1, 2. En barua mane ma Jehova ondikonwa, to ang’o momiyo ondikonwa baruano?

DONGE ijawinjo maber ahinya ka osiepni modak mabor ooroni barua? En adier ni barua ma osiepni migeno ondikoni miyo ibedo mamor ahinya. Ng’ato bedo mamor winjo kaka osiepne dhi, ng’eyo gik ma timore e ngimane, kata ng’eyo chenro ma osiepne nigo. Barua ma kamano miyo joma ogenore winjo ni gin machiegni kata obedo ni ng’ato odak mabor gi nyawadgi.

² Ka barua mowuok kuom osiepwa ema morowa ahinya, donge wanyalo bedo mamor moloyo ka wayudo barua mowuok kuom Nyasachwa mwahero? E yo moro, wanyalo wacho ni Jehova ondikonwa barua. Baruano en Wachne ma en Muma. E i Muma, ofwenyonwa kite, onyisowa gik mosetimo, gik modwaro timo, kod weche mamoko mang’eny. Jehova omiyowa Muma mondo wabed machiegni kode. Nyasachwa mariek chuth ne oyiero yo maberie moloyo mar wuoyo kodwa. Yo ma ondikgo Muma kod weche mantie e iye nyiso riekone matamre gi nono.

3. Jehova nomiyo Musa Chik e yo mane?

³ Jomoko nyalo penjore ni, ‘Ang’o momiyo Jehova ne ok oyiero wuoyo gi dhano e yor hono kotiyo gi dwol mowuok e polo?’ Kuom adier, nitie kinde mopogore opogore ma Jehova nowuoyoe gi dhano ka en e polo kotiyo gi malaike. Kuom ranyisi, notimo kamano kane omiyo Jo-Israel Chik kotiyo gi malaika. (Jo Galatia 3:19) Dwol ma ne owuok e polono ne en dwol malich miwuoro. Dwolno ne obwogo Jo-Israel ma gikwayo ni Jehova kik wuo kodgi achiel kachiel, to owuo  gi Musa mondo Musa ema okelnegi wach. (Wuok 20:18-20) Omiyo, Chik Musa ma ne oting’o chike matindo tindo 600, nochiw kokalo kuom malaika.

4. Ler ane gimomiyo kowo wach gi dhok ne ok nyal bedo yo migeno mar puonjo tieng’ ka tieng’ chik Nyasaye.

⁴ Dine obedo nade kapo ni ne ok ondik Chikno piny? Be Musa ne nyalo paro maber weche duto ma ne onyise mochwe onyis Jo-Israel wechego kaka ne gin maok oboth kendo maok oweyo oko kata mana wach achiel? To nade tienge ma ne dhi luwo, ne gidhi puonjore weche mag Chik Musa mana kuom winjo weche mikowo gi dhok? Mano ne ok nyal bedo yo migeno mar puonjo ji chike Nyasaye. Par ane gima nyalo timore kapo ni iriedo ji bwora e lain kae to inyiso ng’at mokwongo sigana moro mondo en be onyis ng’at maluwe siganano, kendo ikowo siganano kamano kamano nyaka giko lain. Ka siganano ochopo tung’, donge ibiro yudo ni ng’at mogik wacho gima opogore ahinya gi gima ne okwong wachi? Nyasaye ne ok oweyo gima kamano otimre ne Chik Musa.

5, 6. Jehova nochiko Musa mondo otim ang’o gi weche ma ne omiye, to ang’o momiyo en gweth maduong’ bedo gi Wach Jehova mondiki?

⁵ Jehova ne onyiso rieko kuom chiko mondo ondik chikene. Nochiko Musa kama: “Ndiki wechegi: nimar asetimo muma kodi kendo kod Israel.” (Wuok 34:27) Nowacho mano e higa mar 1513 kapok onyuol Yesu, kendo mano e higa ma ndiko Muma nochakoree. Kuom higni 1,610 ma ne oluwo, Jehova “ne wuoyo . . . e yore mang’eny kendo mopogore” kotiyo gi jondiko ma dirom 40 e ndiko Muma. (Jo Hibrania 1:1) E kindego, joma ne kopo ndikogo ne timo kamano adimba mondo kik gimed kata kik gigol wach moro amora e Muma.—Ezra 7:6; Zaburi 45:1.

⁶ Jehova osemiyowa gweth makende kuom ndikonwa Wachne piny. Nyalo bedo ni isegayudo barua ma ne omori ahinya kendo ne ikano baruano mondo isome kinde ka kinde nikech  noting’o weche mabeyo ma ne jiwi. Mano be e kaka barua ma Jehova ondikonwa chalo. Nikech Jehova ondikonwa wechene piny, wanyalo somogi pile kendo paro matut kuomgi. (Zaburi 1:2) Wanyalo yudo jip kata “hoch mar ndikogo” sa moro amoro ma wadwaro.—Jo Rumi 15:4.

7. Ere kaka waneno rieko mar Nyasaye kuom tiyo gi dhano e ndiko Muma?

⁷ Jehova ne otiyo gi rieko kuom tiyo gi dhano e ndiko Muma. Par ane wachni: Kapo ni Jehova dine otiyo gi malaike e ndiko Muma, be weche Muma dine ochopo e chunywa kaka gitimo sani? En adier ni malaike dine opako Jehova e okang’ ma malo moloyo nikech gihingo dhano. Ne ginyalo nyiso Nyasaye kaka gichiworene, kendo ne ginyalo nyiso Nyasaye gik ma jotichne me piny timo. To kuom adier, be weche mondik gi malaike maonge richo, ma ng’eyogi, lonygi, kendo tekogi ohingo marwa mabor ne nyalo chopo e chunywa kaka weche ma dhano wadwa ema ondiko? Ooyo.—Jo Hibrania 2:6, 7.

8. Ne omi jondik Muma thuolo mar tiyo gi riekogi e yo mane? (Ne weche moler piny bende.)

⁸ Nikech Jehova ne otiyo gi dhano, weche mayudore e Muma donjonwa maber kata obedo ni ‘giwuok kuom much Nyasaye.’ (2 Timotheo 3:16) Ere kaka Nyasaye nomiyo mano onyalore? Kinde mang’eny nenore ni Jehova ne oweyo mondo jondiko oti gi pachgi e yiero “weche ma ji morgo, kod weche mondik kare, . . . weche mag adiera.” (Eklesiastes 12:10, 11) Ma e momiyo buge mag Muma ondik e yore mopogore opogore nikech kit joma ne ondikogi ne ok chal kendo ne gipon mopogore opogore. * Kata kamano, jogo ‘ne wacho wach  moa kuom Nyasaye, kaka roho maler ne telonegi.’ (2 Petro 1:21) Nikech mano, weche ma ne gindiko gin “Wach Nyasaye adier.”—1 Jo Thessalonika 2:13.

9, 10. Ang’o momiyo bedo ni ne oti gi dhano e ndiko Muma miyo Muma morowa ahinya kendo chopo e chunywa?

⁹ Bedo ni Nyasaye ne otiyo gi dhano e ndiko Muma miyo Muma chopo e chunywa kendo morowa ahinya. Jondikogo ne gin dhano mana kaka wan. Nikech ne gin joma orem, ne giromo gi tembe kod pek machalo gi magwa. Kinde moko, roho mar Jehova ne telonegi mondo gindik kaka ne giwinjo e chunygi kendo gindik pek ma ne giromogo. (2 Jo Korintho 12:7-10) Omiyo, ne gindiko weche ma gin giwegi ne gikaloe kaka dhano morem, gima malaika ok nyal timo.

¹⁰ Kaw ane ranyisi mar Daudi Ruodh Israel. Bang’ timo richo moko madongo, Daudi ne ondiko wer ma ne oolonego Jehova chunye kosaye mondo owene richone. Ne ondiko kama: “Pwodha kuom kethona. Nimar ahulo timbena masebayogo; kendo wiya ok wil gi kethona ndalo duto. Ne, nochweya e richo; kendo mama nomako ichna e richo. Kik iwita aa e nyimi; kendo kik igol kuoma roho mari maler. Gir misango ma Nyasaye odwaro en mana chuny motur; chuny motur kendo moregore, A Nyasaye, ok nicha.” (Zaburi 51:2, 3, 5, 11, 17) Donge inyalo winjo kaka chuny Daudi ne chandore? Kuom adier, dhano monyuol e richo ema ne nyalo wacho weche ma mulo chuny kaka mago.

11. Gin ranyisi machalo nade mayudore e Muma mondik “mondo wapuonjrego”?

¹¹ Nitiere gimachielo mamiyo Muma chopo e chunywa. Thothne, Muma wuoyo e wi ji kaka wan—joma ne tiyo ne Nyasaye kod ma ne ok tine. Wasomo e wi gik ma ne gikaloe e ngimagi, pek ma ne giyudo, kod kinde ma ne gimor. Waneno bende kaka ngimagi ne odhi maber kata marach nikech yiero ma ne gitimo. Weche ma kamago ne ondik “mondo wapuonjrego.” (Jo Rumi 15:4) Kokalo kuom ranyisi kaka mago,  Jehova puonjowa e yo ma chopo e chunywa. Ne ane ranyisi moko.

12. Sigendni mayudore e Muma mag joma ne ok owinjo Nyasaye konyowa e yo mane?

¹² Muma wuoyo e wi joma richo kata joma ne otamore tiyo ne Nyasaye kaachiel gi gik ma ne otimorenegi. Timbegigo nyiso kido maricho ma ne gin-go kendo mano miyo bedonwa mayot ng’eyo tiend kidogo. Kuom ranyisi, kata obedo ni Muma kwerowa ni kik wabed jo andhoga, donge somo kaka Judas ne ondhogo Yesu miyo waneno e yo maler chuth kaka bedo ja andhoga en gima rach ahinya? (Mathayo 26:14-16, 46-50; 27:3-10) Sigendni kaka magi chopo e chunywa e yo maber moloyo kendo gikonyowa fwenyo kido maricho mi wakwed kidogo.

13. Muma konyowa ng’eyo tiend kido mabeyo e yo mane?

¹³ Muma bende wuoyo e wi jotich Nyasaye mang’eny. Wasomo e wi kaka ne gichiwore ne Nyasaye kendo kaka ne gimakore kode. Bende, waneno ranyisi mag kido monego wanyag mondo wasud machiegni gi Nyasaye. Kuom ranyisi, kaw ane kido mar yie. Muma leronwa gima yie en kendo nyisowa kaka bedo gi kidono dwarore ahinya mondo wamor Nyasaye. (Jo Hibrania 11:1, 6) Kata kamano, Muma oting’o ranyisi ma konyowa neno maler kaka ng’ato nyalo nyiso yie. Par ane yie ma ne Ibrahim onyiso kane oikore chiwo Isaka kaka misango. (Chakruok, sula mar 22; Jo Hibrania 11:17-19) Ranyisi kaka mago yaronwa tiend “yie” kendo miyo wachno donjonwa maber. To mano kaka Jehova riek nimar ok ojiwwa ajiwa ni wanyis kido mabeyo, to bende omiyowa ranyisi mag joma ne onyiso kidogo!

14, 15. Ang’o ma Muma nyisowa e wi dhako moro ma ne odhi e hekalu, to ang’o ma wachno puonjowa e wi Jehova?

¹⁴ Sigendni mag joma owuo kuomgi e Muma konyowa ng’eyo Jehova e yo maber. Par ane gima wasomo e wi dhako moro ma ne Yesu oneno ka golo chiwo e hekalu. Yesu nobet machiegni gi sanduge mag chiwo kong’iyo joma ne golo chiwo. Ji mang’eny momewo ne obiro golo chiwo. Kata kamano,  ne gigolo mana “moko kuom mang’eny ma gin go,” tiende ni ne gichiwo mana matin kuom mwandugi mang’eny. To ng’ama ne Yesu oketo pache kuome ahinya, ne en chi liel moro modhier. Dhakono ne ogolo mana “senti ariyo” ma ne en pesa matin ahinya. * Mano e pesa duto ma ne dhakono nigo. Yesu ma kinde duto ne neno weche kaka Wuon mare, nowacho kama: “Chi liel modhierni obolo moloyo ji duto ma bolo e kar keno.” Kaluwore gi weche ma ne Yesu owachogo, miyono ne ogolo chiwo mang’eny moloyo chiwo duto mag joma moko koriw.—Mariko 12:41-44; Luka 21:1-4; Johana 8:28.

¹⁵ Donge en gima morowa ni kuom ji duto ma ne obiro e hekalu chieng’no, miyono kende ema Muma wuoyo kuome? Jehova puonjowa gi ranyisini ni omor gi gimoro amora mwatimone kowuok e chunywa. Orwako gik ma wachiwone gi chunywa duto maok opor gik ma wachiwo kod gik ma jomoko chiwo. Kuom adier, donge ranyisi ma Jehova notiyogoni e yo maberie moloyo mar puonjowa wach maduong’ni?

16, 17. Ere kaka rieko mar Jehova nenore kata mana e gik ma ne oweyo maok oketo e Muma?

¹⁶ Sama indiko barua ne osiepni moro, ok dindik weche duto. Chuno ni iyier gik ma ibiro nyise. E yo ma kamano bende, Jehova noyiero gik mane idhi wuo kuomgi e Muma kaachiel kod joma ne idhi wuo kuomgi. Sama Muma wuoyo e wi ji kata gik ma ne otimore, Muma ok nyiswa gik moko duto. (Johana 21:25) Kuom ranyisi, sama Muma wuoyo e wi kum ma ne Nyasaye chiwo, weche momiwa ok dwok penjo duto ma wanyalo bedogo. Kata kamano, rieko mar Jehova nenore kata e weche ma oweyo oko maok owuoyoe e Muma. E yo mane?

 ¹⁷ Ondik Muma e yo ma elo gima ni e chunywa. Jo Hibrania 4:12 wacho niya: ‘Wach Nyasaye ngima, kendo tiyo, kendo obith moloyo ligangla ma dhoge ariyo. Opowo modonj nyaka ka ma opogo ngima kod chuny, fuoni gi ondhundho bende, kendo oketo bura ne paro kod dwaro manie chuny ng’ato.’ Weche mayudore e Muma powo chunywa matut ka elo gik mwaparo kod gombowa. Jogo ma somo Muma ka gin gi chuny mar kwedo gik ma Muma wuoyoe chwanyore sama giyudo ni Muma ok omiyogi weche duto ma ne gidwaro. Joma kamago nyalo keto kiawa kabe Nyasaye en jahera, en gi rieko, kata kabe ohero tim makare.

18, 19. (a) Ang’o momiyo chunywa ok onego ochandre kapo ni ok wayudo dwoko duto mag penjo moko mwanyalo bedogo bang’ somo wach moro e Muma? (b) Ang’o madwarore mondo wawinj tiend Wach Nyasaye, to ang’o momiyo mano nyiso rieko mogundho ma Jehova nigo?

¹⁸ Mopogore gi mano, ka wapuonjore Muma adimba gi chuny moyangore, ok wabi ng’ado weche e wi Jehova mana kuom weche manok mwasomo kamoro e Muma, to wabiro ng’ado weche kaluwore gi Muma mangima. Nikech mano, ok wachwanyre kapo ni ok wayudo moko kuom dwoko mag penjo mwanyalo bedogo bang’ somo wach moro e Muma. Sama wasomo Muma, wafwenyo mosmos kit Jehova, to bang’ kinde wang’eye maber. Kata kapo ni samoro wach moro mwasomo e Muma ok winjrenwa maber, kata waneno ka gima weche mwasomogo tuomore gi kido mag Nyasaye, ok wachwanyre. Gik mwasepuonjore e wi Jehova e Muma miyo wabedo gadier chuth ni kinde duto Jehova en Nyasaye ma jahera, maok buon ji, kendo mohero tim makare.

¹⁹ Mondo wawinj Wach Nyasaye maber, nyaka wasome gi chuny moyangore kod paro moyawore. Donge mano nyiso rieko mogundho ma Jehova nigo? Dhano mariek nyalo ndiko buge ma “jo mariek kod jo mong’eyo” kende ema nyalo winjo tiendgi. Kata kamano, nikech rieko matut mar Nyasaye, en kende ema ondiko buk ma joma chunygi ni kare kende ema winjo tiende.—Mathayo 11:25.

20. Ang’o momiyo Jehova kende ema nyalo nyisowa yo maberie moloyo mar dak, to ang’o manie Muma manyalo konyowa?

²⁰ Jehova tiyo gi Muma mondo opuonjwa kit ngima maberie moloyo. Nikech en e Jachwechwa, ong’eyo gima dwarore e ngimawa moloyowa. Kendo dwaro mag dhano pok olokore—dhano pod dwaro ni ohergi, gibed mamor, kendo gibed gi osiepe mabeyo. Muma oting’o “rieko makare” kata rieko ma tiyo manyalo konyowa dak e ngima ma nigi mor. (Ngeche 2:7) Chakre Kare Mokwongo nyaka Kare mar Ang’wen mar bugni, nitie sula manyiso kaka wanyalo tiyo gi puonj mariek mayudore e Muma. Kata kamano, we wane ane achiel kuom puonjgo.

21-23. En puonj mane manyalo konyowa bedo joma ok mak sadha gi jowetegi kata bedo gi mirima kodgi?

²¹ Donge iseneno kaka joma ok we ne jowetegi kethogi kendo mako ne jowetegi sadha kinde mang’eny hinyore giwegi? Sadha en ting’ ma turo ng’ato. Sama ng’ato omako ne nyawadgi sadha, wachno kawo pache duto, maye kuwe e chunye, kendo mone bedo mamor. Josomo wacho ni bedo gi mirima gi ng’ato nyalo miyo ng’ato obed gi tuwo mar adundo kendo nyalo kelo tuoche moko mang’eny maok changi. Higni mang’eny kapok josayans ong’eyo wachno, Muma nosewacho niya: “We timo ich wang’, jwang’ mirima bende.” (Zaburi 37:8) Wanyalo timo kamano nade?

²² Wach Nyasaye miyowa puonj maberni: ‘Paro mar dhano ma terore mos miye otero mirima mos; kendo weyo ne ng’ato richo mosetimo e momorgo.’ (Ngeche 19:11) Ng’at ma terore mos e paro nono weche e yo matut to ok wiye wiye. Nono weche e yo matut konyo ng’ato mondo ong’e kor wach kendo nyalo konye fwenyo gimomiyo ng’ato ne owuoyo e yo moro kata ne okawo okang’ moro. Kapo ni ng’ato okethonwa, ka watemo ng’eyo gadier gima nie chunye kod chal mare, mano nyalo konyowa loyo mirima ma wan-go kode.

²³ Muma miyowa puonj machieloni: “Ng’wonreuru, kendo weyoreuru richo ng’ato gi ng’ato.” (Jo Kolosai 3:13) Wacho  ni “ng’wonreuru” nyiso ni onego wahore mos gi jowetewa kendo wanan kata obedo ni gin gi kido moko ma chwanyowa. Bedo gi chuny mar nano kamano nyalo konyowa kik wabed joma ok we ne ji bothgi matindo tindo. ‘Weyo ne ng’ato richo’ tiende en weyo mirima mwanyalo bedogo. Nyasachwa mariek ong’eyo ni dwarore ni wawe ne jomoko kethogi kapo ni giloko chunygi. Timo kamano ok kony mana joma waweyonegi kethogi kende to bende konyowa bedo gi paro kod chuny mokuwe. (Luka 17:3, 4) Mano kaka Wach Nyasaye oting’o rieko!

24. En ber mane mwayudo ka wadak kaluwore gi rieko mowuok kuom Nyasaye?

²⁴ Nikech Jehova oherowa ahinya, nodwaro ni owuo kodwa. Notiyo gi yo maberie moloyo—notiyo gi dhano e ndikonwa barua kotayogi gi rohone maler. Nikech mano, wanyalo wacho ni Muma oting’o rieko mar Jehova. Riekoni “ochung’ matek chutho,” tiende ni en rieko minyalo gen. (Zaburi 93:5) Kaka wamedo dak kaluwore gi puonj mag Muma kendo nyiso jomoko wechego, mano miyo wamedo sudo machiegni gi Nyasachwa mariek chuth. E sula ma luwo, wabiro wuoyo e wi yo machielo makende ma Jehova nyisogo riekone. Wabiro neno kaka Nyasaye nyalo koro gik mabiro timore e kinde mabiro kendo neno nyalo ma en go mar chopo dwache.