1, 2. “Lettre” wa Jéhovah asû na e, na ngbanga ti nyen?

MO DABE mo na ndangba lettre so mo wara ti mbeni zo so alango ayo? So tâ nzerengo tele ti wara mbeni mbeti ti zo so e ye lo mingi, na ti mä tënë na ndo seni ti lo, aye so asi na lo, nga na aye so lo ye ti sala! Atâa so ala lango ayo, ambeti tongaso apusu azo ndulu na mba.

² Nzapa so e ye lo atokua na e mbeni mbeti, na mbeni ye ti mû ngia na e ahon so ayeke dä pëpe. E lingbi ti tene so Jéhovah asû mbeni “lettre” na e, so ayeke Tënë ti lo, Bible. Na yâ lettre so, lo fa na e mara ti zo wa lo yeke, ye so lo sala, ye so lo ye ti sala, nga na ambeni ye nde. Jéhovah amû na e Tënë ti lo ngbanga ti so lo ye si e duti ndulu na lo. Lege so Nzapa ti e, so ayeke na ndara mingi, asoro ti sala tënë na e ayeke tâ nzoni mingi. Kode so a sû na Bible nga aye so ayeke na yâ ni ayeke na ndara so mara ni ayeke pëpe.

3. Na lege wa Jéhovah amû Ndia na Moïse?

³ Ambeni zo alingbi ti hunda, ‘Ngbanga ti nyen Jéhovah asala gi mbeni ye so apika bê pëpe? Na tapande ti ngbâ na yayu kâ ti sala tënë na human ge.’ Biani, giriri Jéhovah angbâ na yayu kâ lo sala tënë ngoi na ngoi na azo na lege ti a-ange, na tapande, na ngoi so lo mû Ndia na Israël (aGalate 3:19). Go so alondo na yayu apika bê mingi, si amolenge ti Israël so mbito ahon ndo ti ala ahunda ti tene Jéhovah asala tënë na ala tongaso pëpe, me na lege ti Moïse (Exode 20:18-20). Tongaso, lo mû Ndia ni na Moïse gi na yanga. Ndia ni so ayeke na akpengba-tene 600.

4. Fa ngbanga ti nyen fango ye gi na yanga ayeke duti mbeni nzoni kode ti fango andia ti Nzapa pëpe.

⁴ Ye nyen ayeke si tongana fade a sû Ndia so na mbeti lâ  oko pëpe? Moïse alingbi ti dabe ti lo na anzene nzene tënë ti yâ ni kue, na ti fa ni nzoni mingi na tanga ti azo ni? Ka ti ala so ayeke ga na peko, fade ala yeke zia bê kue na tënë ti yanga so ala yeke mä? Mara ti fango andia ti Nzapa tongaso ayeke pëpe mbeni nzoni kode ti zia bê kue dä. Bâ ye so ayeke si tongana a hunda na mo ti tene peko ti mbeni mbaï na mbeni yongoro molongo ti azo na tenengo ni na kozo zo ni, na pekoni zo ni so atene na mba ti lo, si mba ti lo ni atene na mbeni mba ti lo ngbii asi na ndangba zo ni. Tënë so ndangba zo ni ayeke mä ayeke duti tâ nde mingi na tënë so mo tene fade. Me mara ti ye tongaso asi lani na Ndia ti Nzapa pëpe.

5, 6. Ye nyen Jéhovah ahunda na Moïse ti sala na atënë ti Lo? Na so a sû Tënë ti Jéhovah na mbeti ayeke mbeni deba nzoni teti e ngbanga ti nyen?

⁵ Na ndara, Jéhovah asala ti tene a sû atënë ti lo na mbeti. Lo tene na Moïse: “Mo sala tënë so na mbeti, teti na lege ti nda ti tënë so, Mbi te mbele na mo na Israël.” (Exode 34:27). A yeke na ndo so si ngoi ti sungo Bible ato nda ni, na ngu 1513 kozoni na ngoi ti e. Na yâ ti angu 1610 so aga na pekoni, Jéhovah “asala tënë mingi na lege nde nde” na azo ndulu na 40, si ala sû Bible (aHébreu 1:1). Na oko ngoi ni, awasungo peko ti mbeti ni asala hange ti sû tâ gi atënë so ayeke na yâ Bible ti tene aduti gbâ ni, si Mbeti ti Nzapa angbâ tongana ti kozo.—Esdras 7:6; Psaume 45:1.

⁶ Salango tënë na e na lege ti mbeti ayeke tâ mbeni deba nzoni so Jéhovah amû na e. Mo wara mbeni lettre awe so mo ye tënë ni mingi, peut-être ngbanga ti so adë bê ti mo, si mo bata ni na mo kiri mo diko ni lege mingi? Bâ, “lettre” so Jéhovah atokua na e ayeke tongaso. Teti so Jéhovah asû atënë ti lo na mbeti, e lingbi ti diko ni lakue na ti gbu li na ndo ye so ala tene (Psaume 1:2). Tongaso, ‘Mbeti ti Nzapa  alungula vundu’ na bê ti e na ngoi kue so e yeke na bezoin ni.—aRomain 15:4.

7. So Jéhovah amû azo ti sû atënë ti lo afa ndara ti lo tongana nyen?

⁷ Na yâ ndara ti lo, Jéhovah asala kusala na azo ti sû Tënë ti lo na mbeti. Bâ ye so ge: Tongana fade Jéhovah amû a-ange si asû Bible, a yeke nzere na e tongana ti so zo la asû ni? Biani, a-ange alingbi ti fa Jéhovah tongana ti so ala yeke bâ na lo, ti fa ngbango ndulu ti ala na lo, nga ti fa aye so asi na awakua be-ta-zo ti Nzapa na sese ge. Me fade e lingbi ti bâ tele ti e na yâ aye so a-ange ni ayeke fa? Ala yeke mbilimbili-kue, ni la hingango ndo ti ala, aye so asi na ala, nga na ngangu ti ala ayeke kota ahon ti e.—aHébreu 2:6, 7.

8. Tongana nyen a zia si awasungo Bible asala kusala na hingango ndo ti ala mveni? (Bâ kete tënë na gbe ni).

⁸ Na salango kusala na azo, Jéhovah amû na e tâ ye so e yeke na bezoin ni: mbeni tondo so “alondo na yanga ti Nzapa” na so atâ ye so abâ azo ayeke na yâ ni (2 Timothée 3:16). Lo sala ni tongana nyen? Mingi ni, lo zia peut-être si awasungo Bible ni asala kusala na hingango ndo ti ala ti soro “tënë so ayeke nzoni, na ye so azo asala na mbeti mbilimbili, même tënë biani.” (Zo-ti-fa-tene 12:10-11). A yeke ndani la si kode ti sungo mbeti ti ala ayeke nde nde. A fa ndo so ala oko oko alondo dä nga na asalango ye ti tele ti ala. * Me, akoli so “asala tënë so alondo na Nzapa tongana Yingo Vulu ahon na ala.” (2 Pierre 1:21). Na nda ni, ye so ala sû ayeke tâ gi “Tënë ti Nzapa”.—1 aThessalonicien 2:13.

9, 10. Ngbanga ti nyen salango kusala na azo ti sû Bible asala si a gbu bê na a nzere?

 ⁹ Teti so a yeke azo si asû Bible, atënë ti yâ ni agbu bê ti e na anzere. Azo ni so ayeke na mara ti bibe tongana ti e. Ala yeke mbilimbili-kue pëpe, na ala wara atara nga na aye ti ngangu tongana ti e mveni. Yingo ti Jéhovah apusu ambeni ti ala ti sû atënë ti bê ti ala mveni nga na akpale ti ala (2 aCorinthien 12:7-10). Tongaso, ala mveni si a sala tënë ti aye so asi na ala, atënë ni so a-ange alingbi fade pëpe ti fa ni.

¹⁰ Bâ tapande ti David, gbia ti Israël. Na peko ti so lo sala akota siokpari, David asû mbeni bia so na yâ ni lo zi bê ti lo dä kue, lo toto na Nzapa ti pardone lo. Lo tene: “Mo sukula mbi si siokpari ti mbi awe. Teti mbi hinga kengo-ndia ti mbi, na siokpari ti mbi ayeke na gbele mbi lakue. Bâ, a dü mbi na yâ sioye; na mama ti mbi amë ngo ti mbi na yâ siokpari. Tomba mbi yongoro na tele ti Mo pëpe; na Mo lungula Yingo Vulu ti Mo na yâ mbi pëpe. Sacrifice so Nzapa aye ayeke yingo so awoko. O Nzapa, bê so afâ awe na ayeke na vundu, Mo ke pëpe.” (Psaume 51:2, 3, 5, 11, 17). Mo bâ vundu ti bê ti lo? Tâ gi mbeni zo so ayeke mbilimbili-kue pëpe si alingbi ti fa mara ti atënë ti bê tongaso!

11. Atapande ti atâ zo wa ayeke na yâ Bible ti tene e “manda ye” na lege ni?

¹¹ Mbeni ye nde ayeke dä so asala si Bible ayeke mbeni ye so agbu bê. A yeke mbeni buku so asû atënë na ndo azo, atâ zo; ala so asala na Nzapa nga ala so asala na lo pëpe. Na yâ ni, e hinga aye so asi na ala, akpale ti ala, angia ti ala, nga na aye ti peko ti aye so ala soro ti sala. Aye so ayeke ti tene “e manda [na] ye”. (aRomain 15:4). Na lege ti atapande ti atâ zo so, Jéhovah afa ye na lege so andu bê. Bâ ambeni tapande ni.

12. Ambaï ti Bible na ndo azo so aduti be-ta-zo pëpe amû maboko na e tongana nyen?

¹² Bible asala tënë ti aye so asi na azo so aduti be-ta-zo pëpe,  na même so ayeke sioni. Na yâ ambaï so, aye so ala sala afa na gigi asioni salango ye, si e gbu nda ni hio. Na tapande, ndia wa na ndo dutingo be-biani pëpe alingbi ti duti na ngangu mingi ahon tapande ti Judas, so akä Jésus? (Matthieu 26:14-16, 46-50; 27:3-10). Ambaï tongaso alï gi tâ na yâ bê ti e, na amû maboko na e ti bâ asioni salango ye na ti ke ni.

13. Na lege wa Bible amû maboko na e ti gbu nda ti apendere lengo?

¹³ Bible asala nga tënë ti gbâ ti awakua be-ta-zo ti Nzapa. Na yâ ni, e bâ mungo tele ti ala kue na lo. Atapande ti atâ zo so afa alengo so a lingbi e lë ni ti ga ndulu na Nzapa. Bâ tapande ti mabe. Bible afa nda ti mabe, nga afa na e so a lingbi e lë ni ti nzere na Nzapa (aHébreu 11:1, 6). Me Bible ayeke nga na apendere tapande ti azo so afa mabe na gigi. Bi bê na ndo mabe so Abraham afa tongana lo ye ti mû Isaac na sandaga (Genèse, chapitre 22; aHébreu 11:17-19). Na lege ti ambaï tongaso, e kiri e gbu nda ti tënë “mabe” nzoni mingi. So ndara si Jéhovah afa na mungo na e gi wango ti lë anzoni lengo pëpe, me nga atapande ti azo so afa ni na gigi!

14, 15. Bible atene nyen na e na ndo mbeni wali so aga na yâ temple? E manda nyen na ndo Jéhovah na lege ti mbaï so?

¹⁴ Mingi ni, ambaï ti atâ zo so ayeke na yâ Bible afa na e ye na ndo mara ti zo so Jéhovah ayeke. Bâ tapande ti mbeni wali so Jésus abâ ye so lo sala na yâ temple. Jésus aduti lani na tele ti asanduku ti nginza ti temple ni, na lo yeke bâ azo so ayeke bi amatabisi ti ala dä. Azo ti nginza mingi aga, ala zia na yâ ni “nginza so ayeke senge na lê ti ala”. Me lê ti Jésus atï na ndo ti mbeni womua so ye oko ayeke na lo pëpe. Womua ni azia gi “kete nginza use na yâ sanduku ni, so alingbi na franc oko.” * Tanga ti nginza so angbâ na lo la. Jésus,  so ayeke na mara ti bibe tongana ti Jéhovah na ndo tënë so, atene: “Womua so, so ayeke wanzinga, azia na yâ ni ye mingi ahon ala kue so ayeke zia nginza na yâ sanduku ti nginza ni.” So ti tene, tongana a bungbi nginza ti tanga ti azo ni kue oko, ti lo ahon ni.—Marc 12:41-44; Luc 21:1-4; Jean 8:28.

¹⁵ Na popo ti azo so kue aga na yâ temple na lango ni so, gi tënë ti womua oko so si a sala tënë ni na yâ Bible. Ye so aye ti tene ye mingi pëpe? Tapande so afa na e atene Jéhovah ayeke mbeni Nzapa so ayeke bâ aye na nene ni. Atâa amatabisi so e mû na lo na âme ti e kue ayeke kete wala kota ahon ti ambeni zo, lo yeda na ni na ngia. Mbeni lege nde ti tene Jéhovah afa na e nzoni mingi tâ tënë so amû wâ na bê ahon so ayeke pëpe.

16, 17. Tongana nyen e yeke bâ ndara ti Jéhovah na yâ atënë so lo soro ti zia pëpe na yâ Bible?

¹⁶ Tongana mo sû mbeti na zo so mo ye lo mingi, mo lingbi ti tene agbâ ti tënë kue na lo na yâ ni pëpe. Tongaso, mo yeke soro na kode yâ ti atënë so mo ye ti tene. Legeoko nga, na yâ Tënë ti lo, Jéhovah asoro yâ ti azo nga na aye so asi ti sala tënë ni. Me Bible ayeke fa lakue pëpe anzene nzene ye kue (Jean 21:25). Na tapande, tongana Bible asala tënë ti fango ngbanga ti Nzapa, asango so a mû dä alingbi ti kiri tënë na ahundango tënë ti e kue pëpe. Même ye so Nzapa asoro ti zia na yâ Tënë ti lo pëpe afa ndara ti lo. Tongana nyen?

¹⁷ Lege so a sû na Bible ayeke ti bâ na ye so ayeke na bê ti e. A-Hébreu 4:12 atene: “Tënë ti Nzapa ayeke na fini, na a yeke na ngangu ti sala ye, a za ahon épée kue ti yanga use, na a kpo si a kangbi âme na yingo . . . na a fa nda ti bibe na a fa nda ti ye so bê aye.” Tënë ti Bible akpo alï ngangu, afa tâ nda ti bibe ti e nga na aye so apusu e ti sala ye. Mingi  ni, ala so ayeke kasa aye so asû na yâ ni ahinga pëpe ye so a lingbi ala sala tongana ala diko ambaï so adë bê ti ala pëpe. Azo tongaso alingbi même ti hunda tele ti ala wala Jéhovah ayeke biani mbilimbili, lo ye azo, nga lo yeke na ndara.

18, 19. (a) Tongana mbeni mbaï ti Bible asigigi na ambeni tënë so e lingbi ti wara kiringo tënë na ni hio pëpe, ngbanga ti nyen a lingbi bê ti e agi e pëpe? (b) Ti gbu nda ti Tënë ti Nzapa, a hunda nyen? Tongana nyen ye so afa kota ndara ti Jéhovah?

¹⁸ Me tongana e manda Bible na bê ti e kue nga nzoni mingi, e ga ti hinga Jéhovah tongana ti so Bible (a londo na Genèse ti si na Apocalypse) ayeke fa. Ni la, tongana e tingbi na ambeni hundango tënë so e wara kiringo tënë na ni hio pëpe, bê ti e ayeke gi e pëpe. Bâ tapande ti mbeni kota lê ti foto so a suru yâ ni kete kete: Tongana e tara ti tingbi alê ni, peut-être na tongo nda ni e hinga pëpe so wa si a lingbi e mû ti lingbi na mbeni. Me, peut-être e bungbi kamême ambeni mbage ni awe, na ye so amû maboko na e ti hinga ye so foto ni aye ti kpa. Legeoko nga, tongana e manda Bible, yeke na yeke e manda ye na ndo mara ti Nzapa so Jéhovah ayeke, a sala si e hinga lo mbilimbili. Même tongana, na tongo nda ni, e lingbi ti gbu nda ti ambeni mbaï pëpe, wala ti bâ tongana nyen a gue oko na salango ye ti Nzapa, ye so e manda na yâ Bible afa na e awe ye mingi na ndo Jéhovah, si amû lege na e ti bâ so lo yeke mbeni Nzapa ti ndoye, nga ti mbilimbili.

¹⁹ Ni la, ti gbu nda ti Tënë ti Nzapa, a lingbi e diko ni na e manda ni na bê kue, nga na sioni bibe kozoni pëpe. Aye so afa kota ndara ti Jéhovah la pëpe? Azo so ahinga mbeti ayeke sû aye so gi “azo ti ndara na azo ti hingango ye” si alingbi ti mä yâ ni. Me ti sû mbeni mbeti so azo so bê ti ala ayeke mbilimbili alingbi ti gbu nda ni, so alondo gi na ndara ti Nzapa!—Matthieu 11:25, Fini Mbuki, 2001.

20. Ngbanga ti nyen gi Jéhovah oko si alingbi ti fa na e lege so ayeke nzoni ahon atanga ni kue ti duti na fini? Ye nyen ayeke na yâ Bible so alingbi ti mû maboko na e?

²⁰ Na yâ Tënë ti lo, Jéhovah afa na e lege so ayeke nzoni ahon atanga ni kue ti duti na fini. Lo yeke Wasalango e, ni la, lo hinga aye so e yeke na bezoin ni nzoni mingi ahon e mveni. Aye ni so ayeke: nzara ti tene zo aye e, ti duti na ngia, na ti lë anzoni songo. Anzara so agbian pëpe. Bible asi singo na “tâ ndara” so alingbi ti mû maboko na e ti duti na mbeni fini so nda ni ane (aProverbe 2:7). Ambage oko oko ti buku so ayeke na achapitre so afa tongana nyen e lingbi ti bata wango ti ndara ti Bible so. Zia e bâ mbeni tapande oko.

21-23. Wango ti ndara wa alingbi ti mû maboko na e ti kpe ngonzo na ti bata tënë na bê pëpe?

²¹ Azo so ayeke bata tënë na bê ayeke sala sioni na tele ti ala mveni, ni la pëpe? Batango tënë na bê ayeke mbeni nengo kungba ti yô na yâ fini. Bibe ti e kue ayeke luti gi na ndo tënë ni, e yeke duti na siriri nga na ngia pëpe. Aye so awandara amanda afa so batango tënë na bê alingbi ti sala si zo awara hio kobela ti bê nga na gbâ ti akota kobela nde. Me kozoni si a hinga aye so, Bible atene na ndara: “Mo sala ngonzo pëpe, na mo zia ngonzo ti wâ.” (Psaume 37:8). E lingbi ti sala ni tongana nyen?

²² Tënë ti Nzapa amû wango ti ndara so: “Hingango nda ti ye asala si ngonzo agbu zo fade pëpe, na a yeke gloire ti lo ti girisa sioye ti azo.” (aProverbe 19:11). Hingango nda ti ye ayeke ngangu ti bâ ndo ayo. A sala si zo agbu nda ti ye, teti a lingbi ti mû maboko na e ti hinga ngbanga ti nyen zo tongaso atene wala asala ye tongaso. Salango ngangu ti hinga atâ ye so apusu zo ni ti sala ye, atënë ti bê ti lo, nga na aye so asi na lo alingbi ti mû maboko na e ti pusu yamba asioni bibe so e yeke na ni na mbage ti lo.

²³ Bible amû nga wango so: ‘I kanga bê na amba ti i na  popo ti i; i zi tënë na li ti amba ti i na popo ti i.’ (aColossien 3:13, FM 01). Tënë ‘i kanga bê na amba ti i na popo ti i’ aye ti tene ti yeda na asalango ye so alingbi ti so bê ti e. Mara ti kangango bê tongaso alingbi ti sala si e zia zo na bê pëpe. Ti ‘zi tënë na li ti zo’ aye ti tene ti bata tënë na bê mbeni pëpe. Nzapa ti e so ayeke na ndara ahinga so a lingbi e zi tënë na li ti azo tongana nda ni ayeke dä biani ti sala tongaso. A yeke gi teti nzoni ti ala pëpe, me nga ti tene bibe na bê ti e aduti na siriri (Luc 17:3, 4). So tâ ndara si ayeke na yâ Tënë ti Nzapa!

24. Tongana e sala ye alingbi na ndara ti Nzapa na yâ fini ti e, nyen si e yeke wara na pekoni?

²⁴ Ndali ti kota ndoye ti lo, Jéhovah aye lani ti sala tënë na e. Tongaso, lo tokua na e “lettre” so azo si asû ni na gbe ti fango lege ti yingo vulu ti lo. Lege so ayeke tâ nzoni mingi, na a yeke wara tâ ndara ti Jéhovah na yâ ni. Ndara so, zo “alingbi biani ti zia bê na ndo ni.” (Psaume 93:5, NW​). Na ndembe so e yeke sala ye alingbi na ndara so, nga e yeke kangbi ni na azo, e yeke ga gi ndulu na Nzapa ti e so ayeke na ndara kue. Na yâ chapitre ti peko, e yeke bâ ande mbeni pendere tapande nde ti ndara ti Jéhovah so abâ ndo ayo: Ngangu ti lo ti fa kozoni aye so ayeke si kekereke, nga ti sala si aye so lo leke ti sala aga tâ tënë.