Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

YITSO 18

Nilee ‘yɛ Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ Mli’

Nilee ‘yɛ Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ Mli’

1, 2. Mɛɛ “wolo” Yehowa eŋma wɔ, ni mɛni hewɔ?

 ANI okaiɔ be mli ní onine shɛ wolo nɔ kɛjɛ osuɔlɔ ko ní yɔɔ shɔŋŋ lɛ ŋɔɔ, nɔ ni ji naagbee nɔ̃? Nibii fioo pɛ haa wɔnáa miishɛɛ waa tamɔ bɔ ni wolo ní mɔ ko ní wɔsumɔɔ esane waa eŋma wɔ lɛ haa wɔnáa. Wɔmli filiɔ wɔ akɛ wɔɔle bɔ ni eyɔɔ, eniiashikpamɔi, kɛ egbɛjianɔtoi. Sanegbaa ní tamɔ nɛkɛ haa wɔsuɔlɔi bɛŋkɛɔ wɔ kpaakpa, kɛji amɛkɛ wɔ teŋ jɛkɛ waa diɛŋtsɛ po.

2 Belɛ, mɛni baanyɛ aha wɔná miishɛɛ babaoo, fe ní wɔnine aaashɛ shɛɛ sane ní aŋma, ní jɛ Nyɔŋmɔ ní wɔsumɔɔ lɛ lɛ ŋɔɔ lɛ nɔ? Yɛ shishinumɔ ko naa lɛ, Yehowa eŋma wɔ “wolo”—no ji e-Wiemɔ, ni ji Biblia lɛ. Ekɛɔ wɔ mɔ ni eji, nɔ ni efee, nɔ ni eto eyiŋ akɛ ebaafee, kɛ nibii babaoo yɛ nakai wolo lɛ mli. Yehowa kɛ e-Wiemɔ lɛ eha wɔ ejaakɛ eesumɔ ní wɔtsi wɔbɛŋkɛ lɛ kpaakpa. Wɔ-Nyɔŋmɔ ní le nii fe fɛɛ lɛ hala gbɛ ní hi fe fɛɛ ní eeenyɛ etsɔ nɔ ekɛ wɔ agba sane. Anyɛŋ akɛ nilee ko ato nɔ ni yɔɔ gbɛ ní atsɔ nɔ aŋma Biblia lɛ, kɛ nɔ ni yɔɔ mli lɛ he.

Mɛni Hewɔ Aŋma Wiemɔ Lɛ?

3. Mɛɛ gbɛ nɔ Yehowa tsɔ ekɛ Mla lɛ ha Mose?

3 Ekolɛ mɛi komɛi baasusu akɛ, ‘Mɛni hewɔ Yehowa kɛ gbɛ ní yɔɔ naakpɛɛ waa—tamɔ gbee ko ní jɛ ŋwɛi—tsuuu nii ní ekɛ adesai aná sharamɔ lɛ?’ Yɛ anɔkwale mli lɛ, Yehowa ewie kɛjɛ ŋwɛi kɛtsɔ enajiaŋdamɔlɔi ni ji ŋwɛibɔfoi anɔ yɛ bei komɛi amli dã. Ákɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, efee nakai beni ekɛ Mla lɛ ha Israel lɛ. (Galatabii 3:19) Gbee ní jɛ ŋwɛi lɛ yɛ gbeyei kɛ naakpɛɛ—aahu akɛ, Israelbii lɛ atsui fã waa, ni amɛbi ní Yehowa kɛ amɛ akawie yɛ nakai gbɛ nɔ dɔŋŋ, shi moŋ ekɛ amɛ awie kɛtsɔ Mose nɔ. (2 Mose 20:18-20) Enɛ hewɔ lɛ, akɛ Mla lɛ, ní akpɔi 600 yɔɔ mli lɛ ha Mose kɛtsɔ naabu kɛ wiemɔ nɔ, ni atsɛ́ wiemɔi lɛ aha lɛ ekomekome.

4. Tsɔɔmɔ nɔ hewɔ ni naabu kɛ wiemɔ efeeŋ gbɛ ní anyɛɔ akɛ he fɔ̃ɔ nɔ, ní abaanyɛ atsɔ nɔ akɛ Nyɔŋmɔ mlai lɛ aha mɛi krokomɛi kɛtsara nɔ lɛ mli.

4 Shi, eji aŋmaaa nakai Mla lɛ afɔ̃ɔɔ shi kulɛ mɛni baaba? Ani kulɛ Mose baanyɛ akai bɔ ni nakai mla gbɛjianɔtoo lɛ mli wiemɔi lɛ ji lɛ fɛɛ fitsofitso, ní enyɛ ekɛɛ maŋbii ní eshwɛ lɛ fɛɛ pɛpɛɛpɛ ní tɔmɔ ko baaa mli? Ni yinɔi ní baaba yɛ sɛɛ lɛ hu? Ani kulɛ ehe baahia ní amɛkɛ amɛhe afɔ̃ saji ní akɛ naabu wie lɛ pɛ nɔ? Eka shi faŋŋ akɛ no ebafeeŋ gbɛ ní anyɛɔ akɛ he fɔ̃ɔ nɔ, ní abaanyɛ atsɔ nɔ akɛ Nyɔŋmɔ mlai lɛ aha. Bo diɛŋtsɛ feemɔ nɔ ni baaba kɛji eba lɛ akɛ esa akɛ ógba sane ko otsɔɔ mɛi babaoo diɛŋtsɛ kɛtsara nɔ, kɛtsɔ klɛŋklɛŋ mɔ ní oookɛɛ lɛ lɛ nɔ, koni no sɛɛ lɛ, lɛ hu ekɛɛ mɔ kroko, nakai aahu kɛyashi naagbee mɔ lɛ nɔ tɔ̃ɔ lɛ he mfoniri okwɛ. Ebaanyɛ eba akɛ ebaasoro nɔ ni naagbee mɔ lɛ baanu lɛ kwraa yɛ shishijee sane ní ogba lɛ he. Nyɔŋmɔ Mla lɛ mli wiemɔi lɛ eyajeee oshara ni tamɔ nɛkɛ mli.

5, 6. Mɛni Yehowa fã Mose akɛ efee yɛ E-wiemɔi lɛ ahe, ni mɛni hewɔ eji jɔɔmɔ kɛha wɔ akɛ aŋmala Yehowa Wiemɔ lɛ ashwie shi lɛ?

5 Yehowa kɛ nilee hala akɛ ebaaha aŋmala ewiemɔi lɛ ashwie shi. Ekɛ famɔ ha Mose akɛ: “Ŋmaa nɛkɛ wiemɔi nɛɛ; shi nɛkɛ wiemɔi nɛɛ anaa mikɛo kɛ Israel kpaŋ yɛ.” (2 Mose 34:27) Nɛkɛ gbɛ nɔ tsɔ ni Biblia ŋmaa be lɛ je shishi, yɛ afi 1513 D.Ŋ.B. Yɛ afii 1,610 ní nyiɛ sɛɛ lɛ mli lɛ, Yehowa kɛ adesai niŋmalɔi aaashɛ 40 ‘wie yɛ bei srɔtoi amli kɛ gbɛ̀i srɔtoi anɔ’ ni amɛŋmala Biblia lɛ. (Hebribii 1:1) Beni be shwieɔ mli lɛ, niŋmalɔi ní etu amɛhe amɛha lɛ je gbɛ amɛkwɛ jogbaŋŋ ni amɛŋmala ekrokomɛi ní ja kɛmɔ shi bɔni afee ní akɛbaa Ŋmalɛi lɛ ayi.—Ezra 7:6; Lala 45:2.

6 Yehowa ejɔɔ wɔ waa lɛɛlɛŋ kɛtsɔ sanegbaa ní ekɛ wɔ ená yɛ niŋmaa mli lɛ nɔ. Ani onine eshɛ wolo ko ní he hiaa waa kɛha bo—akɛni ekolɛ ekɛ miishɛjemɔ ni he hiaa lɛ ha bo lɛ nɔ dã—ni okɛto ni okane aahu shii abɔ? Nakai eji yɛ “wolo” ní Yehowa eŋma wɔ lɛ gbɛfaŋ. Akɛni Yehowa ha aŋmala ewiemɔi lɛ hewɔ lɛ, wɔnyɛɔ wɔkaneɔ be fɛɛ be, ni wɔjwɛŋɔ nɔ ni amɛkɛɔ lɛ nɔ. (Lala 1:2) Wɔbaanyɛ wɔná “ŋmalɛi lɛ amli miishɛjemɔ,” be fɛɛ be ní ehe hiaa wɔ.—Romabii 15:4.

Mɛni Hewɔ akɛ Adesai Niŋmalɔi Tsu Nii Lɛ?

7. Anaa Yehowa nilee lɛ yɛ adesai ní ekɛtsu nii akɛ niŋmalɔ lɛ mli yɛ mɛɛ gbɛ nɔ?

7 Yehowa jɛ nilee ní eyɔɔ lɛ mli ekɛ adesai tsu nii ni amɛŋmala e-Wiemɔ lɛ. Susumɔ enɛ he okwɛ: Eji Yehowa kɛ ŋwɛibɔfoi tsu nii ni amɛŋma Biblia lɛ kulɛ, ani emli saji lɛ baaŋɔɔ wɔnaa tamɔ bɔ ni eji bianɛ lɛ? Eji anɔkwale akɛ, kulɛ ŋwɛibɔfoi baanyɛ atsɔɔ Yehowa su jogbaŋŋ kɛjɛ amɛsusumɔ ní nɔ kwɔ lɛ mli, ní amɛjie amɛ diɛŋtsɛ amɛ hetuu-kɛhamɔ kɛha lɛ lɛ kpo, ní amɛbɔ Yehowa tsuji adesai anɔkwafoi lɛ ahe amaniɛ hu. Shi ani kulɛ wɔbaanyɛ wɔna nibii anaa jogbaŋŋ, yɛ bɔ ni mumɔŋ bɔɔ nii ní eye emuu, ní amɛnilee, niiashikpamɔ, kɛ hewalɛ nɔ kwɔ kwraa fe wɔnɔ̃ lɛ saji ahesusumɔ ji lɛ naa?—Hebribii 2:6, 7.

‘Ŋmalɛ fɛɛ ŋmalɛ jɛ Nyɔŋmɔ mumɔ lɛŋ’

8. Mɛɛ gbɛ nɔ aŋmɛ Biblia ŋmalɔi lɛ agbɛ ní amɛkɛ amɛ diɛŋtsɛ amɛjwɛŋmɔŋ nyɛmɔi tsu nii yɛ? (Kwɛmɔ shishigbɛ niŋmaa lɛ.)

8 Yehowa tsɔ adesai niŋmalɔi ní ekɛtsu nii lɛ anɔ ekɛ nɔ̃ tuuntu ní he hiaa wɔ lɛ ha wɔ—no ji saji ní aŋmala “ni jɛ Nyɔŋmɔ Mumɔ lɛŋ lɛ,” shi kɛlɛ eha adesa su lɛ je kpo yɛ mli. (2 Timoteo 3:16) Mɛɛ gbɛ nɔ etsɔ efee enɛ? Yɛ shihilɛi pii amli lɛ, eyɛ faŋŋ akɛ eŋmɛ niŋmalɔi lɛ agbɛ koni amɛkɛ amɛ diɛŋtsɛ amɛjwɛŋmɔŋ nyɛmɔi atsu nii ní amɛkɛhala ‘wiemɔi ní ŋɔɔ, ní amɛŋmala jalɛ kɛ anɔkwale wiemɔi.’ (Jajelɔ 12:10, 11) Enɛ tsɔɔ nɔ hewɔ ní niŋmaa sui srɔtoi yɔɔ Biblia lɛ mli lɛ; niŋmaai lɛ jieɔ bɔ ni niŋmalɔi aŋkroaŋkroi lɛ ashihilɛ kɛ amɛsu ji lɛ kpo. a Ni kɛlɛ, nɛkɛ hii nɛɛ ‘wie nibii ní jɛ Nyɔŋmɔ ŋɔɔ ní mumɔ krɔŋkrɔŋ lɛ tsirɛ amɛ ní amɛwie lɛ.’ (2 Petro 1:21) No hewɔ lɛ, nɔ ni amɛŋma lɛ ji “Nyɔŋmɔ wiemɔ” lɛɛlɛŋ.—1 Tesalonikabii 2:13.

9, 10. Mɛni hewɔ adesai niŋmalɔi ní akɛtsu nii lɛ haa asumɔɔ Biblia lɛ ni anáa he miishɛɛ waa lɛ?

9 Adesai niŋmalɔi ní akɛtsu nii lɛ haa asumɔɔ Biblia lɛ ni anáa he miishɛɛ waa. Mɛi ní ŋmala lɛ ji hii ní yɔɔ henumɔi tamɔ wɔnɔ̃ lɛ nɔŋŋ. Akɛni amɛyeee emuu hewɔ lɛ, amɛkɛ kaai kɛ nɔnyɛɛi ní tamɔ wɔnɔ̃ lɛ nɔŋŋ kpe. Yɛ shihilɛi komɛi amli lɛ, Yehowa mumɔ lɛ tsirɛ amɛ ní amɛŋmala amɛ diɛŋtsɛ amɛhenumɔi kɛ shihilɛi ni amɛkɛ kpe lɛ he saji. (2 Korintobii 12:7-10) No hewɔ lɛ amɛŋmala saji lɛ kɛ wiemɔi ní kɔɔ amɛ diɛŋtsɛ amɛhe, wiemɔi ní kulɛ ŋwɛibɔfo ko kwraa nyɛŋ ekɛtsu nii lɛ.

10 Ákɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, susumɔ Israel Maŋtsɛ David he okwɛ. Beni efee eshai komɛi ní yɔɔ hiɛdɔɔ sɛɛ lɛ, David fo lala ko ni ejie etsui mli saji akpo yɛ mli, ni ekpá Nyɔŋmɔ fai kɛha eshaifaa. Eŋma akɛ: “Otsuu mihe kɛjɛ mihe esha lɛ mli! Ejaakɛ minɔtɔmɔi lɛ, mi diɛŋtsɛ mile, ni mihe esha lɛ yɛ mihiɛ daa. Naa, nɔ̃ sha mli afɔ́ mi yɛ, ni esha mli minyɛ ŋɔ mi hɔ yɛ. Kaajie mi yɛ ohiɛ oshɛ́ ofɔ̃, ni kaaŋɔ o-Mumɔ krɔŋkrɔŋ lɛ kɛmiijɛ mimli! Nyɔŋmɔ afɔlei lɛ ji mumɔ ni werɛ eho ehe; tsui ní werɛ eho ehe ní tswiaa shi kɛ dɔlɛ lɛ, Nyɔŋmɔ, okpooŋ!” (Lala 51:4, 5, 7, 13, 19) Ani onuuu niŋmalɔ lɛ hejaramɔ lɛ he? Yɛ adesa ní yeee emuu sɛɛ lɛ, namɔ baanyɛ ajie tsuiŋ henumɔi ní tamɔ nɛkɛ kpo?

Mɛni Hewɔ Esa akɛ Aŋma Wolo ní Kɔɔ Gbɔmɛi Ahe?

11. Mɛɛ shihilɛ mli saji ní ba diɛŋtsɛ akɛwo Biblia lɛ mli kɛha “wɔ diɛŋtsɛ wɔhe nitsɔɔmɔ”?

11 Nɔ kroko hu yɛ ní haa anáa Biblia lɛ he miishɛɛ waa. Yɛ gbɛ̀i babaoo nɔ lɛ, eji wolo ní kɔɔ gbɔmɛi ahe—gbɔmɛi diɛŋtsɛ—mɛi ní sɔmɔɔ Nyɔŋmɔ kɛ mɛi ní sɔmɔɔɔ lɛ lɛ ahe. Wɔkaneɔ amɛ niiashikpamɔi, jaramɔ shihilɛi kɛ miishɛɛi ahe saji. Wɔnaa nɔ ni jɛ nibii ní amɛhala yɛ amɛshihilɛ mli lɛ mli kɛba. Akɛ saji nɛɛ fata he yɛ “wɔ diɛŋtsɛ wɔhe nitsɔɔmɔ hewɔ.” (Romabii 15:4) Yehowa tsɔɔ shihilɛ mli saji ní ba diɛŋtsɛ nɛɛ anɔ etsɔɔ wɔ nii yɛ gbɛ̀i ní saa wɔtsui he lɛ nɔ. Susumɔ nɔkwɛmɔnii komɛi ahe okwɛ.

12. Biblia mli saji ní kɔɔ adesai ní yeee anɔkwa lɛ ahe lɛ yeɔ ebuaa wɔ yɛ mɛɛ gbɛ nɔ?

12 Biblia lɛ gbaa wɔ gbɔmɛi ní yeee anɔkwa, efɔŋfeelɔi po, kɛ nɔ ni ba amɛnɔ lɛ he saji. Yɛ saji nɛɛ amli lɛ, wɔnaa bɔ ni amɛjie sui ní ehiii lɛ akpo lɛ, ni ehaa amɛ shishinumɔ feɔ mlɛo kɛhaa wɔ. Ákɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, mɛɛ famɔ ní kɔɔ anɔkwa ní ayeee he lɛ mli baanyɛ awa fe bɔ ni su nɛɛ he nɔkwɛmɔnɔ diɛŋtsɛ je kpo yɛ Yuda mli beni etsuɔ eyiŋtoo fɔŋ ní ji Yesu sɛɛgbɛ ní etsɔɔ lɛ he nii lɛ? (Mateo 26:14-16, 46-50; 27:3-10) Saji ní tamɔ enɛɛmɛi shɛɔ wɔtsui he yɛ gbɛ ní mɔɔ shi jogbaŋŋ nɔ, ni eyeɔ ebuaa wɔ ni wɔyooɔ sui ní yɔɔ nyaŋemɔ lɛ ni wɔtsiɔ wɔhe kɛjɛɔ he.

13. Biblia lɛ yeɔ ebuaa wɔ ni wɔnuɔ sui kpakpai ashishi yɛ mɛɛ gbɛ nɔ?

13 Biblia lɛ wieɔ Nyɔŋmɔ tsuji anɔkwafoi babaoo hu he. Wɔkaneɔ amɛ hetuu-kɛhamɔ kɛ amɛ anɔkwayeli lɛ he saji. Wɔnaa sui ní ehe hiaa ní wɔná bɔni afee ní wɔtsi wɔbɛŋkɛ Nyɔŋmɔ lɛ ahe nɔkwɛmɔnii kpakpai diɛŋtsɛ. Ŋɔɔ hemɔkɛyeli ákɛ nɔkwɛmɔnɔ. Biblia lɛ tsɔɔ wɔ hemɔkɛyeli shishi ni ekɛɔ wɔ bɔ ni ehe hiaa waa kɛji wɔɔsa Nyɔŋmɔ hiɛ lɛ. (Hebribii 11:1, 6) Shi hemɔkɛyeli kpojiemɔi ahe nɔkwɛmɔnii diɛŋtsɛ hu yɛ Biblia lɛ mli. Susumɔ hemɔkɛyeli ní Abraham jie lɛ kpo beni eka akɛ ekɛ Isak baashã afɔle lɛ he okwɛ. (1 Mose, yitso 22; Hebribii 11:17-19) Kɛtsɔ nɛkɛ saji nɛɛ anɔ lɛ, ehaa wiemɔ ni ji “hemɔkɛyeli” lɛ náa shishinumɔ ní mli lɛɛ, ni ehaa eshishinumɔ feɔ mlɛo. Kwɛ bɔ ni nilee yɔɔ mli akɛ jeee akɛ Yehowa woɔ wɔ ŋaa ní wɔná sui kpakpai kɛkɛ, shi moŋ ekɛ nɔkwɛmɔnii ní ba yɛ shihilɛ mli diɛŋtsɛ hu haa wɔ!

14, 15. Mɛni Biblia lɛ kɛɔ wɔ yɛ yoo ko ní ba sɔlemɔwe lɛ he, ni mɛni wɔkaseɔ yɛ Yehowa he kɛjɛɔ nɛkɛ sane nɛɛ mli?

14 Bei pii lɛ, shihilɛ mli saji diɛŋtsɛ ní wɔnaa yɛ Biblia lɛ mli lɛ tsɔɔ wɔ nɔ ko yɛ mɔ ni Yehowa ji lɛ he. Susumɔ nɔ ni wɔkaneɔ yɛ yoo ko ní Yesu na lɛ yɛ sɔlemɔtsu lɛ mli lɛ he lɛ he okwɛ. Beni Yesu tá shikatoohe lɛ masɛi lɛ, ena ní gbɔmɛi lɛ kɛ amɛ tooyeli miiwo tooyeli adeka lɛ mli. Niiatsɛmɛi babaoo ba, ni amɛha kɛjɛ “nɔ ni amɛná ni eteke nɔ lɛ” mli. Shi Yesu je gbɛ ekwɛ yoo okulafo ohiafo ko ní ba lɛ jogbaŋŋ. Enikeenii lɛ ji “leptoi enyɔ ni naa shiɔ tsaakpoo” pɛ. b No ji eshika fɛɛ ní eshwɛ ní eyɔɔ. Yesu, ní jie bɔ ni Yehowa susumɔ ji yɛ saji ahe lɛ kpo yɛ gbɛ ní eye emuu nɔ lɛ, kɛɛ akɛ: “Nɛkɛ okulafo ohiafo nɛɛ kɛ pii ewo mli fe mɛi fɛɛ ni kɛ eko ebawo shikatoohe lɛ mli lɛ.” Taakɛ nakai wiemɔi lɛ tsɔɔ lɛ, nɔ ni ekɛwo mli lɛ fá fe mɛi krokomɛi ní eshwɛ lɛ fɛɛ anɔ̃ lɛ ní abua naa.—Marko 12:41-44; Luka 21:1-4; Yohane 8:28.

15 Ani ejeee nɔ ni sa kadimɔ waa akɛ yɛ mɛi fɛɛ ní ba sɔlemɔwe lɛ nakai gbi lɛ ateŋ lɛ, yoo okulafo nɛɛ pɛ ji mɔ ni ahala ní atsĩ etã yɛ Biblia lɛ mli? Yehowa kɛ nɔkwɛmɔnɔ nɛɛ tsɔɔ wɔ akɛ eji Nyɔŋmɔ ní hiɛ sɔɔ nii. Enáa he miishɛɛ akɛ eeekpɛlɛ wɔ nikeenii ní jɛɔ wɔsusuma muu fɛɛ mli lɛ nɔ, ekɔɔɔ he eko bɔ ni amɛji kɛ́ akɛto nɔ ni mɛi krokomɛi nyɛɔ amɛhaa lɛ he. Gbɛ ko bɛ ní hi fe enɛ ní Yehowa baanyɛ ekɛtsu nii ní ekɛtsɔɔ wɔ anɔkwale ní haa mɔ tsui nyaa nɛɛ!

Nibii ní Akɛwoko Biblia lɛ Mli

16, 17. Anaa Yehowa nilee lɛ yɛ nibii ní ehala akɛ ehaŋ akɛwo e-Wiemɔ lɛ mli lɛ po mli yɛ mɛɛ gbɛ nɔ?

16 Kɛ́ oŋma osuɔlɔ ko wolo lɛ, husu yɛ nibii ní obaanyɛ oŋmala yɛ wolo lɛ mli lɛ he. No hewɔ lɛ okɛ nilee halaa nibii ní esa akɛ oŋmala. Nakai nɔŋŋ hu Yehowa hala akɛ ebaatsĩ aŋkroaŋkroi kɛ nifeemɔi komɛi atã yɛ e-Wiemɔ lɛ mli. Shi jeee be fɛɛ be Biblia lɛ tsɔɔ nɔ fɛɛ nɔ mli fitsofitso, yɛ nɛkɛ saji ní ekɛtsɔɔ bɔ ni nibii ba lɛ eha nɛɛ amli. (Yohane 21:25) Ákɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, kɛ́ Biblia lɛ wie bɔ ni Nyɔŋmɔ tsu kojomɔ ko he nii eha lɛ he lɛ, ekolɛ saji ní ewieɔ he lɛ haŋ wɔsanebimɔi lɛ fɛɛ ahetoo. Anaa Yehowa nilee lɛ yɛ nibii ní ehala akɛ ehaŋ akɛwo e-Wiemɔ lɛ mli lɛ po mli. Yɛ mɛɛ gbɛ nɔ?

17 Bɔ ni aŋma Biblia lɛ aha lɛ kaa nibii ní yɔɔ wɔtsui mli lɛ ekwɛɔ. Hebribii 4:12 lɛ kɛɔ akɛ: “Nyɔŋmɔ wiemɔ [loo, shɛɛ sane lɛ] hiɛ kã ni eyɛ hewalɛ ni enaa ba fe klante kɛ enaa ŋta fɛɛ, ni egbuɔ kɛboteɔ mli kɛyashi beyinɔ ni egbalaa susuma kɛ mumɔ lɛ . . . amli, ni eji tsuiiaŋ susumɔi kɛ jwɛŋmɔi lɛ akojolɔ.” Biblia shɛɛ sane lɛ gbuɔ kɛyaa shɔŋŋ, ni ejieɔ wɔ susumɔi kɛ kanyamɔi diɛŋtsɛ kpo. Bei pii lɛ, mɛi ní kaneɔ kɛ tsui ní wieɔ shiɔ nii veveeve lɛ kaneɔ saji komɛi ní otii ní baaha amɛtsui anyɔ amɛmli lɛ faaa yɛ mli bɔ ni amɛtaoɔ. Ekolɛ gbɔmɛi ní tamɔ nɛkɛ lɛ baawie ashi akɛ ani Yehowa yɛ suɔmɔ, kɛ nilee, ni eyeɔ jalɛ sane lɛɛlɛŋ hu lo.

18, 19. (a) Mɛni hewɔ esaaa ní egbaa wɔnaa kɛji Biblia mli sane pɔtɛɛ ko tée sanebimɔi ní wɔnaaa amɛ hetoo amrɔ nɔŋŋ lɛ ashi lɛ? (b) Mɛni he hiaa koni wɔnyɛ wɔnu Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ shishi, ni enɛ yeɔ Yehowa nilee kpele lɛ he odase yɛ mɛɛ gbɛ nɔ?

18 Nɔ ni tamɔɔɔ nakai lɛ, kɛ́ wɔkɛ tsui kpakpa diɛŋtsɛ kase Biblia lɛ jogbaŋŋ lɛ, ehaa wɔkaseɔ Yehowa he nii yɛ shishinumɔ mli ní Biblia muu lɛ fɛɛ wieɔ ehe yɛ lɛ naa. No hewɔ lɛ, kɛ́ sane pɔtɛɛ ko tée sanebimɔi komɛi ní wɔnáaa amɛ hetoo amrɔ nɔŋŋ lɛ ashi lɛ, wɔhaaa egba wɔnaa. Ákɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ: Kɛ́ wɔkɛ mfoniri agbo ko fãi ní futuɔ mɔ lɛ miitsara amɛhe lɛ, kɛjɛ shishijee lɛ, ekolɛ wɔnaŋ fã pɔtɛɛ ko, aloo wɔnaŋ bɔ ni fã ko tsaraa ekrokomɛi lɛ anɔ ehaa. Ni kɛlɛ, ekolɛ no mli lɛ wɔkɛ fãi ní fá bɔ ni sa etsara amɛhe momo, bɔ ni esa akɛ wɔnyɛ wɔna bɔ ni mfoniri muu lɛ su baafee aha. Nakai nɔŋŋ hu kɛ́ wɔmiikase Biblia lɛ, wɔbaleɔ Nyɔŋmɔ ní Yehowa ji lɛ he saji fiofio, ni ehaa mfoniri muu lɛ fɛɛ jeɔ kpo kwraa. Kɛji kɛjɛ shishijee lɛ wɔnuuu sane ko shishi loo wɔnaaa bɔ ni ekɛ Nyɔŋmɔ su lɛ yɔɔ tsakpaa po lɛ, Biblia lɛ ní wɔkase lɛ etsɔɔ wɔ Yehowa he saji ní fá fe bɔ ni sa momo, ní baanyɛ aye abua wɔ ní wɔna akɛ eji Nyɔŋmɔ ní yɔɔ suɔmɔ, ni ekwɛɛɛ mɛi ahiɛaŋ, ni eyeɔ jalɛ sane hu be fɛɛ be.

19 Belɛ, kɛ́ wɔɔnu Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ shishi lɛ, no lɛ esa akɛ wɔkane ní wɔkase kɛ tsui kpakpa kɛ jwɛŋmɔ ní mli kã shi faŋŋ. Ani enɛ yeee Yehowa nilee kpele lɛ he odase? Adesai ní le nii waa lɛ baanyɛ aŋmala woji ní “ŋaalɔi kɛ nilelɔi” pɛ baanyɛ anu shishi. Shi kɛ́ aaaŋma wolo ko ní mɛi ní yɔɔ tsuiŋ kanyamɔi kpakpai lɛ pɛ baanyɛ anu shishi lɛ—no lɛ ebiɔ Nyɔŋmɔ nilee lɛ pɛ!—Mateo 11:25.

Wolo ní “Nilee ní Anyɛɔ Akɛtsuɔ Nii” Yɔɔ Mli

20. Mɛni hewɔ Yehowa pɛ baanyɛ atsɔɔ wɔ gbɛ ní hi fe fɛɛ ní esa akɛ wɔtsɔ nɔ wɔhi shi lɛ, ni mɛni yɔɔ Biblia lɛ mli ní baanyɛ aye abua wɔ?

20 Yehowa tsɔɔ wɔ gbɛ ní hi fe fɛɛ ní esa akɛ wɔtsɔ nɔ wɔhi shi, yɛ e-Wiemɔ lɛ mli. Ákɛ wɔ-Bɔlɔ lɛ, ele wɔhiamɔ nii jogbaŋŋ fe bɔ ni wɔle. Ni adesai ashishijee hiamɔ nii—ní shwe ní wɔshweɔ ní wɔná suɔmɔ, ní wɔna miishɛɛ, ní wɔye omanye yɛ wɔkɛ mɛi krokomɛi ateŋ wekukpaa mli lɛ fata he lɛ—kã he eyɛ nakai nɔŋŋ. “Nilee ní anyɛɔ akɛtsuɔ nii” babaoo yɛ Biblia lɛ mli ní baanyɛ aye abua wɔ ní wɔshihilɛ afee nɔ ni shishinumɔ yɔɔ mli. (Abɛi 2:7, NW) Nikasemɔ wolo nɛɛ fã fɛɛ fã hiɛ yitso ko ní tsɔɔ gbɛ ní wɔɔtsɔ nɔ wɔkɛ Biblia ŋaawoo ní nilee yɔɔ mli lɛ atsu nii, shi nyɛhaa wɔsusua nɔkwɛmɔnɔ kome pɛ he yɛ biɛ wɔkwɛa.

21-23. Mɛɛ ŋaawoo ní nilee yɔɔ mli baanyɛ aye abua wɔ ní wɔkɛ mlifu akato wɔmli?

21 Ani oyɔse pɛŋ akɛ bei pii lɛ, gbɔmɛi ní hiɛɔ mɛi ahe mlifu mli ní amɛkɛtoɔ amɛmli lɛ yeɔ amɛ diɛŋtsɛ amɛhe awui? Mlifu ji jatsu ko ní tsii, ní atereɔ yɛ shihilɛ mli. Kɛ́ wɔlɛ mlifu lɛ, eyeɔ wɔsusumɔi anɔ, efiteɔ wɔ toiŋjɔlɛ, ni egbeɔ wɔ miishɛɛ. Jeŋ nilee mli nikasemɔi etsɔɔ akɛ mlifu ní akɛtoɔ lɛ haa tsui hela kɛ helai krokomɛi ní ehiii tsamɔ lɛ ahe oshara lɛ yaa hiɛ waa. Dani aaaná nɛkɛ jeŋ nilee mli nikasemɔi nɛɛ, no mli lɛ Biblia lɛ kɛ nilee ewie jeeŋmɔ akɛ: “Ha mlifu sɛɛ afo ní oshɛ́ mlila ofɔ̃.” (Lala 37:8) Shi mɛɛ gbɛ nɔ wɔɔtsɔ wɔfee nakai?

22 Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ kɛ ŋaawoo ní nilee yɔɔ mli nɛɛ haa akɛ: “Gbɔmɔ ni yɔɔ jwɛŋmɔ lɛ, emli fũuu mra, ni ehiɛ ni ekuɔ efɔ̃ɔ nɔtɔmɔ nɔ lɛ, ehiɛnyam ni.” (Abɛi 19:11) Sɛɛyoomɔ ji nyɛmɔ ní haa anyɛɔ anaa nibii kɛtekeɔ hiɛaŋhiɛaŋ nɔ̃, ní akwɛɔ nii kɛtekeɔ nɔ ni yɔɔ faŋŋ lɛ hu. Sɛɛyoomɔ haa wɔnáa sane shishinumɔ, ejaakɛ ebaanyɛ eye ebua wɔ ní wɔyoo nɔ hewɔ ní mɔ kroko ko wie loo efee nii yɛ gbɛ ko nɔ lɛ. Mɔdɛŋ ní wɔɔbɔ ní wɔnu ekanyamɔi, ehenumɔi, kɛ eshihilɛi diɛŋtsɛ ashishi lɛ baanyɛ aye abua wɔ ní wɔŋmɛɛ susumɔ kɛ henumɔi fɔji ní ekolɛ wɔɔná yɛ ehe lɛ ahe.

23 Ŋaawoo kroko nɛɛ hu yɛ Biblia lɛ mli, akɛ: “Nyɛnanaa nyɛhaa nyɛhe ni nyɛkɛfafaa nyɛhe.” (Kolosebii 3:13) Wiemɔ ni ji “nyɛnanaa nyɛhaa nyɛhe” lɛ tsɔɔ wɔtsui shi ní wɔɔto wɔha mɛi krokomɛi, ní wɔŋmɛ subaŋi komɛi ní ekolɛ ewoɔ wɔmlila lɛ agbɛ. Tsuishitoo ní tamɔ nɛkɛ baanyɛ aye abua wɔ ní wɔkɛ mlifu bibii akawo wɔmli. “Nyɛkɛfafaa nyɛhe” lɛ hiɛ jwɛŋmɔ ní tsɔɔ mlifu he ŋmɛɛmɔ. Wɔ-Nyɔŋmɔ ní yɔɔ nilee lɛ le akɛ esa akɛ wɔkɛ mɛi krokomɛi ahe ake amɛ kɛji nɔdaamɔ nɔ kpakpa yɛ kɛha nakai feemɔ. Enɛ jeee kɛha amɛ sɛɛnamɔ pɛ kɛkɛ, shi moŋ kɛha wɔ diɛŋtsɛ wɔjwɛŋmɔ kɛ tsuiŋ toiŋjɔlɛ namɔ hu. (Luka 17:3, 4) Kwɛ nilee ní anaa yɛ Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ mli!

24. Kɛ́ wɔha wɔshihilɛi kɛ ŋwɛi nilee kpã gbee lɛ, mɛni jɛɔ mli baa?

24 Yehowa suɔmɔ ní husu bɛ he, ní tsirɛ lɛ lɛ hewɔ lɛ, esumɔ akɛ ekɛ wɔ agba sane. Ehala gbɛ ní hi fe fɛɛ—ní ji “wolo” ní aŋma, ni eha adesai niŋmalɔi ŋmala yɛ mumɔ krɔŋkrɔŋ lɛ kudɔmɔ shishi. Enɛ hewɔ lɛ, anaa Yehowa diɛŋtsɛ nilee yɛ ebaafai lɛ amli. Nɛkɛ nilee nɛɛ, “anɔkwa sɔŋŋ ni.” (Lala 93:5) Yɛ be mli ní wɔhaa wɔshihilɛ kɛ no kpãa gbee ní wɔgbaa mɛi krokomɛi hu lɛ, ehaa wɔ diɛŋtsɛ wɔtsiɔ wɔbɛŋkɛɔ wɔ-Nyɔŋmɔ ní yɔɔ nilee ní fe fɛɛ lɛ. Yɛ yitso ní nyiɛ sɛɛ lɛ mli lɛ, wɔbaasusu Yehowa nilee ní kwɛɔ nii kɛyaa shɔŋŋ lɛ he nɔkwɛmɔnɔ kroko hu ní sa kadimɔ waa he: no ji nyɛmɔ ní enyɛɔ egbaa nɔ ni baaba wɔsɛɛ ní ehaa eyiŋtoo baa mli hu lɛ.

a Ákɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, David, ni ji tookwɛlɔ lɛ, kɛ nɔkwɛmɔnii ní jɛ kooloi akwɛmɔ shihilɛ mli tsu nii. (Lala 23) Mateo, mɔ ni tsu nii ákɛ toohelɔ lɛ, wie yibɔi kɛ shika fálɛ he shii abɔ. (Mateo 17:27; 26:15; 27:3) Luka, ni ji tsofatsɛ lɛ, kɛ wiemɔi ní tsɔɔ akɛ ele tsofafeemɔ he nii tsu nii.—Luka 4:38; 14:2; 16:20.

b Kaplɛji nɛɛ eko fɛɛ eko jara ji lepto, ni ji Yudafoi lɛ akaplɛ bibioo fe fɛɛ ní ayeɔ yɛ nakai beaŋ lɛ. Leptoi enyɔ lɛ ajara ji gbi kome nyɔmɔwoo mlijaa 64 mli 1. Nɛkɛ kaplɛji enyɔ nɛɛ nyɛɛɛ ahe aflimata, ni ji loofɔlɔ ní ayeɔ, ní jara waaa fe fɛɛ kɛha ohiafoi lɛ, ekome po.