1, 2. Co zgodnie z zamysłem Jehowy miał przynieść siódmy dzień i jak na początku tego dnia została poddana próbie mądrość Boża?

KLĘSKA! Człowiek, ukoronowanie szóstego dnia stwarzania, ze szczytów stoczył się na samo dno. Wcześniej Jehowa uznał całe swe dzieło — w tym istoty ludzkie — za „bardzo dobre” (Rodzaju 1:31). Niestety, na początku siódmego dnia Adam i Ewa przyłączyli się do buntu Szatana. W ten sposób pogrążyli się w otchłani grzechu, niedoskonałości i śmierci.

² Wydawało się, że zamierzenie Jehowy co do siódmego dnia zostało obrócone wniwecz. Dzień ten, podobnie jak sześć poprzednich, miał trwać tysiące lat. Jehowa ogłosił go świętym i oczekiwał, że w tym czasie cała ziemia stanie się rajem, zamieszkanym przez doskonałą rodzinę ludzką (Rodzaju 1:28; 2:3). Ale jak to urzeczywistnić po tragicznym buncie? Co Bóg teraz uczyni? Oto szczególny sprawdzian mądrości Jehowy — być może najważniejszy.

3, 4. (a) Dlaczego reakcja Jehowy na bunt w Edenie dowodzi Jego zdumiewającej mądrości? (b) O czym pokornie powinniśmy pamiętać, gdy zastanawiamy się nad mądrością Jehowy?

³ Jehowa nie zwlekał ani chwili. Wydał w Edenie wyrok na buntowników i jednocześnie zapowiedział coś zdumiewającego: naprawę szkód, jakie wyrządzili (Rodzaju 3:15). To dalekosiężne zamierzenie objęło okres od Edenu poprzez tysiące lat dziejów człowieka aż po odległą przyszłość. Jest niezwykle proste, lecz kryje w sobie taką głębię, że czytelnik Biblii może je badać i podziwiać przez całe życie. Co więcej, nieodwołalnie się spełni. Położy kres wszelkiej niegodziwości, grzechowi i śmierci, a wiernym ludziom zapewni doskonałość. Wszystko to nastąpi przed  upływem siódmego dnia. A zatem mimo przeszkód Jehowa zrealizuje swój zamysł co do ziemi i ludzkości w wyznaczonym terminie.

⁴ Czy taka mądrość nie budzi szacunku i podziwu? Nie bez racji apostoł Paweł napisał: ‛O głębokości mądrości Bożej!’ (Rzymian 11:33). Analizując niektóre jej aspekty, powinniśmy z pokorą pamiętać o ważnej prawdzie — możemy poznać co najwyżej odrobinę niezgłębionej mądrości Jehowy (Hioba 26:14). Najpierw zastanówmy się, czym jest ten zachwycający przymiot.

5, 6. Jaki istnieje związek między wiedzą i mądrością i jak rozległą wiedzę ma Jehowa?

⁵ Mądrość nie jest tym samym, co wiedza. O komputerach, w których przechowuje się ogromne zasoby informacji, nikt nie powie, że są mądre. Niemniej wiedza i mądrość mają ze sobą coś wspólnego (Przysłów 10:14). Gdybyś na przykład potrzebował mądrej rady, jak leczyć poważną chorobę, czy zwróciłbyś się do kogoś, kto ma znikomą wiedzę medyczną albo nie ma jej wcale? Chyba nie. Dokładna wiedza jest więc niezbędna, by posiąść prawdziwą mądrość.

⁶ Jehowa jest niewyczerpanym źródłem wiedzy. Jako „Król Wieczności”, tylko On żyje nieskończenie długo (Objawienie 15:3). I od tych niezliczonych stuleci niezmiennie o wszystkim wie. W Biblii czytamy: „Nie ma stworzenia, które by było niewidoczne dla Jego wzroku, ale wszystko jest obnażone i zupełnie odsłonięte dla oczu Tego, któremu mamy zdać rachunek” (Hebrajczyków 4:13; Przysłów 15:3). Będąc Stwórcą, Jehowa dokładnie zna swoje dzieła. Od początku też obserwuje wszelkie poczynania człowieka. Bacznie przygląda się każdemu ludzkiemu  sercu (1 Kronik 28:9). Cieszy się, gdy widzi, jak stworzenia obdarzone przez Niego wolną wolą podejmują w życiu mądre decyzje. Ponadto wysłuchuje mnóstwa modlitw równocześnie (Psalm 65:2). I oczywiście ma doskonałą pamięć!

7, 8. Jak Jehowa przejawia zrozumienie i rozeznanie oraz mądrość?

⁷ Ale Jehowa posiada nie tylko wiedzę. Dostrzega także zależności między faktami i widzi, jak liczne szczegóły tworzą określoną całość. Rozważa i osądza, odróżniając dobro od zła oraz sprawy ważne od nieistotnych. Poza tym nie ocenia nikogo powierzchownie, lecz wnika w głąb serca (1 Samuela 16:7). Przejawia zatem zrozumienie i rozeznanie, cechy górujące nad wiedzą. Jednakże mądrość jest przymiotem jeszcze wspanialszym.

⁸ Mądrość to robienie użytku jednocześnie z wiedzy, rozeznania i zrozumienia. Niektóre słowa biblijne tłumaczone na „mądrość” dosłownie znaczą „skuteczne działanie” bądź „praktyczna mądrość”. Tak więc mądrość Jehowy nie jest czysto teoretyczna. Ma wartość praktyczną i pozwala osiągać pożądane wyniki. Jehowa dzięki swej przeogromnej wiedzy i głębokiemu zrozumieniu zawsze podejmuje najtrafniejsze decyzje i wprowadza je w czyn w najskuteczniejszy sposób. Na tym właśnie polega prawdziwa mądrość! Przykład Jehowy pokazuje, jak słuszne są słowa Jezusa: „Mądrość potwierdza swą prawość swoimi dziełami” (Mateusza 11:19). O mądrości Jehowy świadczą Jego dzieła w całym wszechświecie.

9, 10. (a) Jaki rodzaj mądrości wyróżnia Jehowę i w czym to się uwidacznia? (b) Jakim świadectwem mądrości Jehowy jest komórka?

⁹ Zapewne nieraz już podziwiałeś pomysłowość rzemieślnika wykonującego piękne i użyteczne przedmioty. Ten rodzaj mądrości robi na nas duże wrażenie (Wyjścia  31:1-3). Jej źródłem i niedościgłym wzorem jest sam Jehowa. Król Dawid wyznał Mu: „Będę cię sławił, gdyż uczyniony jestem w sposób napawający lękiem, zdumiewający. Dzieła twoje są zdumiewające, o czym dusza moja wie bardzo dobrze” (Psalm 139:14). To prawda — im lepiej poznajemy ludzki organizm, tym bardziej zachwycamy się mądrością Jehowy.

¹⁰ Oto przykład: Każdy z nas rozpoczyna życie jako pojedyncza komórka — komórka jajowa matki zapłodniona plemnikiem ojca. Szybko zaczyna się ona dzielić. Ostatecznie ciało ludzkie składa się mniej więcej ze 100 bilionów komórek. Są tak mikroskopijne, że 10 tysięcy komórek średniej wielkości zmieściłoby się na główce od szpilki. Każda jednak jest niesłychanie skomplikowana — znacznie bardziej niż jakakolwiek maszyna czy fabryka stworzona przez człowieka. Uczeni przyrównują komórkę do miasta, które jest otoczone murem, ma strzeżone wejścia i wyjścia, sieć transportu i łączności, elektrownie, zakłady produkcyjne, system usuwania i utylizacji odpadów, służby zapewniające obronę, a nawet, w samym jądrze, swoiste centrum zarządzania. Co więcej, komórka w ciągu zaledwie paru godzin może stworzyć własną kopię!

11, 12. (a) Dzięki czemu komórki zarodka zaczynają się różnicować i jak to odpowiada opisowi z Psalmu 139:16? (b) Jak mózg ludzki poświadcza, że jesteśmy ‛uczynieni w sposób zdumiewający’?

¹¹ Oczywiście nie wszystkie komórki są jednakowe. Gdy komórki zarodka się dzielą, zaczynają pełnić rozmaite funkcje. Niektóre będą komórkami nerwowymi, inne komórkami kości, mięśni, krwi czy oczu. Takie różnicowanie jest zaprogramowane w DNA komórki, „bibliotece” zawierającej kod genetyczny. Ciekawe, że Dawid w natchnieniu rzekł do Jehowy: „Oczy twoje widziały nawet mój zarodek, a w twej księdze były zapisane wszystkie jego cząstki” (Psalm 139:16).

 ¹² Niektóre narządy są niezmiernie złożone. Pomyślmy na przykład o ludzkim mózgu. Bywa on nazywany najbardziej skomplikowanym ze znanych obiektów we wszechświecie. Zawiera około 100 miliardów komórek nerwowych — mniej więcej tyle, ile jest gwiazd w naszej Galaktyce. Każda taka komórka ma tysiące połączeń z innymi komórkami. Zdaniem uczonych mózg człowieka mógłby pomieścić informacje zgromadzone we wszystkich księgozbiorach świata, a jego pojemność jest właściwie nieograniczona. Narząd ten, ‛uczyniony w sposób zdumiewający’, naukowcy badają już od dziesiątków lat, ale przyznają, że chyba nigdy do końca nie zrozumieją jego działania.

13, 14. (a) Jak mrówki i inne stworzenia wykazują „instynktowną mądrość” i czego to nas uczy o ich Stwórcy? (b) Dlaczego można powiedzieć, że takie twory, jak pajęczyna są ‛uczynione mądrze’?

¹³ Jednakże człowiek to tylko jeden z mnóstwa dowodów mądrości Jehowy widocznej w stworzeniu. W Psalmie 104:24 powiedziano: „Jakże liczne są twe dzieła, Jehowo! Wszystkie je uczyniłeś mądrze. Ziemia jest pełna twych tworów”. Mądrość Jehowy widzimy we wszystkim, co nas otacza. Na przykład mrówki wykazują „instynktowną mądrość” (Przysłów 30:24). Ich kolonie są znakomicie zorganizowane. Niektóre hodują mszyce jako „zwierzęta domowe” — doglądają ich i je „doją”. Inne mrówki zajmują się ogrodnictwem i uprawiają plantacje grzybów. Wiele stworzeń zostało tak zaprogramowanych, że potrafi dzięki instynktowi dokonywać najróżniejszych wyczynów. Zwykła mucha robi w powietrzu akrobacje, których nie powtórzy nawet najnowocześniejszy samolot. Ptaki wędrowne orientują się według gwiazd lub pola magnetycznego ziemi — kierują się czymś w rodzaju wewnętrznej mapy. Biolodzy poświęcają całe lata na badanie  takich niezwykłych zachowań zwierząt. Jakże więc mądry musi być Bóg, który to wszystko zaprojektował!

¹⁴ Naukowcy odnoszą wiele pożytku z twórczej mądrości Jehowy. Istnieje nawet dziedzina wiedzy zwana biomimetyką, podpatrująca cuda przyrody, by móc je wykorzystać w technice. Na pewno nieraz zachwycałeś się pięknem pajęczyny. Ale konstruktor dostrzeże w niej przede wszystkim arcydzieło inżynierii. Niektóre z tych pozornie słabych nici są wytrzymalsze od stali lub od włókien w kamizelkach kuloodpornych. O jakiej wytrzymałości mówimy? Wyobraźmy sobie pajęczynę powiększoną do rozmiarów sieci rybackiej. Można by w nią schwytać lecący samolot pasażerski! Jehowa naprawdę wszystko ‛mądrze uczynił’.

15, 16. (a) Jak materialny wszechświat odzwierciedla mądrość Jehowy? (b) Jakim dowodem mądrości Jehowy jest Jego pozycja Najwyższego Rozkazodawcy anielskich zastępów?

¹⁵ Mądrość Jehowy odzwierciedlają Jego dzieła w całym wszechświecie. Gwiazdy, o których szerzej mówiliśmy w rozdziale 5, nie są bezładnie rozrzucone w przestrzeni kosmicznej. Dzięki mądrym „prawom niebios” ustanowionym przez Jehowę są wspaniale zorganizowane w galaktyki, te z kolei w gromady, a te — w supergromady (Hioba 38:33, Biblia Tysiąclecia). Nic dziwnego, że Jehowa nazywa ciała niebieskie „zastępem” (Izajasza 40:26). Ale są też inne zastępy, które jeszcze dobitniej świadczą o mądrości Jehowy.

¹⁶ Jak już wspomnieliśmy w rozdziale 4, Bóg jest Najwyższym Rozkazodawcą ogromnej armii złożonej z setek  milionów stworzeń duchowych, toteż nosi miano Jehowy Zastępów. Wszystko to dowodzi Jego mocy. Ale jaki ma związek z mądrością? Otóż Jehowa i Jezus nigdy nie próżnują (Jana 5:17). Rozsądek podpowiada więc, że również aniołowie usługujący Najwyższemu są stale zajęci. A trzeba pamiętać, iż górują nad człowiekiem i mają niezwykłą moc i inteligencję (Hebrajczyków 1:7; 2:7). Tymczasem Jehowa daje im satysfakcjonującą pracę, dzięki czemu z radością ‛wykonują jego słowo i jego wolę’ już od miliardów lat (Psalm 103:20, 21). Jego mądrość jako Organizatora jest naprawdę zdumiewająca!

17, 18. Dlaczego w Biblii powiedziano, że Jehowa „sam jeden jest mądry”, i dlaczego Jego mądrość tak nas zdumiewa?

¹⁷ Widzimy więc, że nie bez powodu Biblia wywyższa mądrość Jehowy. Mówi na przykład, iż On „sam jeden jest mądry” (Rzymian 16:27). Tylko Jehowa posiada mądrość absolutną. Jest źródłem wszelkiej prawdziwej mądrości (Przysłów 2:6). To dlatego Jezus — choć najmądrzejszy z Jego stworzeń — nie polegał na własnej mądrości, lecz mówił tak, jak mu polecił Ojciec (Jana 12:48-50).

¹⁸ Zwróćmy uwagę, jak apostoł Paweł podkreślił wyjątkowy charakter mądrości Jehowy: „O głębokości Bożego bogactwa i mądrości, i wiedzy! Jakże niezbadane są jego sądy i jak nie do wyśledzenia jego drogi!” (Rzymian 11:33). Używając na początku wykrzyknika „o”, Paweł uzewnętrznił silne uczucia — szacunek, podziw i lęk. Grecki odpowiednik słowa „głębokość”, którym się tu posłużył, jest blisko spokrewniony z wyrazem „otchłań”. Wypowiedź ta porusza więc wyobraźnię. Kiedy rozmyślamy nad mądrością Jehowy, spoglądamy niejako w bezdenną otchłań, dziedzinę tak nieprzeniknioną i rozległą, że nigdy nawet nie zdołamy ogarnąć jej ogromu, a już na pewno nigdy  nie zbadamy, czyli ‛nie wyśledzimy’, każdego jej szczegółu (Psalm 92:5). Czy to nie uczy nas pokory?

19, 20. (a) Dlaczego orzeł jest trafnym symbolem mądrości Bożej? (b) Jak Jehowa pokazał, że potrafi wejrzeć w przyszłość?

¹⁹ Jehowa „sam jeden jest mądry” w jeszcze innym sensie: Wyłącznie On potrafi wejrzeć w przyszłość. Jak pamiętamy, za symbol swej mądrości obrał dalekowzrocznego orła. Orzeł przedni waży około pięciu kilogramów, ale ma oczy większe niż dorosły człowiek. Widzi tak doskonale, że może dostrzec niewielką zdobycz z kilkusetmetrowej wysokości, nawet gdy jest oddalona przeszło o kilometr! Jehowa powiedział o orle: „Oczy jego patrzą daleko” (Hioba 39:29). Podobnie Jehowa potrafi ‛patrzeć daleko’ — w odległą przyszłość!

²⁰ Prawdziwość tego wielokrotnie poświadcza Biblia. Zawiera ona setki proroctw, będących jak gdyby historią spisaną naprzód. Księga ta zapowiedziała — i to nieraz całe stulecia wcześniej — wynik wojen, powstanie i upadek mocarstw światowych, a nawet taktykę wojenną niektórych wodzów (Izajasza 44:25 do 45:4; Daniela 8:2-8, 20-22).

21, 22. (a) Dlaczego bezpodstawny byłby wniosek, że Jehowa przewiduje wszelkie nasze decyzje? Objaśnij to na przykładzie. (b) Skąd wiemy, że mądrość Jehowy nie jest nieczuła ani bezduszna?

 ²¹ Czy to jednak oznacza, że Bóg przewidział również wszelkie twoje decyzje w życiu? Przy takim poglądzie obstają niektórzy zwolennicy predestynacji. Ale koncepcja ta w istocie przeczy mądrości Jehowy, sugeruje bowiem, że nie jest On w stanie zapanować nad swą umiejętnością wnikania w przyszłość. Gdybyś na przykład miał piękny głos, czy musiałbyś, chcąc nie chcąc, bez przerwy śpiewać? To oczywisty absurd! Tak samo jest z Jehową: posiada zdolność przewidywania przyszłości, lecz nie korzysta z niej cały czas. Tym samym nie ogranicza naszej wolnej woli — cennego daru, którego nie zamierza nam odbierać (Powtórzonego Prawa 30:19, 20).

²² Co gorsza, sama idea predestynacji podsuwa myśl, że mądrość Jehowy jest nieczuła i bezduszna. Nic bardziej mylnego! Biblia uczy, że Jehowa „mądry jest sercem” (Hioba 9:4). Nie chodzi o to, że ma literalne serce. W Biblii słowo to często odnosi się do czyjegoś jestestwa, do najgłębszych pobudek i uczuć, takich jak miłość. A zatem mądrość Jehowy, podobnie jak pozostałe przymioty, opiera się na miłości (1 Jana 4:8).

23. Do czego powinno nas pobudzić przekonanie, że mądrość Jehowy jest niezrównana?

²³ Mądrość Jehowy niewątpliwie jest godna zaufania. Nieporównanie góruje nad naszą. Dlatego Słowo Boże serdecznie zachęca: „Zaufaj Jehowie całym sercem i nie opieraj się na własnym zrozumieniu. Zważaj na niego na wszystkich swych drogach, a on wyprostuje twe ścieżki” (Przysłów 3:5, 6). Przyjrzyjmy się więc dokładniej temu przymiotowi Jehowy, abyśmy mogli się jeszcze bardziej zbliżyć do naszego wszechmądrego Boga.