1, 2. Cipi ca kala ocipango ca Yehova catiamẽla keteke liepanduvali kuenda olondunge viaye via kapiwa ndati voseteko kefetikilo lieteke liaco?

 CI SUMUISA CALUA! Eteke liepandu lioku lulika via Suku, lia sulila loku lulika omunu. Yehova wa popele hati: “Cosi a lulika” oku kongelamo omanu, “ca posoka calua.” (Efetikilo 1:31) Pole, kefetikilo lieteke liepanduvali, Adama la Eva va nõlapo oku li kongela kesino lia Satana. Vocipikipiki va linga vakuakandu kuenje va fa.

² Ca molẽhele ndu okuti, ocipango ca Yehova catiamẽla keteke liepanduvali, ca nyõliwile. Ndeci ca pita loloneke epandu, eteke liaco lia ponduilevo oku kala olohulukãi vianyamo. Yehova wa kolisile ale eteke liaco kuenda eci a ponduile oku malusula ongongo yosi okuti yi linga ocumbo celau, epata lia lipua liomanu omo lia laikele oku tunga. (Efetikilo 1:28; 2:3) Pole, ca ponduile oku tẽlisiwa ndati noke liusuanji wa lingiwa? Suku nda wa linga nye? Yehova wa sukilile oku lekisa unene wolondunge viaye lonjila yimue yi komõhisa.

3, 4. (a) Momo lie ocituwa Yehova a lekisa catiamẽla kesino lia lingiwa Vedene ci lekisila ongangu yi komõhisa yolondunge viaye? (b) Osimbu tu lilongisa catiamẽla kolondunge via Yehova nye tu sukila oku ivaluka?

³ Yehova lonjanga yalua wa linga eliangiliyo limue. Eye wa pisa vakuesino vocumbo Cedene kuenda vepuluvi limuamue, wa eca olonumbi viatiamẽla kocina cimue ci komõhisa okuti: ocipango caye coku pengulula ovina viosi vĩvi vieyilila kesino liaco. (Efetikilo 3:15) Ocipango ca Yehova ca laikele oku tẽlisiwa kamue kamue vokuenda kuotembo yalua toke kovaso yoloneke, eci ovina viosi vĩvi via kokiwa lesino via ponduile oku penguluiwa. Oku tẽlisiwa kuocipango ca Yehova, nda kua leluka calua, pole, olondunge viaye via longa calua okuti  ukuakutanga Embimbiliya nda wa pita otembo yalua loku tanga kuenda oku vi sokolola. Handi vali, ocipango ca Yehova ci ka tẽlisiwa muẽle. Oco ci ka malako evĩho liosi, ekandu kuenda olofa. Ci ka ecelela okuti omanu vakuekolelo va ka lipua. Ovina viosi evi, vi ka lingiwa eci handi eteke liepanduvali ka lia pitĩlile kesulilo okuti ndaño lovina viosi evi, Yehova o ka tẽlisa ocipango caye catiamẽla kongongo kuenda komanu votembo ya sokiyiwa!

⁴ Ku komõha hẽ onjila ndomo olondunge viaco vi lekisiwa? Upostolo Paulu wa vetiyiwa oku soneha ndoco: ‘Olondunge, . . . via Suku via longa cimue!’ (Va Roma 11:33) Osimbu tu lilongisa olonepa vialua viocituwa eci ca Suku, ka tu ka ivaliko ovina vi kuãimo viokuti: catiamẽla kolondunge via longa via Yehova, tu ka tẽla lika oku lilongisa ovina vimue ño. (Yovi 26:14) Pole catete, tu lilongisa elomboloko liocituwa eci ci komõhisa.

5, 6. Elitokeko lipi li kasi pokati kukũlĩhĩso lolondunge kuenda ukũlĩhĩso wa Yehova u pitĩla toke pi?

⁵ Olondunge ka vi lomboloka ukũlĩhĩso. Ndaño okuti olokomputador vi soleka ovina vialua viukũlĩhĩso, pole, omanu ka va pondola oku popia okuti olomakina vimue vi kuete olondunge. Ocili okuti, ukũlĩhĩso kuenda olondunge vi kuete elitokeko. (Olosapo 10:14) Ndeci, nda wa sukilile elungulo limue liolondunge liatiamẽla kocitangi cimue cuhayele, anga hẽ nda wa sandiliya omunu umue ka kuete ukũlĩhĩso walua, ale laumue watiamẽla koku sakula? Citava okuti sio! Ocili okuti, ukũlĩhĩso wa suapo u kuete esilivilo lialua oco tu kuate olondunge viocili.

⁶ Ukũlĩhĩso wa Yehova ka u kuete esulilo. Omo okuti eye “Soma yonahũlũlua,” eye lika o kasiko otembo yosi. (Esituluilo 15:3) Vokuenda kuolohuluwa viosi vianyamo, eye wa kũlĩha ovina viosi. Embimbiliya li popia hati: “Kovaso a Suku ka kuli ociluvo okuti ca salamisua pole, ovina viosi kokuaye via situluiwa haivio vi letiwe la una okuti, o ka tu sombisa.” (Va Heveru 4:13; Olosapo 15:3) Omo okuti Yehova eye Ululiki, o  kuete elomboloko liovina viosi a lulika kuenda wa siata oku luluvala ovopange omanu tunde kefetikilo. Eye wa kũlĩha ovina viosi omunu lomunu a solokolola levi a yeva. (1 Asapulo 28:9) Omo okuti wa tu lulika lelianjo lioku nõla, eye o sanjuka eci a mola okuti tua nõla onjila yolondunge komuenyo wetu. Omo okuti ‘Ukuakuyeva ohutililo,’ o yevelela olondaka vialua vepuluvi limuamue! (Olosamo 65:2) Kuenje ka tu sukila oku popia okuti Yehova o kuete ovisimĩlo via lipua.

7, 8. Yehova o lekisa ndati elomboloko, uloño kuenda olondunge?

⁷ Yehova ka kuete lika ukũlĩhĩso. Eye o kuetevo elomboloko lielitokeko liovovangi, liovina viosi kuenda wa kapako atosi osi a kongelamo. Eye o kũlĩhĩsa loku sombisa, oku tepisa eci ciwa leci cĩvi kuenda eci ci kuete esilivilo leci ka ci silivila. Handi vali, eye o vanja ovina via longa kuenda o konomuisa utima. (1 Samuele 16:7) Omo liaco, Yehova o kuete elomboloko kuenda olondunge okuti, ovituwa vimue via velapo ukũlĩhĩso. Pole, olondunge via velapo ovina viosi evi.

⁸ Volondunge mua kongela oku kapako ukũlĩhĩso votembo yimuamue luloño kuenda elomboloko. Eli olio esunga liokuti Vembimbiliya ondaka “olondunge,” yeca ocisimĩlo coku linga ciwa upage umue. Yehova o talavaya lukũlĩhĩso kuenda olondunge viaye oco a tẽlise ocipango caye kuenda otembo yosi o litunda ciwa. Pocakati cukũlĩhĩso waye wa longa, Ululiki olonjanja viosi o nõla olonjila via sunguluka kuenda o talavaya lavio lonjila yimue yi komõhisa. Evi olondunge viocili! Yehova o lekisa ocili colondaka Yesu a popia hati: “Olondunge vi limbukiwa okuti viesunga pocakati covilinga vialuo.” (Mateo 11:19) Oviluvo viosi via Yehova vi lekisa ciwa olondunge viaye.

9, 10. (a) Olondunge vipi Yehova a siata oku lekisa kuenda o vi lekisa ndati? (b) Oselula yi situlula ndati olondunge via Yehova?

⁹ Wa komõhele ale hẽ uloño womesele yimue okuti omo liuloño waco o linga ovina via posoka haivio vi talavaya ciwa? Eci uvangi umue wolondunge vi letiwe. (Etundilo 31:1-3) Olondunge viosi omanu va kuete vioku panga ovina, via tunda ku  Yehova kuenda eye o kuete olondunge vialua okuti omanu ci sule. Soma Daviti wa popia eci catiamẽla ku Yehova hati: “Ndu ku sivaya omo nda lulikiwa lonjila yimue yi komõhisa. Ovopange ove a komõhisa, nda ci kũlĩha ciwa.” (Olosamo 139:14) Ocili okuti, eci tu lilongisa ovina vialua viatiamẽla ketimba liomunu, tu ka komõha vali calua omo liolondunge via Yehova.

¹⁰ Ndocindekaise: Eci omuenyo wove wa fetika, wa kala lika oselula yimosi okuti, esaila limue lia ina yove lia miniwa lombuto ya isiyove. Noke oselula yaco ya fetika oku litepa tepa. Cilo ove okuti wunima yaco o kuete eci ci soka 100 colohuluwa vitatu violoselula. Ovio vitito calua. Vutue wofunete mu sua eci ci soka 10 kolohuluwa violoselula vi kuete utunga u sulemo. Pole, oselula loselula, yi situlula ociluvo cimue ka ca lelukile ci komõhisa. Oselula ocina cimue ca tatama vali calua okuti omakina yimue ale onjo yumesele yi sule. Olonoño vi sokisa oselula ndolupale lumue luovimbaka, muna muli olombundi vioku iñilila levi vioku tundila vi lavuluiwa, oviendelo vi tuta ovina, upange wolotelefone, olonjo viupange wolusu, olonjo viumesele, ovitumãlo vioku tatela ovinene, vakuakuteyuila kuenda ocina cimue ci kasi ndombala yuviali vocakati. Handi vali, oselula yi pondola oku likopiyala oyo muẽle volowola vimue vitito!

11, 12. (a) Nye ci lingisa okuti oloselula vioñaña yi kasi vimo vi li tepa tepa kuenda ci likuata ndati leci ci kasi Kolosamo 139:16? (b) Owoño womunu u lekisa ndati okuti etimba lietu lia lulikiwa “lonjila . . . yi komõhisa?”

¹¹ Ocili okuti oloselula viosi ka via lisokele. Oloselula vioñaña osimbu vi kasi vimo vi li tepa tepa, ovio vi linga ovopange a liyekaila. Vimue vi ka pongoloka oloselula viowoño, vikuavo oloselula viakepa, viasipa, viosonde, ale viovaso. Oku li tepa kuoloselula viaco viosi, kua sokiyiwa “vociseleko” cunyitiwe woselula ci tukuiwa okuti: ADN. Ocina cimue ci komõhisa ceci okuti, Daviti wa vetiyiwa oku popia catiamẽla ku Yehova ndoco: “Ovaso ove a ndi mola osimbu sia citiwile; olonepa vialio viosi via sonehiwile velivulu liove.”—Olosamo 139:16.

¹² Olonepa vimue vietimba, via tatama calua. Cimue pokati  kovina viaco owoño womunu. Vamue va popia okuti ocina cimue ca tatamapo vali ca limbukiwa voluali luosi. Vowoño mu sangiwa eci ci soka 100 colohuluwa vivali violoselula viowoño; citava okuti vocengele cetu muli etendelo limuamue liolombungululu. Oselula loselula yi tanda okuti vi litokeka lolohuluwa violoselula vikuavo. Olonoño vi popia okuti vowoño womunu mu pondola oku sua olonumbi vioviseleko viosi vialivulu oluali kuenda pamue ka ci tẽliwa oku yonga ovina viosi vi suamo. Kua pita ale anyamo alua tunde eci olonoño via siata oku lilongisa ocimatamata eci ‘ca lulikiwa lonjila yimue yi komõhisa,’ pole, ovo va tava okuti pamue lalimue eteke va ka kuata elomboloko lia suapo ndomo owoño u talavaya.

13, 14. (a) Olonjinji loviluvo vikuavo vi lekisa ndati okuti vi kuete “olondunge vialua” kuenda eci ci tu longisa nye catiamẽla Kululiki wavio? (b) Momo lie tu popela okuti oviluvo ndeci utele wa kovi wa pangiwa “lolondunge”?

¹³ Vimue pokati kovindekaise violondunge vioku lulika via Yehova, omanu. Olosamo 104:24, vi popia hati: “A Yehova, ovopange ove alua cimue! Osi wa a panga lolondunge. Ilu lieve lieyuka lovina wa panga.” (Olosapo 30:24) Ocili okuti, olonjinji via liongotiya ciwa. Olonjinji vimue via siata oku linga “ovimunga” okuti, vi tata, vi sanda ovitumãlo vioku kala kuenda vi li tekula lovipuka vi tukuiwa okuti, afídios. Handi vali, kuli olonjinji “violongunja” vi lima ovikũla” vimue ndeci owa. Oviluvo vialua vikuavo via pongiyiwa locituwa cimue ci va kuatisa oku linga ovina vi komõhisa. Olunyi luaño, lu tẽla oku palãlã lonjila yimue okuti olombalãu vitito omanu va panga luloño walua ka vi tẽla oku setukula oku palãlã kuaco. Olonjila vina via siata oku iluka, vi kuama olombungululu, ale onumbi yomapa yimue. Olonoño via siata oku pita anyamo alua loku lilongisa ovituwa vi komõhisa, via sokiyiwila oviluvo viaco. Ocili okuti, Suku Usokiyi wavio o kuete olondunge vialua!

¹⁴ Olonoño via lilongisa ale calua catiamẽla kolondunge vioku lulika via Yehova. Kuli ocisoko cimue culoño ci tukuiwa biomimética ci sandiliya oku setukula oku panga ovikuata vioviluvo vi sangiwa voluali. Ndeci, pamue ove wa komõhele ale  oku fina kutele wa kovi. Pole, onoño yimue yi pondola oku muilamo upange umue u komõhisa. Amue pokati kovotele a molẽha ndu okuti a leñela, a pama calua okuti utale u sule, ndaño muẽle uwalo una woku liteyuila kolosolo u sulevo. Oku pama kuaco ku kasi ndati? Ndeci, sokolola utele wa kovi wa sanjavalisiwa calua toke u kala ndowanda woku kuata lawo olõsi. Utele wa soka ndowu, nda wa tẽla oku kuata ombalãu yambata omanu yi kasi loku enda! Ocili okuti, Yehova wa lulika ovina viosi “lolondunge.”

15, 16. (a) Olombungululu loviengele vi tu longisa nye catiamẽla kolondunge via Yehova? (b) Ocikele ca Yehova coku kala Usongui wa Velapo wolohuluwa lolohuluwa viovangelo, ci lekisa ndati okuti eye Usongui ukualondunge?

¹⁵ Olondunge via Yehova vi situluiwa kovopange aye osi a li sanduila kilu kuenda palo posi. Ndomo tua lilongisa ale kocipama 5, olombungululu ka via lisanduile ño ndoco vesanjavalo. Omo liolondunge, Yehova wa tumbika “ovihandeleko vio kilu,” okuti esanjavalo liongotiyiwa loviengele via sevetiwa ciwa kuenda vovimunga okuti noke lioku li kongela, vi linga ovimunga vinene. (Yovi 38:33, Embimbiliya li Kola) Ka ci tu komõhisa nda Yehova o tukula olombungululu “ndolohoka!” (Isaya 40:26) Pole, kuli olohoka vikuavo vi situlula vali ciwa olondunge via Yehova.

¹⁶ Ndomo tua lilongisa ale kocipama 4, Suku o kuete onduko yesumbilo yokuti “Yehova ukualohoka,” omo liocikele caye coku kala Usongui wa Velapo wolohuluwa lolohuluwa violohoka vioviluvo viespiritu. Eci ci situlula unene wa Yehova. Pole, olondunge via kongeliwamo ndati? Sokolola kueci ci kuãimo: Yehova la Yesu otembo yosi va kasi oku talavaya. (Yoano 5:17) Eli olio esunga lieci okuti, ovangelo olondingupange  via Fũ, va kasilili otembo yosi oku talavaya. Ivaluka okuti ovo va velapo calua omanu, va kuete olondunge vialua kuenda vakuonene calua. (Va Heveru 1:7; 2:7) Ndaño ndoco, Yehova vokuenda kuanyamo alua wa siata oku kundika upange kovangelo okuti va u linga lesanju poku tẽlisa ‘ondaka yaye’ kuenda oku linga “ocipango caye.” (Olosamo 103:20, 21) Ocili okuti, olondunge Viusongui u ndeti, vi komõhisa calua!

17, 18. Momo lie Embimbiliya li popela okuti Yehova “eye lika ukualondunge” kuenda nye tu lilongisila konjila ndomo upostolo Paulu a lombolola olondunge via Yehova?

¹⁷ Lovovangi a lekisiwa ndeti anga hẽ ci tu komõhisa eci Embimbiliya li popia okuti olondunge via Yehova ka vi sokisiwa? Ndeci, olio li popia okuti Yehova “eye lika ukualondunge.” (Va Roma 16:27) Yehova eye lika wa suapo koku kuata olondunge. Momo eye ono yolondunge viosi viocili. (Olosapo 2:6) Eli olio esunga lieci okuti ndaño Yesu wa kala ociluvo ca Yehova ci kuetepo vali olondunge, eye ka kolelele kolondunge viaye muẽle, pole, wa enda oku popia ovina Isiaye o tumile.—Yoano 12:48-50.

¹⁸ Kũlĩhĩsa ndomo Upostolo Paulu a vangula catiamẽla kolondunge ka vi sokisiwa via Yehova poku popia hati: “Ukuasi, lolondunge, lukũlĩhĩso wa Suku via longa cimue! Lomue o tẽla oku kuata elomboloko lionjila yoku tetulula kuaye kuenda lomue o tẽla oku kũlĩha olonjila viaye!” (Va Roma 11:33) Kelimi lio Helasi, Paulu wa fetika ocinimbu londaka ya ponduile oku pongoluiwa hati, “A,” yina yi situlula ovisimĩlo vioku komõha kualua. Ondaka oku “longa” kelimi lio Helasi eye a tukula, yi kuete elitokeko londaka ‘ekungu.’ Eci ci tu vetiya oku kuata ocina cimue vovisimĩlo. Eci tu sokolola kolondunge via Yehova, ci kasi ndoku vanja vokati kocina cimue ca longa calua, haico ca sanjavala okuti ka tu tẽla oku sokolola unene walio, una u lombolola ovina viosi. (Olosamo 92:5) Ka ci tu vetiya hẽ oku lekisa umbombe poku ci sokolola?

19, 20. (a) Momo lie ca sungulukila oku sokisa ongonga ndocindekaise colondunge via Suku? (b) Yehova wa siata oku lekisa ndati uloño waye woku kũlĩha ovina vi ka pita kovaso yoloneke?

 ¹⁹ Lonjila yikuavo, Yehova “eye lika ukualondunge” omo okuti, eye lika wa kũlĩha ovina vi ka pita kovaso yoloneke. Ivaluka okuti Yehova o tukula ongonga ndocindekaise colondunge viaye. Ongonga yi lema lika olokilu vitãlo, pole, ovaso aye anenepo vali oku a sokisa lovaso omunu umue ukulu. Ongonga yi vanja calua okuti ovaso ayo a ecelela oku mola ovina vitito, ndaño muẽle yi kasi oku palãlã ocinãla covita violometulu, ale ceci ci soka olokilometulu toke posi! Catiamẽla kongonga, onjanja yimue Yehova wa popia hati: “Ovaso ayo a mola kupãla.” (Yovi 39:29) Cimuamue haico okuti, Yehova o pondola oku muila ‘ocipãla’ otembo yi keya kovaso!

²⁰ Vembimbiliya muli ovovangi alua a situlula okuti, Yehova wa kũlĩha ovina vi ka pita kovaso yoloneke. Pokati kovina via tukuiwa Vembimbiliya, pa sangiwa ovoyaki, oku tumbikiwa loku lunduiwa kuovoviali a velapo voluali kuenda olonjila vioku yaka asongui vasualali va ponduile oku kuama. Vimue pikati kovina viaco, via tukuiwile ale eci kua kambele anyamo alua oco vi tẽlisiwe—Isaya 44:25–45:4; Daniele 8:2-8, 20-22.

21, 22. (a) Momo lie ka ca sungulukilile oku tava okuti Yehova wa kũlĩha ale olonjila o ka kuama komuenyo wove? Tukula ocindekaise cimue. (b) Tua kũlĩha ndati okuti olondunge via Yehova ka via honguele kuenda vi situlula ocikembe?

 ²¹ Anga hẽ eci ci lomboloka okuti, Suku wa kũlĩha ale olonjila o ka kuama komuenyo wove? Vana va kunda elongiso liokuti, Suku wa sokiya ale eci ci ka pita lomunu lomunu, va lipilika oku tambulula okuti, oco. Ocili okuti, ocisimĩlo eci ci kapa kutito olondunge via Yehova, momo ci lekisa okuti eye ka tẽla oku pokuisa uloño waye woku kũlĩha ovina vi ka pita kovaso yoloneke. Ndocindekaise: Sokolola okuti elaka liondaka yove, liwa calua. Anga hẽ eci ci lekisa okuti o sukila lika oku imba utanya luteke? Ocisimĩlo caco, nda ca kala cuveke! Cimuamue haico okuti, ndaño Yehova o kuete uloño woku kũlĩha ovina vi ka pita kovaso, eye ka talavaya luloño waco kapuluvi osi. Yehova nda wa ci lingile, nda wa lueya elianjo lietu lioku nõla okuti, ombanjaile yimue yiwa yina okuti lalimue eteke a ka tu yupa.—Esinumuĩlo 30:19, 20.

²² Ocina cimue cĩvi cocisimĩlo cokuti Suku wa sokiya ale eci ci ka pita lomunu lomunu ceci okuti, olondunge via Yehova via hongua, ka vi situlula ocisola kuenda ocikembe. Pole, eci haciliko! Embimbiliya li longisa okuti Yehova “ukualondunge vutima.” (Yovi 9:4) Eci ka ci lekisa okuti eye o kuete utima ndowu womanu, pole, Embimbiliya olonjanja vialua li tukula ondaka yaco oco yi lekise eci ci kasi vovisimĩlo viomunu oku kongelamo ovituwa ndeci, ocisola. Ovituwa vikuavo via Yehova kuenda olondunge, vi songuiwa locisola.—1 Yoano 4:8.

23. Oku velapo kuolondunge via Yehova ku tu vetiya oku linga nye?

²³ Ocili okuti, olondunge via Yehova via koleliwa. Omo okuti olondunge viaco via velapo olondunge vietu, locisola calua Ondaka ya Suku yi tu vetiya okuti: “Kolela Yehova lutima wove wosi, kuenda ku ka kolele kelomboloko liove muẽle. U kapako kolonjila viove viosi, kuenje eye o ka suñamisa olonjila viove.” (Olosapo 3:5, 6) Cilo, tu konomuisi lutate olondunge via Yehova, oco tu kuate ukamba wa pama la Suku yetu ukualondunge viosi.