Go na content

Go na table of contents

KAPITEL 18

Koni de na ini „a wortu fu Gado”

Koni de na ini „a wortu fu Gado”

1, 2. Sortu „brifi” Yehovah skrifi gi wi? Fu san ede a du dati?

YU E memre a lasti leisi ete di yu kisi wan brifi fu wan lobiwan di e libi farawe fu yu? Wan tu sani nomo de di e gi wi so furu prisiri leki te wi e leisi wan moi brifi fu wan sma di wi lobi. Wi e prisiri fu yere taki sani e go bun nanga en, fu yere den ondrofenitori fu en, èn fu kon sabi san a abi na prakseri fu go du. Te lobiwan e seni boskopu gi makandra na so wan fasi, dan dati e meki taki den e kisi wan bun banti nanga makandra, srefi efu den e libi farawe fu makandra.

2 We, san ben sa kan gi wi moro prisiri, leki fu kisi wan brifi fu wi Gado di wi lobi srefisrefi? Te yu luku en bun, dan Yehovah skrifi wan „brifi” gi wi tu, namku a Wortu fu en, Bijbel. Na ini a Bijbel a e fruteri wi suma na en, san a du kaba, san a abi na prakseri fu du, èn someni tra sani ete. Yehovah gi wi a Wortu fu en, fu di a wani taki wi musu tan krosibei na en. Fu di a Gado fu wi abi ala koni, meki a gebroiki a moro bun fasi di de fu taki nanga wi. Nowan tra buku de leki Bijbel, fu di Bijbel skrifi na wan tumusi koni fasi, èn ala den sani di de fu feni na ini, e sori taki Gado abi bun furu koni.

Fu san ede Gado poti a Wortu fu en na tapu papira?

3. Fa Yehovah ben gi Moses a Wet?

3 Kande son sma e aksi densrefi: ’Fu san ede Yehovah no gebroiki wan moro kefalek fasi fu taki nanga wi? San meki a no taki nanga libisma, komoto fu hemel?’ We, te yu luku en bun, dan Yehovah ben du dati son tron. A ben gebroiki engel fu taki nanga sma komoto fu hemel. A ben du disi, fu eksempre, di a gi Israel a Wet (Galasiasma 3:19). A sten di ben e komoto fu hemel ben e frede sma. A ben de so kefalek srefi taki den Israelsma, di ben kon frede srefisrefi, ben aksi Yehovah fu no taki moro nanga den na a fasi disi, ma fu gebroiki Moses fu taki nanga den (Exodus 20:18-20). Yehovah ben taki nanga Moses èn na so fasi a ben gi en ibriwan fu den moro leki 600 komando fu a Wet.

4. Fruteri fu san ede a no ben o bun efu sma ben musu kon sabi den wet fu Gado fu di trawan fruteri den.

4 We, fa a ben o de efu sma no ben skrifi a Wet dati noiti? Moses ben o man hori ibriwan fu den pikinpikin pisi fu a Wet dati na ede? A ben o man fruteri a pipel soifri fa a Wet ben seti? Fa a ben o de nanga den bakapikin? Den ben o abi fu hori densrefi nomo na san den ben yere fu tra sma? Dati no ben o de wan bun fasi fu leri sma den Wet fu Gado. Prakseri san ben o pasa efu yu ben musu fruteri wan tori na wan heri ipi sma. Kon meki wi taki dati yu ben sa fruteri a tori na a fosi sma, a fosi sma e fruteri en na a trawan, èn dan a e go so doro teleki den alamala yere a tori. A no de fu taki dati san a lasti sma ben o yere, ben o difrenti furu fu a boskopu di yu ben gi a fosi sma. Ma a sani dati no ben kan pasa nanga a Wet fu Gado.

5, 6. San Yehovah ben taigi Moses fu du nanga den wortu fu En? Fu san ede a de wan blesi taki wi abi a Wortu fu Yehovah na tapu papira?

5 Fu di Yehovah koni, meki a bosroiti fu meki sma skrifi den wortu fu en. A ben taigi Moses: „Skrifi den wortu disi gi yusrefi, bika a de akruderi den wortu disi taki mi e meki wan frubontu nanga yu èn nanga Israel” (Exodus 34:27). Na so fasi sma bigin skrifi Bijbel na ini 1513 b.G.T. Na ini den 1610 yari baka dati, Yehovah „taki na furu okasi èn na furu fasi” nanga sowan 40 man di ben skrifi a Bijbel (Hebrewsma 1:1). Na ini a heri pisi ten dati, sma di ben e skrifi sani abra du bun furu muiti fu sorgu taki den skrifi den tori abra na wan soifri fasi fu kibri den Santa Buku.​—Esra 7:6; Psalm 45:1.

6 Yehovah blesi wi trutru fu di a e taki nanga wi nanga yepi fu den tori di a meki sma skrifi. Oiti yu kisi wan brifi di yu ben lobi srefisrefi, kande fu di a ben e gi yu a trowstu di yu ben abi fanowdu, so taki yu kibri a brifi dati fu leisi en ibri tron baka? So a de tu nanga a „brifi” di Yehovah seni gi wi. Fu di Yehovah ben meki sma poti den wortu fu en na tapu papira, meki wi man fu leisi den doronomo èn denki dipi fu den sani di den e leri wi (Psalm 1:2). Wi kan kisi „trowstu fu den Santa Buku” ibri tron te wi abi dati fanowdu.​—Romesma 15:4.

Fu san ede a gebroiki libisma fu skrifi a Wortu fu en?

7. Fa a koni fu Yehovah e kon na krin na ini a fasi fa a gebroiki libisma fu skrifi a Wortu fu en?

7 Fu di Yehovah koni, meki a gebroiki libisma fu skrifi a Wortu fu en. Prakseri disi: Yu denki taki Bijbel ben o abi a srefi krakti tapu libisma efu Yehovah ben gebroiki engel fu skrifi en? A tru taki engel, di hei moro wi, ben o man fruteri wi sani fu Yehovah, soleki fa den e si Yehovah. Den ben o man fruteri wi fa den e span densrefi fu du a wani fu En, èn fa sani ben waka nanga getrow libisma futuboi fu Gado. Ma den engel abi moro sabi, moro ondrofeni, nanga moro krakti leki wi. Sobun, yu denki taki wi ben o man si, noso frustan sani soleki fa den e si èn e frustan sani? Yu denki taki den sani di den ben o fruteri wi, ben o naki wi ati trutru?​—Hebrewsma 2:6, 7.

„Na Gado srefi ben meki sma skrifi ala den Santa Buku”

8. Na sortu fasi den Bijbel skrifiman kisi na okasi fu gebroiki den eigi frustan? (Luku a futuwortu sosrefi.)

8 Fu di Yehovah gebroiki libisma fu skrifi Bijbel, meki a gi wi soifri san wi abi fanowdu, namku wan tori di ’Gado srefi meki sma skrifi’, ma di skrifi na wan fasi di wi libisma man frustan bun (2 Timoteyus 3:16). Fa a ben du dati? Soleki fa a sori, dan a ben gi furu fu den skrifiman na okasi fu gebroiki den frustan fu luku sortu „switi wortu” den ben wani teki „fu skrifi den yoisti wortu fu waarheid” (Preikiman 12:10, 11). Disi e fruklari fu san ede a no ala pisi fu Bijbel skrifi na a srefi fasi; den Bijbel tori e tyari kon na krin fa a skrifiman ben kweki, pe a ben e libi, èn san ben de den maniri fu en. * Toku, „a santa yeye ben meki [den man disi] taki san Gado wani” (2 Petrus 1:21). Sobun, ala den sani di den ben skrifi te fu kaba ben de trutru „a wortu fu Gado”.​—1 Tesalonikasma 2:13.

9, 10. Fu san ede a gebroiki di Gado gebroiki libisma fu skrifi Bijbel, e meki taki a buku disi e naki sma ati èn e hari den prakseri?

9 Fu di Gado gebroiki libisma fu skrifi Bijbel, meki a buku disi e naki sma ati trutru èn a e hari sma fu leisi en. Den skrifiman fu Bijbel ben abi den srefi firi leki wi. Fu di den ben de sondu sma, meki den kisi den srefi sortu tesi nanga problema di wi e kisi. Son leisi a yeye fu Yehovah meki taki den skrifi fu a fasi fa densrefi ben e firi èn fu den problema di den miti (2 Korentesma 12:7-10). Sobun, te den ben e skrifi wan sani, dan den ben man taki dati na densrefi ben ondrofeni a sani dati. Ma wan engel no ben o man fruteri sani na a fasi dati.

10 Prakseri na eksempre fu Kownu David fu Israel. Baka di a ben du seryusu sondu, dan David skrifi wan psalm pe a e puru en ati kon na doro, èn e begi Gado pardon. A ben skrifi: „Krin mi fu mi sondu srefi. Bika mi sabi den fowtu fu mi, èn mi sondu de na mi fesi doronomo. Luku! Nanga sondu mi mama ben meki mi èn nanga furu pen, èn na ini sondu mi mama kon de nanga bere fu mi. No puru mi trowe na yu fesi; èn a santa yeye fu yu, o Gado, no puru en na mi tapu. Den ofrandi gi Gado na wan yeye di broko; wan ati di broko èn di masi, o Gado, yu no sa wisiwasi” (Psalm 51:2, 3, 5, 11, 17). Yu kan firi a pen nanga a sari fu a skrifiman? Wan sondu libisma wawan ben kan taki fu den sortu dipi firi disi, a no so?

Fu san ede wan buku di e taki fu libisma ben de fanowdu?

11. Sortu tori di pasa trutru de fu feni na ini Bijbel „fu leri wi wan sani”?

11 Wan tra sani de tu di e meki taki Bijbel e hari sma prakseri. Moro furu Bijbel e taki fu libisma, sma di ben libi trutru. A e taki fu sma di ben e dini Gado èn sma di no ben e dini en. Wi e leisi fu den sani di den ondrofeni, fu den problema fu den èn fu sani di meki den firi prisiri. Wi e si a bakapisi fu bosroiti di den teki na ini den libi. Den sortu tori dati ben skrifi „fu leri wi wan sani” (Romesma 15:4). Yehovah e gebroiki den tori disi di pasa trutru na ini na aladei libi, fu gi wi leri na wan fasi di e naki wi ati. Prakseri wan tu eksempre.

12. Fa den Bijbel tori di e taki fu sma di no ben de getrow, de wan yepi gi wi?

12 Bijbel e fruteri wi fu sma di no ben de getrow, iya, sma di ben ogri srefi, èn fu den sani di pasa nanga den. Na ini den tori disi wi e si a takru fasi fa den tyari densrefi, so taki wi man si moro makriki fu san ede a fasi dati no bun. Leki eksempre, Bijbel e leri wi fu de getrow dorodoro. Ma na eksempre fu Yudas di no ben du dati èn di ben tori Yesus, abi moro krakti na wi tapu leki te wi ben o kisi wan komando nomo fu de getrow dorodoro, a no so? (Mateyus 26:14-16, 46-50; 27:3-10) Den sortu tori disi e doro wi ati moro bun, aladi den e yepi wi fu kon si sortu maniri no bun kwetikweti èn fa wi kan puru den tu.

13. Na sortu fasi Bijbel e yepi wi fu kon frustan san na den fasi di Gado wani taki wi musu abi?

13 Bijbel e taki sosrefi fu someni futuboi fu Gado di ben tan getrow. Wi e leisi fu a fasi fa den dini Gado nanga den heri ati. A moi eksempre fu den e sori wi krin san na den fasi di wi musu abi fu go krosibei na Gado. Teki bribi leki eksempre. Bijbel e taki san na bribi èn a e sori wi o prenspari a de efu wi wani plisi Gado (Hebrewsma 11:1, 6). Ma Bijbel abi tumusi moi eksempre tu fu sma di sori a bribi fu den. Prakseri a bribi di Abraham sori di a pruberi fu gi Isak leki wan srakti-ofrandi (Genesis, kapitel 22; Hebrewsma 11:17-19). Nanga yepi fu den tori disi, wi e kon si moro krin san a wortu „bribi” wani taki, so taki a e kon moro makriki gi wi fu frustan en. A de wan koni sani taki Yehovah no e leri wi nomo taki wi musu abi bun fasi noso bun maniri, ma taki a e gi wi eksempre sosrefi, so taki wi kan si fa wi kan sori den bun fasi noso bun maniri dati!

14, 15. San Bijbel e fruteri wi fu wan uma di ben kon na ini a tempel? San wi e leri fu Yehovah te wi luku a tori disi?

14 Den Bijbel tori di pasa trutru na ini na aladei libi e yepi wi furu tron fu kon frustan suma na Yehovah trutru. Prakseri a tori fu wan uma di Yesus ben si na ini a tempel. Yesus ben e sidon krosibei fu a monikisi, èn a ben e luku fa sma e kon poti wan sani na ini a kisi. Furu gudusma ben e kon, aladi den ben e gi wan pisi fu „san ben tan abra fu a moni fu den”. Ma Yesus ben tan luku wan pôti uma di en masra ben dede kaba. Na uma dati ben poti „tu sensi di no ben warti furu”. * Dati ben de ala a moni di a ben abi ete. Yesus di ben e prakseri soifri leki fa Yehovah e prakseri, ben taki: „A pôti weduwe disi poti moro moni na ini a monikisi leki ala den sma disi.” Leki fa den wortu dati e sori, dan Yesus ben feni taki na uma poti moro moni na ini a kisi leki ala den tra sma makandra.​—Markus 12:41-44; Lukas 21:1-4; Yohanes 8:28.

15 Yu no feni taki a de wan aparti sani taki na uma disi na a wan-enkri sma di Bijbel e kari, aladi so furu tra sma ben kon na ini a tempel a dei dati? Nanga na eksempre disi Yehovah e leri wi, taki en na wan Gado di e warderi sani. A e prisiri fu teki den presenti di wi e gi en nanga wi heri ati, èn a no abi trobi o furu a de te yu ben sa teki en gersi nanga san tra sma man gi. Disi ben de a moro bun fasi fa Yehovah ben kan leri wi a tumusi prenspari tru tori disi di e gi wi kowru-ati trutru!

Sani di no skrifi na ini Bijbel

16, 17. Fu san ede a de wan koni sani taki Yehovah no ben meki sma skrifi son sani na ini a Wortu fu en?

16 Te yu e skrifi wan brifi gi wan lobiwan, dan yu no o man skrifi ala san yu wani fruteri en, a no so? Sobun, yu e luku fosi san yu o skrifi. So a de tu, taki Yehovah ben luku fosi fu suma èn fu sortu tori a ben o meki sma skrifi na ini a Wortu fu en. Ma srefi na ini den tori disi, Bijbel no e fruteri wi finifini ala ten fa sani ben waka (Yohanes 21:25). Fu eksempre, te Bijbel e fruteri wi fu a krutu fu Gado, dan a no ala ten a e fruteri wi ala den finifini tori di wi wani sabi. Sani de tu di Yehovah no poti na ini a Wortu fu en. Dati na ete wan sani di e sori taki Yehovah koni. Fa so?

17 A Bijbel skrifi na so wan fasi taki a e ondrosuku san de na ini wi ati. Hebrewsma 4:12 e taki: „A wortu [noso, a boskopu] fu Gado de libilibi èn a abi krakti èn a srapu moro leki iniwan feti-owru di e koti na tu sei, èn a e boro go srefi so dipi taki a e prati sili nanga yeye . . . èn a man fu si krin san na ati e denki èn abi na prakseri.” A boskopu fu Bijbel e boro go so dipi taki a e tyari kon na krin fa wi e denki trutru èn fu san ede wi e du son sani. Sma di e leisi Bijbel nanga wan ati di lobi krutu sani, e naki futu furu tron te den e leisi son tori di den no man frustan so bun. Den sortu sma dati kan go aksi densrefi te fu kaba efu a tru taki Yehovah lobi wi, efu a koni trutru, èn efu a tru taki a e du san reti.

18, 19. (a) Fu san ede a no musu bruya wi te wan spesrutu tori fu Bijbel e meki aksi opo kon di wi no man kisi piki na tapu wantewante? (b) San de fanowdu fu man frustan a Wortu fu Gado? Fa a sani disi e sori taki Yehovah abi bigi koni?

18 Kontrari fu dati, te wi e studeri Bijbel finifini èn te wi e du dati nanga wan krin ati, dan ibriwan fu den pisi fu Bijbel o yepi wi fu kon frustan krin suma na Yehovah trutru. Dati e meki taki wi no e bruya te wan spesrutu tori e meki aksi opo kon di wi no man feni piki na tapu wantewante. Wi e frustan taki te wi e studeri Bijbel, dan pikinso-pikinso wi e leri fu a sortu Gado di Yehovah de, so taki wi e kon sabi en moro bun te fu kaba. Na a bigin a kan de so taki wi no man frustan wan spesrutu tori, noso taki wi no man si san a tori disi abi fu du nanga a fasi fa Gado de. Ma fu di wi e studeri Bijbel meki wi leri nofo fu Yehovah fu frustan taki en na wan lobi-ati Gado di e krutu sani leti, èn di e du san reti.

19 Sobun, efu wi wani kon frustan a Wortu fu Gado, dan wi musu leisi èn studeri en nanga wan krin ati èn wi no musu abi wi eigi denki fu san wi e leisi. Yu no feni taki dati e sori wi a bigi koni fu Yehovah? Libisma di abi pikinso koni kan skrifi buku di soso ’den koniwan nanga den sma di kisi heiskoro’ man frustan. Ma fu man skrifi wan buku di soso den sma nanga wan krin ati man fu frustan, dan wan sma musu abi a koni fu Gado!​—Mateyus 11:25.

Wan buku nanga „koni rai”

20. Fu san ede Yehovah wawan kan fruteri wi san na a moro bun fasi fu libi? San wi kan feni na ini Bijbel di kan de wan yepi gi wi?

20 Yehovah e gebroiki a Wortu fu en fu fruteri wi san na a moro bun fasi fu libi. Fu di en na wi Mekiman, meki a sabi moro bun san wi abi fanowdu. Den moro prenspari sani di libisma abi fanowdu, soleki lobi, prisiri, èn fu tan abi bun matifasi nanga trawan, na sani di no kenki. Bijbel abi furu „koni rai” na ini di kan yepi wi fu libi wan libi di no de fu soso (Odo 2:7). Ibriwan fu den fo pisi fu a buku disi di yu e studeri, abi wan kapitel di e sori fa wi kan gebroiki a koni rai di Bijbel e gi. Ma toku wi wani go luku wán eksempre fu den bun rai di Bijbel e gi.

21-23. Sortu koni rai kan yepi wi fu no hori trawan na ati èn fu no abi bita-ati gi trawan?

21 Oiti yu si fa sma di e kweki bita-ati gi trawan, noso di e hori trawan na ati, e pina densrefi te fu kaba? Bita-ati na wan hebi lai fu tyari na ini a libi. Te wi kweki a fasi disi, dan a de leki a e nyan wi frustan, èn a e pori a vrede nanga a prisiri fu wi. Ondrosuku di sabiman du e sori taki sma di lobi hori trawan na ati kan kisi ati-siki èn wan lo tra siki tu di no man dresi moro. Ma langa ten bifo den sortu ondrosuku disi meki, Bijbel ben sori na wan koni fasi: „Libi atibron na wan sei èn gowe libi hebi atibron” (Psalm 37:8). Ma fa wi kan du dati?

22 A Wortu fu Gado e gi wi a koni rai disi: „Te wan sma abi a koni fu man si sani krin, dan dati sa meki trutru taki a no kisi atibron esi-esi, èn a de wan moi sani efu a sma dati man fu luku pasa a fowtu fu trawan” (Odo 19:11). Wan sma di abi koni fu man si sani krin man fu si a dipi fu wan tori, a man si moro fara leki san de na tapusei nomo. Te wi abi a koni fu man si sani krin, dan wi sa man frustan sani moro bun. A sa yepi wi fu frustan fu san ede wan tra sma taki, noso du wan sani na wan spesrutu fasi. Efu wi pruberi fu frustan fu san ede wan sma du wan sani, fa a sma e firi trutru, èn efu wi suku fu frustan a situwâsi fu a sma, dan dati kan yepi wi fu no denki takru moro fu a sma dati.

23 Bijbel e gi ete wan moi rai: „Tan frudrage makandra èn gi makandra pardon na wan fri fasi” (Kolosesma 3:13). Den wortu „tan frudrage makandra” e leri wi fu abi pasensi nanga makandra èn fu meki muiti fu libi nanga den fruferi maniri fu trawan. Te wi e sori pasensi na a fasi dati, dan dati kan yepi wi fu no hori sma na ati gi ala sortu pikinpikin sani. „Gi pardon” e sori taki wi no musu tan abi bita-ati gi trawan. A koni Gado fu wi sabi taki wi musu gi trawan pardon te wi e si taki a fiti fu du dati. Disi no de nomo gi a bun fu a tra sma, ma a e yepi wi sosrefi fu kowru wi ati èn fu gi wi wan korostu firi (Lukas 17:3, 4). Fu tru, bigi koni de fu feni na ini a Wortu fu Gado!

24. San na a bakapisi te wi e bigin libi akruderi a koni fu Gado?

24 A bigi lobi fu Yehovah ben meki taki a ben wani taki nanga wi. A ben teki a moro bun fasi fu du dati, fu di a ben gi wi wan „brifi” di skrifi nanga yepi fu libisma, èn a gebroiki en santa yeye fu tiri den. Leki bakapisi fu dati, a koni fu Yehovah de fu feni na tapu ibriwan fu den bladzijde fu Bijbel. Wi kan „frutrow krinkrin” tapu a koni disi (Psalm 93:5). O moro wi e go libi akruderi a koni fu Gado èn o moro wi e fruteri tra sma fu a koni dati, o moro a sani dati e hari wi kon krosibei na a Gado fu wi di abi ala koni. Na ini a tra kapitel wi sa taki fu ete wan tra eksempre fu a fasi fa Yehovah e gebroiki a koni fu en di e meki taki a man si sani na fesi. Iya, wi sa si taki a man fruteri san o pasa na ini a tamara, èn taki a man meki den prakseri fu en kon tru.

^ paragraaf 8 Leki eksempre, David di ben de wan skapuman, e gebroiki eksempre di ben abi fu du nanga a libi fu skapuman (Psalm 23). Mateyus di ben e teki belasting moni gi lanti e taki furu fu nomru èn fu sani di abi fu du nanga moni (Mateyus 17:27; 26:15; 27:3). Lukas di ben de wan datra, e gebroiki wortu di e sori taki a ben sabi furu fu datratori.​—Lukas 4:38; 14:2; 16:20.

^ paragraaf 14 Na ini a fosi yarihondro tu fu den pisi moni disi ben de a srefi leki wan di fu 64 pisi fu a moni di wan sma ben e wroko na ini wán dei. Nanga den tu pisi moni disi sma no ben kan bai a moro bunkopu pikin fowru srefi, di den pôtiwan ben gwenti bai fu nyan.