e hiba hende fiel na perfeccion. Tur esaki lo tuma luga prome cu e di shete dia termina, di manera cu apesar di tur cos, Yehova lo a cumpli cu su proposito pa tera y pa humanidad exactamente segun su orario!

4 E sabiduria ei no ta yena nos cu un temor respetuoso? Apostel Pablo a sinti su mes impulsa pa skirbi: ‘O profundidad di e sabiduria di Dios!’ (Romanonan 11:33) Segun cu nos ta studia e varios aspectonan di e cualidad di Dios aki, humildad mester pone nos corda un berdad fundamental—di mas tanto cu nos por haya ta djis un idea masha superficial di Yehova su sabiduria infinito. (Job 26:14) Pa cuminsa, laga nos defini e cualidad asombroso aki.

Kico Ta Sabiduria Dibino

5, 6. Ki conexion tin entre conocemento y sabiduria, y con extenso e conocemento di Yehova ta?

5 Sabiduria no ta mescos cu conocemento. Un computer por warda un cantidad enorme di dato, ma nos no ta yama e aparato ei sabi. Toch, conocemento y sabiduria ta masha liga cu otro. (Proverbionan 10:14) Por ehempel, si bo mester di bon conseho riba con pa trata un problema serio di salu, lo bo consulta cu un hende cu casi no tin ningun conocemento di medicina? Claro cu no! Pues, conocemento exacto ta un parti integral di berdadero sabiduria.

6 Yehova ta e fuente inagotabel di conocemento. Como “Rei eterno”, ta e so a existi semper. (1 Timoteo 1:17) Y durante tur e tempo infinito ei, e tawata conciente di tur cos. Bijbel ta bisa: “No tin ningun criatura scondi pa su bista, ma tur cos ta habri y bisto dilanti di wowo di esun cu nos tin di aber cu ne.” (Hebreonan 4:13; Proverbionan 15:3) Como Creador, Yehova ta compronde perfectamente tur loke el a traha, y for di cuminsamento el a observa tur actividad humano. E ta examina cada curason humano, y nada no ta pas’e voorbij. (1 Cronicanan 28:9) Ya cu el a crea nos cu un boluntad liber, e ta keda masha contento ora e mira nos tuma decisionnan sabi den bida. Como “Tendedor di oracion”, e ta scucha un cantidad sin fin di oracion pareu! (Salmo 65:2, NW) Y ta mas cu claro cu Yehova tin un memoria perfecto.

7, 8. Con Yehova ta manifesta comprondemento, discernimento y sabiduria?

7 No ta conocemento so Yehova tin. Tambe e ta mira bon cla ki relacion cosnan tin cu otro y e cuadro completo cu e sin fin di detayenan ta forma. E ta evalua y husga, haciendo distincion entre loke ta bon y malo, entre loke ta importante y insignificante. Ademas, e ta wak mas aleu cu aparencia externo; e ta lesa curason mes. (1 Samuel 16:7) Pues, Yehova tin comprondemento y discernimento, cualidadnan superior na conocemento. Pero sabiduria ta di un grado mas halto ainda.

8 Sabiduria ta nifica aplica conocemento, discernimento y comprondemento pa produci e efecto desea. De echo, e nificacion literal di algun di e palabranan original di Bijbel traduci como “sabiduria” ta “trahamento eficas” of “sabiduria practico.” Pues e sabiduria di Yehova no ta djis algo teoretico, sino practico y eficas. Basando su mes riba su conocemento amplio y su comprondemento profundo, semper Yehova ta tuma e miho decisionnan posibel, y e ta realisa nan na e miho manera imaginabel. Esei ta berdadero sabiduria! Yehova ta demostra cu e siguiente declaracion di Hesus ta cierto: “Sabiduria ta wordo hustifica pa medio di su obranan.” (Mateo 11:19) E obranan di Yehova den henter universo ta duna testimonio poderoso di su sabiduria.

Evidencia di Sabiduria Dibino

9, 10. (a) Ki tipo di sabiduria Yehova ta demostra, y con el a manifest’e? (b) Con cel ta duna evidencia di Yehova su sabiduria?

9 Bo a yega di keda asombra pa e creatividad di un artesano cu ta traha cosnan bunita y cu ta funciona bon? E tipo di sabiduria cu e tin ta impresionante. (Exodo 31:1-3) E fuente mes di e sabiduria ei, y esun cu ta pose’e di e manera mas completo, ta Yehova. Rei David a bisa di dje: “Mi ta alaba bo, pasobra mi ta traha na un manera temerosamente maraviyoso; maraviyoso ta bo obranan, y mi alma sa esei masha bon.” (Salmo 139:14) En berdad, mas nos siña di e curpa humano, mas asombra nos ta keda di Yehova su sabiduria.

10 Pa ilustra esaki: Bo a cuminsa como un solo cel—forma pa un eicel di bo mama, fertilisa pa un zaadcel di bo tata. Mesora e prome cel ei a cuminsa dividi su mes y yega te rond di 100 biyon cel, loke un persona adulto ta consisti di dje. E celnan aki ta hopi chikito. Mas o menos 10.000 cel di un tamaño promedio ta pas riba cabes di un feneta. Toch, cada un di nan ta un creacion increiblemente asombroso, mucho mas complica cu cualkier mashin of fabrica cu hende a yega di traha. Cientificonan ta bisa cu un cel ta manera un stad rondona pa muraya—cu vigilancia na entrada y salida, cu un sistema di transportacion, red di comunicacion, planta di energia, fabrica, facilidadnan pa recycle y deshaci di sushi, mecanismo di defensa y asta un tipo di centro di control den su nucleo. Ademas, den cuestion di un par di ora e cel por traha un copia completo di su mes!

11, 12. (a) Kico ta pone e celnan den un embryo cuminsa asumi diferente funcion segun cu nan ta dividi, y con esaki ta harmonisa cu Salmo 139:16? (b) Ki caracteristica di e celebro humano ta indica cu nos ta ‘maraviyosamente traha’?

11 Claro cu no ta tur cel ta mescos. Segun cu e celnan di un embryo ta sigui dividi, nan ta asumi hopi diferente funcion. Algun ta bira cel di nervio; otronan cel di weso, di musculo, di sanger of di wowo. Tur e proceso di diferenciacion aki ta programa den e DNA, esta, e “biblioteca” di mapanan genetico di e cel. Ta interesante pa nota cu bou di inspiracion David a bisa Yehova: “Bo wowonan a mira mi substancia sin forma; . . . tur [“su partinan”, NW] tawata skirbi den bo buki.”—Salmo 139:16.

12 Algun parti di nos curpa ta sumamente complica. Tuma por ehempel e celebro humano. Tin hende ta yam’e e obheto mas complica cu a yega di ser descubri den universo. E ta contene rond di 100 mil miyon neuron, of cel di nervio—mes tanto cu e cantidad di streyanan den nos galaxia. Cada un di e celnan ei ta rama y establece miles di conexion cu otro cel. Cientificonan ta bisa cu e celebro humano por contene tur e informacion existente den tur biblioteca na mundo y cu talbes su capasidad di almacenahe no tin limite. Apesar di a studia e organo ‘maraviyosamente traha’ aki pa decadanan, cientificonan ta admiti cu kisas nunca nan lo por compronde completamente con e ta funciona.

13, 14. (a) Con fruminganan y otro criaturanan ta mustra cu nan ta ‘instintivamente sabi’, y kico esei ta siña nos tocante nos Creador? (b) Pakico nos por bisa cu creacionnan manera cas di haraña ta traha “cu sabiduria”?

13 Pero hende ta djis un ehempel di e sabiduria cu Yehova su creacion ta refleha. Salmo 104:24 ta bisa: “O SEÑOR, ki numeroso bo obranan ta! Cu sabiduria bo a traha tur; tera ta yen di loke bo a crea.” E sabiduria di Yehova ta bisto den henter e creacion rond di nos. Fruminga, por ehempel, ta “sumamente [of, “instintivamente”, NW] sabi.” (Proverbionan 30:24) En berdad, colonianan di fruminga ta hopi bon organisa. Algun colonia ta cria, proteha y alimenta nan mes di pispis, mescos cu hende ta cria tou di bestia. Tambe tin fruminganan cunukero; nan tin plantacion di beskem como “cultivo.” Tin hopi otro criaturanan cu a wordo diseña pa haci cosnan remarcabel riba instinto. Por ehempel, un muskita comun ta manera un acrobat den laira; e ta realisa hazañanan cu ni e avion di mas avansa cu hende a traha no por imita. Parhanan cu ta migra ta bula nan ruta siguiendo e posicion di streyanan; tambe nan ta orienta nan mes via e campo magnetico di tera of pa medio di un ke otro mapa interno. Biologonan ta pasa hopi aña ta studia comportacionnan sofistica cu a ser programa den e criaturanan aki. Ta hopi sabi mes e Programador dibino mester ta anto!

14 Cientificonan a siña hopi for di e sabiduria di Yehova manifesta den creacion. Tin asta un campo di ingenieria, biomimetica, cu ta purba imita e diseñonan den naturalesa. Por ehempel, kisas bo a yega di admira e bunitesa di un cas di haraña. Pero un ingeniero ta mir’e como un maraviya di diseño. Algun di su hilonan ta mustra fragil, pero na proporcion, nan ta mas fuerte cu staal, mas resistente cu e fibra den un chaleco antibala. Pa compronde con fuerte e ta, imagina bo un cas di haraña mes grandi cu un reda di un barco di pisca. Un cas di haraña asina lo ta capas pa para un avion di pasahero den pleno buelo! Si, Yehova a traha tur e cosnan ei “cu sabiduria.”

Ken a programa bestia y haci nan ‘instintivamente sabi’?

Sabiduria den Espacio Exterior

15, 16. (a) Ki evidencia shelo yen di streya ta duna di e sabiduria di Yehova? (b) Con Yehova su posicion como Comandante Supremo riba un inmenso cantidad di angel ta duna testimonio di e sabiduria di e Gran Administrador aki?

15 E sabiduria di Yehova ta bisto den su obranan den henter universo. E shelo yen di streya, cu nos a analisa extensamente den Capitulo 5, no ta plama con cu ta den espacio. Gracias na e sabiduria di Yehova su “leinan cu ta goberna shelo”, e firmamento ta masha bunita organisa den galaxianan, cada un cu su mes structura. E galaxianan den ‘cercania’ di otro ta forma troshi cu nan ta yama cluster, y combinacion di clusternan di galaxia ta forma supercluster. (Job 38:33, BPK) Nada straño anto cu Yehova ta yama e cuerponan celestial un “ehersito”! (Isaias 40:26) Ma tin un otro ehersito cu ta demostra e sabiduria di Yehova na un manera mas cla ainda.

16 Manera nos a siña den Capitulo 4, Dios tin e titulo di “Yehova di ehersitonan” pa motibo di su posicion como Comandante Supremo riba un ehersito enorme di miles di miyones di criatura spiritual. Esaki sin duda ta un muestra di Yehova su poder. Pero kico esei tin di aber cu su sabiduria? Pensa riba esaki: Yehova y Hesus nunca no ta para keto. (Huan 5:17) Ta logico anto cu e ministernan angelical di e Haltisimo tambe semper ta ocupa. Ademas nos tin cu corda cu nan ta superior na hende, sumamente inteligente y sumamente poderoso. (Hebreonan 1:7; 2:7) Toch, pa miles di miyones di aña caba Yehova ta manteniendo tur e angelnan ei felismente ocupa den un trabou cu ta duna satisfaccion den cua nan ta ‘ehecuta su palabra’ y ‘haci su boluntad.’ (Salmo 103:20, 21) E sabiduria di e Gran Administrador aki lo mester ta sumamente asombroso!

“E Unico Dios Sabi”

17, 18. Pakico Bijbel ta bisa cu Yehova ta “e unico Dios sabi”, y dicon su sabiduria mester yena nos cu un temor respetuoso p’e?

17 En bista di e evidencia ei, ta algo straño cu Bijbel ta mustra cu e sabiduria di Yehova ta supremo? Por ehempel, e ta bisa cu Yehova ta “e unico Dios sabi.” (Romanonan 16:27) Ta Yehova so ta posee sabiduria den e sentido absoluto. E ta e fuente di tur berdadero sabiduria. (Proverbionan 2:6) Pa e motibo ei Hesus, aunke e ta e criatura mas sabi di Yehova, no a depende riba su mes sabiduria sino a papia manera su Tata a mand’e.—Huan 12:48-50.

18 Tuma nota con apostel Pablo a destaca e sabiduria di Yehova como algo unico: “O profundidad di e rikesanan, tanto di e sabiduria como di e conocemento di Dios! Ki inscudriñabel su huicionan ta y insondabel su camindanan!” (Romanonan 11:33) Door di cuminsa e versiculo aki cu e sclamacion “O”, Pablo a demostra un emocion fuerte—den e caso aki, un temor respetuoso. E palabra Griego cu el a scohe pa “profundidad” ta estrechamente liga cu e palabra pa “abismo.” Pesei, su palabranan ta lanta un cuadro mental bibo. Ora nos medita riba e sabiduria di Yehova, ta como si fuera nos ta contempla un abismo sin limite y sin fondo; un area asina profundo y asina enorme cu nos no por ni capta con inmenso e ta, mucho menos ainda definie of describie en detaye. (Salmo 92:5) Esei no ta un pensamento cu mester inspira humildad den nos?

19, 20. (a) Pakico aguila ta un simbolo apropiado di sabiduria dibino? (b) Con Yehova a demostra cu e ta capas pa wak den futuro?

19 Yehova ta “e unico Dios sabi” den un sentido mas: Ta e so ta capas pa wak den futuro. Corda cu Yehova ta uza aguila cu su bon bista como simbolo di su sabiduria. Un aguila di oro ta pisa apenas cinco kilo, pero su wowonan ta mas grandi cu esnan di un homber adulto. Bista di e aguila aki ta dje skerpi ei cu e por mira un victima chikito for di un haltura di varios shen meter, kisas asta for di mas cu un kilometer leu! Yehova mes a yega di bisa di e parha aki: “Su wowonan ta mira . . . djaleu.” (Job 39:29) Den e mesun sentido, Yehova por wak ‘leu’ den futuro!

20 Tin hopi prueba di esaki den Bijbel. E ta contene cientos di profecia, of historia skirbi di antemano. E resultado di guera, e subida y caida di potencianan mundial, y asta e strategianan spesifico di algun comandante militar, tur tawata profetisa den Bijbel—den algun caso, cientos di aña delanta.—Isaias 44:25–45:4; Daniel 8:2-8, 20-22.

21, 22. (a) Pakico no tin base pa conclui cu Yehova a premira tur decision cu lo bo tuma den bida? Ilustra. (b) Con nos por sa cu e sabiduria di Yehova no ta indiferente of sin sintimento?

21 Pero esaki ta nifica cu Dios a premira caba ki decision lo bo tuma den bida? Algun hende cu ta defende e doctrina di predestinacion ta insisti cu ta asina. Sinembargo, e idea ei realmente ta debilita e sabiduria di Yehova, pasobra e ta implica cu Yehova no por controla su capasidad pa wak den futuro. Pa ilustra: Si bo tin un stem sumamente bunita pa canta, esei ta nifica cu bo ta obliga pa canta tur ora bai? No, toch? Esei ta zona absurdo! Mescos tambe, Yehova tin e capasidad pa sa kico lo pasa den futuro, pero e no ta uza e capasidad ei tur ora. Di otro manera esei lo por mishi cu nos boluntad liber, un don precioso cu hamas Yehova lo kita for di nos.—Deuteronomio 30:19, 20.

22 Piyo ainda, e idea so di predestinacion lo duna e sabiduria di Yehova un toke indiferente, sin amor, sintimento of compasion. Pero esaki ta leu for di berdad! Bijbel ta siña nos cu Yehova ta “sabi di curason.” (Job 9:4) No cu e tin un curason literal, pero hopi bes Bijbel ta uza e termino ei pa referi na loke nos ta di paden, cu ta inclui motivacion y sintimentonan, manera amor. Pues, e sabiduria di Yehova, mescos cu su otro cualidadnan, ta domina pa amor.—1 Huan 4:8.

23. Kico e superioridad di e sabiduria di Yehova mester impulsa nos pa haci?

23 Manera bo por spera, e sabiduria di Yehova ta perfectamente confiabel. E ta asina superior na nos sabiduria cu e Palabra di Dios ta haci e siguiente apelacion amoroso na nos: “Confia den SEÑOR cu henter bo curason, y no depende riba bo mes comprondemento. Den tur bo camindanan reconoc’e, y e lo dirigi bo bereanan.” (Proverbionan 3:5, 6) Awor, laga nos profundisa den Yehova su sabiduria pa asina nos por hala mas serca nos Dios infinitamente sabi.