Pakadto ha sulod

Pakadto ha mga sulod

KAPITULO 18

Kinaadman ha “Pulong han Dios”

Kinaadman ha “Pulong han Dios”

1, 2. Ano nga “surat” an iginsurat ni Jehova ha aton, ngan kay ano?

 NAHINUNUMDOM ka ba han urhi nga pakakarawat mo hin surat tikang ha usa nga hinigugma nga nag-uukoy ha hirayo? Gutiay la nga mga butang an naghahatag ha aton hin duro nga kalipay sugad han kinasingkasing nga surat tikang ha usa nga aton hinigugma. Nalilipay kita nga mahibaro mahitungod han iya kahimtang, han iya mga eksperyensya, ngan han iya mga plano. Pinaagi han sugad nga komunikasyon nagigin mas duok ha aton an mga hinigugma, bisan kon hirayo hira ha pisikal.

2 Ano, kon sugad, an mas makakalipay ha aton kay ha pagkarawat hin sinurat nga mensahe tikang ha Dios nga aton hinigugma? Hi Jehova, ha usa nga paagi, nagsurat ha aton hin usa nga “surat”—an iya Pulong, an Biblia. Dida hito iya iginsusumat ha aton kon hin-o hiya, kon ano an iya na ginbuhat, kon ano an iya gintutuyo pagbuhaton, ngan damu pa. Hi Jehova naghatag ha aton han iya Pulong tungod kay karuyag niya nga magin duok kita ha iya. Ginpili han aton Dios nga maaramon-ha-ngatanan an gimaopayi nga paagi nga posible ha pagkomunikar ha aton. Diri-matupngan an kinaadman ha paagi han pagkasurat han Biblia ngan ha mga sulod hito.

Kay Ano nga Sinurat nga Pulong?

3. Ha ano nga paagi iginhatag ni Jehova kan Moises an Balaud?

3 An iba bangin maghunahuna, ‘Kay ano nga waray gamita ni Jehova an mas makapaaghat nga paagi—pananglitan, an tingog tikang ha langit—ha pagkomunikar ha mga tawo?’ Ha pagkamatuod, hi Jehova usahay nagyakan tikang ha langit pinaagi han mga anghel. Ginbuhat niya ito, pananglitan, han iya iginhatag an Balaud ha Israel. (Galacia 3:19) An tingog tikang ha langit makaharadlok gud—salit an nahadlok nga mga Israelita naghangyo nga hi Jehova diri magyakan ha ira hini nga paagi kondi nga hiya magkomunikar pinaagi kan Moises. (Exodo 20:18-20) Salit an Balaud, nga ginkukompuwesto hin mga 600 nga surundon, yinakan nga iginhatag kan Moises, pulong-por-pulong.

4. Isaysay kon kay ano nga an pagpasa han pulong-han-baba diri masasarigan nga paagi han paghatag han mga balaud han Dios.

4 Kondi, ano man kon iton nga Balaud waray gud mahisurat? Mahinunumdom ba hi Moises han eksakto nga mga pulong hiton detalyado nga kodego ngan maihahatag ito nga waray sayop ha bug-os nga nasud? Kumusta man an urhi nga mga henerasyon? Makakasarig la ba hira ha pulong-han-baba? Diri gud ito masasarigan nga paagi han pagpahayag han mga balaud han Dios. Handurawa kon ano an mahitatabo kon isusumat mo an usa nga istorya ha damu nga mga tawo pinaagi han pagsumat hito ha siyahan nga tawo ngan katapos ipasa ito tikang ha usa ngadto ha masunod tubtob ha kataposan nga tawo. An hinbatian han tawo ha kataposan han linya posible nga may daku nga kaibahan tikang ha tinikangan. An mga pulong han Balaud han Dios waray gud mameligro hin sugad.

5, 6. Ano an iginsugo ni Jehova nga buhaton ni Moises ha Iya mga pulong, ngan kay ano nga bendisyon para ha aton an pagkaada han Pulong ni Jehova ha sinurat nga porma?

5 Maaramon nga ginpili ni Jehova nga ipasurat an iya mga pulong. Iya ginsugo hi Moises: ‘Isurat ini nga mga pulong, kay uyon hini nga mga pulong, naghihimo ako hin kasabotan ha imo ngan ha Israel.’ (Exodo 34:27) Salit nagtikang an panahon han pagsurat han Biblia, han 1513 B.C.E. Paglabay han sumunod nga 1,610 ka tuig, hi Jehova “nakiistorya . . . ha damu nga higayon ngan ha damu nga paagi” ha mga 40 ka tawo nga mga parasurat nga hadto nga panahon nagsurat han Biblia. (Hebreo 1:1) Katapos hito, an matinumanon nga mga parakopya nagin mabinantayon gud ha paghimo hin husto nga mga kopya basi matipigan an Kasuratan.—Ezra 7:6; Salmo 45:1.

6 Tinuod nga ginbibendisyonan kita ni Jehova pinaagi han pagkomunikar ha aton ha sinurat nga porma. Nakakarawat ka na ba hin surat nga naruyagan mo gud—bangin tungod kay naghatag ito han ginkikinahanglan nga pagliaw—salit gintipigan mo ito ngan pauroutro nga ginbabasa ito? Sugad man an “surat” ni Jehova ha aton. Tungod kay iginbutang ni Jehova an iya mga pulong ha sinurat nga porma, nababasa naton ito hin regular ngan pinamamalandong an ginsisiring hito. (Salmo 1:2) Makakarawat naton an “pagliaw tikang ha Kasuratan” ha bisan san-o nga ginkikinahanglan naton ito.—Roma 15:4.

Kay Ano nga mga Tawo an mga Parasurat?

7. Paonan-o nakikita an kinaadman ni Jehova ha iya paggamit hin mga tawo nga mga parasurat?

7 Ipinakita ni Jehova an iya kinaadman pinaagi han paggamit hin mga tawo basi isurat an iya Pulong. Tagda ini: Kon ginamit ni Jehova an mga anghel ha pagrekord han Biblia, magkakaada ba ito hin pariho nga pagin makaruruyag? Oo, mahimo ihulagway han mga anghel hi Jehova tikang ha ira hitaas nga panhunahuna, igpahayag an ira mismo debosyon ha iya, ngan isumat an mahitungod han matinumanon nga mga tawo nga mga surugoon han Dios. Kondi masasabtan gud ba naton an punto-de-bista han hingpit nga espiritu nga mga linarang, nga an ira kahibaro, eksperyensya, ngan gahum mas hitaas gud kay ha aton?—Hebreo 2:6, 7.

8. Ha ano nga paagi gintugotan an mga parasurat han Biblia nga gamiton an ira mismo mga abilidad han paghunahuna? (Kitaa liwat an footnote.)

8 Pinaagi han iya paggamit hin mga tawo nga mga parasurat, iginhatag ni Jehova kon ano gud an ginkikinahanglan naton—usa nga rekord nga “giniyahan han Dios” kondi gintitipigan an tawhanon nga kalidad. (2 Timoteo 3:16) Paonan-o hiya naglampos hini? Ha damu nga kahimtang, matin-aw nga gintugotan niya an mga parasurat nga gamiton an ira mismo mga abilidad ha paghunahuna ha pagpili han “makaruruyag nga mga pulong” ngan ha pagrekord han “husto nga mga pulong han kamatuoran.” (Eclesiastes 12:10, 11) Iginsasaysay hini an magkalainlain nga estilo han Biblia; an mga sinurat nagpapakita han gintikangan ngan personalidad han tagsa nga mga parasurat. a Kondi, ini nga kalalakin-an “nagyakan hin tikang ha Dios samtang ginpapagios hira han baraan nga espiritu.” (2 Pedro 1:21) Salit, an resulta tinuod nga amo an “pulong han Dios.”—1 Tesalonica 2:13.

“An ngatanan nga Kasuratan giniyahan han Dios”

9, 10. Kay ano nga an paggamit hin mga parasurat nga mga tawo nagdudugang ha kapaso ngan pagin makaruruyag han Biblia?

9 An paggamit hin mga parasurat nga mga tawo naghahatag ha Biblia hin duro nga kapaso ngan pagin makaruruyag. An mga parasurat hito mga tawo nga may-ada mga pagbati sugad ha aton. Tungod kay diri-hingpit, nakaeksperyensya hira hin mga kakurian ngan mga pag-ipit nga pariho han aton. Ha pipira nga mga kahimtang, an espiritu ni Jehova nag-aghat ha ira nga isurat an mahitungod han ira mismo mga pagbati ngan mga pangalimbasog. (2 Corinto 12:7-10) Salit iginsurat nira an mga pulong ha porma nga siyahan nga persona, mga pulong nga diri maipapahayag han anghel.

10 Tagda, pananglitan, hi Hadi David han Israel. Katapos niya buhaton an seryoso nga mga sala, nagsurat hi David hin usa nga salmo nga dida hito iya iginpahayag an aada ha iya kasingkasing, nakikimalooy para han pagpasaylo han Dios. Hiya nagsurat: “Limpyuhi ako tikang ha akon sala. Kay maaram gud ako han akon mga pagtalapas, ngan an akon sala aadi pirme ha akon atubangan. Kitaa! Igin-anak ako nga salaan, ngan ha sala iginburod ako han akon nanay. Ayaw ako pagpaiwasa ha imo presensya; ngan ayaw pagkuhaa ha akon an imo baraan nga espiritu. An mga halad nga nakakapalipay ha Dios amo an ruba nga espiritu; an kasingkasing nga ruba ngan rumok, O Dios, diri mo isasalikway.” (Salmo 51:2, 3, 5, 11, 17) Diri mo ba inaabat an kasubo han parasurat? Hin-o gawas han diri-hingpit nga tawo an makakagpahayag han sugad kinasingkasing nga mga pagbati?

Kay Ano nga Usa nga Libro Mahitungod han mga Tawo?

11. Ano nga klase hin totoo-ha-kinabuhi nga mga ehemplo an igin-uupod dida ha Biblia “ha pagtutdo ha aton”?

11 May-ada usa pa nga nakakadugang ha pagin makaruruyag han Biblia. Ha daku nga sukol, usa ito nga libro mahitungod han mga tawo—totoo nga mga tawo—adton nag-aalagad ha Dios ngan adton diri nag-aalagad ha iya. Nababasa naton an mahitungod han ira mga eksperyensya, mga kakurian, ngan mga kalipay. Nakikita naton an resulta han ira mga desisyon ha kinabuhi. An sugad nga mga asoy igin-upod “ha pagtutdo ha aton.” (Roma 15:4) Pinaagi hinin totoo-ha-kinabuhi nga mga ilustrasyon, nagtututdo hi Jehova ha mga paagi nga nakakabantad han aton kasingkasing. Tagda an pipira nga mga ehemplo.

12. An mga asoy han Biblia mahitungod han diri-matinumanon nga mga tawo nabulig ha aton ha ano nga paagi?

12 An Biblia nagsusumat mahitungod han diri-matinumanon, magraot pa ngani nga mga tawo ngan kon ano an nahitabo ha ira. Hini nga mga asoy, an diri-mag-opay nga mga kalidad nakikita ha ira mga buhat, salit nabulig ha aton nga mas masayon ito masabtan. Pananglitan, ano nga sugo kontra han pagkadiri-maunungon an mas gamhanan kay han buhi nga ehemplo hini nga kalidad dida kan Judas samtang ginbubuhat niya an iya traydor nga plano kontra kan Jesus? (Mateo 26:14-16, 46-50; 27:3-10) An mga asoy sugad hini mas epektibo nga natitipigan ha aton kasingkasing, nabubuligan kita nga hibaroan ngan isalikway an maraot nga mga kalidad.

13. Ha ano nga paagi nabulig ha aton an Biblia nga masabtan an mag-opay nga mga kalidad?

13 Iginsasaysay liwat han Biblia an mahitungod han damu matinumanon nga mga surugoon han Dios. Aton nababasa an mahitungod han ira debosyon ngan pagkamaunungon. Nakikita naton an buhi nga mga susbaranan han mga kalidad nga kinahanglan patuboon naton basi magin duok ha Dios. Tagda pananglitan, an pagtoo. An Biblia naghahatag han kahulogan han pagtoo ngan nagsusumat ha aton kon mationan-o kaimportante ito kon karuyag naton lipayon an Dios. (Hebreo 11:1, 6) Kondi an Biblia nagsusulod liwat hin matin-aw nga mga susbaranan han pagtoo nga nagios. Hunahunaa an pagtoo nga ipinakita ni Abraham han nagsari hiya ha paghalad kan Isaac. (Genesis, kapitulo 22; Hebreo 11:17-19) Pinaagi han sugad nga mga asoy, an pulong nga “pagtoo” naghahatag hin dugang nga kahulogan ngan nagigin mas masayon masabtan. Maaramon gud nga hi Jehova diri la nagsasagda ha aton nga patuboon an mag-opay nga mga kalidad kondi naghahatag liwat hin totoo-ha-kinabuhi nga mga susbaranan!

14, 15. Ano an iginsusumat ha aton han Biblia mahitungod han usa nga babaye nga inabot ha templo, ngan ano an mahibabaroan naton mahitungod kan Jehova tikang hini nga asoy?

14 An totoo-ha-kinabuhi nga mga asoy ha Biblia agsob nga nagtututdo ha aton mahitungod han kon ano nga klase hin persona hi Jehova. Tagda an nabasa naton mahitungod han usa nga babaye nga hinkit-an ni Jesus ha templo. Samtang nalingkod hirani ha mga kahon han kontribusyon, nagkikita hi Jesus samtang an mga tawo naghuhulog han ira mga amot. Damu nga mga bahandianon an inabot, naghahatag “tikang ha ira sobra.” Kondi an pagkita ni Jesus nahisentro ha pobre nga balo nga babaye. An iya amot “duha nga gudtiay nga sinselyo nga gutiay gud an kantidad.” b Iton an iya ultimo nga kwarta. Hi Jesus, nga hingpit nga nagpakita han panhunahuna ni Jehova ha mga butang, nagsiring: “Ini nga pobre nga balo naghulog hin mas damu kay ha ngatanan nga iba pa nga naghulog hin kwarta ha mga kahon han kontribusyon.” Sumala hito nga mga pulong, naghulog hiya hin mas damu kay han ngatanan nga gintarampo nga iginhulog han iba.—Marcos 12:41-44; Lucas 21:1-4; Juan 8:28.

15 Diri ba makatirigamnan nga ha ngatanan nga mga tawo nga inabot ha templo hiton nga adlaw, ini nga balo nga babaye an napili ngan gin-unabi ha Biblia? Pinaagi hini nga susbaranan, hi Jehova nagtututdo ha aton nga hiya an maapresyaron nga Dios. Nalilipay hiya ha pagkarawat han aton bug-os-kalag nga mga regalo, mationan-o man ito kagutiay kon itanding ha naihahatag han iba. Sigurado nga ini an gimaopayi nga paagi han pagtutdo ha aton ni Jehova hinin makalilipay nga kamatuoran!

Kon Ano an Waray Iupod ha Biblia

16, 17. Paonan-o nakikita an kinaadman ni Jehova bisan ha iya ginpili nga diri iupod ha iya Pulong?

16 Kon nagsusurat ka ha usa nga hinigugma, limitado la an imo maisusumat. Salit naghuhunahuna ka hin maopay ha pagpili kon ano an isusurat. Sugad man, ginpili ni Jehova nga unabihon an pipira nga mga indibiduwal ngan mga hitabo ha iya Pulong. Kondi hinin naghuhulagway nga mga asoy, an Biblia diri pirme nagsasaysay han ngatanan nga mga detalye. (Juan 21:25) Pananglitan, kon an Biblia nagsusumat mahitungod han pagpadapat han paghukom han Dios, an impormasyon nga iginhatag bangin diri makabaton ha aton tagsa nga pakiana. Nakikita an kinaadman ni Jehova bisan ha iya ginpili nga diri iupod ha iya Pulong. Paonan-o?

17 An paagi han pagkasurat han Biblia nagsasari kon ano an aada ha aton kasingkasing. An Hebreo 4:12 nasiring: “An pulong [o, mensahe] han Dios buhi ngan gamhanan ngan mas matarom pa ha bisan ano nga espada nga paluyoluyo an tarom ngan nadulot bisan tubtob ha pagbulag han kalag ngan espiritu . . . ngan nakakatugkad han mga panhunahuna ngan mga intensyon han kasingkasing.” An mensahe han Biblia nadulot hin hilarom, iginpapahayag an aton totoo nga panhunahuna ngan mga motibo. Adton nagbabasa hito nga may-ada kritiko nga kasingkasing agsob nga nahipapakdol ha mga asoy nga waray igo nga impormasyon nga makakatagbaw ha ira. An sugad nga mga tawo bangin magruhaduha pa ngani kon hi Jehova ba tinuod nga mahigugmaon, maaramon, ngan may-hustisya.

18, 19. (a) Kay ano nga diri kita sadang mabaraka kon an usa ka partikular nga asoy han Biblia nagbabangon hin mga pakiana nga diri dayon naton nabibilngan an mga baton? (b) Ano an ginkikinahanglan basi masabtan an Pulong han Dios, ngan paonan-o nga ebidensya ini han daku nga kinaadman ni Jehova?

18 Ha kabaliktaran, kon nag-aaram kita hin maopay ha Biblia nga may-ada sinsero nga kasingkasing, nahibabaroan naton an mahitungod kan Jehova pinaagi han impormasyon nga iginsasaysay han bug-os nga Biblia mahitungod ha iya. Salit, diri kita nababaraka kon an usa ka partikular nga asoy nagbabangon hin pipira nga mga pakiana nga diri naton nabibilngan dayon an mga baton. Ha pag-ilustrar: Kon gintatarampo an mga bahin han usa ka daku nga puzzle, bangin ha siyahan diri naton makita an usa ka partikular nga bahin o diri naton nakikita kon paonan-o naangay an usa nga bahin. Kondi, bangin nahibutang na naton an damu han mga bahin salit masasabtan na kon ano an hitsura han bug-os nga hulagway. Ha pariho nga paagi, kon nag-aaram kita ha Biblia, hinayhinay nga nahibabaroan naton kon ano nga klase hin Dios hi Jehova, ngan nakikita an eksakto nga hulagway. Bisan kon ha siyahan diri naton masabtan an usa nga asoy o diri nakikita kon paonan-o naangay ito ha personalidad han Dios, an aton pag-aram ha Biblia nagtututdo na ha aton hin labaw pa han igo mahitungod kan Jehova basi masabtan nga hiya totoo nga mahigugmaon, matadong, ngan may-hustisya nga Dios.

19 Salit, basi masabtan an Pulong han Dios, kinahanglan basahon ngan pag-adman naton ito nga may-ada sinsero nga kasingkasing ngan abrido nga hunahuna. Diri ba ini ebidensya han daku nga kinaadman ni Jehova? An intelihente nga mga tawo mahimo magsurat hin mga libro nga “maaramon ngan mga baltok” la an makakasabot. Kondi an pagin awtor han usa nga libro nga masasabtan la hadton may-ada husto nga motibo han kasingkasing—nagkikinahanglan han kinaadman han Dios!—Mateo 11:25.

Usa nga Libro han “Praktikal nga Kinaadman”

20. Kay ano nga hi Jehova la an makakagsumat ha aton han gimaopayi nga paagi han pagkinabuhi, ngan ano an sulod han Biblia nga makakabulig ha aton?

20 Ha iya Pulong, hi Jehova nagsusumat ha aton han gimaopayi nga paagi han pagkinabuhi. Sugad nga aton Maglalarang, mas maaram hiya han aton mga panginahanglan kay ha aton hinbabaroan. Ngan an importante nga mga panginahanglan han tawo—upod na an hingyap nga makabiling hin gugma, magin malipayon, ngan magin malampuson ha mga relasyon—pariho la gihapon. An Biblia nagsusulod hin damu nga “praktikal nga kinaadman” nga makakabulig ha aton ha mapulsanon nga pagkinabuhi. (Proberbios 2:7) An tagsa nga bahin hini nga bulig ha pag-aram nagsusulod hin usa nga kapitulo nga nagpapakita kon paonan-o naton maiaaplikar an maaramon nga sagdon han Biblia, kondi aton paghisgotan dinhi an usa la nga ehemplo.

21-23. Ano nga maaramon nga sagdon an makakabulig ha aton nga malikyan an pagtipig hin kasina ngan pagdumot?

21 Naoobserbahan mo ba nga an mga tawo nga nagtitipig hin kasina ngan pagdumot agsob nga nagriresulta ha pagdaot ha ira kalugaringon? An pagdumot usa ka mabug-at nga pinas-an ha kinabuhi. Kon aton gintitipigan ito, nadadaot hito an aton mga hunahuna, nagkukuha ito han aton kamurayawan, ngan nagpupugong han aton kalipay. An mga pag-aram han syensya nagpapasabot nga an pagtipig hin kasina makakadugang han peligro nga magkasakit kita ha kasingkasing ngan hin damu iba pa nga grabe nga mga sakit. Maiha na antes pa han sugad nga mga pag-aram han syensya, an Biblia maaramon nga nagsiring: “Ayaw na kasina ngan bayai an kapungot.” (Salmo 37:8) Kondi paonan-o naton mahihimo ito?

22 An Pulong han Dios naghahatag hinin maaramon nga sagdon: “An hilarom nga pagsabot han usa nga tawo nabulig ha iya nga diri masina dayon, ngan nakakapatahom ha iya an pagpalabay hin sayop.” (Proberbios 19:11) An pagsabot amo an abilidad ha pagkita diri la han aada ha gawas, ha pagkita lahos pa han nakikita. An pagsabot nagtitipig han sarabotan, kay nabulig ito ha aton nga masabtan kon kay ano nga an usa ka tawo nagyakan o ginios ha usa nga paagi. An pangalimbasog nga masabtan an iya totoo nga mga motibo, mga pagbati, ngan mga kahimtang makakabulig ha aton nga mawara an negatibo nga mga hunahuna ngan mga pagbati ha iya.

23 An Biblia nagsusulod hinin dugang nga sagdon: “Padayon nga magpailob ha usa kag usa ngan hura nga magpasaylo ha usa kag usa.” (Colosas 3:13) An ekspresyon nga “padayon nga magpailob ha usa kag usa” nagpapasabot han pagin pasensyoso ha iba, gin-iilob an mga kinaiya nga bangin nakakapaaringit ha aton. An sugad nga hilawig nga pagpailob nakakabulig ha aton nga malikyan an pagtipig han gudtiay nga mga pagdumot. An ‘pagpasaylo’ nagpapasabot han ideya han pagpalabay han pagdumot. Maaram an aton maaramon nga Dios nga kinahanglan pasayloon naton an iba kon may-ada maopay nga basihanan ha pagbuhat hito. Diri la para han ira kapulsanan ini kondi para liwat han aton mismo kamurayawan ha hunahuna ngan kasingkasing. (Lucas 17:3, 4) Pagkadaku nga kinaadman an mabibilngan ha Pulong han Dios!

24. Ano an mga resulta kon iginpapahiuyon naton an aton mga kinabuhi ha kinaadman han Dios?

24 Tungod kay napagios han iya waray tubtoban nga gugma, karuyag ni Jehova nga magkomunikar ha aton. Iya ginpili an gimaopayi nga paagi nga posible—usa nga “surat” nga iginsurat han parasurat nga mga tawo pinaagi han giya han baraan nga espiritu. Sugad nga resulta, an kinaadman ni Jehova mismo mabibilngan ha mga pahina hito. Ini nga kinaadman “masasarigan gud.” (Salmo 93:5) Samtang iginpapahiuyon naton an aton mga kinabuhi hito ngan iginpapaangbit naton ito ha iba, nagigin duok kita ha aton Dios nga maaramon-ha-ngatanan. Ha masunod nga kapitulo, aton paghihisgotan an usa pa nga makatirigamnan nga ehemplo han hirayo-an-nakikita nga kinaadman ni Jehova: an iya abilidad ha abanse nga pagsumat han tidaraon ngan ha pagtuman han iya katuyoan.

a Pananglitan, hi David, nga usa ka magbarantay han mga karnero, naggamit hin mga ehemplo nga tikang ha kinabuhi han usa nga magbarantay han mga karnero. (Salmo 23) Hi Mateo, nga usa nga parasukot hin buhis hadto, damu ka beses nga nag-unabi hin mga numero ngan mga bili han kwarta. (Mateo 17:27; 26:15; 27:3) Hi Lucas, nga usa nga doktor, naggamit hin mga pulong nga nagpapakita han iya kahibaro ha medisina.—Lucas 4:38; 14:2; 16:20.

b An kada usa hini nga mga sinselyo usa nga lepta, an sinselyo nga gigutiayi an kantidad nga ginagamit han mga Judio hiton nga panahon. An duha nga lepta katugbang ha 1/64 han usa ka adlaw nga suweldo. Inin duha nga sinselyo diri ngani makakapalit hin usa nga maya, an pinakabarato nga tamsi nga pagkaon han pobre.