1, 2. Xana i “papila” ra njhani leri Yehovha a hi tsaleleke rona, naswona ha yini?

 XANA wa ha wu tsundzuka nkarhi lowu u tshameke u amukela papila leri humaka eka un’wana loyi u n’wi rhandzaka, loyi a tshamaka ekule? A swi talanga swilo leswi swi nga hi tiselaka ntsako ku fana ni ku amukela papila leri khumbaka mbilu leri humaka eka un’wana loyi hi n’wi rhandzaka ngopfu. Hi tsakela ku twa hi ta vuhlayiseki bya yena, leswi a swi endlaka ni makungu ya yena. Ku bula ko tano ku endla leswaku vanhu lava hi va rhandzaka va va ekusuhi na hina, hambi loko va ri ekule.

² Kutani ke, i yini lexi nga hi tsakisaka swinene ku tlula ku kuma rungula leri tsariweke, ro huma eka Xikwembu xerhu lexi hi xi rhandzaka? Yehovha hi ndlela yo karhi u hi tsalele “papila”—Rito ra yena, ku nga Bibele. U hi byela leswaku hi yena mani, leswi a swi endleke, leswi a tiyimisele ku swi endla, ni swin’wana swo tala. Yehovha u hi nyike Rito ra yena hikuva u lava leswaku hi tshinela eka yena. Xikwembu xa hina lexi tlhariheke xi hlawule ndlela ya kahle ngopfu yo vulavula na hina. Bibele yi tsariwe hi ndlela ya vutlhari lebyi nga pimanisiwiki na nchumu ni leswi yi swi tameleke a swi pimaniseki.

3. Xana Yehovha u wu hundzisele hi ndlela yihi Nawu eka Muxe?

³ Van’wana va nga ha hlamala va ku ‘Ha yini Yehovha a nga tirhisanga endlelo ro hlamarisa—hi ku vulavula a ri etilweni—a vulavula ni vanhu?’ Ina, Yehovha u tshame a vulavula a ri etilweni hi ku tirhisa tintsumi. Hi xikombiso,  u vulavule tano loko a nyika Vaisrayele Nawu. (Vagalatiya 3:19) Rito leri humaka etilweni a ri chavisa ku tlula mpimo lerova Vaisrayele lava chavisiweke va kombela Yehovha leswaku a nga ha vulavuli na vona hi ndlela leyi, kambe a vulavule na vona hi ku tirhisa Muxe. (Eksoda 20:18-20) Nawu lowu, lowu vumbiwaka hi milawu ya 600, wu hundziseriwe eka Muxe, rito hi rito.

4. Hlamusela leswaku ha yini ku hundzisa rungula hi nomu a swi ta va swi ri endlelo leri nga ni swihoxo ro hundzisela milawu ya Xikwembu.

⁴ Xana a ku ta humelela yini loko Nawu wolowo a wu nga tsariwanga? Xana Muxe a ta va a swi kotile ku tsundzuka leswi marito wolawo ya nawu a ma vekisiwe xiswona, kutani a ma byela tiko hinkwaro handle ko endla swihoxo? Xana ku vuriwa yini hi switukulwana leswi swa ha taka? Xana a va ta boheka ku titshega hi ku twa hi van’wana? A ku ta va ku ri ndlela leyi nga ni swihoxo yo hundzisela milawu ya Xikwembu eka van’wana. Anakanya hi leswi a swi ta humelela loko u fanele u hundzisela mhaka eka nxaxamelo wa vanhu, hi ku byela munhu wo sungula ivi yena a yi hundzisa, ivi swi famba tano hi nxaxamelo wolowo. Leswi swi nga ta va swi twiwe hi munhu loyi a nga le makumu ka nxaxamelo a swi ta va swi hambane ngopfu ni leswi u swi vuleke eku sunguleni. Marito ya Nawu wa Xikwembu, a ma nga ri ekhombyeni ro tano.

5, 6. Xana Yehovha u lerise Muxe leswaku a endla yini hi marito ya Yena, naswona ha yini ku ri nkateko eka hina ku va ni Rito ra Yehovha leri tsariweke?

⁵ Hi vutlhari Yehovha u hlawule leswaku marito ya yena ma tsariwa ehansi. U lerise Muxe a ku: “Tsala marito lawa ehansi hikuva ndzi endla ntwanano na wena ni Vaisrayele hi ku pfumelelana na wona.” (Eksoda 34:27) Kutani ke, yi sungurise xisweswo nguva ya ku tsariwa ka Bibele,  hi 1513 B.C.E. Ku tlula malembe ya 1 610 lama landzeleke, Yehovha u vulavule “mikarhi yo tala ni hi tindlela to tala” ni vanhu va 40 lava tsaleke Bibele. (Vaheveru 1:1) Hi nkarhi wolowo, vakopi lava tinyiketeleke va endle tikopi hi vukheta leswaku va hlayisa Matsalwa.—Ezra 7:6; Pisalema 45:1.

⁶ Kunene Yehovha u hi katekise hi ku vulavurisana na hina hi ku hi tsalela. Xana u tshama u kuma papila leri u ri rhandzaka ngopfu—kumbexana hileswi ri ku chaveleleke—lerova u kale u ri hlayisa leswaku u ta ri hlaya nkarhi na nkarhi? Swi tano ni hi “papila” leri hi tsaleriweke rona hi Yehovha. Leswi Yehovha a endleke leswaku marito ya yena ma tsariwa ehansi, ha swi kota ku ma hlaya nkarhi hinkwawo ni ku anakanyisisa hi leswi ma swi vulaka. (Pisalema 1:2) Hi nga wu kuma “nchavelelo lowu humaka eMatsalweni” loko hi wu lava.—Varhoma 15:4.

7. Xana vutlhari bya Yehovha byi voniwa njhani eka leswi a tirhiseke vanhu leswaku ku va vona va tsalaka?

⁷ Hi vutlhari bya yena, Yehovha u tirhise vanhu leswaku ku va vona va tsalaka Rito rakwe. Xiya leswi: Loko Yehovha a lo tirhisa tintsumi leswaku ti tsala Bibele, xana a yi ta va yi ri leswi yi nga xiswona sweswi? Entiyisweni, tintsumi a ti ta va ti hlamusele Yehovha hi ku ya hi langutelo ra tona leri tlakukeke, ti hlamusela ku tinyiketela ka tona eka yena, ti hlamusela hi vanhu lava nga malandza yo tshembeka ya Xikwembu. Kambe, xana a hi ta swi kota ku twisisa langutelo ra swivumbiwa swa moya leswi hetisekeke, leswi vutivi bya swona, ntokoto wa swona ni matimba ya swona, swi tlulaka swa hina?—Vaheveru 2:6, 7.

8. Vatsari va Bibele va pfumeleriwe ku tirhisa vuswikoti bya vona hi ndlela yihi? (Nakambe vona nhlamuselo ya le hansi.)

 ⁸ Hi ku tirhisa ka yena vatsari lava nga vanhu, Yehovha u hi nyike leswi swi hi faneleke—rungula leri ‘huhuteriweke hi Xikwembu’ kambe ri ri karhi ri kombisa vumunhu bya vanhu. (2 Timotiya 3:16) Xana u swi endlise ku yini leswi? Mikarhi yo tala, u pfumelele vatsari leswaku va tirhisa vuswikoti bya vona eku hlawuleni ka “marito lama tsakisaka ni ku tlhela a tsala ntiyiso.” (Eklesiasta 12:10, 11) Leswi swi hi endla hi vona leswaku ha yini Bibele yi ri ni switayele swo tala; matsalwa ma kombisa ndhavuko ni vumunhu bya vatsari va wona. a Hambiswiritano, vavanuna lava “a va vulavula leswi humaka eka Xikwembu va kongomisiwa hi moya lowo kwetsima.” (2 Petro 1:21) Hikwalaho, leswi tsariweke i “rito ra Xikwembu” hakunene.—1 Vatesalonika 2:13.

9, 10. Ha yini ku tirhisiwa ka vatsari lava nga vanhu swi endla leswaku Bibele yi rhandzeka ni ku twisiseka?

⁹ Ku tirhisiwa ka vatsari lava nga vanhu swi endla Bibele yi rhandzeka ni ku twisiseka swinene. Vatsari va yona a va ri vanhu lava nga ni mitlhaveko ku fana na hina. Leswi a va nga hetisekanga, va langutane ni miringo ni mintshikilelo leyi fanaka ni ya hina. Mikarhi yin’wana, moya wa Yehovha wu va huhutele ku tsala hi ta mitlhaveko ni ku kayakaya ka vona. (2 Vakorinto 12:7-10) Kutani va tsale marito lawa va huhuteriweke wona hi Xikwembu, marito lawa yi nga riki kona ntsumi leyi a yi ta ma phofula.

¹⁰ Hi xikombiso, xiya Hosi Davhida wa le Israyele. Endzhaku ka loko a endle swidyoho leswikulu, Davhida u  qambhe pisalema leyi eka yona a phofuleke ta le mbilwini, a khongela Xikwembu leswaku xi n’wi rivalela. U tsarile: “Ndzi basise eka xidyoho xa mina. Hikuva ndzi yi tiva kahle milandzu ya mina, naswona ndzi tshamela ku tsundzuka xidyoho xa mina. Ndzi velekiwe ndzi ri ni xihoxo, naswona manana u ndzi tikile exidyohweni. U nga ndzi cukumeti ekule na wena; u nga susi moya wa wena wo kwetsima eka mina. Magandzelo lawa Xikwembu xi ma amukelaka i moya lowu vavisekeke; a wu nge yi fularheli mbilu leyi tshovekeke yi tlhela yi pfotloseka Xikwembu xanga.” (Pisalema 51:2, 3, 5, 11, 17) Xana a wu ku twi ku vaviseka loku mutsari a ku twaka? Hi xihi xivumbiwa xin’wana lexi nga tiphofulaka hi ndlela leyi, handle ka munhu la nga hetisekangiki?

11. I muxaka muni wa swikombiso swa xiviri leswi ‘tsaleriweke ku letela hina’ eBibeleni?

¹¹ Ku ni swin’wana leswi swi endlaka Bibele yi rhandzeka. Hakanyingi buku leyi yi vulavula hi vanhu—vanhu va xiviri—lava tirhelaka Xikwembu ni lava nga xi tirheliki. Hi hlaya hi ta mintokoto, maxangu ni leswi va tsakiseke. Hi vona vuyelo bya ku hlawula ka vona evuton’wini. Timhaka to tano ti “tsaleriwe ku letela hina.” (Varhoma 15:4) Hi ku tirhisa swikombiso leswi swa xiviri, Yehovha u hi dyondzisa hi ndlela leyi khumbaka mbilu. Xiya swikombiso swin’wana.

12. Timhaka leti nga eBibeleni ta vanhu lava nga tshembekangiki ti hi pfuna hi ndlela yihi?

¹² Bibele yi vulavula hi vanhu lava nga tshembekangiki, hambi ku ri lavo homboloka, ni leswi va humeleleke. Etimhakeni leti, hi vona mitirho ya vona leyi hlambisaka timbilu, sweswo swi endla leswaku hi twisisa. Hi  xikombiso, xana xi kona xikombiso lexikulu xa ku nga tshembeki lexi tlulaka xa Yudasi loko a luke ni ku hetisisa mano yakwe yo xenga Yesu? (Matewu 26:14-16, 46-50; 27:3-10) Timhaka to tanihi leti ti yi khumba swinene mbilu ya hina, ti hi pfuna ku vona ni ku papalata tindlela leto biha.

13. Xana Bibele yi hi pfuna hi ndlela yihi leswaku hi twisisa vumunhu lebyinene?

¹³ Nakambe Bibele yi vulavula hi malandza yo tala ya Xikwembu. Hi hlaya hi ta ku tinyiketela ka wona ni ku tshembeka ka wona. Wona i swikombiso swa xiviri swa vumunhu lebyi hi faneleke hi byi hlakulela loko hi lava ku tshinela eka Xikwembu. Byin’wana bya vumunhu byebyo i ripfumelo. Bibele yi hlamusela leswaku ripfumelo i yini ni leswaku ha yini ri laveka leswaku hi ta tsakisa Xikwembu. (Vaheveru 11:1, 6) Kambe Bibele yi tlhela yi hi nyika swikombiso swa ndlela leyi vanhu van’wana va kombiseke ripfumelo hayona. Anakanya hi ripfumelo leri Abrahama a ri kombiseke loko a lava ku endla gandzelo hi Isaka. (Genesa, ndzima 22; Vaheveru 11:17-19) Etimhakeni teto, rito leri nge “ripfumelo” ri humesa tinhlamuselo to tala naswona swa olova ku ri twisisa. Wa nga vona vutlhari bya Yehovha hikuva a nga hi khutazi ntsena ku hlakulela vumunhu lebyinene, kambe u tlhela a hi nyika ni swikombiso swa kona swa xiviri!

14, 15. Xana Bibele yi hi byela yini mayelana ni wansati loyi a teke etempeleni, naswona i yini leswi hi swi dyondzaka hi Yehovha emhakeni leyi?

¹⁴ Timhaka ta xiviri leti nga eBibeleni hakanyingi ti hi dyondzisa swo karhi mayelana ni leswaku Yehovha i munhu wa njhani. Xiya leswi hi swi hlayeke mayelana ni wansati loyi Yesu a n’wi voneke etempeleni. Loko Yesu a tshamile ekusuhi ni mabokisi ya xuma, a a langutile loko vanhu va ri karhi va hoxa minyikelo ya vona. Vanhu vo  tala lava fuweke va hoxe “leswi va swi pambuleke eka leswi va taleleke.” Kambe Yesu u xiye noni leyi ya xisiwana. Munyikelo wa yona a ku ri “tisente timbirhi.” b A ku ri swimalana swo hetelela leswi a yi ri na swona. Yesu loyi a a languta timhaka hilaha Yehovha na yena a a ti languta ha kona u te: “Noni leyi, leyi nga xisiwana yi nyikele ku tlula hinkwavo lava hoxeke mali emabokisini.” Hi ku ya hi marito wolawo yi hoxe swo tlula swa hinkwavo swi hlanganile.—Marka 12:41-44; Luka 21:1-4; Yohane 8:28.

¹⁵ Xana a swi hlamarisi leswi eka vanhu hinkwavo lava a va te etempeleni hi siku rero, ku hlawuriweke noni leyi ntsena kutani ku tlhela ku vulavuriwa hi yona eBibeleni? Eka xikombiso lexi Yehovha u hi dyondzisa leswaku yena i Xikwembu lexi tlangelaka. U ti amukela hi mandla mambirhi tinyiko ta hina leti humaka embilwini ku nga khathariseki leswaku ti njhani loko ti pimanisiwa ni leti van’wana va ti humesaka. Handle ko kanakana, Yehovha u kume ndlela yo antswa yo hi dyondzisa ntiyiso lowu, lowu tsakisaka!

16, 17. Xana vutlhari bya Yehovha byi vonaka njhani, hambi ku ri eka swilo leswi a hlawuleke ku ka a nga swi nghenisi eRitweni ra yena?

¹⁶ Loko u tsalela loyi u n’wi rhandzaka papila, a wu nge tsali timhaka hinkwato. Kutani u hlawula leswi u nga ta swi tsala, hi vukheta. Hi laha ku fanaka, Yehovha u hlawule ku boxa mavito ya vanhu vo karhi swin’we ni swiendlakalo swo karhi eRitweni rakwe. Kambe eka rungula  rero, a hi mikarhi hinkwayo Bibele yi humesaka vuxokoxoko hinkwabyo. (Yohane 21:25) Hi xikombiso loko Bibele yi vulavula hi ku avanyisa ka Xikwembu, rungula leri yi ri nyikelaka, swi nga ha endleka ri nga swi hlamuli hinkwaswo swivutiso swa hina. Nakambe, vutlhari bya Yehovha bya vonaka eka leswi a hlawuleke ku swi tshika a nga swi nghenisi eRitweni rakwe. Njhani?

¹⁷ Ndlela leyi Bibele yi tsariweke hayona, yi kamba xiyimo xa timbilu ta hina. Vaheveru 4:12 yi ri: “Hikuva rito [kumbe rungula] ra Xikwembu ra hanya naswona ri ni matimba, ri kariha ku tlula banga rin’wana ni rin’wana leri tsemaka hi matlhelo mambirhi, ri nghena endzeni ka munhu lerova ri kombisa leswi munhu a nga swona endzeni ni le handle, . . . naswona ra swi kota ku twisisa miehleketo ni makungu ya mbilu.” Rungula ra Bibele ra dzika, ri paluxa leswi kahlekahle hi swi anakanyaka ni minsusumeto ya hina. Lava va yi hlayaka hi tihlo ra ku xopaxopa, hakanyingi va kuma timhaka leti nga ni rungula leri eka vona ri nga enelangiki. Vanhu vo tano va nga ha kanakana loko hakunene Yehovha a ri ni rirhandzu, vutlhari ni vululami.

18, 19. (a) Ha yini hi nga fanelanga hi karhateka loko mhaka yo karhi eBibeleni yi tlakusa swivutiso leswi hi nga taka hi nga kumi tinhlamulo ta kona hi ku hatlisa? (b) Xana ku laveka yini leswaku hi twisisa Rito ra Xikwembu, naswona leswi swi kombisa vutlhari lebyikulu bya Yehovha hi ndlela yihi?

¹⁸ Ku hambana ni sweswo, loko hi hlayisisa Bibele hi timbilu letinene, hi kota ku vona ndlela leyi Bibele hinkwayo yi n’wi hlamuselaka hayona Yehovha. Hikwalaho, a hi karhateki loko mhaka yo karhi yi tlakusa swivutiso leswi hi nga ta ka hi nga kumi tinhlamulo ta swona hi nkarhi wolowo. Hi xikombiso: Loko hi hlanganisa mawetana kumbexana eku sunguleni a hi nge xi kumi xiphemu xo karhi, kumbe swi nga endleka hi nga swi voni leswaku xiphemu xo karhi xi nghena kwihi. Kambe hi nga ha va hi  hlanganise swiphemu leswi eneleke leswaku hi kota ku vona leswaku xifaniso lexi heleleke xi ta languteka njhani. Hi ku fanana loko hi dyondza Bibele hakatsongotsongo hi dyondza hi leswaku Yehovha i Xikwembu xa muxaka muni, kutani xifaniso hinkwaxo xi sungula ku vonaka. Hambiloko eku sunguleni hi nga yi twisisi mhaka yo karhi kumbe hi nga swi voni leswaku yi hlangana njhani ni vumunhu bya Xikwembu, ku dyondza ka hina Bibele ana se ku hi dyondzise swo tala hi Yehovha lerova hi nga swi kota ku vona leswaku Xikwembu hakunene xi ni rirhandzu ni vululami.

¹⁹ Hikwalaho, loko hi lava ku twisisa Rito ra Xikwembu, hi fanele ku tiyimisela ku ri hlaya ni ku lava ku ri twisisa. Xana lexi a hi xona xikombiso xa vutlhari lebyikulu bya Yehovha? Vanhu vo tlhariha va nga ha tsala tibuku leti nga twisisiwaka ntsena hi “lavo tlhariha ni lavo dyondzeka.” Kambe ku tsala buku leyi nga twisisiwaka ntsena hi lava nga ni timbilu letinene—swi lava vutlhari bya Xikwembu!—Matewu 11:25.

20. Ha yini ku ri Yehovha ntsena a nga hi byelaka ndlela leyinene yo hanya naswona i yini leswi Bibele yi swi tameleke, leswi nga hi pfunaka?

²⁰ Eka Rito ra yena, Yehovha u hi byela ndlela leyinene yo hanya hi yona. Tanihi Muvumbi, u swi tiva kahle leswi hi swi pfumalaka. Naswona swilaveko swa xisekelo swa munhu—leswi katsaka ku navela ku rhandziwa, ku tsaka, ni ku endla vuxaka bya yena ni vanhu van’wana byi humelela—a swi si cinca ni sweswi. Bibele yi lo mphaa, hi ‘vutlhari lebyi pfunaka’ lebyi nga hi endlaka leswaku hi hanya vutomi lebyi nga ni xikongomelo. (Swivuriso 2:7) Xiyenge xin’wana ni xin’wana xa buku leyi, xi tamele ndzima leyi kombaka leswaku hi nga yi tirhisa njhani  ndzayo ya vutlhari leyi humaka eBibeleni, kambe a hi kambisiseni xikombiso xin’we ntsena.

21-23. Hi yihi ndzayo ya vutlhari leyi nga hi pfunaka hi papalata ku hlundzuka ni xikhomela?

²¹ Xana u tshame u swi lemuka leswaku vanhu lava nga ni xikhomela ni rivengo hakanyingi va hetelela va tivavisile hi voxe? Xikhomela i ndzhwalo wo tika ku hanya na wona. Loko hi ri ni xikhomela, hi tshama hi ri karhi hi anakanya ha xona, a hi kumi ku wisa naswona xi hi hetela ntsako. Sayense yi ringanyeta leswaku xikhomela xi endla swi olova leswaku hi khomiwa hi vuvabyi bya mbilu swin’we ni mavabyi man’wana yo tala lama nga tshungulekiki. Khale ka khaleni ni sayense yi nga si va kona, Bibele yi nyikele xitsundzuxo xa vutlhari yi ku: “U nga hlundzuki, tshika vukarhi.” (Pisalema 37:8) Kambe hi nga swi endlisa ku yini sweswo?

²² Rito ra Xikwembu ri nyikela ndzayo ya vutlhari leyi nge: “Ku twisisa ka munhu ku vohlisa ku hlundzuka kakwe, naswona swi sasekile eka yena loko a bakanya xihoxo.” (Swivuriso 19:11) Ku twisisa i vuswikoti byo vona nchumu hi vuenti. Ku twisisa ku nga hi endla hi vona leswaku ha yini munhu a vulavula kumbe a endla swilo hi ndlela yo karhi. Ku tiyimisela ku twisisa nsusumeto wa xiviri, mitlhaveko ni swiyimo, sweswo swi nga hi pfuna ku papalata ku n’wi anakanyela swo biha.

²³ Bibele yi tamele xitsundzuxo lexi: “Yanani emahlweni mi lehiselana mbilu ni ku rivalelana hi ku tshunxeka.” (Vakolosa 3:13) Xiga lexi nge, “Yanani emahlweni mi lehiselana mbilu” xi vula leswaku hi lehisela van’wana mbilu, hambiloko va ri ni mikhuva leyi yi hi nyangatsaka. Ku lehisa mbilu loku, ku ta hi pfuna ku papalata ku va ni xikhomela. “Ku rivalelana” swi vula ku swi ba hi makatla loko hi hoxeriwile. Xikwembu xa hina xa vutlhari xa swi  tiva leswaku hi fanele hi rivalela van’wana loko ku ri ni xivangelo xa ku va rivalela. Leswi a swi pfuni vona ntsena kambe na hina swi hi nyika ku rhula ka mianakanyo ni mbilu. (Luka 17:3, 4) Mayana vutlhari lebyi nga eRitweni ra Xikwembu.

24. Ku humelela yini loko hi hanya hi ku pfumelelana ni vutlhari bya Xikwembu?

²⁴ Hi ku susumetiwa hi rirhandzu ra yena lerikulu Yehovha u lave ku vulavula na hina. U hlawule ndlela leyinene ku tlula hinkwato—ku nga “papila” leri tsariweke hi vanhu lava kongomisiwaka hi moya lowo kwetsima. Hikwalaho, vutlhari bya Yehovha hi byakwe byi kumeka eka rona. Vutlhari lebyi bya “tshembeka swinene.” (Pisalema 93:5) Loko hi ya hi hanya hi ku pfumelelana na byona, ni loko hi byi byela van’wana, hi tikuma hi ri ekusuhi na Xikwembu xa hina xa vutlhari hinkwabyo. Eka ndzima leyi landzelaka hi ta vulavula hi xikombiso xin’wana lexi xiyekaka xa vutlhari lebyikulu bya Yehovha, ku nga vuswikoti byakwe byo vula swilo swa nkarhi lowu taka ka ha ri emahlweni ni bya ku hetisisa xikongomelo xakwe.