Skip to content

Skip to table of contents

CIBALO 17

‘Eelo Kaka Tabweeli Busongo bwa Leza!’

‘Eelo Kaka Tabweeli Busongo bwa Leza!’

1, 2. Ino Jehova wakajisi makanze nzi kujatikizya buzuba bwaciloba, alimwi mbuti busongo bwakwe mbobwakasunkwa kumatalikilo aabuzuba oobu?

 BWAKANYONYOOKA! Ibulemu busumpukide kapati ibwabuzuba bwakulenga bwacisambomwe, nkokuti bantu, ndilyonya bwakawa kuzwa aciimo eeco cisumpukide kapati kusika aciimo cilaansi cini-cini. Jehova wakaambide “zintu zyoonse nzyaakalenga” kubikkilizya abantu kuti, “nzibotu kapati.” (Matalikilo 1:31) Pele kumatalikilo aabuzuba bwaciloba, ba Adamu a Eva bakasala kutobela Saatani mukuzanga. Bakaliwaalila mucibi, mukutalondoka alimwi amulufwu.

2 Cilakonzya kulibonya mbuli kuti makanze aa Jehova kujatikizya buzuba bwaciloba akanyonganina limwi. Ibuzuba oobo bwaciloba bwakali kuyootola zyuulu-zyuulu zyamyaka mbubonya mbuli bwacisambomwe. Jehova wakabwaambide kuti bulasalala, alimwi mukuya kwaciindi bwakali kuyoopa kuti nyika yoonse ibe paradaiso iizwide bantu balondokede. (Matalikilo 1:28; 2:3) Pele ino cintu cili boobo cakali kunoozuzikizyigwa buti nokwakacitika ikuzanga kuli boobo? Ino Leza wakali kuyoocita nzi? Mpaawa busongo bwa Jehova mpobwakasunkwa munzila iigambya​—ambweni munzila mpati kwiinda zyoonse.

3, 4. (a) Nkaambo nzi ntaamu njaakabweza Jehova kujatikizya kuzanga kwamu Edeni ncocili cikozyanyo ciyoosya cabusongo bwakwe? (b) Ino kulicesya kweelede kutukulwaizya kubikkila maanu kukaambo kakasimpe ikali mbotuyaabwiiya busongo bwa Jehova?

3 Jehova wakabweza ntaamu ndilyonya. Wakabasinganya basikuzanga mu Edeni, pele alimwi wakapa abulangizi bwacintu citaliboteli: imakanze aakwe aakumanizya mapenzi ngobakazwide aakutalisya. (Matalikilo 3:15) Imakanze aa Jehova kujatikizya bukkale bwakumbele alazumanana kuzwa mu Edeni kwiindilila muzyuulu-zyuulu zyamyaka zyabukkale bwabantu alimwi mane akuzumanana kuya kumbele. Mauba-uba, pele alisitikide kapati cakuti sikubala Bbaibbele ulakonzya kutola buumi bwakwe boonse kwaayiya akwaayeeyesya. Kunze lyaboobo, makanze aa Jehova alisinizizye kuti ayoozwidilila ncobeni. Ayoomanizya bubi boonse, cibi alimwi alufwu. Ayoopa kuti bantu basyomeka boonse balondoke. Zyoonse eezyi ziyoocitika kabutanagola buzuba bwaciloba, ikutegwa nokuba kuti kwaba zintu zimbi, Jehova unikwaazuzikizyide kale makanze aakwe kujatikizya nyika abantu aciindi cini ncabikkide.

4 Sena tabutuyoosyi kapati ibusongo buli boobu? Imwaapostolo Paulo wakakulwaizyigwa kulemba kuti: ‘Eelo kaka tabweeli busongo bwa Leza!’ (Baroma 11:33) Mbotwiiya mbazu ziindene-indene zijatikizya bube oobu bwa Leza, ikulicesya kweelede kutukulwaizya kubikkila maanu kukaambo kamwi kamasimpe kakuti mubwini tatukonzyi kubuteelelesya ibusongo bwa Jehova buteeli notusoleka buti. (Jobu 26:14) Cakusaanguna, atupandulule cini ncobwaamba bube oobu buyoosya.

Ino Busongo bwa Leza Ninzi?

5, 6. Ino luzyibo abusongo ziswaangene buti, alimwi ino ndunji buti luzyibo ndwajisi Jehova?

5 Busongo taluli ndoluzyibo pe. Imincini yakkompyuta ilakonzya kuyobola makani manji aazwide luzyibo, pele kunyina muntu uunga waamba mincini eeyo kuti ilisongweede. Nokuba boobo, luzyibo alimwi abusongo kuli mboziswaangene. (Tusimpi 10:14) Mucikozyanyo, ikuti naa muyanda lulayo lwabusongo kujatikizya busilisi bwapenzi limwi lyakumubili, sena inga mwabuzya muntu uujisi buyo luzyibo lusyoonto naa uunyina luzyibo noluceya kujatikizya misamu yabusilisi? Peepe! Aboobo luzyibo lwini-lwini lulayandika kapati kutegwa tube abusongo bwini-bwini.

6 Jehova ulijisi luzyibo luteeli. Mbwali “Mwami walyoonse alyoonse,” alikke nguwali kupona kuzwa lili alili. (Ciyubunuzyo 15:3) Alimwi mumyaka yoonse eeyo iitabaliki, walizizyi kabotu zintu zyoonse. Ibbaibbele lyaamba kuti: “Kunyina cilenge nociba comwe cisisidwe mumeso aakwe, pele zintu zyoonse zili atuba alimwi zilivwumbwidwe kumeso aayooyo ngotweelede kulyaambilila.” (Bahebrayo 4:13; Tusimpi 15:3) Mbwali Mulengi, Jehova ulizizyi kabotu-kabotu zintu nzyaakabamba, alimwi wali kwiilangilila milimo yabantu yoonse kuzwa kumatalikilo. Ulaulingula moyo wamuntu umwi aumwi, kakunyina ncasiya pe. (1 Makani 28:9) Mbwaanga wakatulenga katujisi nguzu zyakulisalila, ulakkomana eelyo nabona kuti tusala zintu cabusongo mubukkale bwesu. Mbwali yooyo ‘Uuswiilila mipailo,’ ciindi coonse ulaswiilila mipailo minji kapati! (Intembauzyo 65:2) Kunze lyaboobo, Jehova ulilondokede mukwiibaluka zintu.

7, 8. Mbuti Jehova mbwatondezya kumvwisya, bupampu alimwi abusongo?

7 Jehova tajisi buyo luzyibo luteeli. Pele alimwi ulabona twaambo toonse mbotuswaangene akuziteelela zyoonse zinga zyacitika kumamanino akaambo katwaambo ooto. Ulazilingaula zyoonse akuzibeteka, ulaandaanya akati kazibotu azibi, iziyandika azinyina mpindu. Kunze lyaboobo, talangi buyo atala, pele mane ulazilingula noziba zeezyo zili mumoyo wamuntu. (1 Samuele 16:7) Aboobo Jehova ulamvwisya alimwi ulijisi bupampu, ibube busumpukide kwiinda luzyibo. Pele bwalo busongo bulisumpukide kapati kwiinda bube oobu boonse.

8 Busongo caamba kumvwisya, kubelesya luzyibo alimwi abupampu kutegwa kujanwe ciyandika. Mubwini, imajwi amwi mataanzi aamu Bbaibbele aakasandululwa kuti “busongo” aamba “kuzwidilila mukubeleka” naa “busongo bugwasya.” Aboobo busongo bwa Jehova tabuli bwamumutwe buyo pe. Bulabeleka alimwi bulazwidilila. Nabelesya luzyibo lwakwe luteeli alimwi akumvwisya kwakwe kusitikide, zintu zyoonse nzyasala Jehova nzibotu kapati alimwi ulazicita kwiinda mukubelesya nzila yakwe yiinda zyoonse kubota. Oobo mbobusongo bwini-bwini! Jehova ulakasinizya kaambo ka Jesu kakuti: “Busongo bulabonwa kuti buliluleme kwiinda mumilimo yambubo.” (Matayo 11:19) Imilimo ya Jehova mububumbo boonse ipa bumboni bunji bwabusongo bwakwe.

Bumboni Bwabusongo bwa Leza

9, 10. (a) Ino Jehova utondezya busongo buli buti, alimwi ino mbuti mbwabutondezya? (b) Mbuti kaseelo mbokapa bumboni bwabusongo bwa Jehova?

9 Sena kuli nomwakagambwa kale kujatikizya bupampu bwasyaazibwene mukupanga-panga zintu zyeebeka alimwi izibeleka kabotu? Oobo mbusongo bumwi buyo ibulombozyeka. (Kulonga 31:1-3) Kuli Jehova nkokuzwa busongo buli boobo alimwi ngomukamwini. Kaamba Jehova, Mwami Davida wakati: “Ndilakutembaula nkaambo ndilengedwe munzila iigambya, mbotu kapati. Milimo yako mibotu kapati, mebo ndilaazyi kabotu makani aaya.” (Intembauzyo 139:14) Masimpe, mbotuya buyungizya luzyibo ndotujisi kujatikizya bubambe bwamubili wamuntu, tulaindila kugambwa kujatikizya busongo bwa Jehova.

10 Mucikozyanyo: Buumi bwanu bwakatalika akabeela komwe buyo​—iji lyakazwa kuli banyoko lyakaswaangana abulowa bwabauso. Ndilyonya, ikabeela aako kakatalika kucimbaulwa muzibeela-beela. Mpoonya kumamanino nywebo mujisi tubeela tusika ku 100 tililiyoni. Tubeela ooto ntuniini kapati. Itubeela tupati-pati ituli 10,000 tulakonzya kukkwana akatwe kakapini. Nokuba boobo, kamwi akamwi ncilenge cijisi bumpiyompiyo buzingulusya mutwe. Kaseelo kajisi bumpiyompiyo bugambya kwiinda muncini naa cibelesyo cili coonse cakapangwa amuntu. Basayaansi baamba kuti ikaseelo kali mbuli munzi uukwabilidwe abulambo​—uujisi milyango yakunjilila akuzwida, nzila yabweende, yakutambikizyanya milumbe, busena mubambilwa nguzu zyakubelesya, mubambilwa zintu zibelesyegwa, imusowelwa tombe, imubukulusyilwa zintu, nzila zyakulikwabilila alimwi akabeela ikali akati eeni kalo ikeendelezya zintu zyoonse. Kunze lyaboobo, mumawoola masyoonto buyo, ikabeela akamwi kalakonzya kulicimbaula muzibeela zyobilo zikozyenye cakumaninina!

11, 12. (a) Ncinzi cipa kuti tubeela twansalalila iili mukukomena tucimbauke, alimwi ino eeci ceendelana buti abbuku lya Intembauzyo 139:16? (b) Muunzila nzi bongo bwamuntu mobutondezya kuti ‘twakalengwa munzila iigambya’?

11 Pele tatuli tubeela tupanga zintu toonse itukozyenye. Itubeela twansalalila mbotuyaabuzumanana kucimbauka, kamwi akamwi kalatalika kubeleka milimo yiimpene kapati atumbi. Tumwi tuba nsinga, mafwuwa, milambi, bulowa naa meso. Ikwaabanisyigwa milimo kuli boobo koonse kulacitwa “muciyobwedo” cakabeela akamwi imubambilwa tubeela-beela twa DNA. Mubwini Davida wakasololelwa amuuya wa Leza ikwaambila Jehova kuti: “Meso aako akandibona nindakacili nsalalila; zizo zyangu zyoonse zyakalilembedwe mubbuku lyako.”​—Intembauzyo 139:16.

12 Izizo zyamubili zimwi zilijisi bumpiyompiyo bukatazya kapati. Mucikozyanyo, amulange-lange bongo bwamuntu. Bamwi babwaamba kuti ncintu cijisi bumpiyompiyo bukatazya kapati kumvwisya kwiinda zintu zyoonse zyizizilwe mububumbo boonse. Bulijisi tubeela-beela twansinga tusika 100 bbiliyoni​—mweelwe weelene-elene amweelwe wanyenyeezi zili mumulalabungu ngotubona. Ikabeela kamwi akamwi akati katooto kalakonzya kukomena munswaanganino zyatubeela tumbi izibalilwa kuzyuulu-zyuulu. Basayaansi baamba kuti bongo bwamuntu bulakonzya kuyobola makani oonse aali mumalaibbulali aali munyika yoonse mbwiizulwa alimwi akuti ibusena bwabo bwakuyobweda mubwini tabweeli pe. Nokuba kuti batola myaka minji kwiiya cizo eeci ‘icakalengwa munzila iigambya,’ basayaansi balazuminizya kuti kunyina nobayookonzya kucimvwisya kabotu mbocibeleka.

13, 14. (a) Mbuti tunyenyeene alimwi azilenge zimbi mbozitondezya kuti zyakalengwa ‘kazicenjede kapati,’ alimwi ino eeci cituyiisya nzi kujatikizya Mulengi wanzizyo? (b) Nkaambo nzi ncotunga twaamba kuti zintu zilengedwe mbuli luubilili zyakalengwa “mubusongo”?

13 Pele bantu ncikozyanyo buyo comwe cabusongo bwa Jehova mukulenga. Ibbuku lya Intembauzyo 104:24 lyaamba kuti: “Eelo kaka minji kapati milimo yako, O Jehova! Yoonse buyo wakaicita cabusongo. Nyika izwide zintu nzyookalenga.” Ibusongo bwa Jehova bulalibonya muzilenge zyoonse nzyotubona. Mucikozyanyo, kanyenyene ‘kalijisi busongo.’ (Tusimpi 30:24) Ncobeni, imikwasyi yatunyenyene ilijisi bweende butaliboteli. Imikwasyi imwi ijisi mulimo wakukwabilila, wakulanganya kwiinda mukujana mwakukkala alimwi ilalya buuka butegwa ma aphids mbuli kuti buuka oobu mbanyama bavwubilwa kulya. Itumbi tubeleka mbuli balimi, tulalima alimwi akukomezya “zisyango” zyabowa bwamisyobo-misyobo. Kuli zilenge zimbi zinji zyakalengelwa kunoocita zintu zigambya kapati kwiinda mukucenjela kwazyo. Inzinini ilakonzya kusotauka akuzinguluka munzila iigambya iitakonzyi kucitwa andeke iili yoonse noibambidwe buti. Ibayuni balonga kuya kumasena aambi balauluka kwiinda mukutobelezya nyenyeezi, kwiinda mukutobelezya bweende bwanyika naa kwiinda mukutobela maapu imwi iili mubongo. Basilwiiyo lwazilenge balatola myaka minji kabaiya izilengwa zigambya izyakaanzwa muzilenge eezyi. Aboobo talisongwaalili kaka Leza Sikuzilenga!

14 Basayaansi baiya zintu zinji kapati kuzwa kubusongo bwa Jehova mukulenga. Mane kuli acibeela cakukkopela bupange bwazintu citegwa biomimetics, icisoleka kwiiya bwaanze bwazintu zyacilengwaleza. Mucikozyanyo, mulakonzya ambweni mwakagambwa kulangilila bubotu bwaluubilili. Pele syaazibwene mukupanga-panga ububona kuti ncintu cigambya kujatikizya mbucakalengwa. Intambo zimwi izilibonya mbuli kuti tazili ziyumu, nziyumu kapati kwiinda butale, alimwi akwiinda cilikwabilizyo cankulu zyantobolo icisamwa kunsi aacisani. Ino mubwini nziyumu buti? Amweezeezye buyo ikuti ntambo zyaluubilili zyakomezyegwa kusika ansaizi yalusabwe lubelesyegwa mubwato nomuzuba nswi. Iluubilili oolo lulakonzya kwaangizya ndeke mpati iinyamuna bantu iili mukuuluka! Inzya, Jehova wakalenga zintu eezyi zyoonse “mubusongo.”

Nguni wakaanza zilenge zyamunyika kuti ‘kazicenjede kapati’?

Busongo Muzintu Zitali Anyika

15, 16. (a) Ino majulu aazwide nyenyeezi apa bumboni nzi bwabusongo bwa Jehova? (b) Mbuti cuuno ca Jehova kali Mweendelezi Mupati wabangelo batabaliki mbocipa bumboni bwabusongo bwa Sikweendelezya ooyu?

15 Busongo bwa Jehova bulalibonya mumilimo yakwe mububumbo boonse. Imilalabungu iizwide nyenyeezi njotwakabandika kapati mu Cibalo 5 tayaalabene buyo mujulu kakunyina bulondo. Akaambo kabusongo ‘bwamilawo ya Jehova yabweende bwazintu zyakujulu,’ imajulu aliyalidwe cabulondo kapati mumilalabungu, yalo iibungikidwe muzikama zikozyenye alimwi azyalo zikama eezyo zilaswaangana akuba milwi-milwi yamilalabungu. (Jobu 38:33) Anu Jehova ncaamba zintu zyakujulu kuti ‘ninkamu’! (Isaya 40:26) Pele kuli nkamu iimbi yalo iibutondezya caantangalala kapati busongo bwa Jehova.

16 Mbubwenya mbotwakabona mu Cibalo 4, Leza ujisi zina lyabulemu lyakuti “Jehova wamakamu” akaambo kacuuno ncajisi kali Mweendelezi Mupati wampi yamyaanda myaanda yatuulunzuma twazilenge zyamuuya. Oobu mbumboni bwanguzu nzyajisi Jehova. Pele ino busongo bwakwe bujatikizyidwe buti? Amuyeeye kuti: Jehova alimwi a Jesu balabeleka lyoonse. (Johane 5:17) Aboobo cileelela kuti abalo babelesi ba Mupatikampatila ibangelo inga bajisi bubi lyoonse. Alimwi kamuyeeyede kuti, balisumpukide kwiinda bantu, mbasongo kapati alimwi mbaasinguzu kapati. (Bahebrayo 1:7; 2:7) Nokuba boobo, kwamyaka iitabaliki Jehova wapa kuti bangelo aabo boonse kabajisi bubi, kababeleka mulimo ngobakkomanina​—kucita caamba “Jwi lyakwe” alimwi ‘akuyanda kwakwe.’ (Intembauzyo 103:20, 21) Eelo kaka bulagambya busongo bwa Sikweendelezya ooyu!

Jehova “Ngomusongo Alikke”

17, 18. Nkaambo nzi Bbaibbele ncolyaamba kuti Jehova “ngomusongo alikke,” alimwi nkaambo nzi busongo bwakwe ncobweelede kutuyoosya?

17 Akaambo kabumboni buli boobo, sena cilagambya Bbaibbele nkolitondezya busongo bwa Jehova kuti bulisumpukide kapati? Mucikozyanyo, lyaamba kuti Jehova “ngomusongo alikke.” (Baroma 16:27) Jehova alikke nguujisi busongo bwini-bwini bumaninide. Kulinguwe nkokuzwa busongo boonse bwini-bwini. (Tusimpi 2:6) Nkakaambo kaako, nokuba kuti Jesu ngomusongo kwiinda zilenge zya Jehova zimbi zyoonse, kunyina naakasyoma mubusongo bwakwe mwini, pele wakaamba kweelana anzyaakamulailila Usyi.​—Johane 12:48-50.

18 Amubone mbwaakabwaamba kuti bulilibedelede busongo bwa Jehova imwaapostolo Paulo naakati: “Eelo kaka talweeli lubono, busongo aluzyibo lwa Leza! Eelo kaka tazitobeleki mbeta zyakwe alimwi kunyina uunga waziteelela nzila zyakwe zyoonse!” (Baroma 11:33) Kwiinda mukutalika kapango akukankamuka kwakuti “Eelo kaka!,” Paulo wakatondezya kuti wakagambwa kapati​—nkokwaamba kuti ikuyoowa kwabulemu. Ibbala lya Chigiriki ndyaakabelesya kwaamba kuti “tabweeli” liliswaangene kapati abbala lyakuti “mulindi uutagoli.” Aboobo, imabala ngaakabelesya apa kuzibona kabotu zintu mumizeezo. Notuzinzibala kuyeeya busongo bwa Jehova, cili mbuli kuti tulanga mumulindi wajeleele uutagoli, ibusena bulamfwu kapati cakuti tatukonzyi kumvwisya mbobuli bupati, kutaamba akukakilwa kubona mougolela. (Intembauzyo 92:5) Sena aako takali kaambo keelede kutupa kulicesya?

19, 20. (a) Nkaambo nzi sikwaze ncali citondezyo ceelela cabusongo bwa Leza? (b) Mbuti Jehova mbwaatondezya nguzu nzyajisi zyakuzyiba zintu zicili kumbele?

19 Jehova “ngomusongo alikke” munzila iimbi: Mukuti alikke nguukonzya kubona akuzyiba zili kumbele. Amuyeeye kuti Jehova ubelesya sikwaze uukonzya kubona zili kule ikwiiminina busongo bwakwe. Musyobo wasikwaze uutegwa golden eagle ulakonzya kulema makkilogilamu aali musanu, pele meso aakwe mapati kwiinda amuntu. Sikwaze ujisi nguzu zyakubona zintu zigaminide kapati cakuti ulakonzya kubona kakulya kasyoonto ikali aansi walo kali myaanda-myaanda yamamita naa ambweni buya makkilomita aali mbwaabede mujulu! Kujatikizya sikwaze, Jehova lwakwe cimwi ciindi wakati: “Meso aakwe alabona zintu zili kulamfwu kapati.” (Jobu 39:29) Mbubwenya buyo, awalo Jehova ulakonzya kubona “kuzwa kulaale”​—zintu izicili kumbele!

20 Mu Bbaibbele kuli bumboni bunji butondezya kuti eeci ncamasimpe. Lilijisi myaanda-myaanda yabusinsimi, nkokuti imakani aakalembwa kazitanacitika zintu. Izyakali kuyoocitika akaambo kankondo, ikusumpuka akuwa kwabweendelezi bwanyika alimwi mane ambozyakalwanwa nkondo zimwi izyakeendelezyegwa abasikalumamba, zyoonse buyo zyakasinsimwa mu Bbaibbele​—zimwi ziindi, zyakali kwaambilwa limwi kakucili myaanda-myaanda yamyaka kuti zicitike.​—Isaya 44:25–45:4; Daniele 8:2-8, 20-22.

21, 22. (a) Nkaambo nzi ncomuteelede kusyoma kuti Jehova wakazibonena limwi nzyomuyoosala mubuumi bwanu? Amupe cikozyanyo. (b) Ino tuzyi buti kuti busongo bwa Jehova tabuli boobo ibunyina lubomba alweetelelo?

21 Pele sena eeci caamba kuti Leza ulizizyi kale nzyomuyoosala kujatikizya buumi bwanu? Bamwi ibakambauka makani aakusalilwa limwi balakakatila kwiingula kuti, inzya. Nokuba boobo, imuzeezo ooyo uubya-ubya busongo bwa Jehova mbwaanga utondezya kuti takonzyi kweendelezya nguzu zyakwe zyakuzyiba zintu zicili kumbele. Mucikozyanyo: Ikuti kamujisi jwi libotu kwiinda bantu boonse nomwiimba, sena lyoonse inga mwayanda kuti kamwiile kwiimba buyo kakunyina kulyookezya? Ooko inga kwaba kufwubaala! Mbubwenya buyo, Jehova ulijisi nguzu zyakuzyibila limwi zintu zicili kumbele, pele talili lyoonse nabelesya nguzu eezyo. Ikucita boobo inga kwasinkila nguzu nzyotujisi zyakulisalila, icipego citaliboteli ncatakatunyangi Jehova.​—Deuteronomo 30:19, 20.

22 Iciinda kubija ncakuti, imuzeezo wakuti Leza usalila limwi ziyoocitikila muntu, cipa muzeezo wakuti busongo bwa Jehova bunyina lubomba, luyando, lweetelelo alimwi aluzyalo. Pele eezyi zyoonse makani aakubeja buyo! Ibbaibbele liyiisya kuti Jehova musongo mumoyo.” (Jobu 9:4) Eeci tacaambi kuti ulijisi moyo wini-wini pe, pele Bbaibbele libelesya bbala eeli ikwaamba buntu bwamukati, calo cibikkilizya makanze ambwalimvwa muntu mbuli kutondezya luyando. Aboobo busongo bwa Jehova, mbubwenya mbuli bube bwakwe bumbi bweendelezyegwa aluyando.​—1 Johane 4:8.

23. Ino kusumpuka kwabusongo bwa Jehova kweelede kutukulwaizya kucita nzi?

23 Busongo bwa Jehova bulasyomeka kapati. Bulisumpukide kapati kwiinda busongo bwesu cakuti Jwi lya Leza caluyando litukulwaizya kuti: “Kosyoma Jehova amoyo wako woonse, utasyomi maano aako omwini pe. Munzila zyako zyoonse kolanga kulinguwe, eelyo walo ulalulamika nzila zyako.” (Tusimpi 3:5, 6) Nkooko lino atubulange kabotu-kabotu busongo bwa Jehova ikutegwa tukonzye kuba acilongwe a Leza wesu sibusongo buteeli.