Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

 18 YATICHÄWI

Diosan yatiñapajj Biblian uñjasi

Diosan yatiñapajj Biblian uñjasi

1, 2. ¿Kuna “cartsa” Diosajj apayanistu, ukat kunatsa?

JAYAN jakasiri wali munat familiaran cartap katoqasajj wal kusistanjja. Uka toqew kʼumaräskit janicha, kuns luraski ukat jutïritak kuns amtaski ukanak yattanjja. Ukhamatwa jayankasas jupampejj sum apastanjja.

2 Alajjpachankiri Awkisajj ukhamarakiw mä “carta” apayanistu. Arunakapajj Biblian qellqatawa, uk yatisajj walpun kusistanjja. Cheqas Biblia toqew Diosajj kunayman toqet yatiyistu. Sañäni, kuns lurawayi, kunjam Diosasa ukat kuns jutïrin lurani ukanakat yatiyistu. Jïsa, jupampi sum apasiñasatakiw Biblia apayanistu. Diosajj wali yatiñanïtap laykuw ukham qellqayarapistu. Cheqansa Bibliajj kunjam qellqatasa ukat kuna yatichäwinakanisa ukanak uñjasaw Diosajj kunja yatiñanisa uk amuytanjja.

¿Kunatsa Arup qellqaypachäna?

3. ¿Kunjamsa Diosajj leyinakap Moisesar yatiyäna?

3 Inas yaqhepanakajj akham sapjjchispa: “¿Kunatsa Diosajj Biblia qellqaypachäna, janit alajjpachat parlankasapäna?” sasa. Cheqansa, Jehová Diosajj angelanak toqew nayrajj awisajj alajjpachat parläna. Ukhamatwa Israel markar leyinak churäna (Gálatas 3:19). Ukampisa, Diosan arup istʼañajj wali muspharañjama ukat sustjasiñjamäpachänwa, ukatwa israelitanakajj Moisesar akham sapjjpachäna: “Jumasti parlapjjeta, nanakasti istʼapjjämawa. Ukampis Diosajj jan parlkpanti nanakampejja” sasa (Éxodo 20:18-20). Ukatwa Jehová Diosajj sojjta patakats jila leyinak Moisesar yatiyäna.

4. ¿Kunatsa Diosan leyinakap arumpiki yatiyañajj jan askïkasapäna?

4 Moisesatï leyinak jan qellqkaspäna ukhajja, ¿kuntï Jehová Diosajj siskäna ukanak taqpachti amtasisapäna, ukat jan pantjasisati markpacharu yatiyasapäna? Ukat ¿kunjamsa  wawanakarusa allchhinakarusa uka leyinakajj yatiyasisapäna? ¿Arumpikit yatiyapjjasapäna? Ukhamasapäna ukhajja, janiw Diosan leyinakapatjja cheq parlasjjasapänti. Uka toqet sumpach amuytʼañäni. Maynirutï kuns yatiyasma ukat jupajj yaqhar awisaspa, awistʼatajj yaqhar awisarakispa, ukat ukham awiskipasipjjaspa ukhajja, ¿kunjamas arunakamajj yatisjjaspa? Janiw kunjamtï jumajj siskayäta ukhamäjjaspati. Ukampis Diosan leyinakapajj janiw ukham mayjtʼayat uñjasiwaykiti.

5, 6. ¿Kunatsa Diosajj leyinakapjja Moisesar qellqaypachäna, ukat kunatsa ukajj jiwasatakejj wali askejja?

5 Wali yatiñanïtap laykuw Diosajj arunakapjja qellqat jaytawayi. Moisesarojj akham sänwa: “Qellqam aka arunaka, aka arunakampiw sumaru manttanjja jumampi, ukhamarak israelitanakampisa” sasa (Éxodo 34:27). 1513 nayrïr pacha maranwa Bibliajj qellqasiñ qalltäna. Ukat Diosajj 1.610 maranakanwa, 40 jaqenakampi walja kuti ukat “kunayman toqeta” parläna, ukhamatwa Bibliajj qellqasïna (Hebreos 1:1). Uka tiemponakanjja, taqe chuyma servirinakaw Diosan arunakapjja kunjam qellqatäkänti ukham copiapjjerïna (Esdras 7:6, NM).

6 Cheqansa, Diosajj jiwasampi parlañatakejj arupjja, qellqat apayanistu, ukajj mä bendicionawa. Jan waltʼäwin jikjjatasisajj maynejj mä carta katoqe ukhajja, wali chʼamañchataw jikjjatasi ukat liytʼjjasajj wali munat imasi, ukat walja kutiw liytʼasiraki. Diosan “cartapampejj” niya ukhamarakiwa. Niyakejjay qellqatächejja, sapa kutiw liytʼsna ukat lupʼiraksna (Salmo 1:2). Ukhamatwa kuna jan waltʼäwinsa Diosajj “cartap” toqejj chuymachistu (Romanos 15:4).

¿Kunatsa jaqenakampi qellqaypachäna?

7. Jaqenakampi Biblia qellqayasajja, ¿kunjamsa Diosajj wali yatiñanïtap uñachtʼayistu?

7 Jehová Diosajj wali yatiñanïtap laykurakiw jaqenakampi  Biblia qellqayäna. Diosatï angelanakampi qellqayasapäna ukhajja, ¿jiwasatakjamäsapänti? Niyakejjay angelanakajj jiwasat sipansa walja maranak jakapjjchejja, ukat jan juchani, wali yatiñani, wali chʼamanïpjjarakchejja, kunjamtï Diosar uñjapki ukat kunjamtï Diosar yupaychapki uk qellqapjjasapäna, ukatjja Diosar taqe chuyma servirinakapatsa qellqapjjarakisapänwa. Ukampis qellqatanakapajj janiw jiwasatakjamäkasapänti (Hebreos 2:6, 7).

“Taqe Qellqatasti Diosan amuytʼayatawa”

8. ¿Kunjamsa jaqenakajj Biblia qellqapjjäna? (Qhanañchäwip uñjjattʼäta.)

8 Jaqenakampi Biblia qellqayasajj kunatï jiwasatakejj wakiski ukwa Diosajj churawayistu. Bibliajj “Diosan amuytʼayatawa” ukat jiwasatakjamarakiwa (2 Timoteo 3:16). ¿Kunjamsa jaqenakan amuytʼkaña qellqaypachäna? Kunjamsa jaqenakajj parlapjje ukhamarjamaw Diosajj qellqayäna, ukatwa qellqerinakajj “suma arunaka jikjjatañatak thaqa[pjjäna], cheqpacha säwi arunaka qellqañataki kunjamarutejj wakiski ukhamaru” (Eclesiastés 12:10, 11). Yaqha yaqhan qellqatajj qhan amuyasi. Sapa qellqeriw kunjamsa jakasïna, kunjam jaqënsa ukarjam qellqäna. * Ukampis uka jaqenakajj ‘Dios toqet parlapjjäna, qollan ajayun amuytʼayata’ (2 Pedro 1:21). Cheqpachansa Bibliajj “Diosan arunakapawa” (1 Tesalonicenses 2:13).

9, 10. ¿Kunatsa Bibliajj chuymar purtʼkiri ukat taqenins amuytʼkañajja?

9 Niyakejjay Bibliajj jaqenakan qellqatächejja, chuymar purtʼkiri ukat amuytʼkañarakiwa. Qellqerinakapajj jiwasjam juchan jaqenakapjjarakïnwa, ukat kunjamtï jiwasajj chuymasan jikjjatastan ukhamarakiw jupanakajj yantʼanakana ukat jan waltʼäwinakan uñjasisajj jikjjatasipjjerïna. Ukat Diosan  amuytʼayataw awisajj llakinakapata ukat sarnaqäwinakapat qellqapjjarakïna (2 Corintios 12:7-10). Janiw khiti angelas pachpa sarnaqäwipat ukham qellqkasapänti.

10 Uka toqet amuytʼañatakejj Davitat parltʼañäni. Mä jachʼa juchar purtʼasisaw mä qʼochu qellqäna. Uka toqew kunjamas jikjjatasïna uk qhanstayäna ukat taqe chuyma arrepentisisaw Diosat perdón mayisïna. Akham qellqäna: “Ñanqha luratanakajjat jareqtʼita, jucha luratanakajjat qʼomachtʼita. Jucha luratajj uñtʼastwa, jucha luratajjajj janiw amuyojjat chhaqtkiti. Nayajj yuritajjatpach juchan muyuntatätwa; taykajjan purakapatpach juchanïtwa. Nayraqatamat jan apanukusistati, janirak qollan ajayums irpaqasistati; Diosatak cheqpach loqtäwejj kutikipstat chuym loqtañawa. Diosay, llampʼuptat chuymarojj janiw jumajj jiskʼachktati” sasa (Salmo 51:2, 3, 5, 11, 17). Cheqansa, kunjamsa Davitajj jikjjatasïna uk sum amuytanjja. Jiwasjam jucharar mä jaqekiw kunjamas mä jaqejj jikjjatasi uk sum qhanañchasapäna.

¿Kunatsa jaqenakat parli?

11. ‘Jiwasanakaru yatichañatakejja’, ¿kuna toqetsa Bibliajj parlaraki?

11 ¿Kunatsa Bibliajj chuymar purtʼkirirakejja? Kunattejj jaqenakan sarnaqäwinakapat parli. Diosar yupaychirinakata ukat jan yupaychirinakatwa parli. Ukat kunja kusisitapjjänsa kuna llakinakanïpjjansa ukat sarnaqatanakaparjamajj kuns katoqapjjäna ukat kunarus purtʼasipjjäna taqe ukanakaw Biblian qellqasiwayi. Taqe ukanakajj ‘jiwasanakaru yatichañatakiw’ qellqasiwayi (Romanos 15:4). Uka sarnaqäwinak toqew Jehová Diosajj chuymar purtʼkiri yatichistu. Ukanak jichhajj mä qhawqha uñjañäni.

12. ¿Kunjamsa jan wali jaqenakan sarnaqäwinakapat yatjjatañajj yanaptʼistu?

12 Biblianjja, Diosat jitheqtir jaqenakampita ukat ñanqha jaqenakampitwa parli. Jan walinak lurapjjatapatjja kunarus purtʼasipjjäna uksa qhanañcharakiwa. Uka sarnaqäwinak toqew kuna jan walinaksa jan lurañasäki uk qhan amuysna.  Amuytʼañataki, jaqe masisaru aljantañajj janiw walïkiti sasaw Diosajj säna. Ukampis kunjamsa Judas Iscariotejj Jesusar aljantäna, ukaw uka toqet sum amuytʼañ yanaptʼistu (Mateo 26:14-16, 46-50; 27:3-10). Ukham sarnaqäwinakaw kunatsa uka jan walinak jan lurañasäki uk amuytʼasiñ yanaptʼistu, ukatjja chuymarus purtʼarakistuwa.

13. ¿Kunjamsa Bibliajj sum sarnaqañataki yanaptʼistu?

13 Diosan walja yupaychirinakapatwa Bibliajj parlaraki. Kunjamsa jupanakajj taqe chuyma jan jitheqtasa Diosar servipjjäna ukwa Biblia liytʼasajj amuysna. Ukat Diosar jukʼamp jakʼachasiñatakejj kunjam jaqëñasasa ukwa Bibliat yateqaraksna. Iyawsäwi toqet parltʼañäni. Iyawsäwi arojj kamsañs muni ukat kunatsa Jehová Diosar kusisiyañatakejj iyawsäwinïñajj wali wakisirejja ukwa Bibliajj qhanañchistu (Hebreos 11:1, 6). Ukat kunjamsa yupaychirinakapajj iyawsäwip uñachtʼayapjjäna ukas qellqatarakiwa. Abraham chachat amuytʼañäni, jupajj Isaac wawapar loqtañatakejj janiw pächaskänti, ukhamatwa iyawsäwip uñachtʼayäna (Génesis 22 jalja; Hebreos 11:17-19). Ukham sarnaqäwinak toqew kunjamas iyawsäwinïñajj uk qhana ukat amuytʼkaña uñachtʼayistu. Cheqas wali yatiñanïtap laykuw Diosajj sarnaqäwinak toqe suma jaqëñasatak yatichistu, janiw ewjja mayak ewjjkistuti.

14, 15. ¿Kamsis Bibliajj templor sariri mä viudatjja, ukat kunsa uka sarnaqäwejj Jehová Diosat yatichistu?

14 Jehová Diosajj kunjam chuymanisa, ukwa jaqenakan sarnaqäwipat yatjjatasajj amuysna. Mä urojja, Jesusajj Jerusalén templonwa qollqe uchañäkis uka cajanak jakʼan qonuskäna. Ukat khitinakatï qollqe irantapkäna ukanakaruw uñchʼukiskäna. Walja qamirinakajj kunatï jupanakan ‘jiltʼkäna’ ukak churapjjäna. Ukampis “mä pobre ijma [jan ukajj viuda] warmiru pä jiskʼa cobret lurat qollqe uchir uñjarakïna”, uka warmejj kunatï jakañapataki utjkäna ukwa qʼal churäna. Jesusajj Awkipjam amuytʼirïsajja, uka viudat akham sänwa: “Qhanakwa sapjjsma, aka pobre ijma warmiw taqe uchirinakat  sipansa jil churi” sasa. * Cheqansa, taqpachanejj qhawqsa churapjjäna ukat sipansa uka viuda warmiw jukʼamp churäna, ukwa Jesusajj uka arunakampejj uñachtʼayañ munäna (Marcos 12:41-44; Lucas 21:1-4; Juan 8:28).

15 Uka urojj waljaniw templor sarapjjäna, ukampis Biblianjja uka viuda warmitak qhanañchasi. ¿Kunsa ukajj uñachtʼayistu? Kunapachatï taqe chuym churtan ukhajja, Jehová Diosaruw wal kusisi, ukat Jupajj janiw kuntï yaqhanakajj churapki ukampejj igualaykiti, ukwa viuda warmin sarnaqäwipajj uñachtʼayistu. Ukhamatwa Diosajj uka sarnaqäwimpejj wali qhana yatichawayistu.

Kunatï wakiski ukakiw Biblian qellqata

16, 17. Kunas Biblian qellqasini uk Diosajj sum ajlliwayi, ¿kunjamsa ukajj wali yatiñanïtap uñachtʼayistu?

16 Maynir mä carta qellqasajj janiw taqe kuns qellqktanti, jan ukasti kunatï wakiski ukakwa qellqtanjja. Ukhamarakiw Jehová Diosajj Biblia qellqayasajja, mä qhawqha jaqenakatakwa ukat mä qhawqha sarnaqäwinakatakwa qellqayäna. Ukat janiw kuntï lurapkäna ukanakjja qʼalpun qhanañchkänti (Juan 21:25). Amuytʼañäni, awisajj kunanaktï Diosajj lurañ amtkäna uka toqenakatjja, jisktʼanakaw utjistaspa, ukat janiw taqpach qhanañchäwinakapjja jikjjatksnati. Ukampis kunas Biblian qellqasini uk sum ajllisaw Diosajj wali yatiñanïtap uñachtʼayistu. ¿Kunjamatsa?

17 Bibliajj kunatï chuymasan utjistu ukanakwa qhanstayaspa, kunattejj ukhamarjam qellqatawa. Kunjamtï Hebreos 4:12 qellqatajj qhanañchkejja: “Diosan arupasti jakaskiwa, jachʼa chʼamanirakiwa. Purapar arini espadat sipansa jukʼampi ariraki, ukasti almampir ajayumpirojj jukʼamp  manqhakamaw puri, lupʼïwinaksa, chuyman amtäwinakapsa qhanstayarakiwa”. Cheqpachansa, Diosan arunakapajj chuymasaruw purtʼistu ukhamatwa kuna amuyunakatï ukat kuna amtanakatï chuymasan utjki uk qhanstayi. Ukhamajj khitinakatï jiskʼachañ amtampi Biblia liyipki ukanakajja, kuna toqet jan sum qhanañchipansa Diosat jitheqjjapjjakispawa. Ukat janis Diosajj munasirïkaspa, janis yatiñanïkaspa ukat janis cheqapar uñjirïkaspa ukham amuyjjapjjaspa.

18, 19. 1) Biblian mä cheqat jan sum amuykañäni ukhajja, ¿kunatsa jan mayjtʼasiñasäki? 2) ¿Kunjam chuymanïñas wakisi Diosan Arup amuytʼañatakejja, ukat kunjamsa ukajj Diosan yatiñkankañap uñachtʼayistu?

18 Taqe chuyma ukat wali amuytʼampi Bibliat yatjjattan ukhajja, taqe chʼamani Diosajj kunjamsa Biblian uñachtʼayasi uk sum amuytanjja. Ukatwa kuna toqet jan sum amuyasas jan mayjtʼasktanti. Cheqansa, Bibliat yateqasaw kunjamas Diosajj uk jukʼat jukʼat yatjjattanjja. Ukampis inas mä sarnaqäwit yatjjatasajj jan sum amuyksna ukat kunsa ukajj Diosat yatichistu uk amuyañajj chʼamarakïchispa, ukampis janiw pächasiñasäkiti, kuntï Bibliat yatjjatawayktan ukaw Diosan munasirïtapa ukat taqe kuns cheqaparjam uñjirïtapa yatichawayjjestu.

19 Ukhamajj Diosan arup amuytʼañatakejja, taqe chuymampi ukat yateqañ amtampiw liyiñasajja. ¿Janit ukajj Diosan wali yatiñanïtap uñachtʼaykistu? Cheqas chʼikhi jaqenakajj libronak qellqapjjaspawa, ukat ‘wali yatiñan jaqenakakiw’ uka libronakat amuytʼapjjaspa. Ukampis Bibliajj janiw ukham librökiti, khitinakatï cheqpachapuni yateqañ munapki ukanakakiw amuytʼapjjaspa. Wali yatiñani Diosakiw ukham mä libro qellqayasapäna (Mateo 11:25).

Bibliajj suma ‘ewjja arunakaniwa’

20. ¿Kunatsa Jehová Diosakiw sum jakasiñatakejj yanaptʼistaspa sasajj sissna, ukat kuna wakiskir yatichäwinakas Biblian utji?

20 Kunjamsa sum jakassna ukwa Diosajj Arupan yatichistu.  Luririsjamajja, kuntï munktan ukjja jiwasat sipansa sum yati. Ukat jaqenakan sum jakasipjjañapatakejj kunas wakisi uksa yatirakiwa. Sañäni, jaqenakajj munasiñampi uñjatäñ munapjje, kusisita ukat jaqe masipampis sum apasiñ munapjjaraki. Ukatwa Diosajj Biblian jikjjataski uka ‘ewjja arunakapampi’ sum jakasiñ yanaptʼistu (Proverbios 3:21). Aka libronjja, kunjamsa Biblian ewjjanakaparjam sarnaqsna uk qhanañchañatakejj sapa jaljanwa mä yatichäwejj utji. Ukampis uka ewjjanakatjja may jichhajj uñjañäni.

21-23. Chuyma ustʼata ukat colerat jan sarnaqaskañatakejja, ¿kuna ewjjtʼanakas yanaptʼistaspa?

21 Chuyma ustʼata ukat colerataki sarnaqasipki uka jaqenakajja, janiw sum jakapkiti ukat jupanakpachaw jan walinakar puripjje. Mä jachʼa qʼepsa apapkaspa ukhamawa. Ukham jaqenakajja, chuymas kawkstʼata, llakita ukat aynachtʼata ukhamaw jakasipjje. Cheqpachansa colerir jaqenakajja, chuymat usuntapjjaspa, jan ukajj jiwañar apir yaqha usunakwa katupjjaspa sasaw yatjjatatanakajj sapjje. Ukampis janïr uka toqenakat yatiskäna ukhaw Biblianjja aka ewjjtʼajj qellqasïna: “Qʼapisiñ [jan ukajj colerasiñ] apanukum, chuym chʼamaktʼayasiñ jaytanukum” sasa (Salmo 37:8). Ukampis ¿kunjamsa ukarjam sarnaqsna?

22 Biblianjja aka suma ewjjtʼaw utjaraki: “Yatiñan jaqejj janiw mäki coleraskiti, chuyma usuchjatasa janis kunäkaspa ukhamak uñji” sasa (Proverbios 19:11). Mä yatiñan jaqejja, janiw kuntï nayrajj uñjki ukak uñjkiti, jan ukasti amuytʼarakiwa. Ukatwa kunatsa maynejj ukham luri jan ukajj ukham parli uk amuyi. Taqe ukanak amuykiptʼasajja, janiw mäki coleraskiti ni jaqe masiparus uñiskiti.

23 Biblian yaqha ewjjtʼapajj akarakiwa: “Jumanak purajj llampʼu chuymampi sarnaqapjjam, maynit maynirus perdonasipjjarakim” sasa (Colosenses 3:13). Jaqe masisampejj wali paciencianïñasawa, ukwa “llampʼu chuymampi  sarnaqapjjam” siski uka arunakajj sañ muni. Ukhamasti, kunanakatï coleraykistu ukanakjja aguantañasawa. Ukat janirakiw kuna jiskʼanakatsa chuyma ustʼayasiñasäkiti. Maysa toqetjja, jan waltʼayasiñanakatjja armasjjañasawa, ukwa “perdonasipjjarakim” siski uka arojj sañ munaraki. Kunapachatï perdonañjamäki ukhajj perdonañasawa, ukham lurasaw mayninakarojj yanaptʼañäni ukat jiwasas sumarakiw jakasiñäni. Ukjja Jehová Diosajj sum yati (Lucas 17:3, 4). Cheqansa, ¡Bibliajj wali yatiñampi qellqatawa!

24. Diosan yatiñkankañaparjam taqe kun lurasajja, ¿kuna askinaksa jikjjatsna?

24 Jehová Diosajj wali munasirïtap laykuw jiwasampi sum apasiñ muni. Uka amtampiw mä “carta” jiwasatak qellqayawayi, uka cartajj qollan ajayumpi amuytʼayatawa. Ukatwa Biblia liytʼasajj Diosan yatiñkankañap jikjjatsna. Uka arunakapajj atiniskañawa (Salmo 93:5). Uka ewjjanakarjam sarnaqañäni ukat jaqe masisar Diosan arunakap yatiyañäni ukhajja, jukʼampiw wali yatiñani Diosar jakʼachasiñäni. Jutir yatichäwinjja, Diosan yatiñkankañapat jukʼamp yatjjataskañäni: kunas jutïrin pasani ukjja janiräkipanwa Diosajj yatispa ukat arsutanakapsa phoqarakispawa.

^ tʼaqa 8 Amuytʼañataki, rey Davitajj uwij awatirïnwa, ukhamajj uka toqenakatwa Biblia qellqasajj parläna (Salmo 23). Mateojja, impuestonak cobririrakïnwa, ukatwa qollqe toqet walja kuti sum qellqawayäna (Mateo 17:27; 26:15; 27:3). Lucasasti doctoränwa, ukatwa usunakat qhan qellqawayarakïna (Lucas 4:38; 14:2; 16:20).

^ tʼaqa 14 Uka tiemponakanjja, viuda warmejj churkäna uka jiskʼa qollqenakajja, jukʼa valoranikïnwa. Amuytʼañataki, jornal trabajir jaqer pagapkäna ukjja sojjta tunk pusiru jaljtaysna ukha valoranikïnwa. Ukajj janiw gorrión sat mä jiskʼa jamachʼi alañatakïkansa. Uka jukʼa valorani jamachʼikwa pisinkirinakajj manqʼasipjjerïna.