Lutani apo pali nkhani

Lutani apo pali mitu ya nkhani

MUTU 17

‘Vinjeru vya Chiuta ni Vyakunyanga’amira!’

‘Vinjeru vya Chiuta ni Vyakunyanga’amira!’

1, 2. Kasi chilato cha Yehova cha zuŵa la 7 chikaŵa chivichi, ndipo vinjeru vya Chiuta vikayezgeka wuli kukwambilira kwa zuŵa ili?

 VYANANGIKA! Pa zuŵa la 6, Yehova wakalenga ŵanthu, nakuti ndiwo ŵakaŵa ŵapachanya chomene kuluska vilengiwa vinyake vyose. Kweni mwamabuchi ŵakakhira kufuma pa malo ghapachanya na kufika pa malo ghapasi chomene. Yehova wakati “vyose ivyo wakapanga,” kusazgapo ŵanthu, “vikaŵa viwemi chomene.” (Genizesi 1:31) Kweni kukwambilira kwa zuŵa la 7, Adamu na Eva ŵakasankha kulondezga Satana. Ŵakazgoka ŵakwananga, ŵambura urunji, ndipo paumaliro ŵakafwa.

2 Vikaŵa nga khumbo la Yehova la zuŵa la 7 latondeka. Zuŵa ili, kuyana na zuŵa la 6 likeneranga kuŵa na vyaka 1,000 utali wake. Yehova wakalipatura zuŵa ili, ndipo paumaliro pa zuŵa ili charu chose chikatenge Chiŵenge paradiso wakuzura na ŵanthu ŵarunji. (Genizesi 1:28; 2:3) Kweni, kasi ivi mphanyi vikachitika wuli uku ŵanthu ŵakwamba ŵagaluka kale? Kasi mphanyi Chiuta wakachita wuli? Vinjeru vya Yehova vikayezgeka, mutepanji ichi chikaŵa chiyezgo Chikuru kuluska viyezgo vyose.

3, 4. (a) Chifukwa wuli umo Yehova wakachitira na uchigaruka mu Edeni ntchiyelezgero chakuzizika cha vinjeru vyake? (b) Kasi kujiyuyura kukutichiska kukumbuka unenesko wuli apo tikusambira vinjeru vya Yehova?

3 Yehova wakachitapo kanthu pa nyengo yeneyiyo. Wakapeleka chilango ku ŵanthu awo ŵakagaluka mu Edeni, ndipo pa nyengo yeneyiyo pera, wakapeleka chilindizga chinyake chakukondweska chomene: chilato chake chikaŵa cha kumazga masuzgo agho ŵanthu ŵakambiska mu munda wa Edeni. (Genizesi 3:15) Chilato cha Yehova chikaŵa chakuti charu chose chiŵe Paradiso, nakuti mpaka sono wandasinthe yayi chilato ichi. Ntchilato chipusu nadi kweni chikukhumba vinjeru vinandi chomene. Ndipo munthu uyo wakuŵazga Baibolo wangakhala na umoyo uwemi para wakusambira na kughanaghanirapo pa chilato ichi. Kweni muli mose umo vingaŵira, chilato cha Yehova chizamufiskika nadi kwambura kukayika. Yehova wazamumazga uheni wose, kwananga na nyifwa. Wazamovwira ŵanthu ŵakugomezgeka kuŵa ŵarunji. Vyose ivi vizamuchitika pambere zuŵa la 7 lindafike paumaliro. Palije chinthu icho chingamutondeska Yehova kufiska khumbo lake ilo wakalengera charu chapasi na ŵanthu pa nyengo yake yakuŵikika!

4 Kasi vinjeru ivi vikutovwira yayi kuti timuchindikenge chomene Yehova? Mpositole Paulosi wakalemba kuti: ‘Vinjeru vya Chiuta ni vinandi chomene.’ (Ŵaroma 11:33) Apo tikusambira vigaŵa vyakupambanapambana vya mukhaliro wa Chiuta uwu, tikwenera kujiyuyura kuti timanye unenesko wakuzirwa uwu: nanga tingayezgayezga wuli, kweni tingamalizga yayi kuvimanya vinjeru vyose vya Yehova. (Yobu 26:14) Chakwamba, tiyeni timanye ng’anamuro la vinjeru.

Kasi Vinjeru vya Chiuta Ni Vichi?

5, 6. Kasi pali kukolerana wuli pakati pa kumanya vinthu na vinjeru, ndipo kasi Yehova wakumanya vichi?

5 Vinjeru vikupambana na kumanya vinthu. Kompyuta yingasunga vinthu vinandi, kweni palije munthu uyo wangayowoya kuti kompyuta njavinjeru. Ndipouli, pali kukolerana kukuru pakati pa kumanya vinthu na vinjeru. (Zintharika 10:14) Mwachiyelezgero, usange mukukhumba ulongozgi wa vinjeru wa umo mungachitira na nthenda yikuru, kasi mungaluta kwa munthu uyo wakumanya vinthu vichoko waka panji uyo wakumanya kalikose yayi kakukhwaskana na munkhwala? Yayi! Ntheura kumanya vinthu mwakufikapo nkhwakuzirwa kuti munthu waŵe na vinjeru.

6 Yehova wakumanya vinthu vyose. Pakuŵa “Themba lamuyirayira,” iyo yekha ndiyo wakhalako kwamuyirayira. (Chivumbuzi 15:3) Ndipo mu nyengo yose iyi, wakumanya chilichose icho chikuchitika. Baibolo likuti: “Kulije chilengiwa icho ntchakubisika pamaso pake, kweni vinthu vyose vili pakweru ndipo vikuwoneka pamaso pa uyo wazamutifumba.” (Ŵahebere 4:13; Zintharika 15:3) Pakuŵa Mlengi, Yehova wakumanya makora ivyo wali kulenga, ndipo wakuwona vyose ivyo ŵanthu ŵakuchita kwambira waka apo charu chikalengekera. Iyo wakusanda mitima ya ŵanthu, palije icho wakuleka kumanya. (1 Midauko 28:9) Chifukwa chakuti wakatilenga na wanangwa wakusankha kuchita ivyo tikukhumba, wakukondwa para wakuwona kuti tikusankha kuchita vinthu mwamahara pa umoyo. Pakuŵa ‘wakupulika malurombo,’ iyo wakutegherezga malurombo ghanandi pa nyengo yimoza. (Salimo 65:2) Iyo wakukumbukira chilichose, wakuluwa yayi ndipo wakukhumbikwira kukumbuskika yayi.

7, 8. Kasi Yehova wakulongora wuli kuti wakumanya, wakupulikiska kweniso kuti wali na vinjeru?

7 Yehova wakumanya vinthu pera yayi. Wakuwonaso umo fundo zakupambanapambana zikukolelerana na kuŵa na chithuzi chose cha umo vinthu viliri. Wakusanda na kweruzga, kupambaniska pakati pa chiwemi na chiheni, chakukhumbikwa na chambura kukhumbikwa. Iyo wakuwona vinthu mwapachanyapachanya waka yayi, wakulaŵiska mukati mu mtima. (1 Samuyeli 16:7) Ntheura Yehova wakumanyisiska na kupulikiska vinthu, mikhaliro iyo yikuluska kumanya waka vinthu. Kweni vinjeru vikuluska vyose.

8 Vinjeru nkhugwiliskira ntchito kupulikiska kweniso mahara pakuchita vinthu. Ndipo mazgu ghanyake ghakwambilira gha mu Baibolo agho ghakung’namulika kuti “vinjeru” ghakung’anamura “kuchita vinthu makora” panji “mahara ghakovwira.” Ntheura vinjeru vya Yehova ni vyapamulomo waka yayi. Chifukwa cha kumanya vinthu vinandi na kuvipulikiska, Yehova nyengo zose wakuchita vinthu viwemi chomene ndipo wakuvichita mu nthowa yiwemi. Ivi ni vinjeru nadi! Yehova wakulongora unenesko wa mazgu gha Yesu uyo wakati: “Vinjeru vikuwoneka vyaurunji na milimo yake.” (Mateyu 11:19) Milimo ya Yehova iyo yikuwoneka mu chilengiwa chake chose yikupeleka ukaboni wa vinjeru vyake.

Ukaboni wa Vinjeru vya Chiuta

9, 10. (a) Kasi Yehova wakulongora vinjeru wuli ndipo wakuvilongora wuli? (b) Kasi selo likupeleka wuli ukaboni wakuti Yehova wali na vinjeru vyapachanya?

9 Kasi muli kuzizwapo na luso lwa munthu uyo wakupanga vinthu vyakutowa ivyo vikugwira makora ntchito? Ivi ni vinjeru vyakukondweska nadi. (Ekisodo 31:1-3) Yehova ndiyo ntchisimi kweniso mweneko wa vinjeru ivi. Pakuyowoya za Yehova, Themba Davide likalemba kuti: “Nkhumulumbani chifukwa mu nthowa yakofya nili kupangika mwakuzizwiska. Milimo yinu njakuzizwiska, fundo iyi nkhuyimanya makora nkhanira.” (Salimo 139:14) Apo tikupulikiska makora za umo munthu wali kulengekera, tikuzizikika chomene na vinjeru vya Yehova.

10 Mwachiyelezgero: Imwe mukamba kupangika na selo limoza, sumbi la amama ŵinu ilo likakumana na wanalume wa adada ŵinu. Pakati pajumpha nyengo yichoko waka, selo ili likamba kugaŵikana. Ndipo paumaliro pake imwe mukapangika na maselo pafupifupi 100 tiliriyoni. Maselo nthunthu tuchokotuchoko chomene. Maselo pafupifupi 10,000 ghangayana waka na kamutu kamuzumali kachoko chomene. Ndipouli, selo lililose lili kupangika mwakunjilirananjilirana chomene. Ndakunjilirananjilirana chomene kuluska makina ghaliyose ghakupangika na munthu panji fakitare. Ŵasayansi ŵakuyowoya kuti selo likuyana waka na msumba wakuŵa na linga uwo wuli na vipata vyakunjilira na vyakufumira, misewu, mafoni na nthowa zinyake zakuyowoyeskerana, chinyina cha nkhongono za magesi, mafakitare, vilwero vyakutayira viswaswa, ŵasilikari ŵa chivikiliro kweniso likuru la msumba wose. Chinyake chakuzizika ntchakuti, selo lingagaŵikana na kuŵa maselo ghanandi mu maora ghachoko waka.

11, 12. (a) Kasi ntchivichi icho chikupangiska maselo gha kamwana ako kakupangika mu nthumbo kupambana, ndipo kasi chikuyana wuli na fundo ya pa Salimo 139:16? (b)  Kasi wongo wa munthu ukulongora wuli kuti tili ‘kulengeka mwakuzizwiska’?

11 Maselo ghakupambana chomene. Apo maselo gha kamwana mu nthumbo ghakwamba kugaŵikana, ghakwamba kuchita ntchito zakupambanapambana. Ghanyake ghakuŵa maselo gha misipa; ghanyake viwangwa, minofu, ndopa na gha maso. Kupambana kose uku kukuchitika mu layibulare ya maselo yakuchemeka DNA. Davide wakaphalira Yehova kuti: “Maso ghinu ghakaniwona nkhati namba waka kupangika mu nthumbo, viŵaro vyane vyose vikalembeka mu buku linu.”—Salimo 139:16.

12 Viŵaro vinyake vya munthu ni vyakusuzga chomene kuvipulikiska. Mwachiyelezgero, wongo wa munthu. Ŵanyake ŵakuyowoya kuti ntchakusuzga chomene kupulikiska chilengiwa chose. Wongo uli na maselo gha misipa 100 biliyoni, pafupifupi kuyana waka na unandi wa nyenyezi izo zili mu chipinga usiku chithu. Selo lililose likupanga minthavi iyo yikujoyinana na maselo ghanyake. Ŵasayansi ŵakuyowoya kuti wongo wa munthu ungasunga vinthu vyose ivyo vili mu malayibulare ghose gha pa charu chapasi ndipo unandi wa vinthu ivyo wongo ungasunga ukumanyikwa yayi. Nangauli ŵasambira za chiŵaro icho chili ‘kupangika mwakuzizwiska’ kwa vyaka vinandi, ŵasayansi ŵakuzomera kuti ŵazamupulikiskapo yayi umo chikugwilira ntchito.

13, 14. (a) Kasi nyerere, lutatavi na vilengiwa vinyake vikulongora wuli ‘vinjeru vyakawiro,’ ndipo vikutisambizga vichi pakuyowoya za Uyo wakavilenga? (b) Chifukwa wuli tingayowoya kuti vili kupangika ‘mwa vinjeru’?

13 Ŵanthu ntchiyelezgero chimoza cha vinjeru vya kulenga vya Yehova. Pa Salimo 104:24 pakuti: “A Yehova, nawo mbunandi wa milimo yinu! Muli kuyipanga yose mu vinjeru. Charu chapasi ntchakuzura na ivyo muli kupanga.” Vinjeru vya Yehova vikuwoneka mu chilengiwa chose icho tikuwona. Mwachiyelezgero, nyerere zili na “vinjeru vyakawiro.” (Zintharika 30:24) Nyerere zikukhala makora chomene mu khululu. Malo ghanyake mu khululu lawo zikusungamo tuvibenene uto para zili na njara zikutora na kurya nga ni para tuvibenene utu ni viŵeto. Nyerere zinyake zikuŵa nga mbalimi, zikulima “vyakumera” vinyake ivyo vikuwoneka nga ni wowa panji kuti nkhowani. Vilengiwa vinandi vili kupangika kuti vichitenge mwakuzizwiska. Membe yikuduka mwakugadabukagadabuka mwakuti nanga yingaŵa ndege yakupangika mwaluso wuli yingayana nayo yayi. Viyuni vinyake vikusamuka kuluta ku malo ghanyake na kuwelakoso mwakugwiliskira ntchito nyenyezi panji mapu gha mu mutu. Ŵasayansi awo ŵakusanda vinthu vyamoyo ŵakumalira vyaka vinandi kusambira vinthu vyakusuzga kupulikiska ivyo vili kulengeka. Ntheura Uyo wakalenga vinthu ivi wakwenera kuti ngwavinjeru nadi!

14 Ŵasayansi ŵasambira vinandi kufuma ku vinjeru vya Yehova. Ndipo pali ŵasayansi ŵanyake awo chilato chawo nkhuyezga kupanga vinthu kutolera ivyo vili mu Chilengiwa. Mwachiyelezgero, imwe mungazizwa na kutowa kwa lutatavi. Kweni wasayansi wakuwona kuti lutatavi luli kupangika mwapadera chomene ndipo ŵakughanaghana kupanga chinthu chinyake kutolera umo lutatavi luli kupangikira. Pali lutatavi lunyake ulo lukuwoneka nga ndwambura kukhora, kweni ndwakukhora chomene kuluska chisulo panji uzi uwo ŵakusonera vyakuvwara ivyo mpholopolo yikutondeka kunjira. Kasi ndwakukhora wuli? Pali lutatavi lunyake ulo ukuru wake ukuyana waka na mukwawu wakukomera somba. Lutatavi nga ili lungakora ndege iyo yikuduka muchanya! Kuyowoya unenesko, apa Yehova wali kuwoneska nadi vinjeru vyake vyapachanya.

Kasi ni njani uyo wali kupangiska kuti vilengiwa vya pa charu chapasi viŵe na “vinjeru vyakawiro”

Vinjeru mu Vinthu Vyakuchanya

15, 16. (a) Kasi nyenyezi zikupeleka ukaboni wuli wakuti Yehova wali na vinjeru? (b) Kasi udindo wa Yehova wa kulongozga chiwuru chikuru cha ŵangelo ukulongora wuli kuti wali na vinjeru?

15 Vinjeru vya Chiuta vikuwoneka mu ivyo wali kupanga mu chilengiwa chose. Nyenyezi za kuchanya, izo tikadumbiskana mu Mutu 5, zili kuŵikika waka bweka mbwelelere palipose yayi. Chifukwa cha vinjeru vya Yehova vya ‘malango gha kuchanya,’ nyenyezi zili kuŵikika mu magulu ghakuchemeka vipingausiku, ivyo navyoso vili mu magulu. (Yobu 38:33) Lekani tikuzizwa yayi para Yehova wakuchema vinthu vyakuchanya kuti “mawumba”! (Yesaya 40:26) Ndipouli, paliso gulu linyake ilo likupeleka ukaboni ukuru wa vinjeru vya Yehova.

16 Nga umo tikawonera mu Mutu 4, Chiuta wali na zina linyake la chithokozo lakuti “Yehova wa mawumba” chifukwa chakuti ni Mulongozgi Mukuru wa chiwuru chikuru cha vilengiwa vyauzimu. Ichi chikupeleka ukaboni wa nkhongono za Yehova. Kweni kasi vinjeru vyake vikukhwaskika wuli? Wonani fundo iyi: Yehova na Yesu ŵakupumura yayi, ŵakugwira ntchito nyengo zose. (Yohane 5:17) Ntheura tikumanya kuti ŵangelo ŵa Wapachanya Nkhanira nawo ŵakutangwanika nyengo zose. Ndipo kumbukani kuti iwo mbapachanya, mbamahara ndiposo mbankhongono chomene kuluska ŵanthu. (Ŵahebere 1:7; 2:7) Yehova wapangiska ŵangelo wose aŵa kuŵa ŵakutangwanika, waŵapa ntchito iyo ŵakuchita mwakukondwa ya kufiska “ivyo wakuyowoya” na kuchita “khumbo lake” kwa vyaka mabiliyoni ghanandi. (Salimo 103:20, 21) Ivi vikulongora waka vinjeru ivyo Mulongozgi uyu wali navyo.

‘Yehova Yekha Ndiyo Ngwavinjeru’

17, 18. Chifukwa wuli Baibolo likuyowoya kuti ‘Yehova yekha ndiyo ngwavinjeru,’ ndipo chifukwa wuli vinjeru vyake vikutipa wofi wa ntchindi?

17 Kuyana na vinthu vyose ivyo tadumbiskana mu mutu uwu. Kasi mungakolerana nalo yayi Baibolo para likuyowoya kuti vinjeru vya Yehova ni vyapachanya chomene kuluska vinjeru vyose? Nkhanira kwali! Mwachiyelezgero, Baibolo likuti Yehova ‘yekha ndiyo ngwavinjeru.’ (Ŵaroma 16:27) Ndiyo pera uyo wali na vinjeru pa chilichose. Iyo Ntchisimi cha vinjeru vyose. (Zintharika 2:6) Nangauli Yesu ngwavinjeru chomene kuluska vilengiwa vyose vya Yehova, kweni iyo wakathembanga vinjeru vyake yayi, wakayowoyanga ivyo Adada ŵake ŵakamutuma.—Yohane 12:48-50.

18 Wonani umo mpositole Paulosi wakalongosolera umo vinjeru vya Yehova viliri vyapadera. Iyo wakati: “Vitumbiko ivyo Chiuta wakupeleka ni vinandi chomene. Wali na vinjeru ndipo wakumanya chomene vinthu. Vyeruzgo vyake ni vyambura mapenjeko ndipo nthowa zake ni zambura kubowozgeka!” (Ŵaroma 11:33) Mu chiyowoyero chakwambilira vesi ili likwamba na mazgu ghakuti “O.” Ntheura, Paulosi wakalongora ivyo vikaŵa mu mtima wake, wofi wa kuchindika Chiuta. Lizgu la Chigiriki ilo wakagwiliskira ntchito ilo likung’anamurika kuti ‘kunyang’amira,’ likuyana chomene na lizgu lakuti “chizongwe.” Ntheura mazgu agho ghali pa lemba ili, ghakovwira munthu kughanaghanirapo umo vinthu viliri. Para tikughanaghanira vinjeru vya Yehova, tikuŵa nga tikulaŵiska mu chizongwe chitali chomene icho tikumanya yayi utali wake, ndipo tingachilongosora yayi umo chiliri. (Salimo 92:5) Kasi tikwenera yayi kujiyuyura para tikughanaghanira za fundo iyi?

19, 20. (a) Chifukwa wuli nombo njakwenelera nadi kwimira vinjeru vya Chiuta? (b) Kasi Yehova walongora wuli luso lwake lwa kuwona vyamunthazi?

19 Yehova waliso na vinjeru munthowa yinyakeso: Ndiyo pera wangawona vyamunthazi. Kumbukani kuti Yehova wakugwiliskira ntchito nombo iyo yikulaŵiska patali kwimira vinjeru vyake. Uzito wa mitundu yinyake ya nombo ungaŵa makilogiramu 5 pera kweni maso ghake ngakuru kuluska gha munthu mulara. Maso gha nombo ghakulaŵiska patali chomene mwakuti yingawona kanthu kachoko chomene ako kali patali mamita mahandiredi ghanandi, panji pa mtunda wa makilomita ghanandi! Pakuyowoya za nombo, Yehova wakati: “Maso ghake ghakulaŵiska kutali.” (Yobu 39:29) Apa fundo njakuti Yehova wakumanya vyose ivyo vichitikenge munthazi!

20 Baibolo lili na maukaboni ghanandi ghakulongora kuti uwu mbunenesko. Lili na mauchimi ghanandi, panji kuti vyakuchitika ivyo vikalembekerathu. Nkhondo, kwamba na kuwa kwa maufumu ghankhongono kweniso nthowa izo ŵalara ŵa ŵasilikari ŵakagwiliskiranga ntchito pakurwa nkhondo vikayowoyekerathu mu Baibolo ndipo nyengo zinyake pakajumphanga vyaka mahandiredi ghanandi pambere vindachitike.—Yesaya 44:25–45:4; Daniyeli 8:2-8, 20-22.

21, 22. (a) Chifukwa wuli tikuti Yehova wali kulemberathu kalikose yayi ako kakuchitika pa umoyo wa munthu? Pelekani chiyelezgero. (b) Kasi tikumanya wuli kuti vinjeru vya Yehova ni vyakughanaghanira ŵanji kweniso vyalusungu?

21 Kweni kasi ichi chikung’anamura kuti Yehova wakuwonerathu vyose ivyo imwe muchitenge mu umoyo? Pali ŵanthu ŵanyake awo ŵakusambizga kuti Yehova wali kulemberathu kalikose ako munthu wakuchita. Kweni uwu mbutesi, nakuti ŵanthu ŵanthena ŵakuyuyura waka vinjeru vya Yehova. Ndipo fundo yawo iyi yingang’anamura kuti Yehova wakutondeka kujikora umo wakugwiliskira ntchito luso lwake lwa kuwona vya munthazi. Tingayelezgera nthena: Imwe muŵenge kuti muli na mazgu ghawemi pakwimba sumu, kasi mukatenge mukhalirenge waka kwimba sumu nyengo zose kwambura kupumura? Uwu ungaŵa uchindere ukuru chomene! Mwakuyana waka, Yehova wali na luso lwa kuwona munthazi, kweni wakukhalira waka kuwona vya munthazi yayi. Para Yehova wangakhalira waka kuwona vyamunthazi mbwenu ndikuti wakutipoka wanangwa withu wakusankha ivyo tikukhumba, chifukwa wanangwa wakusankha, ntchawanangwa chakuzirwa icho Yehova wazamutipokapo yayi.—Dotoronome 30:19, 20.

22 Fundo yakuti Yehova wali kulemberathu vyose ivyo ŵanthu ŵakuchita, yikulongora kuti vinjeru vya Yehova vikughanaghanira ŵanji yayi, vilije chitemwa, kweniso ni vyambura lusungu. Kweni uwu mbutesi ukuru chomene! Baibolo likusambizga kuti Yehova “ngwavinjeru mu mtima.” (Yobu 9:4) Yehova wali na mtima weneko nga uwo ŵanthu ŵali nawo yayi. Kanandi para Baibolo likugwiliskira ntchito lizgu lakuti mtima, likuyowoya za wunthu wa mukati, uwo ukusazgapo ivyo vikutuma munthu kuchita vinthu kweniso umo wakujipulikira. Ntheura Yehova wakulongora vinjeru vyake chifukwa chakuti wakutemwa chomene vilengiwa vyake, kusazgapo ŵanthu.—1 Yohane 4:8.

23. Kasi tikwenera kuchita vichi para tamanya kuti Yehova wali na vinjeru vyapachanya kuluska vithu?

23 Vinjeru vya Yehova ni vyakugomezgeka chomene. Ni vyapachanya chomene kuluska vinjeru vithu. Lekani Baibolo likutipempha kuti: “Uthembenge Yehova na mtima wako wose, ungagomezganga pa kapulikiskiro kako yayi. Mu mendero ghako ghose maso ghako ghaŵe kwa iyo, ndipo wakunyoloskerenge nthowa zako.” (Zintharika 3:5, 6) Sono tiyeni tisande vinjeru vya Yehova ivyo vingatovwira kuti tisendelere kwa Chiuta withu uyo ngwavinjeru pa chilichose.