1, 2. Eaa to Iehova akakoroanga no te ra itu, e akapeea te pakari tu-Atua i te timata angaia i te akamata anga o teia ra?

 TAKINOIA! Te au tangata ravarai, te korona kaka o te ra ono o te kapua anga, kua topa viviki mei te au turanga teitei ki te au turanga akaaka ra. Kua tuatua a Iehova no “te au mea katoa tana i anga,” kapiti mai te au tangata ravarai, e “meitaki roa.” (Genese 1:31) Inara i te akamata anga o te ra itu, kua iki a Adamu raua ko Eva i te aru ia Satani i te meameaau anga. Kua tomo atu raua ki roto i te ara, te tu apa ua, e te mate.

² Penei kua akaraanga e kua tamanata puapinga koreia ta Iehova akakoroanga no te ra itu. No taua ra, mei te ono i mua akera, e au tauatini ua atu mataiti te roa. Kua akatapu a Iehova i te reira, i te openga ra ka kite atu i te katoa anga o te enua ei parataito tei kiia e te au pamiri tangata apa kore. (Genese 1:28; 2:3) Inara i muri mai i te meameaau anga tumatetenga, akapeea te reira i te tupu akaou anga mai? Eaa ta te Atua ka rave? I konei tetai timataanga tuke ua akerai o te tu pakari o Iehova—penei ko te timata anga maata ia.

3, 4. (a) Eaa ra ta Iehova ariu anga ki te meameaau i Edene i riro ei ei akaraanga akauru tikai o tona pakari? (e) Kia akakeu te tu akaaka ia tatou kia akamanako i teiea tika ia tatou e apii ra i te tu pakari o Iehova?

³ Kua ariu viviki mai a Iehova. Kua tuku aia i te utunga ki nga meameaau i Edene ra, e i taua taime rai, kua oronga mai aia i tetai akakite anga meitaki roa: tana akakoroanga no te rapakau i te turanga kino ta raua i akatupu ra. (Genese 3:15) Te totoa mamao atura ta Iehova akakoroanga mei Edene mai e na roto i te au tauatini mataiti o te tuatua enua o te tangata e ka aere mamao atu, ki te tuatau ki mua. E mama tau ua te reira inara e mea oonu e ka rauka i tetai tangata tatau Pipiria i te akapou i tetai tuatau puapinga no te apiianga e te manakonakoanga i te reira. Pera katoa, ka akatupu papuia ta  Iehova akakoroanga. Ka akaope te reira i te au tu kino pouroa, te ara, e te mate. Ka akariro te reira e kia tiama te au tangata tiratiratu. Pouroa teia ka tupu mai i mua ake ka ope ei te ra itu, e raukai, noatu te au mea, ia Iehova te akatupu i tana akakoroanga no te enua e te au tangata ravarai kia tau ki tana akapapa anga!

⁴ Te akatupu ra taua pakari i te mataku, kare ainei? Kua akakeuia te apotetoro ko Paulo kia tata: ‘Aue te oonu te pakari o te Atua e!’ (Roma 11:33) Ia tatou ka apii ei i te au turanga tuketuke o teia tu tu-Atua, kia akakeu te tu akaaka ia tatou kia akamanako i te tuatua tika—e, tei meitaki, e ka rauka ua ia tatou te akara ia runga i te atea maata o te pakari o Iehova. (Iobu 26:14) Te mea mua, ka akataka ana tatou i teia tu mataku akauruia.

5, 6. Eaa te pirianga i rotopu i te kite e te pakari, e mei teaa te maata i to Iehova tu kite?

⁵ Kare te pakari i aiteite ki te kite. Ka rauka i te au komopiuta i te akaputu maata i te kite, inara ka ngata i tetai i te tapa i taua au matini ei mea pakari. Noatu rai, te piri vaitata ra te kite e te pakari. (Maseli 10:14) Ei akatauanga, me anoano koe i tetai ako anga pakari e akapeea me akono i tetai manamanata i te pae kopapa, ka tuatua ainei koe ki tetai tangata kite kore i te pae rapakau? Kare! No reira te anoanoia ra te kite tika tikai no te pakari mou.

⁶ E vairanga kite ope kore to Iehova. Ei “Ariki mutu kore,” koia ua tei ora ana e tuatau ua atu. (Apokalupo 15:3, NW) E i taua au tuatau kitea koreia, kua kite aia i te au apinga ravarai. Te karanga ra te Pipiria: “Kare rava e mea ngaro iaia: te vai ua nei ra te au mea katoa ma te maeu rava ki mua i tona mata, tei iaia te tuatua ia tatou nei.” (Ebera 4:13; Maseli 15:3) E ko Tei Anga, e marama ki katoa to Iehova no tana i maani, e kua kite ana aia i te angaanga a te au tangata ravarai mei te akamata anga. Te akara meitaki ra aia i te au ngakau tangata taki tai, kare e apinga i ngaro. (1 Paraleipomeno 28:9) I te anga  mai anga ia tatou ei aronga rangatira, te mareka ra aia i te kite mai e te tuku ra tatou i te au iki anga pakari i te oraanga. E ko “tei akarongo i te pure,” te akarongo maira aia i te au tuatua e manganui i te taime okotai! (Salamo 65:2) Noatu rai, e manako tiama to Iehova.

7, 8. Akapeea a Iehova i te akaari anga mai i te maramaanga, te kite karape, e te pakari?

⁷ E maata atu i te kite tei rauka ia Iehova. Te kite katoa maira aia e akapeea te au tuatua i te piri anga e te kite ra i te tutu katoa tei akatupuia mai e te maata anga o te tuatua akatakaia. Te tatau ra aia e te akava ra, te akatakaanga i te mea meitaki e te kino, te mea puapinga e te puapinga kore. Pera katoa, te kite mamao atura aia i to runga ua e te akara oonu atura ki roto i te ngakau. (1 Samuela 16:7) No reira, e tu marama ua e te kite oonu to Iehova, e au tu te teitei atura i te kite. Inara e tu teitei atu to te pakari.

⁸ Te taokotai ra te pakari i te kite, te kite oonu, e te maramaanga e te taangaanga pouroa ra ia ratou. Ko te tika, ko tetai o te au tuatua mua o te Pipiria tei uriia te “pakari” te aite anga tikai te “rauka anga i te angaanga” me kare te “pakari tau ua.” No reira kare i te mea manako uaia to Iehova pakari. Te tau ra te reira, e te angaanga ra. Te irinaki anga i te atea o tona kite e te oonu o tona maramaanga, te rave ra a Iehova i te au iki anga meitaki, te akatupuanga ia ratou na roto i tetai mataara meitaki te ka rauka ua. E pakari mou te reira! Te akatutu maira a Iehova i te tuatua tika o ta Iesu tuatua akakite: “E akatikaia ra te pakari e tana ra au [“angaanga,” NW].” (Mataio 11:19) Te akakite ririnui maira ta Iehova au angaanga takapini i te ao katoa i tona pakari.

9, 10. (a) Te akatutu maira a Iehova i teea tu pakari, e akapeea aia i te akaari anga i te reira? (e) Akapeea te teera i te akapapu anga i te tu pakari o Iehova?

⁹ I akara umere ana ainei koe i te tu karape o tetai tangata maani apinga tei maani i te au mea manea te angaanga  meitaki ra? E tu pakari tuke ua akerai te reira. (Exodo 31:1-3) Ko Iehova uaorai te Tumu e Tei Rauka taua tu pakari. Kua tuatua te Ariki ko Davida no Iehova: “Ka akameitaki au ia koe, e mea mataku e te taka ke oki toku anga angaia: e mea vavaria taau au angaanga, kua kite pu tikai oki toku vaerua.” (Salamo 139:14) E tika, ko te maata atu i ta tatou e apii ra i te kopapa tangata, te maata atu i ta tatou kite anga ia tatou uaorai te umere anga i te tu pakari o Iehova.

¹⁰ Kia akatutu: Kua akamata mai koe ei teera okotai—te ua teera mei toou mama, tei akatupuia e te ua mei toou papa. Kare i roa atu, kua akamata taua teera i te mavete. Ko koe, te tupu anga openga, kua maaniia mai mei te 100 tirioni teera. E meangiti oki ratou. Penei e 10,000 teera e avereti ua te maata ka tano ki runga i tetai pine meangiti. Inara, te mea taki tai e au mea angaia ma te ngata i te akamanako atu. E mea ngata oki te teera i tetai ua atu matini tei maaniia e te tangata me kare te vakatori. Te tuatua ra te aronga taineti no te teera okotai te aiteite ra ki tetai oire paruruia—tetai ma te ngai tomo anga e te aere anga tei akaaereia, te akapapa anga apai aere, te tumu komunikeiti anga, te tumu uira, te au vakatori maani apinga, te ngai titiri apinga e te akaou apinga, te au rima rave paruru, pera katoa tetai tu kavamani i roto i tona tumu tikai. Pera katoa, ka rauka i te teera i te maani akaou i tei aiteite tikai kiaia uaorai i roto i nga mea ora tokoiti ua!

11, 12. (a) Eaa tei akariro ra i te au teera i roto i tetai pepe e tupu ra kia tuke tikai, e akapeea teia i te rotai anga kia Salamo 139:16? (e) Na roto i teea au tu ta te roro tangata akaari anga mai e kua “maani vavaria” ia tatou?

¹¹ E tika, kare te au teera e aiteite ana. Mei te au teera o tetai pepe e akatakake ua ra, te rave ra ratou i te au angaanga tukeke. Ka riro etai ei au teera no te niuro; tetai no te ivi, tetai no te uaua, tetai no te toto, me kare te mata. Kua porokaramuia te reira tu tuketuke pouroa i roto i te “ngai akapapa anga” o te teera te blueprints, te DNA. Ma te umere, kua akauruia a Davida i te tuatua kia Iehova: “Kua kite oki to mata i toku tu, i toku vai oti kore anga ra; e kua tataia toku au melo katoa.”—Salamo 139:16.

 ¹² E ngata tikai tetai au tuanga o te kopapa. Ei akaraanga, ka akamanako ana, i te roro tangata. Kua tapa etai i te reira ko tetai apinga ngata roa tei kiteia mai i roto i te ao katoa. Kua ki etai i te 100 pirioni niuro teera—penei e mei te numero o te au etu i roto i to tatou vananga etu. Te aere atura taua au teera takitai ki tetai ngai pau anga e tauatini ua atu ma tetai atu au teera. Te tuatua ra te aronga taineti e ka vai ki roto i te roro tangata te au tuatua i roto i te ngai vairanga puka katoa i te ao e te maata ra tona ngai vairanga penei, ko te tika, kare e rauka i te vaitoia. Noatu te au ngauru mataiti o te apiianga i teia mero “mea vavaria” ra, te aaki ra te aronga taineti e penei kare rava e marama ia e ratou e akapeea tikai te reira i te angaanga anga.

13, 14. (a) Akapeea te au ro e tetai atu mea ora i te akaari anga e ‘maata te pakari’ ia ratou, e eaa ta te reira e apii maira kia tatou no runga i Tei Anga ia ratou? (e) Eaa ra tatou ka tuatuai e kua maaniia te au mea mei te pungaverevere ma te “pakari”?

¹³ Inara, ko te au tangata ua tetai akaraanga o te au mea angaia ma te tu pakari o Iehova. Te na ko ra Salamo 104:24 e: “Tumatatini taau ra angaanga, e Iehova e! e au ravenga pakari anake rai taau: kua ki te enua nei i taau ra apinga.” Te kiteaia ra to Iehova pakari i roto i te au mea angaia takapini ia tatou. Ei akaraanga, te ro, e ‘maata te pakari.’ (Maseli 30:24) E tika, kua akapapa meitakiia te au ro ki roto i te au pupu. Te akono ra etai au pupu ro, te paruru ra, e te rauka ra te au kai mei te au manumanu tei tapaia e ko te au aphid mei te mea atura e kai. Te rave angaanga ra etai au ro ei au pama, te akatupuanga e te tatanuanga i te “au kai” fungus. Kua porokaramuia tetai atu au mea ora kia rave i te au mea umere tikai na roto i te tu kite. Te rave ra tetai rango i te au angaanga aerobatic tei kore e rauka i te pairere o te tangata i te kopi. Te teretere ra te au manu rere na te aru anga i te au etu, na te takapini anga o te enua, me kare na tetai mapu akanooia i roto roa. Kua pou i te aronga apiipii apinga ora te au mataiti i te apiianga i te tu ngata tei porokaramuia i roto i teia au mea ora. Mei teaa, i reira, te pakari o te Porokaramu tu-Atua!

 ¹⁴ Kua apii maata mai te au taineti mei ta Iehova au mea angaia ma te pakari. Te vaira te ngai enitinia anga, tei tapaia ko te au biomimetic, te tauta ra i te aru patete i te au akapapaanga te kiteaia ra i roto i te au mea natura. Ei akatauanga, penei kua akara umere ana koe i te manea o te pungaverevere. Inara te kite ra tetai tangata enitinia i te reira ei akapapa anga umere. Tetai kata akaraanga paruparu e ketaketa atu i te auri, e pakari atu i te au taura i roto i tetai pereue paruruia mei te katiriti. Mei teaa te pakari? Ka akamanako ana i te akamaata angaia tetai pungaverevere mei te kupenga rai te maatamaata tei taangaangaia i runga i tetai pai ravakai. Ka rauka i taua pungaverevere te opu i tetai pairere e rere ua ra! Ae, kua maani a Iehova i taua au mea ma te “pakari.”

15, 16. (a) Te akapapu maira te au etu i te rangi ra i teaa no te tu pakari o Iehova? (e) Akapeea to Iehova turanga ei Akaaere Teitei i rungao i te angera e maata te numero i te akapapu anga i te pakari o teia Akaaere?

¹⁵ Te kiteaia ra to Iehova pakari i roto i tana au angaanga takapini i teianei ao. Te au etu i te rangi ra, tei uriuriia e tatou ma te maata i roto i te Pene 5, kare i tukuna marikonga koreia i te ngai mareva. Kia akameitakiia te tu pakari o ta Iehova “au ture o te rangi ra,” kua akapapa maneaia te au rangi ra ki roto i te au tarava akanoo meitakiia, tei, akapupuia ki roto i te au kaviri tei, kapipitiia kia akatupu mai i te au kaviri mamaata ra. (Iobu 38:33, The New Jerusalem Bible) No reira oki a Iehova i taiku ei i te au mea o te rangi ra ei “au nuku”! (Isaia 40:26) Inara, te vaira tetai au nuku te akatutu taka meitaki maira i te tu pakari o Iehova.

¹⁶ Mei ta tatou i kite i te Pene 4, te akono ra te Atua i te taoonga “Iehova Sabaota” no tona turanga ei Akaaere Teitei o tetai nuku e au anere ua atu au mirioni au mea ora vaerua. E akapapu anga teia i to Iehova mana. Inara, akapeea, tona  pakari i te o anga atu? Ka akamanako ana: Kare rava a Iehova raua ko Iesu i akaangaroi ana. (Ioane 5:17) Te tau ra, i reira, e te maroiroi katoa ra rai te au angera tavini a Tei Teitei Rava. E kia akamaara, e teitei atu ratou i te au tangata, e kite roa atu e te ririnui roa atu. (Ebera 1:7; 2:7) Inara, kua akariro a Iehova e kia maroiroi taua au angera, te akatupu mataora anga i ta ratou angaanga—te akono i “tana akauenga” e tei rave i “tana i inangaro ra”—no te au pirioni mataiti. (Salamo 103:20, 21) Mei teaa te meitaki roa i te pakari o teia Akaaere ra!

17, 18. Eaa ra te Pipiria i karanga ei e “pakari anake” a Iehova, e eaa ra tona tu pakari i akaruke mai ei ia tatou kia umere ua?

¹⁷ Te manako anga i teia au akakite anga, no reira rai te Pipiria i akateitei ei i te tu pakari o Iehova? Ei akaraanga, te karanga ra te reira e “pakari anake” a Iehova. (Roma 16:27) Kua rauka ua ia Iehova te pakari i tona tu tikai. Koia te Tumu o te au pakari mou ravarai. (Maseli 2:6) No reira oki a Iesu, noatu koia tei pakari roa atu i te au mea ora a Iehova, i kore ei i irinaki ua ki runga i tona uaorai pakari mari ra kua tuatua mei ta tona Metua i arataki iaia.—Ioane 12:48-50.

¹⁸ Ka akara ana akapeea te apotetoro ko Paulo i te tuatua anga no runga i te takake tikai o te tu pakari o Iehova: “Aue te oonu o te apinga nui o te pakari e te kite i te Atua e! e te kimi anga taea kore o tana akatauanga e, tona au aerenga i te kitea kore kia kimi e!” (Roma 11:33) Na te akamata anga i te irava ma te tuatua “Aue,” te akaari maira a Paulo i te manako ngakau pakari—no teia, e mataku oonu roa. Te tuatua Ereni tana i iki no te “oonu” te piri vaitata ra ki te tuatua “vaarua.” No reira, te akatupu maira tana tuatua i te tutu oraora i roto i te manako. Me akamanako tatou i to Iehova pakari, te aite ra mei te mea atura te akara ra tatou ki roto i tetai vaarua ope kore, e ngai oonu tikai, e maatamaata kare rava e rauka ia tatou te opu i tona maatamaata, kia aru atu i te reira me kare kia akataka meitaki i te reira. (Salamo 92:5) Kare ainei te reira i te manako akaaka?

19, 20. (a) Eaa te aeto i riro ei ei akairo tau no te pakari tu-Atua? (e) Akapeea a Iehova i te akatutu anga i tona kite i te akara oonu atu i te tuatau ki mua?

 ¹⁹ E “pakari anake” a Iehova i tetai tu: Ka rauka ua iaia te akara atu i te tuatau ki mua. Kia akamaara, te taangaanga ra a Iehova i te aeto kite mamao i te akatutu mai i tona pakari tu-Atua. Penei te teiaa ra tetai aeto auro e 5 kiro karama, inara e maatamaata atu tona nga mata i to tetai tangata mamaata. E meitaki roa te kite mata o te aeto, te akariroanga e kia rauka i te manu te kite atu i tetai kai meangiti mei te au anere mita i te mareva, penei mei te au kiro mita te mamao ke! Kua tuatua a Iehova uaorai no te aeto: “Te kite ra ona mata i te mamao ke.” (Iobu 39:29) Na roto i tetai tu aiteite, ka rauka ia Iehova te ‘kite mamao ke’ i te taime—te tuatau ki mua!

²⁰ Te ki ra te Pipiria i te akakite anga e e tika teia. Te vaira te au anere ua atu totou, me kare te tuatua enua tei tataia i mua ana. Te tupu anga o te au tamaki, te kake anga e te inga anga o te au mana akaaere i te ao, e te ravenga tamaki anga takake a te au akaaere vaeau kua totou katoatoaia i roto i te Pipiria—i etai au atianga, e au anere mataiti i mua ake.—Isaia 44:25–45:4; Daniela 8:2-8, 20-22.

21, 22. (a) Eaa ra i kore ei e tumu no te taopenga e kua kite a Iehova i te au iki anga pouroa taau ka akono i roto i te oraanga? Akatutu mai. (e) Akapeea tatou i te kite anga e kare e anu ana te tu pakari o Iehova me kare kua kore te tu aroa?

 ²¹ Inara, ko te aite anga ainei o teia e kua kite ke ana te Atua i te au iki anga taau ka rave i roto i te oraanga? Ko tetai te akakite ra i te apiianga o te predestination te maro ra i te pau anga ae. Inara, te akaparuparu ra taua apiianga i te tu pakari o Iehova, te akakite ra te reira e kare e rauka iaia te akaaere i tona tu kite i te akara atu i te tuatau ki mua. Kia akatutu: Me e reo imene toou ma te manea tikai, kare ainei aau iki anga mari ra kia imene i te au taime ravarai? E neneva tena manako! Pera katoa, kua rauka ia Iehova te kite i te tuatau ki mua, inara kare aia e taangaanga ana i te reira i te au taime ravarai. Kia rave i te reira penei te tamanata maira i to tatou uaorai anoano i te tu rangatira, e apinga aroa akaperepereia kare rava a Iehova e akakore.—Deuteronomi 30:19, 20.

²² Tei kino atu, te apiianga o te predestination te akakite ra e e anu te tu pakari o Iehova, kare e inangaro, kare e tu aroa, kare e tangi aroa. Inara kare teia e tika ana! Te apii maira te Pipiria e ‘pakari te ngakau’ o Iehova. (Iobu 9:4) Kare i te mea e ngakau tikai tona, inara te taangaanga putuputu ra te Pipiria i taua tuatua te kapiti anga i to roto roa i tetai uaorai, te kapiti maira i te akakeu anga e te manako ngakau, mei te aroa. No reira te akaaereia ra to Iehova pakari, mei tetai o tona au tu, e te aroa.—1 Ioane 4:8.

23. Te teitei o te tu pakari o Iehova ka tau kia akakeu ia tatou kia rave i teaa?

²³ Tei matauia, ka irinaki apa kore uaia te tu pakari o Iehova. Te teitei ra te reira i to tatou uaorai pakari e kua raurau aroa mai te Tuatua a te Atua ia tatou: “E irinaki kia Iehova ma to ngakau katoa ra: auraka ra e irinaki ki toou uaorai kite. Auraka e akangaropoina iaia i toou katoa ra au aerenga; e nana e akakite kia koe i toou ra au arataa.” (Maseli 3:5, 6) Ka akara meitaki ana tatou i teianei i te tu pakari o Iehova e raukai ia tatou i te akavaitata atu ki to tatou Atua pakari tikai.