1, 2. Kanyi kwagh Yehova yange wa ishima u eren sha iyange i sha utaankaruhar laa, man kanyi yange i kar kwaghfan u Aôndo sha mhii u iyange shono?

SAA ishe! Fese nahan orumace u lu kwagh u hemban cii u i a sha iyange i sha ataratar i igbetar, lu aa ulum iyol je hemba cii la vihi vindi vindi, kera gba kwagh ga, hingir gbilinkwagh u dang je! Yehova vande yôôn je wener “hanma kwagh u Un er yô, lu u doon tsung,” uumace kpa lu ken akaa shon a doon ne. (Genese 1:31) Kpa iyange i sha utaankaruhar la i hiin yô, Adam man Ifa kar a ishima ve dondo Satan ken ihyembeato. Maa ve gba ken isholibo man myen, man ku.

² Alaghga lu sha shighe la inja er awashima u Yehova lu a mi sha ci u iyange i sha utaankaruhar la cii yô, saa a saa ishe kuaa je nahan. Lu u iyange la kpa ia lu anyom udubu imôngo, di er ayange agen a ataratar la kpa lu nahan. Yehova yila i er ka icighan iyange, shi lu u shighe a karen yô una gema tar cica cii ua hingir paradiso sha iyange shon, uumace mba lun vough vea iv sha u. (Genese 1:28; 2:3) Kpa er ihyembeato i vihin ne i va ta inya nahan yô, shi awashima na ne una kar han ve, una kure sha wono? Aôndo una er nena? Lu ikyaa i i va inya ve, hingir u Yehova una tese kwaghfan na sha gbenda u hemban cii je ne.

3, 4. (a) Er nan ve kwagh u Yehova er sha ihyembeato i ken Eden la a tese ikyav i kwaghfan na sha gbenda u kpilighyolo? (b) Se nguren timen sha kwaghfan u Yehova yô, doo u se hide a iyol ijime se umbur nyi kwagh i mimi?

³ Yehova kar sha kwagh ne fese je, ngôôr ga. A ôr mbahembanato mbara ijir ken Eden, je a kure, kpa shi a ta aniwanger sha kwagh ugen u doon tsung kpaa: a pase kwagh u una er sha u sôron mzeyol u mbahembanato mban va a mi la. (Genese 3:15) Awashima u Yehova ne hii ken Eden yem hemen, zan zan anyom udubu imôngo a uumace ve tse sha won ne cii, je za ar ken hemen kpaa. Awashima ne taver ga, kpa shi a gema a  doo tsung je u or u ôron Bibilo nana tôô shighe u nan u timen shi gbidyen kwar sha mi ken uma u nan cii yô. Heela tseegh ga, ka u awashima u Yehova una kure kpee, a bunde ga. Una bee a iferkwagh kera, kua isholibo man ku kpaa. Shi una za a mbaperapera zan zan vea hingir vough. Akaa ne cii aa er a kure cii ve, iyange i sha utaankaruhar ne ia kar kuren ye, sha nahan yô Yehova una kôr cio u kuren awashima na u a lu a mi sha ci u tar ne kua sha ci u orumace la sha shighe vough, shin er akaa a te sha mi kpete kpete nahan kpaa!

⁴ Imba kwaghfan ne kunda se iyol kpishi, shin ka nahan ga? Apostoli Paulu hen sha kwagh ne dông tsô, a nger kwagh a kaa wener: ‘Kpash! Kwaghfan u Aôndo za kweng ne!’ (Mbaromanu 11:33) Er se lu timen sha kwagh u ieren i Aôndo ne vighe vighe yô, se hide a iyol ijime, se umbur nen kwagh u mimi ne ser, sea nôngo nan nan kpa, se fatyô u timen di sha kwaghfan u Yehova u a gande ôron la sha laa laa tsô, se fatyô u kaven un cii ga. (Yobu 26:14) Kpa hiihii yô, de se vande pasen kwagh u ieren shon i kpilighyol ne i̱ lu jim la.

5, 6. Mfe man kwaghfan zua inja nena, man mfe u Yehova ngee kuma nena?

⁵ Kwaghfan kaha a mfe. A fatyô u koson akaa kpishi ken kômputa, kpa se fatyô u kaan er mashin mban mba a kwaghfan ga. Nahan kpa, mfe man kwaghfan mba ihyan i môm. (Anzaakaa 10:14) U tesen ikyav yô, aluer u soo u fan er u kar ve u sôr ma angev mbu mbu lu zan we iyol tsung nahan, ka hen or u nan lu a ma mfe sha kwagh u tweregh ga cii cii la u za wer nana̱ wa ú kwagh yee? Mayange ga cii! Kwagh ne tese er saa or nana zua a mfe u vough keng ve, nana zua a kwaghfan u mimi ye.

⁶ Mfe u Yehova dumbur je gande ôron. Ka un tswen a lu uma gbem sha won ye, gadia un ka “Tor u tsôron” je. (1 Timoteu 1:17) Man ken anyom a karen a a gande ôron la cii, a fa hanma kwagh u a lu zan hemen yô. Bibilo kaa ér: “Ma kwagh u i gbe sha won kpaa ngu myer sha ishigh Nagh ga, akaa cii nga gbar gbar, i tar a tar a kpaa sha ashe a Wen u kwagh a zough se a Na la.” (Mbaheberu 4:13; Anzaakaa 15:3) Ka Yehova a gbe akaa cii ye, nahan  ngu a mkav sha akaa a a gbe a la, shi a fa kwagh u ityom i uumace hii sha igbetar je. Tev ishima i hanma or cii, fe hanma mhen u nan kpaa. (1 Kroniku 28:9) Er a gbe se shi a ne se ian i tsuan kwagh u se soo u eren yô, ka una nenge sea tsua kwagh u se er la sha kwaghfan nahan, i doo un kpishi. Un “ongo msen,” nahan hen icin i môm tseegh ngu a kegh ato a ungwa mbamsen kpishi! (Pasalmi 65:2) Shi se kera lan a lan ga, ma kwagh môm hungur Yehova ga.

7, 8. Yehova tese mkav man kwaghfan nena?

⁷ Kpa ka mfe tsô Yehova a lu a mi ga. A fa er atôakaa ka a zua kperegh kperegh ve, a kohol a hingir jindigh kwagh yô. Ka a gbidye kwar sha kwagh vighe vighe, ka pav kwagh u dedoo a ver kposo a u bo, shi a pav kwagh u injaa kpa a ver kposo a gbilinkwagh. Heela tseegh ga, un kenger mluyol u or tsô maa kur kwagh ga, kpa ngu a kenger mlu u or u ken ishima la. (1 Samuel 16:7) Sha nahan yô Yehova ngu a mkav kpaa, man mkav di gema aver mfe inya. Kpa kwaghfan gema aver di ve cii.

⁸ Kwaghfan yô, ka u tôôn mfe man mkav u or nan lu a mi la kuren kwagh a mi. Jighilii yô, asember a hiihii a ken Bibilo a i gem ér “kwaghfan” la inja i a jighilii yô er “u kuren kwagh” shin “kwaghfan u mimi.” Nahan kwaghfan u Yehova ka a ka di kwagh u ken ityou tsô ga. Ka u mimi, u i kur kwagh a mi jighilii yô. Yehova ka a tôô mfe na u a gande ôron la a magh sha mkav na u a ze kweng la, nahan a er kwagh u a hembe lun a inja cii yô, a kure kwagh sha gbenda u hemban doon cii. Ka kwaghfan u mimi kpôô kpôô je la! Gbenda u Yehova a eren kwagh la ngu tesen mimi u mkaanem ma Yesu ngise ôr yô, ér: “Mfe zua a ishô sha aeren a na ve.” (Mateu 11:19) Ityom i Yehova a er sha won cii ngi tesen gbar gbar er ngu a kwaghfan.

9, 10. (a) Yehova tese er un ngu a nyi kwaghfana, man a er kwagh ne inja nena? (b) Iveghemkwagh i̱ nderan uma la i̱ tese kwaghfan u Yehova nena?

⁹ I lu nahan u nenge tomavee u injaa u or u fan iwavaren tsema tsema nan var, u doo tsung, nahan u yem iyolkpiligh vee? Imba kwaghfan la ka u numben a mi ga cii. (Ekesodu 31:1-3) Ka hen Yehova iyol na kwaghfan ne a dugh ye, shi ka un kpa  a hembe kwaghfan cii ye. Tor Davidi ngise ôr kwagh u Yehova wener: “M ngu wuese We er U erem m lu kwagh u cieryol man u kpilighyol kpaa yô; ityom You kpiligh iyol, uma wam kpaa fa nahan dedoo!” (Pasalmi 139:14) Sha mimi yô, er se seer fan kwagh u mlu u iyol i or yô, kwaghfan u Yehova a lu a mi la una hemba tan se ihindi iyol cii.

¹⁰ U tesen ikyav yô: Yange u hii er aniveghemkwagh môm u nderan uma nahan, u lu iji i ngô u ta ken sar na, ityujer i ter u za tsev i yô. Kpa ica gbe ga yô aniveghemkwagh ne gba paven ker. Ken masejime yô, ú tser ú bee, aveghemakaa shon a a kohol a hingir we hegen ne ngee je kuma er biliôn 100 kwa dubu pue nahan. A veghem kpishi je. Aluer i kohol aveghemakaa a nderan uma ne 10,000 je kpa, aa kehe a kuma sha indi i zwa mshir u koron akondo tsô. Kpa, hanmô cii yô wa ker kperegh kperegh je gande ôron. Iveghemkwagh i̱ nderan uma i môm tseegh i̱ wa kperegh kperegh hemba nyityô kwagh u orumace nan var cii, shin nyityô ateiwa u varen akaa u orumace nan er cii. Mbatôvonkwaghfan kaa er iveghemkwagh i̱ nderan uma ngi inja er ka gar u i maa i we un girgar i kase nahan—ngu a ihinda i nyôron ker man i duen, ngu a igbenda i zenden sha mi man igbenda i samber a mkaanem kpaa, shi ngu a akaa a nan tahav vough er usu u latriki ka u na mbaanar tahav nahan, mbaateiwa mba varen akaa, kua ajiir a haan ihyôghonough man mba kuran gar, kua gomoti u vesen u shin itine u nengen sha akaa cii kpaa. Heela tseegh ga, iveghemkwagh i̱ nderan uma ia fatyô u paven ker hiden eren igen aa atimbir shio!

11, 12. (a) Kanyi ka i̱ na ve aveghemakaa a nderan uma a wan u ken uya la a pav ker kposo kposoo, man kwagh ne zua sha mkaanem ma ken Pasalmi 139:16 nena? (b) Mhirinim ma orumace tese ér i er se sha gbenda u “kpilighyol” nena?

¹¹ Aveghemakaa a nderan uma cii nga inja i môm ga. Aveghemakaa a nderan uma a wan u ken uya la ka aa nguren paven ker ver ver yô, a gba geman hingir alegh a iyolough kposo kposo. Agen a hingir igbila; agen di a lu ikyuhe, agen a lu inyam, agen di awambe shin ashe. Iveghemkwagh i̱ nderan uma ka i̱ kohol akaa a tesen mbamgem mban cii i̱ koso i̱ lu a mi ken sema u i̱ u i yer zevera ken zwa Buter ér DNA la. Kwagh ka a er i doo yô, ishima yange i  mgbegha Davidi kaa a Yehova er: “Ashe a Ou nenge ijenawambe yam, man i nger a ken ruamabera Wou cii.”— Pasalmi 139:16.

¹² Alegh a iyolough agen wa kpelegh kpelegh je zua ga. U tesen ikyav yô, nenge ase kwagh u mhirinim ma orumace la. Mbagenev kaa er ka ma ma hembe lun kwagh u kpelegh kpelegh u i zough a mi sha won cii ye. Ma a aveghemakaa a nderan uma hemba biliôn 100—inja na yô aveghemakaa a nderan uma a á lu kimi tseegh kpa ngee je kuma er asan a á lu sha kwavaôndo la nahan. Man hanmô iveghemkwagh i nderan uma ne cii i̱ ta agbar udubu udubu yem za zor sha aveghemakaa a nderan uma agenegh. Mbatôvonkwaghfan kaa er aluer i kohol akaa a i nger ken ityakerada i í lu sha tar cii ijiir i môm kpa, aa nyôr ken mhirinim ma or, kpa ian a shi her gbanger gbanger, je yô, ve kaa er alaghga ian i mhirinim ma lu a mi i ombon akaa la ngi a ikighir shio. Mbatôvonkwaghfan zer timen sha ilyeghegh ki “kpilighyol” kin upuembaanyomov imôngo, kpa ve kaa er alaghga vea tsa a kav gbenda u ilyeghegh kin ki eren tom la vindi vindi sha won ga.

13, 14. (a) Iyôn kua akaauma agenegh kpaa tese ér nga a “kwaghfan” nena, nahan kwagh ne gema tese se nyi kwagh sha Un u a gbe á laa? (b) Er nan ve se fatyô u kaan ser í gba ambaakaa er ikyar i tetange nahan ‘sha kwaghfana’?

¹³ Nahan kpa, uumace mba a mba di ikyav i môm i̱ tesen gbenda u Yehova a gbe akaa sha kwaghfan la tsô. Pasalmi 104:24 kaa ér: “Kpash! TERE, ityom You ngi atô kposo kposo, U er i cii sha kwaghfan, tar iv a akaa a U gbe la.” Se fatyô u nengen a kwaghfan u Yehova ken hanma kwagh u i gbe un a gba cii. U tesen ikyav yô, iyôn ngi a “kwaghfan kpishi.” (Anzaakaa 30:24) Iyôn ka i sôr hanma kwagh ken bar u i we ker la i ver vough vough je i kpilighyol. Ken ubar mba iyôn mbagenev yô, iyôn ka i yese ankaam ma lun a ingyur man agbeen, i koso a inja er ka zendenya nahan, í susen ankaam mban mzeram. Iyôn igen di ka i eren tom er mbasulev nahan, ka i kaha kuruku shin ikyôn er orsule ka nan kaha “iyiav” nahan, shi i sunda kpaa. Kape akaauma agen kpishi kpa i gbe a ér a̱ eren akaa a kpilighyol sha marami u a je la. Iji i purugh i kaka ne kpa ka i purugh i kôr i gema kpene kpene sha ahumbe sha gbenda u mayange igirgi i purugh i hemban cii i orumace nan er la je kpa ia kan shio u geman yô. Inyon i  fam ka ua gba heen í purugh i yem ityar igen i lu inyom her la ka i dondo mtil u asan sha u yemen zende ve, shi ka i dondo tahav mbu tar u lu a mi mbu urugh kwagh la shin ma kwagh u tesen ve gbenda u ve lu a mi ken iyol ve yô. Ior mba timen sha akaauma ka ve tôô anyom imôngo u henen aeren a kperegh kperegh a akaauma ne a lu a mi la. Nahan Aôndo u a er akaa ne je yô kwaghfan na una gande u ôron!

¹⁴ Mbatôvonkwaghfan zua a kwaghfan ken akaa a Yehova a gbe a la kpishi. I ver a ver gbaa kwaghtôvon ugen jighilii je sha ci u henen fan akaa a igbetar. U tesen ikyav yô, alaghga u vande tilen mape u kenger ikyar i tetange a te yô, tsô u jingir ityough wer mimi yô í doo ashe. Kpa aluer injinia u varen iwa nenge a ikyar i tetange mape yô, a lu m-er u i er í sha gbenda u kpilighyol la kwagh a gba nan sha mi ye. Anikyarev mba fina fina mba ve lu inja er ve taver ga la nahan, ve taver hemba iyôgh, shi hemba inyelegh kpaa. Tsô ve taver nan je? Tôô ase wer i kehe a ikyar i tetange je ngi indi er kper u kôron ishu a mi nahan. Imba kper la ia taver je yô, igirgi ia tôô ior ia lu purugh sha ahumbe karen je kpa, á fatyô u kôron í a imba kper la. Mimi je, Yehova gba akaa ne cii “sha kwaghfan.”

15, 16. (a) Asan a sha kwavaôndo tese kwaghfan u Yehova nena? (b) Ian i Yehova a lu sha mi í hemen mbatyomov mba shaav jimin cii la tese kwaghfan u Orhemen ne nena?

¹⁵ Akaa a Yehova a gbe a tar sha won cii la tese ér ngu a kwaghfan. Asan a sha kwavaôndo, aa se vande ôron kwagh u a naleghaa ken Ityough ki sha 5 la kpa, gban ngan sha ture ture tsô ga. Kpa “atindi a Sha” a Yehova a we sha ci u akaa a sha kwavaôndo la na yô, azuku-asan kohol nga sha ajiir a á vough vough, azuku ne di shi kohol sha agenegh atihi atihi hingir azuku a vesen. (Yobu 38:33) Kape i lu ve Yehova a yer akaa a sha la er ka “akum” a uitya ne! (Yesaia 40:26) Kpa, akum a uitya agen kpa nga a a hembe tesen kwaghfan u Yehova vighe vighe cii yô.

 ¹⁶ Er se vande ôron ken Ityough ki sha 4 kira nahan, Aôndo ya ititom ér “TER u akum a Sha,” sha ci u ka un a hemen akum a ior mba ken jijingi mba ve lu umiliôn uderi uderi la cica cii ye. Kwagh ne tese tahav mbu Yehova a lu a mi la. Kpa, kwaghfan na gema nungwa sha kwagh ne nena? Nenge ase yô, mayange Yehova man Yesu mba tem ave ave ga. (Yohane 5:17) Nahan, se fatyô u kaan ér mbatyomov mba ve shiren Uhembansha mbara kpa mba tem gbilin sha won ga. Shi umbur wer tativ hemba uumace mfe man tahav yem zende zende. (Mbaheberu 1:7; 2:7) Nahan kpa, Yehova wa mbatyomov cica cii tom ave, kwagh yina ve u eren ga shi mba eren ityom ve yar yar je—mba “eren sha imo Na”—anyom ubiliôn ubiliôn. (Pasalmi 103:20, 21) Nenge kwaghfan u kpilighyol u Orhemen ne a lu a mi sha wono!

17, 18. Er nan ve Bibilo i kaa er Yehova ngu a ‘kwaghfan Un tswene,’ man er nan ve i doo u kwaghfan na la una kpiligh se iyolo?

¹⁷ Kape i lu ve, Bibilo i tese er kwaghfan u Yehova hemba sha won cii ne. U tesen ikyav yô, i̱ kaa ér Yehova ngu a “kwaghfan Un tswen.” (Mbaromanu 16:27) Ka Yehova tseegh a lu a kwaghfan vindi vindi, kwagh a yen sha mi ga ye. Shi ka un a lu imbor i kwaghfan u mimi kpaa ye. (Anzaakaa 2:6) Ka nahan ve, Yesu hemba fan kwagh a hanma kwagh u í gbe un a gba cii je kpa, haren sha kwaghfan na ga, haren sha kwagh u Ter na kaa un la ôron ye.—Yohane 12:48-50.

¹⁸ Ver ase ishima sha kwagh u apostoli Paulu ngise ôr sha u tesen ér kwaghfan u Yehova ngu kposo, a due tseer tseer la. Yange gbidye iwer kaa er: “Kpash! Mze u ikpelaakaa man mfe man kwaghfan u Aôndo ve za kweng ne! Ajir a ôron a Na gande u timen sha mi, igbenda Na kpaa i gande u tôvon tsôô!” (Mbaromanu 11:33) Paulu hii ivur ne sha u gbidyen iwer kaan er “Kpash,” nahan tese je er kwagh la kondo un iyol, ta un hindi iyol kpaa. Ishember i ken zwa Grika i i gem er “mze” la i war ngin kwagh môm a ishember i i gem er “ihungwa i zan kweng” la. Nahan mkaanem nam man ma wanger wang. Ka sea gbidye kwar sha kwaghfan u Yehova yô, i lu inja er se gba ashe se mba kenger  shin ihungwa i í ze kweng, i lu a ikighir ga, i ze shi i gbanger je í gande u se fa ikighir i í shin igbanger i í nahan, man u nôngon ser se fa mlu u í vighe vighe je yô, kera ka u kaan ga. (Pasalmi 92:5) Kwaghfan na ne kpiligh se iyol ga he?

19, 20. (a) Er nan ve iguve i kom u tôôn i tesen ikyav i kwaghfan u Aôndo la voughlo? (b) Yehova tese ér una fatyô u tan ashe za nengen kwagh u una va er ken hemen la inja nena?

¹⁹ Shi Yehova ngu a “kwaghfan Un tswen” sha gbenda ugen kpaa: Ka un tswen una fatyô u tan ashe za fan kwagh u una er ken hemen la ye. Umbur wer, Yehova tôô iguve i i nengen i ze ca la tese ikyav i kwaghfan u Aôndo a mi. Iguve igen ka i yuhwa i kuma di er kilogram 50 nahan tseegh, kpa ashe a i kehe hemba ashe a organden. Ashe a iguve nga tsevaa kpen kpen, je yô, ka ia lu sha kwavaôndo ca hiinii, a kuma umai imôngo je kpa, i nenge a ankwagh u cuku u a lu hen inya yô! Yehova iyol na kpa ngise ôr kwagh u iguve, kaa ér: “Ashe a na ka a nenge a [inyam] ken ica je.” (Yobu 39:29) Kape Yehova kpa una fatyô u ‘nengen ken ica,’ fan kwagh u una va ken hemen la je la!

²⁰ Akav nga ken Bibilo kpur kpur a tesen ér kwagh ne ka mimi yô. Ngi a akaaôron a profeti uderi uderi, shin mkaanem ma i vande tsengan ngeren yô. Ngise Bibilo tsengapasen kwagh u ityav mbi ityartor ia nôngo man ityartor kposo kposo i ia hemen tar cii, man ayom a utya aa utormbautyav vea er je kpaa—man ashighe  agen je yô, ka i tsengapasen akaa ne anyom uderi uderi cii ve, a va mase eren ye.—Yesaia 44:25–45:4; Daniel 8:2-8, 20-22.

21, 22. (a) Er nan ve ma ityôkyaa i lu i kuren ikyaa er Yehova vande tan ashe za nenge akaa a u va er ken hemen la cii ga? Tese ikyav. (b) Er nan ve se fe ser kwaghfan u Yehova ban a shin ishima ga?

²¹ Kpa, inja na yô kwagh ne tese ér Aôndo vande tan ashe nenge akaa a ú va er ken hemen ken uma wou cii la shinii? Mba ve samber a ityesen i Aôndo tsengaveren hanma kwagh la yô, vea lumun ér een, kape kwagh a lu je la. Kpa u henen nahan la de laha a laha kwaghfan u Yehova, gadia mhen la tese ér una fatyô u eren tahav nav mbu tan ashe za nengen kwagh u ken hemen la sha kwaghfan ga. U tesen ikyav yô: Aluer ikyenge you doo tsung, ka wea wa icam i doo je i gande yô, maa u gbaa waan atsam hanma shighe cii shinii? U eren kwagh nahan la ka ibumegh jighilii je la! Kape Yehova a lu a tahav mbu tsengan fan kwagh u ken hemen, kpa a eren mbu hanma shighe cii ga je la. Aluer ngu eren nahan yô, una lu yangen ian i a ne se i eren kwagh sha ishima yase la, man mayange Yehova una ngohol ian i doon tsung i a ne se ne hen avese kera ga.—Duteronomi 30:19, 20.

²² U hemban vihin je yô, ityesen i tsengaveren la tese ér Yehova eren kwaghfan na sha dooshima ga, kunya ngu ker un kpaa ga, shin mhôônom kpaa je ga. Kpa kwagh ne ka mimi ga cii! Bibilo pase kwagh u Yehova ér ngu a ‘kwaghfan ken ishima.’ (Yobu 9:4) Kpa u ngu wer ngu a imba ishima i ka i̱ lu ken iyol i or kpôô kpôô ne ga, kpa ashighe kpishi Bibilo ka i̱ ôr kwagh nahan sha u tesen mlu u or u ken atô la, mbamhen mba nanev kua aeren a nan inja er dooshima nahan. Nahan eren kwaghfan na sha dooshima, di vough er aeren a na agen kpa i lu dooshima a ne ve a eren á nahan.—1 Yohane 4:8.

23. Er kwaghfan u Yehova a hembe u wase ca nahan, kanyi i doo u se eree?

²³ Kera je kpa, kwaghfan u Yehova ngu a acôghor iyol mayange ga. Kwaghfan na tav kar u wase yem zende zende, je yô Mkaanem ma Aôndo wa se kwagh kundu kundu ér: “Suur sha TER a ishima you cii, de yier sha mkav wou ga. Umbur Un sha ijende you cii, Un kpaa Una kôôm igbenda you.” (Anzaakaa 3:5, 6) De se time ase sha kwaghfan u Yehova ne vighe vighe sha er se seer kporom hen Aôndo wase u a hembe kwaghfan cii ne yô.