1, 2. Yehova’nın yedinci günle ilgili amacı neydi, o günün başında Tanrı’nın hikmeti nasıl sınandı?

NE BÜYÜK bir yıkım! Altıncı yaratılış gününün şaheseri olan insan ansızın feci bir düşüş yaşadı. Daha önce Yehova yaptığı her şeyin “çok iyi” olduğunu bildirmişti ki, buna insan da dahildi. (Tekvin 1:31) Ama yedinci günün başında, Âdem ve Havva, Şeytan’ı izleyerek isyan ettiler. Bunun sonucunda günahkâr ve kusurlu duruma düşüp öldüler.

² Yehova’nın yedinci günle ilgili amacının gerçekleşmesi çok uzak bir olasılıkmış gibi görünüyordu. Önceki altı gün gibi, o gün de binlerce yıl uzunluğundaydı. Yehova o günü kutsal ilan etmişti ve günün sonunda tüm yeryüzünü kusursuz bir insan ailesinin fertleriyle dolu bir cennet haline getirecekti. (Tekvin 1:28; 2:3) Fakat insanlığa yıkım getiren bu isyandan sonra bu amaç nasıl gerçekleşebilirdi? Tanrı ne yapacaktı? İşte bu durum, Tanrı’nın hikmeti açısından olağandışı bir sınav, belki de sınavların en büyüğüydü.

3, 4. (a) Yehova’nın Aden’deki isyan karşısındaki davranış tarzı hikmeti konusunda neden derin saygı uyandıran bir örnektir? (b) Yehova’nın hikmetini incelerken hangi gerçeği alçakgönüllülükle aklımızda tutmalıyız?

³ Yehova hemen karşılık verdi. Aden’deki asilere hükmünü bildirdi ve aynı zamanda muhteşem bir umut ışığı da sağladı: Amacı onların yol açtığı sıkıntıları gidermekti. (Tekvin 3:15) Bu amaç Yehova’nın uzak görüşlülüğünü yansıtır; Aden’de başlayan insanlık tarihinin bugüne dek geçen binlerce yılını kapsar, hatta uzak geleceğe dek uzanır. Söz konusu amaç fevkalade basit olmakla birlikte öylesine derin anlamlı ve çok yönlüdür ki, bir Mukaddes Kitap okurunun tüm yaşam boyu onu inceleyip üzerinde düşünerek elde  edeceği doyum hiç azalmaz. Ayrıca, Yehova’nın amacının gerçekleşeceği de kesindir. O, tüm kötülüklere, günaha ve ölüme son verecek. Sadık insanları kusursuzluğa erdirecek. Bütün bunlar yedinci gün sona ermeden önce olacağından, tüm olup bitenlere rağmen, Yehova’nın yeryüzü ve insanlıkla ilgili amacı tam belirlediği zamanda gerçekleşmiş olacak!

⁴ Böyle bir hikmet karşısında derin saygı ve hayranlık duyulmaz mı? Resul Pavlus ‘Ey Tanrı’nın hikmetinin derinliği!’ diye yazma gereksinimi duymuştu. (Romalılar 11:33) Biz bu Tanrısal niteliğin değişik yönlerini incelemeye girişirken, yaşamsal bir gerçeği, yani Yehova’nın büyük hikmetini ancak bir nebze anlayabileceğimizi alçakgönüllülükle aklımızda tutmalıyız. (Eyub 26:14) Şimdi önce, derin saygı uyandıran bu niteliği tanımlayalım.

5, 6. Bilgi ve hikmet arasında hangi bağlantı vardır, Yehova’nın bilgisi ne denli geniştir?

⁵ Hikmet bilgi demek değildir. Bilgisayarlar muazzam miktarlarda bilgi depolayabilirse de, bu aygıtların hikmetli olduğunu herhalde düşünmeyiz. Yine de, bilgi ve hikmet arasında bağlantı vardır. (Süleymanın Meselleri 10:14) Örneğin, ciddi bir sağlık sorununun üstesinden nasıl gelebileceğiniz konusunda hikmetli bir öğüde ihtiyacınız olsaydı, tıptan az anlayan ya da hiç anlamayan birine akıl danışır mıydınız? Kuşkusuz hayır! Şu halde, gerçek hikmet için de tam bilgi çok önemlidir.

⁶ Yehova sınırsız bilgiye sahiptir. “Çağların Kralı” olduğu için yalnızca O sonsuzluk boyunca yaşamaktadır. (I. Timoteos 1:17, YÇ) Bütün bu sayısız çağlar boyunca olup bitenlerin farkındadır. Mukaddes Kitap “Tanrı’nın görmediği hiçbir yaratık yoktur. Kendisine hesap vereceğimiz Tanrı’nın gözü önünde her şey çıplak ve açıktır” der. (İbraniler 4:13, YÇ; Süleymanın Meselleri 15:3) Yehova, Yaratıcı olduğu için  yaptığı şeylerle ilgili tam anlayışa sahiptir ve başlangıçtan itibaren insanın tüm hareketlerini gözlemlemektedir. Her insanın yüreğini inceler ve hiçbir noktayı gözden kaçırmaz. (I. Tarihler 28:9) Bizi özgür iradeyle yarattığından, hayatta hikmetli seçimler yaptığımızı gördüğünde sevinir. “Duayı işiten” olduğundan aynı anda sayısız yakarışı dinler! (Mezmur 65:2) O’nun kusursuz bir belleğe sahip olduğunu söylemeye ise hiç gerek yok.

7, 8. Yehova nasıl anlayış, ayırt etme gücü ve hikmet gösterir?

⁷ Yehova bilgiden fazlasına da sahiptir. Gerçeklerin birbiriyle bağlantısını algılayarak sayısız ayrıntısıyla tüm tabloyu görür. İyi ile kötüyü, önemli ile önemsizi ayırt ederek değerlendirme yapar ve yargılar. Üstelik, görünenin ardına bakarak yüreği inceler. (I. Samuel 16:7) Bu nedenle, O bilgiden çok daha üstün olan anlayış ve ayırt etme niteliklerine de sahiptir. Hikmet ise bunlardan da üstün bir niteliktir.

⁸ Hikmet; bilgi, anlayış ve ayırt etme gücünü istenen sonucu verecek şekilde kullanmaktır. Gerçekten de, Kitabı Mukaddes’te “hikmet” ya da Kutsal Kitap—Yeni Çeviri’de “bilgelik” olarak çevrilen bazı özgün sözcükler aslında “sonuç veren iş” ya da “pratik hikmet” anlamı taşır. Öyleyse, Yehova’nın hikmeti sadece kuramsal değildir. Aynı zamanda, pratiktir ve istenen sonucu verir. Yehova, bilgisinin genişliği ve anlayışının derinliği sayesinde her zaman mümkün olan en iyi kararları verir ve onları düşünülebilecek en iyi tarzda uygular. İşte gerçek hikmet budur! İsa’nın hikmet “ortaya koyduğu işlerle doğrulanır” sözlerinin ne denli gerçek olduğu Yehova’ya bakılarak görülür. (Matta 11:19, YÇ) O’nun tüm evrende yaptığı işler hikmetinin güçlü birer kanıtıdır.

9, 10. (a) Yehova ne tür bir hikmet gösterir, bunu nasıl ortaya koyar? (b) Hücre, Yehova’nın hikmetini nasıl kanıtlar?

⁹ Güzel ve kullanışlı eserler yapan bir sanatkârın yaratıcılığına hayran kaldığınız hiç oldu mu? Bu, hikmetin etkileyici  bir türüdür. (Çıkış 31:1-3) Böyle bir hikmetin kaynağı Yehova’dır. O’nun engin hikmeti eşsizdir. Kral Davud Yehova’ya “sana övgüler sunarım, çünkü müthiş ve harika yaratılmışım. Ne harika işlerin var! Bunu çok iyi bilirim” demişti. (Mezmur 139:14, YÇ) Gerçekten de, insan bedeni hakkında ne kadar bilgi edinirsek, Yehova’nın hikmetine duyduğumuz hayranlık ve saygı o oranda artar.

¹⁰ Şöyle örnekleyelim: Yaşamınız tek bir hücre olarak başladı; annenizin bir yumurta hücresi babanızın bir spermasıyla döllendi. Kısa bir süre sonra bu hücre bölünmeye başladı. Son “ürün” olan siz 100 trilyon kadar hücreden oluştunuz. Bunlar minicik hücrelerdir. Ortalama boyuttaki 10.000 kadar hücre, bir topluiğne başı büyüklüğündedir. Bununla birlikte, her biri fevkalade karmaşıktır. Hücre, insanın yaptığı her aygıttan, her fabrikadan katbekat çapraşıktır. Bilim adamları hücrenin surlarla çevrili bir kente benzediğini söylerler. Onun da kontrol altında tutulan giriş ve çıkışları, bir taşıma sistemi, iletişim ağı, enerji santralları, fabrikaları, atık maddeleri arıtma tesisleri, savunma mekanizmaları ve hatta çekirdeğinde bir tür idare merkezi vardır. Üstelik, hücre sadece birkaç saat içinde kendisinin tam bir kopyasını da çıkarabilir!

11, 12. (a) Gelişmekte olan bir embriyondaki hücrelerin farklılaşmasını sağlayan nedir, bu Mezmur 139:16’ya nasıl uygundur? (b) İnsan beyni, “harika yaratılmış” olduğumuzu hangi bakımlardan gösterir?

¹¹ Bütün hücreler elbette birbirine benzemez. Bir embriyonun hücreleri, bölünmeye devam ederlerken çok değişik işlevler üstlenirler. Bazıları sinir, bazıları kemik, kas, kan ya da göz hücreleri olurlar. Bütün bu farklılaşma hücrenin genetik mavi kopya ‘kütüphanesinde’, DNA’da programlanmış bulunuyor. Davud’un Yehova hakkında ilhamla, “gözlerin beni cenin iken gördü; ve daha onlardan hiç biri yokken, benim için tayin olunan günlerin hepsi senin kitabında yazılmıştılar” demesi ilginçtir.—Mezmur 139:16.

 ¹² Bedenin bazı organları fevkalade karmaşıktır. Örneğin, insan beynini ele alalım. Kimisi onu evrende bilinen en karmaşık yapı olarak adlandırır. Beyin yaklaşık yüz milyar –neredeyse gökadamızdaki yıldızların sayısı kadar– sinir hücresi içerir. Her bir hücrenin başka hücrelerle bağlantısını sağlayan binlerce uzantısı vardır. Bilim adamları, insan beyninin dünyanın tüm kütüphanelerindeki bilgiyi alabileceğini ve bilgi depolama kapasitesinin aslında ölçülemeyecek denli büyük olduğunu söylerler. “Harika yaratılmış” bu organı yıllardır inceledikleri halde, nasıl çalıştığını belki hiçbir zaman tam olarak anlayamayacaklarını itiraf ederler.

13, 14. (a) Karıncalar ve başka yaratıklar ‘içgüdüsel hikmete’ sahip olduklarını nasıl gösterirler, bu bize onların Yaratıcısı hakkında ne öğretir? (b) Örümcek ağı gibi eserlerin “hikmetle” yapıldığını neden söyleyebiliriz?

¹³ Oysa insan, Yehova’nın yaratıcı hikmetini gösteren örneklerden sadece biridir. Mezmur 104:24 “Ya RAB, işlerin ne çoktur! Onların hepsini hikmetle yaptın; yer senin servetinle dolu” der. Yehova’nın hikmeti etrafımızdaki her yaratıkta açıkça görülür. Örneğin, karıncalar ‘içgüdüsel hikmete’ sahiptir. (Süleymanın Meselleri 30:24) Gerçekten de, karınca kolonileri şahane şekilde örgütlenmiştir. Bazı koloniler yaprakbiti diye adlandırılan böceklere çiftlik hayvanları gibi bakar, onları barındırır ve ‘sağarak’ beslenirler. Başka karıncalarsa çiftçilik yaparak mantar yetiştirirler. Birçok başka yaratık da içgüdüsüyle şahane işler yapması için programlanmıştır. Karasineklerin havada yaptıkları numaraların benzerlerini insanlar en gelişmiş uçaklarla bile yapamazlar. Göçmen kuşlar ise yıldızlar, yerin manyetik alanının yönü veya içlerinde bulunan bir tür harita sayesinde rotalarını saptarlar. Biyologlar bu yaratıkların içinde programlanan karmaşık hareketleri incelemek üzere yıllar harcadılar. Bu şahane programları yapan Yüce Tanrı ne kadar hikmetli olmalı!

 ¹⁴ Bilim adamları Yehova’nın yaratıcı hikmetinden çok şey öğrendiler. Doğadaki tasarımları taklide çalışan, biyomimetik denen bir mühendislik dalı bile vardır. Örneğin, örümcek ağının güzelliğini herhalde hayranlıkla seyretmişsinizdir. Mühendisler ise ona bir tasarım harikası olarak bakar. Bu ağın çok zayıf görünen bazı iplikçikleri aynı boyuttaki çelikten daha kuvvetli, kurşun geçirmez bir yeleğin elyafından daha dayanıklıdır. Bu ağ tam ne kadar güçlüdür? Bir örümcek ağının balıkçı teknesinde kullanılan bir ağ kadar geniş olduğunu varsayın. Böyle bir ağ normal hızla giden bir yolcu uçağını durdurabilecek kadar güçlüdür. Evet, Yehova bütün bunları ‘hikmetiyle’ yaptı.

15, 16. (a) Yıldızlı gökler Yehova’nın hikmetinin nasıl bir kanıtıdır? (b) Yehova’nın çok sayıdaki meleğin Yüce Komutanı sıfatıyla bulunduğu konum, O’nun Yönetici olarak hikmetini nasıl kanıtlar?

¹⁵ Yehova’nın hikmeti evrenin her yerindeki işlerinden bellidir. Beşinci bölümde bir ölçüde değindiğimiz yıldızlı gökler, uzay boşluğuna gelişigüzel dağılmamıştır. Gökler, Yehova’nın hikmetle koyduğu “göklerin kanunları” sayesinde gökadalar içeren kümeler ve kümeler içeren süperkümeler halinde harika bir düzen içindedir. (Eyub 38:33) Yehova’nın gök cisimlerini bir “ordu” olarak adlandırması gayet doğaldır! (İşaya 40:26) Bununla birlikte, Yehova’nın hikmetinin çok daha canlı bir kanıtı olan başka bir ordu daha var.

¹⁶ Tanrı 4. bölümde gördüğümüz gibi, yüz milyonlarca ruhi yaratıktan oluşan çok büyük bir ordunun Yüce Komutanı konumundan ötürü ‘orduların Yehovası’ unvanını taşır. Bu Yehova’nın gücünün kanıtıdır. Acaba bunun  hikmetiyle ne ilgisi var? Düşünün: Yehova ve İsa hiçbir zaman boş durmuyorlar. (Yuhanna 5:17) Öyleyse, Yüce Olan’ın hizmetindeki meleklerin de aynı şekilde her zaman çalıştıklarını düşünmek akla yakındır. Ve onların insandan çok daha üstün zekâya ve güce sahip yüksek düzeyde varlıklar olduklarını da unutmayın. (İbraniler 1:7; 2:7) Yine de, Yehova ‘söylediklerini ve isteğini yerine getirtmek’ üzere bütün bu meleklerin milyarlarca yıldır Kendi işinde sevinçle çalışmalarını sağlıyor. (Mezmur 103:20, 21, YÇ) Bu Yöneticinin ne muazzam bir hikmeti olmalı!

17, 18. Mukaddes Kitap neden yalnızca Yehova’nın hikmetli olduğunu söyler, bu hikmet neden bizde saygı ve hayranlık uyandırmalı?

¹⁷ Böyle kanıtlar karşısında, Mukaddes Kitabın Yehova’nın hikmetinin en üst düzeyde olduğunu bildirmesine şaşmalı mı? Örneğin, Mukaddes Kitap yalnızca Yehova’nın hikmetli olduğunu söyler. (Romalılar 16:27) Yalnızca O, mutlak anlamda hikmete sahiptir. Tüm gerçek hikmetin kaynağıdır. (Süleymanın Meselleri 2:6) Bu nedenle İsa, Yehova’nın yarattığı varlıkların en hikmetlisi olmasına rağmen, her zaman kendi hikmetiyle değil, Babasının yönlendirmesi doğrultusunda hareket ettiğini söyledi.—Yuhanna 12:48-50.

¹⁸ Resul Pavlus’un Yehova’nın hikmetinin eşsizliğini nasıl dile getirdiğine bakın: “Ey Allahın zenginlik ve hikmet ve bilgisinin derinliği! Ne derece onun hükümlerine akıl ermez, ve yolları keşfolunmaz!” (Romalılar 11:33) Pavlus ayetin başında “ey” diye haykırarak güçlü duygularını, derin saygısını ve hayranlığını ifade etti. Onun “derinlik” anlamında seçtiği Yunanca sözcük, ‘uçurum’ sözcüğüyle yakından bağlantılıdır. Bu nedenle, Pavlus’un bu sözleri zihinde canlı bir tablo oluşturur. Yehova’nın hikmetini düşündüğümüzde, onu ayrıntılı olarak betimleyip tanımlamak şöyle dursun, ucunu bucağını asla kavrayamayacağımız sonsuz derinlikte, dipsiz bir uçuruma bakıyor gibi oluruz. (Mezmur  92:5) Bütün bunları düşünen bir insan alçakgönüllü olmaz mı?

19, 20. (a) Kartal neden Tanrısal hikmetin uygun bir simgesidir? (b) Yehova geleceği görme yeteneğini nasıl gösterdi?

¹⁹ Bir başka açıdan da, yalnızca Yehova hikmetlidir: Sadece O geleceği görebilir. Uzakları görebilen kartalı Kendi hikmetinin simgesi olarak kullandığını unutmayın. Kaya kartalının ağırlığı sadece 5 kilo kadarsa da, gözleri yetişkin bir insanınkinden büyüktür. Fevkalade keskin görüşü sayesinde ufacık bir avı yüzlerce metreden, hatta kilometrelerce öteden seçebilir. Yehova bir keresinde kartal hakkında “gözleri uzaktan görür” demişti. (Eyub 39:29) Benzer şekilde, Yehova da ‘uzağı’, geleceği görebilir.

²⁰ Mukaddes Kitap bunun doğru olduğunu gösteren kanıtlarla doludur. İçinde yüzlerce peygamberlik kayıtlıdır; bu peygamberlikler bir anlamda tarihin önceden yazılışıdır. Savaşların sonuçları, dünya güçlerinin yükseliş ve çöküşleri ve hatta ordu komutanlarının belirgin savaş stratejileri, bunların hepsi Mukaddes Kitapta önceden, hatta bazı olaylarda yüzlerce yıl önceden bildirilmiştir.—İşaya 44:25–45:4; Daniel 8:2-8, 20-22.

21, 22. (a) Yehova’nın, yaşam boyu yapacağınız tüm seçimleri önceden gördüğü sonucuna varmak için neden bir temel yoktur? Örnekleyin. (b) Yehova’nın hikmetinin soğuk ya da duygudan yoksun olmadığını nereden biliyoruz?

 ²¹ Acaba bu sizin yaşam boyu yapacağınız seçimleri Yehova’nın önceden gördüğü anlamına mı gelir? Kader öğretisini savunan bazıları cevabın evet olduğunda diretirler. Oysa bu inanç Yehova’nın geleceği görme yeteneğini kontrol edemediği anlamına geldiğinden, aslında O’nun hikmetine gölge düşürür. Şöyle örnekleyelim: Şarkı söylemek için şahane, eşsiz güzellikte bir sesiniz olsaydı, durmadan şarkı söylemek zorunda mı olurdunuz? Bu gülünç bir fikirdir! Benzer şekilde, Yehova geleceği önceden bilme yetisine sahipse de, bu yetisini hiç durmadan kullanmaz. Bunu yapsaydı, asla geri almak istemediği değerli bir armağanı, irade özgürlüğümüzü çiğnemiş olurdu.—Tesniye 30:19, 20.

²² Daha da kötüsü, kader inancı, insanda Yehova’nın hikmetinin soğuk, sevgiden ve duygudan yoksun, acımasız olduğu fikrini uyandırır. Ama bu kesinlikle doğru değildir! Mukaddes Kitap Yehova’nın “yürekten hikmetli” olduğunu öğretir. (Eyub 9:4) Bu O’nun gerçek bir kalbe sahip olduğu anlamına gelmez, fakat Mukaddes Kitap yürek terimini sık sık, sevgi gibi duyguları ve güdüleri de kapsayan benliğin en derin kısmıyla bağlantılı olarak kullanır. Bu nedenle, Yehova’nın diğer niteliklerini olduğu gibi, hikmetini de yönlendiren sevgidir.—I. Yuhanna 4:8.

23. Yehova’nın hikmetinin üstünlüğü bizi ne yapmaya yöneltmeli?

²³ Yehova’nın hikmetine kuşkusuz tamamen güvenilebilir. O’nun hikmeti bizimkini kat kat aştığından, Sözü bizi sevgiyle şuna teşvik eder: “Bütün yüreğinle RABBE güven, ve kendi anlayışına dayanma; bütün yollarında onu tanı, O da senin yollarını doğrultur.” (Süleymanın Meselleri 3:5, 6) Şimdi mutlak hikmete sahip Tanrımıza daha da yaklaşabilmek için O’nun hikmetini derinlemesine araştıralım.