1, 2. Le i “mukanda’ka” witulembele Yehova, ne mwanda waka?

 LE UKIVULUKILE kitatyi kyowatambwile mukanda utamba kudi mulunda nobe ushikatanga kulampe? Mu bintu bituletelanga nsangaji mivule mudi ne mukanda utamba kudi muntu otusenswe. Tusangalanga pa kwivwana’mba udi biyampe, pa kuyuka myanda imutene, ne byalanga kulonga. Kwisamba uno muswelo kutyityijanga bulunda, nansha shi udi kulampe.

² Le penepo, i bika bibwanya kwituletela nsangaji mivule kupita kutambula musapu witulembele Leza otuswele? Yehova udi pamo bwa aye mwitulembele “mukanda”—Kinenwa kyandi, Bible. I mwitulombole’mo mwaikadile, bintu byalongele, ne byalanga kulonga, ne bikwabokwabo. Yehova i mwitupe Kinenwa kyandi mwanda usakanga tumufwene. Leza wetu wa tunangu tonso i mutonge muswelo muyampe wa kwisamba netu. Muswelo ulembelwe Bible ne myanda idi’mo, ulombola tunangu ketudingakanibwapo nato.

3. Yehova wāpele Mosesa Bijila muswelo’ka?

³ Bamo babwanya kwiipangula amba, ‘Mwanda waka Yehova kāingidijepo muswelo utulumukwa wa kwisamba na bantu, kimfwa, beivwanina diwi dyandi ditamba mūlu?’ Na bubine, Yehova wēsambile kitatyi kimo momwa mūlu kupityila ku bamwikeulu. Ye mwaālongele pa kupa Isalela Bijila. (Ngalatea 3:19) Diwi ditamba mūlu dyādi dileta moyo, dyālengeja bene Isalela ke balombe Yehova aleke kwisamba nabo, poso kupityila kudi Mosesa. (Divilu 20:18-20) Bino Bijila byādi na mbila kubwipi kwa 600, byāpelwe Mosesa ku kanwa, kishima na kishima.

4. Shintulula mwanda waka kwisambulwila myanda ku kanwa kewādipo wa kwikala muswelo muyampe wa kupa bantu bijila bya Leza.

 ⁴ Ino, le byādi bya kwikala namani shi Bijila kebyāsonekelwepo? Le Mosesa wādi wa kuvuluka binenwa byonso byādi mu bijila ne kwibisapwila muzo onso pampikwa kwitupa? Le nkongo yālondele’ko nayo? Le yādi ya kukulupila mu binenwa bya ku kanwa bitupu? Uno kewādipo wa kwikala muswelo muyampe wa kwisambulwila bijila bya Leza. Langa’po bidi shi wadi wa kusambulula mwanda ku bantu palapala na kusapwila’o muntu mubajinji penepa nandi wasapwila umulonda enka nabya kufika ne ku mfulo. Musapu wa muntu wa mfulo ukekala mwishile’ko na mubajinji. Binenwa bya mu Bijila bya Leza byādi nankyo bya kushinta.

5, 6. Le Yehova wāsoñenye Mosesa alonge bika na binenwa Byandi, ne mwanda waka i dyese kotudi pa kwikala na Kinenwa kya Yehova kilembe?

⁵ Yehova wāsakile na tunangu binenwa byandi bisonekwe. Wāsoñenye Mosesa amba: “Lemba ino myanda ino’i, mwanda mungya ino myanda ino’i, nasamba kipwano nobe ne na Isalela.” (Divilu 34:27) Po pāshilwile kulembwa Bible, mu 1513 K.K.K. Kintu kya myaka 1 610, Yehova “wēsambile divule dine ne mu miswelo mivule” na bantu kubwipi kwa 40 bālembele Bible. (Bahebelu 1:1) Umbula bwa myaka, batentudi bepāne balongele bukomo bwa kutentula pampikwa kwitupa mwanda wa kulama Bisonekwa.—Ezela 7:6; Ñimbo ya Mitōto 45:1.

⁶ Na bubine Yehova i mwitwesele pa kwisamba netu kupityila ku bilembwa. Le kashā kwatambwile mukanda omona bu wa bulēme bininge—padi wakusengele—penepa weulama mwa kutangila’o monka kyaba ne kyaba? Mo mwikadile ne “mukanda” witutumine Yehova. Yehova byaālembeje binenwa byandi, o mwanda tubwanya kwibitanga kitatyi ne kitatyi ne kulangulukila pa byobitusapwila. (Ñimbo  ya Mitōto 1:2) Tubwanya “kusengwa na Bisonekwa” kitatyi kyonso kyotusakilwa.—Bene Loma 15:4.

7. Le tunangu twa Yehova i tumweke namani pa kwingidija bantu balembe Bible?

⁷ Yehova, na tunangu twandi, wāingidije bantu pa kulemba Bible. Tala bidi: Shi Yehova wāingidije bamwikeulu pa kulemba Bible, le wādi wa kwitusangaja na mwaetusangeja’mu? Na bubine, bamwikeulu bādi ba kumwekeja Yehova mungya buyuki bwabo bwa peulu, kulombola mobepānine kwadi, ne kunena myanda ya bengidi ba Leza ba kikōkeji ba pano panshi. Ino le twādi ba kwivwanija byobya binenene bipangwa bibwaninine bya ku mushipiditu, bidi na buyuki, bwino ne bukomo bupite bwetu kulampe?—Bahebelu 2:6, 7.

8. I muswelo’ka wāpelwe balembi ba Bible lupusa lwa kwingidija ñeni yabo? (Tala ne kunshi kwa dyani.)

⁸ Yehova pa kutonga bantu balembe Bible, wētupele kyokya kyotusakilwa—myanda ‘isonekejibwe na mushipiditu wa Leza’ ayo’ko na muneneno wa bantu. (2 Temote 3:16) Le wālongele namani? Divule dine, wālekele balembi bengidije ñeni yabo pa kutonga “binenwa bisangaja ne kulemba binenwa byoloke bya bubine.” (Musapudi 12:10, 11) Kino kyo kikadile Bible na milembelo palapala; milembelo ilombola bibidiji ne ngikadilo ya balembi. a Ino, bano bana-balume “besambile bya kwa Leza monka mobadi baludikilwa na mushipiditu ujila.” (2 Petelo 1:21) Nanshi, balupwile na bubine “kinenwa kya Leza.”—1 Bene Tesalonika 2:13

9, 10. Mwanda waka kwingidija bantu balembe Bible i kumulengeje ekale utenga mutyima ne usangaja?

⁹ Kwingidija bantu basoneke Bible i kumulengeje ekale utenga  mutyima kadi usangaja. Balembi bandi i bantu’nka bwa batwe. Byobādi bampikwa kubwaninina, bātenwe na matompo ne makambakano pamo bwa etu. Kyaba kimo, bāpelwe mushipiditu wa Yehova mwanda wa kulemba myanda ya mwiivwanino wabo ne bikoleja byabo. (2 Bene Kodinda 12:7-10) O mwanda bālembele bishima na kwitela abo bene, kintu kekyādipo kya kulonga bamwikeulu.

¹⁰ Tala kimfwa Davida Mulopwe wa Isalela. Pa kupwa kulonga bubi bukatampe, Davida wābundile mutōto umo mwaāpungulwile mutyima wandi, ulomba Leza amufwile lusa. Wāsonekele amba: “Ntōkeje ku bubi bwami. Mwanda ndyukile biyampe kujilula kwami, kadi bubi bwami budi nyeke ku meso ami. Tala! Nabutwilwe na mambo, kadi mama wañimite mu bubi. Kokansonsolola ku meso obe; Kadi kokantalula mushipiditu obe ujila. Bitapwa bisangaja Leza i mushipiditu mutyumuke; Mutyima mutyumuke ne musonsakane, abe Leza, kukewelapo.” (Ñimbo ya Mitōto 51:2, 3, 5, 11, 17) Le ubamone njia ya mulembi? Le muntu mubwaninine wādi ubwanya kulupula namino njia yandi ya ku mutyima?

11. I bimfwa’ka bya bine bitwejibwe mu Bible “mwanda wa kwitufundija”?

¹¹ Kudi kintu kikwabo kilengeja Bible ekale usangaja. Myanda mivule idi’mo i itala bantu—bantu bāikele’ko—boba bāingidile Leza ne boba kebādipo bamwingidila. Tutanga’mo myanda yēbatene, bikoleja ne nsangaji. Tutana’mo ne bipa byālupukile ku butongi bwabo. Ino myanda yātwejibwe’mo “mwanda wa kwitufundija.” (Bene Loma 15:4) Kupityila ku bino bimfwa bya bine, Yehova witufundijanga mu muswelo utenga mutyima. Tala bidi bimfwa bimo.

12. Nsekununi ya mu Bible ya bantu ba kubulwa kikōkeji itukwashanga muswelo’ka?

¹² Bible witusapwila myanda ya bantu bampikwa kikōkeji, enka ne babi, ne bintu byēbafikile. Mu ino nsekununi, mudi bimfwa bya bantu bālombwele ngikadilo mibi, bilengeja ikale  ipēla kwivwanija. Kimfwa, le i musoñanya’ka upeleja kubulwa kikōkeji otwadi ba kwivwanija biyampe shi kekwāmwekelepo mu būmi bwa Yudasa pa kwaba Yesu? (Mateo 26:14-16, 46-50; 27:3-10) Nsekununi pamo bwa ino iteñanga mutyima wetu bininge, itukwasha tujingulule ngikadilo mibi ne kwiinyema.

13. Le Bible witukwashanga namani twivwanije ngikadilo isangaja?

¹³ Kadi Bible wisambanga myanda ya bengidi ba Leza ba kikōkeji. Tutanga myanda ya kwipāna kwabo ne kikōkeji kyabo. Tumonanga bimfwa bya bine bya ngikadilo yotufwaninwe kutamija pa kufwena kudi Leza. Tala bidi kimfwa, lwitabijo. Bible ushintulula ne kwitulombola mvubu yalo shi tusaka kusangaja Leza. (Bahebelu 11:1, 6) Ino, mu Bible mudi ne bimfwa bikankamika bya bantu bālombwele lwitabijo. Langulukila pa kimfwa kya lwitabijo lwālombwele Abalahama paātompele kulambula Izake. (Ngalwilo, shapita 22; Bahebelu 11:17-19) Mu ino nsekununi, kishima “lwitabijo” kibabweja’ko buluji bukwabo kadi kibapēla kwivwana. Bine, i kintu kya tunangu Yehova pa kwitusoñanya tutamije ngikadilo isangaja ne kwitupa bimfwa bya bantu bālombwele’yo!

14, 15. Le Bible witulombola bika pa mwana-mukaji umo wāile ku tempelo, ne i ñeni’ka yotuboila padi Yehova kupityila ku ino nsekununi?

¹⁴ Nsekununi ya bine idi mu Bible itufundijanga divule bintu kampanda pa mwikadile Yehova. Tala bidi byotutanga pa mwana-mukaji umo obāmwene kudi Yesu mu tempelo. Yesu paādi ushikete pabwipi na kilambwilo, wādi utala bantu bela’mo byabuntu byabo. Bampeta bavule bāile, baela “bya musubu byabo.” Ino Yesu wābambila meso sō padi mwana-mukaji wa kishala mulanda. Aye wālambwile’tu “tubityele tubidi twa bulēme butyetye bininge.” b Lo lupeto lonso lwaādi nalo.  Yesu, mwine wāmwekeje mu muswelo mubwaninine mumweno wa Yehova pa uno mwanda, wānenene amba: “Uno mukaji wa kishala mulanda waela’mo kutabuka bonso baela lupeto mu bilambwilo.” Kukwatañana na bino binenwa, wāelele’mo bivule kupita bantu bonso.—Mako 12:41-44; Luka 21:1-4; Yoano 8:28.

¹⁵ Le ke kintu’po kya kutendelwa pa kutela uno mukaji wa kishala mu Bible mu bantu bonso bāile ku tempelo dyodya difuku? Yehova witufundija kupityila ku kino kimfwa amba i Leza usangelanga byotulonga. Witabijanga na nsangaji byabuntu byotupāna na muya onso, nansha shi kebifikilepo pa byobya bibwanya kupāna bakwabo. Bine, Yehova kādipo wa kumona muswelo muyampe wa kwitufundija buno bubine butenga mutyima kupita uno!

16, 17. Tunangu twa Yehova i tumweke namani enka ne mu bintu byatongele kutalula mu Kinenwa kyandi?

¹⁶ Shi kolembela mulunda nobe mukanda, kudi bintu bimo byokukalembepo. Ukengidija manwa pa kutonga bya kulemba. Yehova nandi mo monka, wātongele kutela bantu bamo ne myanda imo mu Kinenwa kyandi. Inoko, Bible kanenenepo kamo ne kamo mu mānga. (Yoano 21:25) Kimfwa, kitatyi kisambila Bible pa butyibi bwa Leza, myanda idi’mo padi keikalondololapo kipangujo kyo-kyonso. Tunangu twa Yehova i tumweke enka ne mu byobya byatongele kutalula mu Kinenwa kyandi. Namani?

¹⁷ Muswelo ulembelwe Bible witukwashanga tujingulule byobya bidi mu mutyima wetu. Bahebelu 4:12 unena’mba: “Kinenwa [nansha musapu] kya Leza i kyūmi kadi kidi na bukomo, kidi na bui kutabuka kipete kya bui kubidi kadi kisabanga enka ne byokyabanya muya ne mushipiditu . . . kadi kibwanya kujingulula milangwe ne mifwatakanyo ya mutyima.” Musapu wa mu Bible utwelanga bininge, usokola milangwe yetu minemine ne kukanina  kwetu kwa mutyima. Boba batanga Bible na mutyima wa lupata bakukalanga divule pa nsekununi imo keidipo na myanda yonso yobasaka. Bano bantu babwanya’nka ne kwiipangula shi Yehova i wa buswe, wa tunangu ne moloke.

18, 19. (a) Mwanda waka ketufwaninwepo kuvutakanibwa ñeni shi nsekununi imo ya mu Bible ikolomona bipangujo bikomo kulondolola? (b) Le i bika bisakibwa pa kwivwanija Kinenwa kya Leza, ne kino kilombola namani bukatampe bwa tunangu twa Yehova?

¹⁸ Inoko, shi twifunde Bible na katentekeji ne na mutyima umo, tukayukidija Yehova monka mwitulombwela’ye Bible ense mutuntulu. Nanshi, ketupuakanibwangapo shi myanda imo ibakolomona bipangujo byoketubwanyapo kutana malondololo kiponka na ponka. Tulete kimfwa: Pa kusambakanya pamo kipungwa kikutakane, padi ketubwanyapo dibajinji kutana kipindi kampanda nansha kuyuka muswelo wa kulunga kipindi kamukaya. Inoko, tubwanya padi kukongakanya biyampe kipindi ne kipindi mwanda wa kujingulula mufwaninwe kwikadila kyonso kituntulu. Muswelo umo onka, shi twifunda Bible, tukayuka bityebitye mwikadile Yehova Leza. Nansha shi ketubwanyapo dibajinji kwivwanija myanda kampanda nansha kumona moishintulwila ngikadila ya Leza, kifundwa kyetu kya Bible ke kitufundije kala bivule bitala padi Yehova bitukwasha tuyuke amba i Leza wa buswe, muyampe ne moloke.

¹⁹ Nanshi, pa kwivwanija Kinenwa kya Leza, tufwaninwe kwikitanga ne kwifunda’kyo na mutyima umo pampikwa mfwatakani. Le kino kekilombolapo bukatampe bwa tunangu twa Yehova? Bantu ba ñeni babwanya kulemba bitabo bibwanya kwivwana enka “ba tunangu ne bafunde.” Ino kulembeja dibuku dibwanya kwivwana enka boba badi na kukanina kwa mutyima koloke—i kintu kilomba tunangu twa Leza!—Mateo 11:25.

20. Mwanda waka Yehova kete ye ufwaninwe kwitusapwila mwa kwikadila, ne i bika bidi mu Bible bibwanya kwitukwasha?

²⁰ Yehova witusapwila mu Kinenwa kyandi mwa kwikadila. Byadi Umpangi, uyukile biyampe bisakibwa byetu kwitupita. Kadi bisakibwa bya kyalwilo bya bantu—kimfwa kusaka kuswedibwa, kutana nsangaji, kwikala na bulunda buyampe—kebyashintyile. Bible udi na “tunangu twa kamweno” ibwanya kwitukwasha twikale na būmi buyampe. (Nkindi 2:7) Kipindi ne kipindi kya kino kitabo kidi na shapita ulombola muswelo otubwanya kwingidija madingi a tunangu a mu Bible, ino lekai bidi tubandaule kimfwa kimo.

21-23. Le i madingi’ka a tunangu aketukwasha tuleke kulama bulobo ne nsungu?

²¹ Le kodi mujingulule amba bantu balama kiji ne kwikala na nsungu besanshijanga divule abo bene? Nsungu i kiselwa kilēma bininge. Shi tutamije’yo, yonanga milangwe yetu, itwiba ndoe ne kwitujimijija nsangaji. Bwifundi bwa sianse bulombola amba kwikala na bulobo kubwanya kuvudija byaka bya misongo ya mutyima ne kuleta misongo keipu. Tamba kala, buno bwifundi bwa sianse kebwaikele’ko, Bible wānenene na tunangu amba: “Leka bulobo ne bukalabale.” (Ñimbo ya Mitōto 37:8) Le tukebuleka namani?

²² Kinenwa kya Leza kitupa ano madingi a tunangu amba: “Bujinguludi bwa muntu bine butalajanga bulobo bwandi, kadi kusūla kilubo i buya kwadi” (Nkindi 19:11) Bujinguludi i kumona kulampe, kupita mumwekela kintu panja. Bujinguludi butamijanga buyuki, mwanda bubwanya kwitukwasha tujingulule mwanda waka muntu mukwabo wisamba nansha kulonga bintu mu muswelo kampanda. Kulonga bukomo bwa kujingulula kukanina kwandi kwa mutyima kwa bine, milangwe ne ngikadilo yadi’mo, kuketukwasha tufundule mifwatakanyo mibi padi.

²³ Bible udi kadi na ano madingi makwabo a amba: “Endelelai kwitūkijija mityima banwe bene na bene ne kwilekela  na mutyima umo.” (Bene Kolose 3:13) Bishima “Endelelai kwitūkijija mityima banwe bene na bene” bilombola kwibalekela ngikadila yotumona bu itusanshija. Kuno kwitūkijija mutyima kubwanya kwitukwasha tuleke kutamija kiji kibikibi. “Kwilekela” i kuleka kulama kiji. Leza wetu wa tunangu uyukile amba tufwaninwe kulekela bakwetu shi kudi bubinga bwendele’mo. Ke enkapo pa mwanda wa kamweno ka bakwetu kete, ino i ne mwanda wa ndoe yetu ya mutyima. (Luka 17:3, 4) Bine, tuno shato to tunangu tudi mu Kinenwa kya Leza!

24. Le i bika bikalupuka’ko shi twiendeje mungya tunangu twa Leza?

²⁴ Yehova pa kutononwa na buswe bwandi kebudi mpwilo, wasakile kwisamba netu. Wātongele muswelo muyampe wa kwisamba netu—“mukanda” mulembwe na bantu baludikwa na mushipiditu ujila. Penepa tunangu twa Yehova tubamweka mu ano mapaje malembe. Tuno tunangu i ‘tukulupilwa binebine.’ (Ñimbo ya Mitōto 93:5) Shi twiendeje mungya tunangu tudi’mo ne kusapwila’to bakwetu, tukafwena kudi Leza wetu wa tunangu tonso. Mu shapita ulonda’ko, tusa kwisambila pa bimfwa bya kutendelwa bya tunangu twa Yehova twa kumona kulampe: bukomo bwandi bwa kulaa bintu bya kumeso ne kufikidija mpango yandi.