1, 2. ?Ɲanmiɛn i klun sa benin yɛ ɔ ‘ti fiawa-ɔ’? ?Yɛ ngue ti yɛ e suan su like-ɔ?

 KƐ KLƆ sran ko ti nvialiɛ nun ndɛ’n, i nuan tralɛ’n ti kekle mɛn i. Ɔ siman ndɛ kɛ ngalɛ sa’n i fa sie. Sanngɛ Biblu’n se kɛ: “Ɲanmiɛn i aɲrunɲan like’n yɛle sa su fialɛ.” (Ɲanndra Mun 25:2) Zoova yɛ ɔ sie Like Kwlakwla-ɔ, i yɛ ɔ yili like kwlaa-ɔ. Ɔ maan sɛ ɔ klo’n, ɔ kwla fa ndɛ wie fia lele saan i blɛ’n w’a ju yɛ ɔ́ yí i nglo-ɔ.

² Sanngɛ Zoova yili nvialiɛ nun ndɛ ɲɛnmɛn kun i nglo kleli e i Ndɛ’n nun. Ndɛ sɔ’n yɛle “i klun sa m’ɔ ti fiawa’n.” (Efɛzifuɛ Mun 1:9) Sɛ e suan su like’n e kwla wun i bo. Sɛ e wun i bo kusu’n, e kwla e ɲan nguan m’ɔ leman awieliɛ’n. Yɛ ɔ kwla yo maan e wun Zoova i ngwlɛlɛ’n m’ɔ leman sin’n, i wlɛ kan.

3, 4. ?Wafa sɛ yɛ Ɲanmiɛn nuan ndɛ’n ng’ɔ kɛnnin i Bo Bolɛ 3:15 nun’n, ɔ gua sran’m be awlɛn su nzue-ɔ? “?Like mɔ Ɲanmiɛn fa fiali’n,” i su kosan benin yɛ e kwla fa usa e wun-ɔn?

³ Zoova kunndɛ kɛ asiɛ’n kaci lika klanman naan sran mɔ fɔ nunman be nun’n be tran su. Sanngɛ kɛ Adan nin Ɛvu be fɔnnin’n, ɔ yoli kɛ i sɔ’n kpili ase sa. Kɛ ɔ yoli sɔ’n, Ɲanmiɛn kali lɛ fali ajalɛ kun. Ɔ seli kɛ: “Ń yó maan kpɔlɛ trán a [yɛle kɛ wuo’n] nin bla’n be afiɛn. Yɛ kpɔlɛ trán ɔ osu’n nunfuɛ’n nin bla’n i osu’n nunfuɛ’n be afiɛn. Ɔ́ kpɔ́tɔ ɔ ti’n, yɛ ɔ kusu á kɛ́ i ja sin.”—Bo Bolɛ 3:15.

⁴ Ndɛ sɔ’n i wlɛ wunlɛ timan pɔpɔ. Ɔ kwla sanngan e akunndan bɔbɔ. ?Wan yɛle bla’n? ?Wan yɛle wuo’n?  ?Wan yɛle “osu’n nunfuɛ’n” ng’ɔ́ kpɔ́tɔ wuo’n i ti’n? Adan nin Ɛvu b’a kwlá siman be le. Sanngɛ Ɲanmiɛn i nuan ndɛ ngalɛ’n ti’n, be osu’n nunfuɛ nga be ti kpa’n, be kwla lafi su kɛ cɛn wie lele’n bé ɲán like kpa kun. Yɛle kɛ klunwi yolɛ’n nin sa tɛ’n nin wie’n bé núnnún mlɔnmlɔn. Kpɛkun Ɲanmiɛn klun sa’n kpɛ́n su sakpa. ?Sanngɛ wafa sɛ yɛ ɔ́ kpɛ́n su-ɔ? I lifuɛ’n, ɔ ti nvialiɛ nun ndɛ. Biblu’n se kɛ ndɛ sɔ’n yɛle “Ɲanmiɛn i ngwlɛlɛ m’ɔ ti fiawa’n.”—1 Korɛntifuɛ Mun 2:7.

5. ?Ngue ti yɛ Zoova yi nvialiɛ nun sa’m be nglo kannganngan kle e-ɔ? Amun fa sunnzun ase kun yiyi nun.

⁵ Zoova m’ɔ ‘yi nvialiɛ nun sa’m be nglo’n’ ɔ yiyili ndɛ sɔ’n nun. (Daniɛli 2:28) Sanngɛ w’a yomɛn i le kunngba. Ɔ tuli i ɲin kannganngan. Maan e fa sunnzun ase kun e yiyi nun. Sɛ ba kaan kun usɛ i si kɛ: “?Baba, ɔ yoli sɛ yɛ be wuli min-ɔn?” ?Nán like nga ba kaan’n kwla wun i wlɛ’n i ngunmin cɛ yɛ siɛ’n bó su klé i-ɔ? I-ɔ. Kpɛkun kɛ ba’n ɲín kɔ́’n, nn ɔ́ yíyí ndɛ’n nun kpa klé i siɛn’n. I kunngba’n yɛ Zoova yo-ɔ. Blɛ ng’ɔ ti su’n, i nun yɛ ɔ yi i klun sa’n i nglo kle i sran mun-ɔn.—Ɲanndra Mun 4:18; Daniɛli 12:4.

6. (1) ?Kɛ e to asiɛ annzɛ e fa kalɛ banki kun nun’n, ngue ti yɛ e yo su fluwa-ɔ? (2) ?Ngue ti yɛ Zoova tali sran wie’m be nda annzɛ ɔ nin be trali aenguɛ-ɔ?

⁶ ?Wafa sɛ yɛ Zoova yili i klun sa’n i nglo-ɔ? Ɔ nin sran wie’m be trali aenguɛ annzɛ ɔ tali be nda. Maan e fa sunnzun ase kun e yiyi nun. Atrɛkpa’n, amun a to asiɛ le, annzɛ amun a ko fa kalɛ banki kun nun le. Blɛ sɔ’n nun’n, amun nin sran wie mun amun nuan sɛli like kun su. Kpɛkun amun klɛli i sɔ’n fluwa su nannannin su. Fluwa sɔ’n kle kɛ ndɛ nga amun nuan sɛli su’n, i su yɛ amún dí-ɔ. I kunngba’n yɛle Zoova liɛ’n. E kwla lafi ndɛ kwlaa ng’ɔ kannin’n su. ?Sanngɛ ngue ti yɛ ɔ fata kɛ ɔ nin sran’m be tra aenguɛ annzɛ ɔ ta be nda-ɔ? I  aklunye’n ti’n, ɔ yoli sɔ naan klɔ sran mɔ fɔ o be nun’n, be kwla jran su be lafi ndɛ ng’ɔ kannin’n, be su.—Ebre Mun 6:16-18.

7, 8. (1) ?Zoova tali Abraamun nda seli i sɛ? ?Ngue yɛ i sɔ’n kle e-ɔ? (2) ?Wafa sɛ yɛ Zoova yoli maan e wunnin osu’n i wlɛ-ɔ?

⁷ Kɛ Zoova fuannin klɔ sran’n i fie klanman’n nun lɔ’n, m’ɔ dili afuɛ kɔe akpi nɲɔn (2.000) tra su’n, ɔ kannin ndɛ kun kleli Abraamun m’ɔ ti i sufuɛ kpa kun’n. Ɔ seli i kɛ: “Ń má yrá ɔ su sakpa, kpɛkun ń má yó maan ɔ osu’n trɛ́ kpa. Ń yó i sɔ sakpa. Bé sɔ́n kɛ nzraama nga be o nglo lɔ’n [...] sa. [...] Yɛ ɔ osu’n ti’n, nvlenvle kwlaa nga be o asiɛ’n su’n, bé ɲán ye. Afin a fali ndɛ nga n kannin’n su.” (Bo Bolɛ 22:17, 18) Nán ndɛ ngbɛn yɛ ɔ kannin-ɔn. Sanngɛ nda yɛ ɔ tali-ɔ. Yɛ ɔ seli kɛ saan ɔ́ yíɛ i nuan. (Bo Bolɛ 17:1, 2; Ebre Mun 6:13-15) Ɲanmiɛn bɔbɔ yɛ ɔ tali nda kɛ ɔ́ yó klɔ sran’m be ye-ɔ. Nanwlɛ, i sɔ’n yo ɲɛnmɛn dan.

⁸ Nda nga Zoova tali Abraamun’n kle kɛ “osu’n” yó klɔ sran, afin ɔ́ fín Abraamun i osu’n nun. ?Sanngɛ wan yɛle osu sɔ’n? Kɛ ɔ cɛli kan’n, Zoova yili i nglo kɛ sran sɔ’n fín Abraamun i wa Izaaki i osu’n nun. Kpɛkun Izaaki wuli ba yasua nɲɔn. Be flɛ kun kɛ Zakɔbu. Sran sɔ’n fín Zakɔbu i osu’n nun. (Bo Bolɛ 21:12; 28:13, 14) Kɛ ɔ juli i ɲrun’n, Ɲanmiɛn maan Zakɔbu kannin ndɛ kun kleli i mma blu-nin-nɲɔn (12) be nun kun. Ba’n suan Zida. Ɔ seli i kɛ: “Famiɛn dilɛ kpɔnman’n su jasoman Zida i osu’n nun. Yɛ kpɔnman’n su jasomɛn i ɲrun le. Ɔ́ ká sɔ lele saan Silo [annzɛ, “Sran nga like’n ti i liɛ’n,” ja ngua lɔ ndɛ’n] w’a ba. I yɛ  sran’m be kwlakwla bé bú i sran-ɔn.” (Bo Bolɛ 49:10) Kɛ ɔ fɛ i lɛ’n, be si kɛ sran sɔ’n fín Zida i osu’n nun, yɛ ɔ́ yó famiɛn.

9, 10. (1) ?Aenguɛ benin yɛ Zoova nin Izraɛli nvle’n be trali-ɔ? ?Yɛ wafa sɛ yɛ aenguɛ sɔ’n sasali Zifu mun-ɔn? (2) ?Wafa sɛ yɛ Moizi Mmla’n kleli kɛ ɔ fata kɛ be kpɔ sran’m be ti-ɔ?

⁹ Afuɛ 1513 ka naan Klisifuɛ’m be blɛ’n w’a ju’n nun’n, Zoova fali ajalɛ kun. Yɛle kɛ ɔ nin Izraɛli nvle’n nunfuɛ mɔ be ti Abraamun i anunman mun’n be trali aenguɛ. Ɔ jrannin aenguɛ sɔ’n su yili i klun sa m’ɔ ti fiawa’n, i nglo kannganngan. Aenguɛ sɔ’n m’ɔ taka Moizi Mmla’n su’n, i blɛ’n sinnin. Be diman su kun, sanngɛ ɔ yoli like cinnjin kpa. Mmla sɔ’n ti’n, osu nga Ɲanmiɛn tali nda kɛ ɔ́ bá’n, i su ndɛ’n kpɛnnin su. Maan e fa e ɲin e sie like nsan su e nian. I klikli’n yɛle kɛ Moizi Mmla’n yoli kɛ talɛ sa, ɔ sasali Zifu mun. (Efɛzifuɛ Mun 2:14) Yɛle kɛ Moizi Mmla’n ti’n, Zifu’m be nin be nga be timan Zifu’n b’a kwlá sannganman. Ɔ maan ɔ sasali osu’n i afinliɛ nunfuɛ mun. Moizi Mmla’n maan Izraɛli nvle’n kali lɛ lele naan blɛ nga Ɲanmiɛn siesieli kɛ be wu Mesi’n Zida akpasua nun’n, w’a ju.

¹⁰ I nɲɔn su’n yɛle kɛ Moizi Mmla’n yi i nglo kɛ ɔ fata kɛ be kpɔ klɔ sran’m be ti. Klɔ sran mɔ fɔ o be nun’n, bé klé be wun yalɛ ngbɛn, be su kwlá nantiman Moizi Mmla’n su be guɛmɛn i ti nin i bo le. Afin fiɛn nunman Moizi Mmla sɔ’n i sin kaan sa. Ɔ maan “kɛ ɔ ko yo naan sa tɛ’n i ɲin w’a fite weiin lele naan osu’n i nunfuɛ mɔ be tɛli i nda’n w’a ba’n, i ti yɛ ɔ o lɛ-ɔ.” (Galasifuɛ Mun 3:19) Moizi Mmla’n kle ekun kɛ be su yiman tɛ mun sa trilili. Afin Pɔlu waan: “Nannin mmoja nin  boli mmoja’n be kwlá nunnunman sa tɛ’n.” Tɛ sɔ’m be ti e ti kpɔlɛ tɛ nga Klisi wá yí fá núnnún e sa tɛ’m be kwlaa’n i nzɔliɛ. (Ebre Mun 10:1-4) Aenguɛ nga Ɲanmiɛn nin Izraɛli nvle’n be trali’n, ɔ ukali Zifu nga be nin Ɲanmiɛn nantili klanman’n. I su mmla’n ‘niannin e su lele Klisi bali.’—Galasifuɛ Mun 3:24.

11. ?Like nanndoliɛ benin yɛ aenguɛ nga Ɲanmiɛn nin Izraɛlifuɛ’m be trali’n ti’n, be kwla ɲɛn i-ɔ? ?Sanngɛ ngue ti yɛ like nanndoliɛ sɔ’n fili Izraɛli nvle’n i sa-ɔ?

¹¹ I nsan su’n yɛle kɛ aenguɛ sɔ’n man be like nanndoliɛ kun. Zoova seli be ke sɛ be nian aenguɛ nga ɔ nin be tra’n su kpa’n, bé ‘wá káci famiɛn diwlɛ kun mɔ i nun’n Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ mun yɛ bé dí famiɛn-ɔn, yɛ amún wá káci nvle kun m’ɔ ti Ɲanmiɛn liɛ klonglo’n.’ (Ezipti Lɔ Tulɛ 19:5, 6) Ɔ maan Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ’m be nvle sɔ’n i nun sran klikli’n be ti Izraɛlifuɛ. Sanngɛ Izraɛli nvle’n w’a nianman aenguɛ nga Ɲanmiɛn nin be trali’n su. B’a sɔman Mesi’n m’ɔ yɛle osu’n i nun. I sɔ’n ti’n, like nanndoliɛ sɔ’n fili be sa. ?Yɛ wan mun yɛ Ɲanmiɛn wá fá be káci famiɛn diwlɛ kun mɔ i nun’n Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ mun yɛ bé dí famiɛn-ɔn ? ?Yɛ wafa sɛ yɛ nvle sɔ’n i nunfuɛ’m bé kwlá yó Abraamun i osu’n nunfuɛ wie-ɔ? Sɛ i blɛ’n ju’n yɛ Ɲanmiɛn yíyí nvialiɛ nun ndɛ sɔ’n nun-ɔn.

12. ?Aenguɛ benin yɛ Zoova nin Davidi be trali-ɔ? ?Yɛ osu nga Ɲanmiɛn kɛnnin i ndɛ’n, i su like benin yɛ aenguɛ sɔ’n kle e-ɔ?

¹² Zoova nin Davidi be trali aenguɛ kun afuɛ 1100 ka naan Klisifuɛ’m be blɛ’n w’a ju’n nun. Aenguɛ sɔ’n nun’n, Zoova i klun sa m’ɔ ti fiawa sran’m be ɲrun’n, ɔ tuli i ɲin kan. Ɔ tali Famiɛn Davidi m’ɔ ti nanwlɛfuɛ’n i nda kɛ: ‘Ń fá ɔ osu’n nunfuɛ kun, naan ɔ sin ɔ ja nun. Yɛ ń yó maan i sielɛ’n táka kpa. Yɛ ń yó maan i famiɛn  dilɛ’n táka kpa, kpɛkun ɔ́ ká lɛ tititi. (2 Samiɛli 7:12, 13; Jue Mun 89:3) I sɔ’n kle kɛ Davidi i awlobo’n i nun yɛ osu nga Ɲanmiɛn kɛnnin i ndɛ’n, ɔ́ fín-ɔn. ?Sanngɛ klɔ sran kun sa’n kwlá dí famiɛn tititi? (Jue Mun 89:20, 29, 34-36) ?Famiɛn benin cɛ yɛ ɔ́ kwlá dé klɔ sran mun sa tɛ’n nin wie’n be sa nun-ɔn?

13, 14. (1) ?Kɛ nga be fa kɛnnin i Jue Mun 110 nun sa’n, nda benin yɛ Zoova tɛli i Famiɛn’n niɔn? (2) ?Osu ng’ɔ́ bá’n i su ndɛ benin yɛ Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ’m be kannin-ɔn?

¹³ Ɲanmiɛn maan Davidi klɛli kɛ: “Zoova seli min Min’n kɛ: “Tran ase min sa fama su, lele maan n fa ɔ kpɔfuɛ mun n sie ɔ ja bo.” Zoova tali nda kun, ɔ su kaciman akunndan: ‘A ti Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ tititi kɛ Mɛlkisedɛki sa!’” (Jue Mun 110:1, 4) Osu’n yɛle kɛ Mesi’n i ndɛ yɛ Davidi su kan-ɔn. (Sa Nga Be Yoli’n 2:35, 36) Nán Zerizalɛmun lɔ yɛ Famiɛn sɔ’n tɛ́kɛ i sielɛ’n niɔn. Sanngɛ ɔ́ kó trán ɲanmiɛn su lɔ Zoova i “sa fama su.” Asa ekun’n, nán Izraɛli klɔ’n ngunmin su yɛ ɔ́ dí famiɛn’n niɔn, ɔ́ dí i asiɛ’n i lika’n kwlaa. (Jue Mun 2:6-8) Zoova yili like kun nglo wa ekun. Yɛle kɛ ɔ tali nda kɛ Mesi’n yó “Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ [...] kɛ Mɛlkisedɛki sa.” Abraamun blɛ su’n Mɛlkisedɛki yoli famiɛn nin Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ. Junman kunngba’n yɛ Ɲanmiɛn fa mannin Osu’n niɔn. Ɔ́ dí Famiɛn kpɛkun i kunngba’n ɔ́ yó Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ.—Bo Bolɛ 14:17-20.

¹⁴ Kɛ afuɛ’m bé sín’n, Zoova maan i nuan ijɔfuɛ’m be tuli i klun sa m’ɔ ti fiawa’n i ɲin kan ekun. I wie yɛle kɛ Ezai seli kɛ osu’n fɛ́ i wun yí tɛ. (Ezai 53:3-12) Mise kleli klɔ nga bé wú Mesi’n su’n. (Mise 5:2) Daniɛli kannin Osu’n i balɛ blɛ’n nin i wulɛ blɛ’n, be ndɛ.—Daniɛli 9:24-27.

15, 16. (1) ?Ɔ yoli sɛ yɛ ‘bla kun wuli’ Zoova i Wa’n niɔn? (2) ?Aja like benin yɛ Zezi ɲɛnnin i-ɔ?

¹⁵ Wafa nga Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ’m be ndɛ’n kpɛ́n su’n, sran fi w’a wunmɛn i wlɛ lele naan osu’n bɔbɔ w’a ba. Galasifuɛ Mun 4:4 kan kɛ: “Kɛ i blɛ’n juli sɛsɛsɛ’n, Ɲanmiɛn sunmɛnnin i Wa’n. Bla kun yɛ ɔ wuli i-ɔ.” Afuɛ nɲɔn ka naan Klisifuɛ’m be blɛ’n w’a ju’n, anzi kun seli Mari m’ɔ nin-a siman bian’n kɛ: “Nian! Á wá wúnnzɛ, yɛ á wú ba yasua kun. Tɔn i dunman Zezi. Ɔ́ wá yó sran dan, yɛ bé wá flɛ́ i Ɲanmiɛn m’ɔ o Like Kwlaa Ti Su’n i Wa. Ɲanmiɛn Zoova wá fɛ́ i si Davidi i famiɛn bia’n mɛ́n i. [...] Ɲanmiɛn wawɛ’n wá jrá ɔ su. Yɛ Ɲanmiɛn m’ɔ o Like Kwlaa Ti Su’n, i tinmin’n ɔ́ wá káta ɔ su. I sɔ’n ti’n, ba mɔ á wá wú i’n, ɔ́ yó Ɲanmiɛn liɛ klonglo. Bé flɛ́ i Ɲanmiɛn Wa.”—Liki 1:31, 32, 35.

¹⁶ Kɛ ɔ cɛli kan’n Zoova fɛli i Wa’n i nguan’n wlali Mari i ku sɛ’n nun. Yɛ ɔ wuli ba’n niɔn. Fɔ o Mari nun, sanngɛ w’a saman Zezi, afin ɔ ti “Ɲanmiɛn Wa.” Asa ekun’n, Zezi i nin’n ɔ nin siɛ ng’ɔ tɛli i’n, be nɲɔn’n, be ti Davidi i osu’n nunfuɛ. I sɔ’n ti’n, ɔ ti Davidi i aja difuɛ. (Sa Nga Be Yoli’n 13:22, 23) Kɛ be yoli Zezi i batɛmun afuɛ 29 nun’n, Zoova i wawɛ’n jrɛli i su kpɛkun ɔ seli kɛ: ‘Min Wa’n yɛ, min awlɛn su ba’n niɔn.’ (Matie 3:16, 17) Osu nga be kɛnnin i ndɛ’n w’a ba siɛn’n. (Galasifuɛ Mun 3:16) Ɔ fata kɛ Ɲanmiɛn yiyi i klun sa m’ɔ ti fiawa’n i ngbɛsungbɛsu wie’m be nun ekun.—2 Timote 1:10.

17. ?Wafa sɛ yɛ be yiyili Bo Bolɛ 3:15 nun-ɔn?

¹⁷ Kɛ Zezi kán Ɲanmiɛn ndɛ’n sín’n, ɔ yiyili Bo bolɛ 3:15 nun. Ɔ kleli kɛ Satan yɛ ɔ ti wuo’n niɔn, naan  Satan i sran mun yɛ be ti wuo’n i osu’n nunfuɛ’n niɔn. (Matie 23:33; Zan 8:44) I sin’n, Ɲanmiɛn ndɛ’n kannin wafa nga bé wá núnnún be kwlaa’n i ndɛ. (Sa Nglo Yilɛ 20:1-3, 10, 15) ?Yɛ bla’n nin? Ɲanmiɛn ndɛ’n kɛnnin i kɛ yɛle “Zerizalɛmun m’ɔ o ɲanmiɛn su lɔ’n.” Zerizalɛmun sɔ mɔ be fɛ i sunnzun Zoova i yi’n, yɛle Zoova i anuannzɛ’n i bue ng’ɔ o ɲanmiɛn su lɔ’n mɔ anzi kpanngban be o nun’n. a—Galasifuɛ Mun 4:26; Sa Nglo Yilɛ 12:1-6.

18. ?Ngue ti yɛ be trali “aenguɛ uflɛ’n” niɔn?

¹⁸ Kɔnguɛ kasiɛn ka naan b’a kun Zezi’n, ɔ kannin “aenguɛ uflɛ’n” i ndɛ kleli i sɔnnzɔnfuɛ nanwlɛfuɛ mun. Atrɛkpa’n, i lɛ nun yɛ Ɲanmiɛn i klun sa ng’ɔ ti fiawa sran’m be ɲrun’n, i ɲin fiteli kpa-ɔ. (Liki 22:20) Aenguɛ uflɛ sɔ’n ti kɛ laa liɛ nga Ɲanmiɛn nin Izraɛlifuɛ’m be trali’n sa. Yɛle kɛ sran wie’m bé wá káci “famiɛn diwlɛ kun mɔ i nun’n Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ mun yɛ bé dí famiɛn-ɔn.” (Ezipti Lɔ Tulɛ 19:6; 1 Piɛli 2:9) Sanngɛ nvle nga aenguɛ sɔ’n wá taka’n, nán nvle jrɛiin sa-ɔ. Klisifuɛ kpa nga Ɲanmiɛn kpali be sieli be ngunmin’n, yɛ be ti nvle sɔ’n i nunfuɛ mun-ɔn. Yɛ be flɛ nvle sɔ’n kɛ “Izraɛli ng’ɔ ti Ɲanmiɛn liɛ’n.” (Galasifuɛ Mun 6:16) Be nga Ɲanmiɛn nin be trali aenguɛ sɔ’n bé úka Zezi, kpɛkun be bo yó kun bé yó klɔ sran’m be ye.

19. (1) Aenguɛ uflɛ’n ti’n, sran wie’m bé wá káci ‘famiɛn diwlɛ kun mɔ i nun’n Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ mun yɛ bé dí famiɛn-ɔn.’ ?Ngue ti yɛ e kwla se sɔ-ɔ? (2) ?Ngue ti yɛ kɛ be kan Klisifuɛ nga Ɲanmiɛn kpali be sieli be ngunmin’n be ndɛ’n, be se kɛ ‘b’a yo sran uflɛuflɛ-ɔ’? ?Yɛ be ti nɲɛ?

 ¹⁹ Aenguɛ uflɛ sɔ’n ti’n, sran wie’m bé wá káci ‘famiɛn diwlɛ kun mɔ i nun’n Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ mun yɛ bé dí famiɛn-ɔn,’ kpɛkun bé yó klɔ sran’m be ye. ?Ngue ti yɛ e kwla se sɔ-ɔ? Afin aenguɛ sɔ’n buman Klisi i sɔnnzɔnfuɛ’m be fɔ. Ɔ yo maan Ɲanmiɛn jran tɛ nga Zezi yili’n su ɔ yaci be sa tɛ mun cɛ be. (Zeremin 31:31-34) Ɲanmiɛn bu be sran kpa, yɛ be kaci kɛ i awlo’n nunfuɛ nga be o ɲanmiɛn su lɔ’n be sa. Asa ekun’n, ɔ fɛ i wawɛ’n man be. (Rɔmunfuɛ Mun 8:15-17; 2 Korɛntifuɛ Mun 1:21) Ɔ maan ɔ ti kɛ Ɲanmiɛn ‘wuli be uflɛ sa, yɛ be fa be wla be gua like m’ɔ su saciman le’n su. Ɔ fali like sɔ’n sieli be ɲanmiɛn su lɔ.’ (1 Piɛli 1:3, 4) I sɔ’n ti’n be kan Klisifuɛ nga Ɲanmiɛn kpali be sieli be ngunmin’n be ndɛ se kɛ b’a ‘yo sran uflɛuflɛ.’ Like nga ti yɛ be se sɔ’n yɛle kɛ i bo bolɛ nun’n, Ɲanmiɛn w’a boman klɔ sran mun kɛ be ko tran ɲanmiɛn su lɔ. Asiɛ’n su wa yɛ i waan be tran-ɔn. (2 Korɛntifuɛ Mun 5:17) Biblu’n yili i nglo kɛ be ti sran akpiakpi ya akpiakpi ablanan-nin-nnan (144.000) naan bé kɔ́ ɲanmiɛn su, kpɛkun bé síe klɔ sran nga Ɲanmiɛn kpɔli be ti’n.—Sa Nglo Yilɛ 5:9, 10; 14:1-4.

20. (1) ?Afuɛ 36 nun’n, wafa sɛ yɛ Ɲanmiɛn wa tikeli i klun sa m’ɔ ti fiawa’n i su kan ekun-ɔn? (2) ?Wan mun ekun yɛ bé ɲán nda nga Ɲanmiɛn tali Abraamun’n i su ye wie-ɔ?

²⁰ Klisifuɛ nga Ɲanmiɛn kpali be sieli be ngunmin’n be kaci “Abraamun i osu’n nunfuɛ” kɛ Zezi sa. b  (Galasifuɛ Mun 3:29) Be nun klikli nga Ɲanmiɛn kpali be’n, be ti Zifu. Sanngɛ afuɛ 36 nun’n, Ɲanmiɛn wa tikeli i klun sa m’ɔ ti fiawa’n i su kan ekun. Yɛle kɛ ɔ́ kpá sran wie mɔ be timan Zifu naan be nin Zezi be ko di famiɛn. (Rɔmunfuɛ Mun 9:6-8; 11:25, 26; Efɛzifuɛ Mun 3:5, 6) ?Yɛ Klisifuɛ nga Ɲanmiɛn kpali be sieli be ngunmin’n, be ngunmin cɛ yɛ nda nga Ɲanmiɛn tali Abraamun’n, ɔ́ yó be ye-ɔ? Cɛcɛ, afin e ti kpɔlɛ tɛ nga Zezi yili’n ɔ ti sran’m be kwlaa be liɛ. (1 Zan 2:2) Zoova wa yili i nglo ekun kɛ “sran kpanngban kpa” mɔ be siman be nuan’n, bé fín Satan i mɛn tɛ nga nun fíte. (Sa Nglo Yilɛ 7:9, 14) Sran kpanngban ekun bé cɛ́n nguan, kpɛkun bé kwlá trán mɛn klanman’n nun tititi.—Liki 23:43; Zan 5:28, 29; Sa Nglo Yilɛ 20:11-15; 21:3, 4.

21, 22. ?Wafa sɛ yɛ Zoova kleli kɛ i ngwlɛlɛ’n leman wunsu-ɔ?

²¹ Ɲanmiɛn i klun sa m’ɔ ti fiawa’n ɔ kle kɛ ‘Ɲanmiɛn i ngwlɛlɛ’n i ɲin fite ninnge fanunfanun nun.’ (Efɛzifuɛ Mun 3:8-10) Nanwlɛ, wafa nga Ɲanmiɛn boli i klun sa sɔ’n su’n, ɔ nin wafa ng’ɔ yiyili nun kannganngan kleli e’n, ɔ kle kɛ i ngwlɛlɛ’n leman wunsu sakpa. Ɔ si kɛ klɔ sran’m be su kaman lɛ wunman i klun sa’n i ngba i wlɛ. Ɔ maan kɛ ɔ yi i nglo kannganngan kle be’n, be kwla kle kɛ be lafi i su.—Jue Mun 103:14.

²² Wafa nga Zoova kleli ekun kɛ i ngwlɛlɛ’n leman wunsu’n, yɛle Zezi m’ɔ sieli i Famiɛn’n. Be kwlá lafiman sran uflɛ wie fi su kɛ Zoova i Wa’n sa. Kɛ mɔ be wuli i kɛ klɔ sran sa’n, m’ɔ wunnin ɲrɛnnɛn kpanngban’n ti’n, ɔ wun afɛ ng’ɔ o sran’m be su’n i wlɛ. (Ebre Mun 5:7-9) ?Yɛ be nga be nin Zezi bé dí famiɛn’n  be li? Be nga Ɲanmiɛn kpali be sieli be ngunmin’n, i bla-o, i yasua-o, be aniɛn’n nin be finwlɛ’n ti fanunfanun. Ɲanmiɛn fali afuɛ ya kpanngban kpali be. Kannzɛ sa fanunfanun’m be tɔli be su’n, sanngɛ be jrannin kekle. (Efɛzifuɛ Mun 4:22-24) Nanwlɛ, kɛ Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ sɔ mɔ be si aunnvɔɛ’n bé wá síe sran mun’n, aklunjɔɛ’n kún e kpo.

23. ?Cenjele like benin yɛ Klisifuɛ’m be ɲɛnnin i-ɔ? ?Yɛ ngue yɛ ɔ fata kɛ be yo-ɔ?

²³ Akoto Pɔlu klɛli kɛ: “Ndɛ sɔ m’ɔ ti fiawa’n, laa blɛ nun’n sran’m b’a simɛn i, kpɛkun lalafuɛ sran’m b’a simɛn i. Sanngɛ siɛn’n, Ɲanmiɛn w’a yi i nglo w’a kle i sran mun.” (Kolɔsufuɛ Mun 1:26) Siɛn’n, be nga Zoova kpali be sieli be ngunmin’n b’a si Ɲanmiɛn i klun sa m’ɔ ti fiawa’n. Kpɛkun be yiyili nun kleli sran kpanngban kpa. Zoova “yoli maan e sili i klun sa m’ɔ ti fiawa’n.” Nanwlɛ, i sɔ’n ti e cenjele like dan! (Efɛzifuɛ Mun 1:9) Maan e kan abonuan sa sɔ’n i ndɛ e kle e wiengu mun. Maan e uka be naan be wun i wlɛ kɛ Ɲanmiɛn Zoova i ngwlɛlɛ’n ti abonuan dan.