1, 2. Eaa te “tuatua ngaro” ka tau kia akakeu ia tatou, e no teaa ra?

 AU TUATUA ngaro! No te mea e au mea muna te reira, e au mea umereia, e te ngaro, e putuputu te taime kua ngata i te au tangata i te akono ngaro ua i te reira. Inara, te karanga ra te Pipiria: “E kakā te Atua kia uuna i te tuatua.” (Maseli 25:2) Ae, ei Tutara Ngateitei e Tei Anga, te akono muna ra e te tau ua a Iehova i etai au apinga mei te tangata ravarai e tae ua atu ki tona tuatau no te akakite mai i te reira.

² Inara, te vaira tetai tuatua ngaro umere e te muna te akakite maira a Iehova i roto i tana Tuatua. Kua tapaia te reira ko “te tuatua ngaro o [to te Atua] anoano.” (Ephesia 1:9) Te apiianga no runga i te reira e maata atu ta te reira akamerengo anga i toou tu tarotokaka. Te kite anga i teia tuatua ngaro ka taki atu ki te ora e ka oronga mai kia koe i te akara atu ki roto i to Iehova pakari kare e rauka i te vaitoia.

3, 4. Akapeea te totou tei rekotiia ia Genese 3:15 i te oronga anga mai i te manakonakoanga, e eaa te tuatua muna, me kore te “tuatua ngaro,” ta te reira i akatupu maira?

³ I te ara anga a Adamu raua ko Eva, penei kua akaraanga e kua akakinoia ta Iehova akakoroanga kia rauka tetai enua parataito tei nooia e te au tangata tiama. Inara kua akono viviki atu te Atua i te manamanata. Kua tuatua aia: “Ka tuku oki au i te ke ia korua [te ovi] ko te vaine, e to uanga e tona uanga; nana e akaparuparu i to mimiti, e naau e akaparuparu i tona pooavae.”—Genese 3:15.

⁴ E au tuatua ngata teia e te muna. Koai teia vaine? Koai te ovi? Koai oki te “uanga” te ka akaparuparu i te mimiti o te ovi? Ka kimikimi ua a Adamu raua ko Eva. Noatu rai, kua oronga mai ta te Atua au tuatua i te manakonakoanga ki tetai uanga  tiratiratu a taua nga tokorua. Ka autu te tuatua tika. Ka kiteia ta Iehova akakoroanga. Akapeea ra? A, e tuatua ngaro oki te reira! Te tapa ra te Pipiria i te reira e ko te “tuatua pakari a te Atua i te tuatua ngaro ra, ko tei uunaia ra.”—1 Korinetia 2:7.

5. Akatutu mai te tumu i akakite marie mai ei a Iehova i tana tuatua ngaro.

⁵ E ko “tei akakite mai ïa i te au tuatua ngaro,” i te openga ra ka akakite mai a Iehova i te au tuatua tau no te tupuanga o te angaanga o teia tuatua ngaro. (Daniela 2:28) Inara ka rave marie ua aia i te reira, mei tetai takainga ki tetai. Kia akatutu, penei ka manako tatou i te tu me ariu atu tetai metua aroa ua me ui mai tana tamaiti meangiti, “E Papa, noea mai au?” Ka oronga ua te papa pakari i te akakite anga tau ua mei tei maramaia e taua tamaiti ra. I te tamaiti e maata maira, kua akakite maata atu te metua kiaia. Na roto i tetai tu aiteite, te akataka mai ra a Iehova me te papa ra tona iti tangata no te au akakiteanga o tona anoano e te akakoroanga.—Maseli 4:18; Daniela 12:4.

6. (a) Eaa te akakoroanga o te koreromotu, me kore te taputou? (e) Eaa ra i umere ei e ka papau a Iehova i te au koreromotu ma te au tangata?

⁶ Akapeea a Iehova i te oronga anga mai i taua au akakite anga? Kua taangaanga aia i te au koreromotu, me kare te au taputou, kia akakite maata ua mai. Papu e, kua rauka ia koe i tetai taime te akono atu i tetai taputou—penei no te oko i tetai are me kare te pati ua me kare i te oronga ua atu i te moni. Kua oronga mai taua taputou i te akapapu anga i te pae ture e ko te au mea tei akatikaia ka akatupuia. Inara eaa a Iehova ka umuumuiai i te akanoo i te au koreromotu, me kare te au taputou, ma te au tangata? Papu tikai, te rava ua ra tana tuatua ei akapapu i tana au koreromotu. E tika tena, inara, i tetai au atianga e manganui, kua turu takinga meitaki te Atua i tana tuatua ma te au taputou i te pae ture. Te oronga mai nei teia au taputou kapitiia kia tatou te au tangata apa ua i te tumu anga kia irinaki atu i te au taputou a Iehova.—Ebera 6:16-18.

7, 8. (a) Eaa te koreromotu ta Iehova i papau kia Aberahama, te akakite anga i teea marama no te tuatua ngaro? (e) Akapeea a Iehova i te akakite marie mai anga i te kopu o te uanga tei taputouia mai?

⁷ Tere atu i te rua tauatini mataiti i muri ake i te akaatea angaia te tangata mei Parataito, kua karanga atu a Iehova ki tona tavini tiratiratu ko Aberahama: “E akamaata rava au i toou uanga, mei te etu o te rangi ra . . . E ka meitaki te pa enua katoa o te ao nei i toou ra uanga; ko koe i akarongo mai i toku reo nei.” (Genese 22:17, 18) E maata atu teia i te taputou ua; kua akanoonoo a Iehova i te reira ei taputou i te pae ture e kua turu i te reira ma te au tia kare e rauka i te aatiia. (Genese 17:1, 2; Ebera 6:13-15) Mei teaa te umere kua akono tikai te Atu Ngateitei i tetai koreromotu kia akameitaki i te au tangata ravarai!

⁸ Kua akakite mai te taputou a Aberahama e ko te uanga tei taputouia ka aere mai ei tangata, e uanga oki aia no Aberahama. Inara koai oki aia? Kare i roa ana, kua akakite mai a Iehova e ko nga tamaroa a Aberahama, ka riro a Isaaka ei tupuna no te uanga. Ko nga tamaroa a Isaaka, kua ikiia a Iakoba. (Genese 21:12; 28:13, 14) I muri mai, kua tuatua a Iakoba i teia au tuatua totou ki tetai o tana au tamaroa e 12: “Kare te sepeta e taka ke ia Iuda, e te akava i roto i ona vaevae, e tae ua mai te Silo [“Koia Kua Tau Kiaia”] ra; e koia ta te pa enua e akarongo.” (Genese 49:10) Teianei kua kiteia e ka riro mai te uanga ei ariki, tetai tei aere mai mei te uanga o Iuda!

9, 10. (a) Eaa te koreromotu tei papauia e Iehova ma te iti tangata o Iseraela, e eaa te paruruanga tei orongaia mai e taua koreromotu ra? (e) Akapeea te ture i te akatutu anga mai i to te au tangata anoano i te oko?

⁹ I te 1513 M.T.N., kua akanoo mai a Iehova i tetai akapapaanga tei akateateamamao i te mataara no tetai atu au akakiteanga no runga i te tuatua ngaro. Kua papau aia i tetai koreromotu ki ta Aberahama uanga, te iti tangata Iseraela. Noatu i teianei kare e taangaangaia ana, ko teia Ture koreromotu a Mose e tuanga puapinga ia o ta Iehova akakoroanga no te apai mai i te uanga taputouia. Akapeea ra? E akamanako ana i nga mataara e toru. Te  mea mua, kua riro te Ture ei arai paruruia. (Ephesia 2:14) Kua angaanga tana au ture tuatua tika ei arai i rotopu i te ngati Iuda e te au Kenitara. No reira kua tauturu te Ture i te akaora i te raini o te uanga tei taputouia. Kia akameitaki maataia taua paruru anga, te vai nei rai taua pa enua o Iseraela i te tae anga mai to te Atua tuatau tau no te Mesia kia anauia mai ki roto i te kopu o Iuda.

¹⁰ Te rua, kua akatutu meitaki mai te Ture i to te tangata anoano anga i te oko. E Ture tiama, kua akamaeu te reira i te turanga rauka kore o te au tangata ara ua i te akono pu tikai i te reira. Kua angaanga te reira “no te maata ua o te ara i paʼuia mai ei, e kia tae mai te uanga nona taua tuatua i tuatuaia maira.” (Galatia 3:19) Na roto i te au atinga animara, kua oronga mai te Ture i te tapokianga ara no tetai ua tuatau. Inara, mei ta Paulo i tata ra, “kare rava e tika i te toto puakatoro e te puaka-nio kia akakore i te ara,” te akaata ua mai nei teia au atinga i te atinga oko o Karaiti. (Ebera 10:1-4) No te au ngati Iuda tiratiratu, i reira, kua riro mai taua koreromotu ei “arataki ia tatou ki te Mesia.”—Galatia 3:24.

11. Eaa te manakonakoanga kaka tei orongaia e te Ture koreromotu ki to Iseraela, inara eaa te katoa anga o taua iti tangata ra i ngere ei i te reira?

¹¹ Te toru, kua oronga atu taua koreromotu ki te iti tangata o Iseraela i tetai manakonakoanga kaka. Kua akakite a Iehova kia ratou me vai tiratiratu ratou ki te koreromotu, ka riro mai ratou ei “basileia taunga naku, e ei iti-tangata tapu.” (Exodo 19:5, 6) I te openga ra kua oronga mai a Iseraela tikai i te au mema mua ei kau taunga i te patireia i te rangi ra. Inara, i te katoa anga, kua meameaau a Iseraela i te Ture koreromotu, kua kopae i te uanga Mesia, e kua ngere atu i taua manakonako anga. Naai i reira e akaoti atu i te au taunga no te Patireia? E akapeea taua pa enua akameitakiia i te pirianga ki te uanga taputouia? Ka akakiteia mai taua au turanga o te tuatua ngaro i roto i to te Atua tuatau tau.

12. Eaa te koreromotu ta Iehova i papau kia Davida, e eaa te marama tei akakiteia mai e te reira no runga i te tuatua ngaro a te Atua?

¹² I te 11 anere mataiti M.T.N., kua akataka maata mai a  Iehova i te marama no runga i te tuatua ngaro i te papau anga aia i tetai atu koreromotu. Kua taputou aia ki te ariki tiratiratu ko Davida: “Ka akatu ei au i toou uanga i muri ake ia koe ra, . . . e naku e akamou i tona au. . . . e naku e akatinamou i te terono o tona basileia e tuatau ua atu.” (2 Samuela 7:12, 13; Salamo 89:3) Teianei kua akatakaia mai te raini o te uanga tei taputouia e na roto mai i te kopu o Davida. Inara ka rauka ainei i tetai tangata ua te tutara e tuatau ua atu? (Salamo 89:20, 29, 34-36) E ka rauka ainei i taua ariki tangata i te akaora mai i te au tangata ravarai mei te ara e te mate?

13, 14. (a) Kia tau kia Salamo 110, eaa te taputou ta Iehova i papau ki tana Ariki akatainuia? (e) Eaa atu tetai au akakite anga no te uanga e aere maira tei akakiteia na roto i te au peroveta a Iehova?

¹³ I raro ake i te akauru anga, kua tata a Davida: “Kua karanga aturā Iehova ki toku Atu, Ka noo koe ki toku rima katau nei, e kia akariroia e au to au enemi ei pange vaevae noou. Kua taputou a Iehova, kare e tataraara, E taunga koe e tuatau ua atu, mei ia Melekizedeka te tu.” (Salamo 110:1, 4) Kua tau ta Davida tuatua ki te uanga taputouia, me kare te Mesia. (Angaanga 2:35, 36) Ka tutara teia Ariki, kare mei Ierusalema mai, mari ra mei runga mai i te rangi i te “rima katau” o Iehova. Te oronga maira te reira i te mana kiaia kare ki runga ua i te enua o Iseraela mari ra ki rungao i te enua katoa. (Salamo 2:6-8) E maata te au mea tei akakiteia mai i konei. Ka akara ana kua tuatua a Iehova i tetai tia e ka riro te Mesia ei “taunga . . . mei ia Melekizedeka te tu.” Mei ia Melekizedeka rai, tei tavini ana ei taunga ariki i to Aberahama tuatau, ka akataoongaia te uanga te aere maira e te Atua ei Ariki e ei Taunga!—Genese 14:17-20.

¹⁴ I te au mataiti i topa, kua taangaanga a Iehova i tana au peroveta kia akakite maata atu i te au tuatua no runga i tana tuatua ngaro. Ei akaraanga, kua akakite mai a Isaia e ka mate te uanga i te mate akaatinga. (Isaia 53:3-12) Kua totou a Mika i te ngai ka anauiai te Mesia. (Mika 5:2) Kua totou katoa a Daniela i te tuatau tikai o te mamaanga mai o te uanga e te matenga.—Daniela 9:24-27.

15, 16. (a) Akapeea ta Iehova Tamaiti i te aere anga mai “na te vaine i anau”? (e) Eaa tei rauka mai ia Iesu mei tona nga metua tangata, e i naea aia i tae mai ei ei uanga taputouia?

¹⁵ Akapeea teia au totou i te akatupu angaia kua vai ua ei tuatua ngaro kia tae roa mai te uanga. Te karanga ra a Galatia 4:4: “Kia tae rava akenei ra ki te tuatau tikai, kua tono maira te Atua i tana Tamaiti, na te vaine i anau.” I te mataiti 2 M.T.N., kua akakite atu tetai angera ki tetai vaine paretenia ngati Iuda ko Maria tona ingoa: “E i na, ka to oki koe, e ka anau taau tamaiti, e naau e tapa i te ingoa ia Iesu. Ka maata aia, e ka tuatuaia i te Tamaiti na Tei Teitei: e na te Atu ra, na te Atua e oronga mai i te terono o tona metua o Davida nona: . . . Ka eke mai te vaerua tapu ki rungao ia koe, e na te mana o Tei Teitei e tamaru i rungao ia koe; e tuatuaiaʼi oki tenana tamaiti tapu, i te Tamaiti na te Atua.”—Luka 1:31, 32, 35.

¹⁶ I muri mai, kua tuku atu a Iehova i te oraanga o tana Tamaiti mei te rangi maira ki roto i te kopu o Maria, i aere mai ei aia mei tetai vaine. E vaine apa ua a Maria. Inara, kare a Iesu i tu ana i tona tu apa ua, no te mea e “Tamaiti [oki aia] na te Atua.” I taua taime rai, kua oronga mai te nga metua tangata o Iesu, e uanga no Davida, Kiaia i te au tika anga natura e te pae ture ei tuanga no Davida. (Angaanga 13:22, 23) I to Iesu papetito anga i te 29 T.N., kua akatainu a Iehova iaia ma te vaerua tapu e kua tuatua e: “Taku Tamaiti akaperepereia teia, kua mareka rava au iaia.” (Mataio 3:16, 17) I te openga ra, kua tae mai te uanga! (Galatia 3:16) Kua tae te tuatau no te akakite maata mai no runga i te tuatua ngaro.—2 Timoteo 1:10.

17. Akapeea te marama i te akakite angaia mai no te aite anga o Genese 3:15?

¹⁷ I te tuatau o tana angaanga orometua, kua akataka mai a Iesu i te ovi ia Genese 3:15 e ko Satani e te uanga a te ovi ko te au pipi a Satani. (Mataio 23:33; Ioane 8:44) I muri mai, kua akakiteia mai e akapeea ratou i te tamate mutu kore angaia. (Apokalupo 20:1-3, 10, 15) E kua akatakaia mai te vaine e ko “Ierusalema i runga ra,” me kore ta te Atua vaine—koia  oki ko ta Iehova akaaerenga o te au mea vaerua ora i te rangi ra. a—Galatia 4:26; Apokalupo 12:1-6.

18. Eaa te akakoroanga o “te koreromotu ou”?

¹⁸ Penei ko te akakite anga umere roa atu koia oki ko tei tupu i te po i mua ake ka mate ei a Iesu te akakite anga aia i “te koreromotu ou” ki tana au pipi tiratiratu. (Luka 22:20, NW) Mei to mua akera, te Ture koreromotu a Mose, kia akanoo teia koreromotu ou i tetai “basileia taunga.” (Exodo 19:6; 1 Petero 2:9) Inara, ka akanoo teia koreromotu, kare i tetai iti tangata kopapa, mari ra i te pae vaerua, “te Iseraela o te Atua,” tei kapitiia mai te au pipi tiratiratu tei akatainuia a Karaiti ra. (Galatia 6:16) Ka piri atu teia au mema o te koreromotu ou ma Iesu i te akameitakianga i te tangata ravarai!

19. (a) Eaa te koreromotu ou i puapinga ei i te akatupuanga mai i te “basileia taunga”? (e) Eaa te au Kerititiano akatainuia i tapaiai ei “tangata ou,” e eia ka tavini i te rangi ma Karaiti?

¹⁹ Inara eaa te koreromotu ou i manuiai i te akatupuanga i te “basileia taunga” ei akameitaki i te au tangata ravarai? No te mea koi kore ei i akaapa atu i te au pipi a Karaiti ei aronga ara, kua akariro mai te reira e kia rauka te akakore anga i ta ratou au ara na roto i tona atinga. (Ieremia 31:31-34) Te rauka anga ia ratou te turanga viivii kore ki mua ia Iehova, ka ariki atu aia ia ratou ki roto i tona pamiri i te rangi ra e ka akatainu ia ratou ma te vaerua tapu. (Roma 8:15-17; 2 Korinetia 1:21) Te kite ra ratou i reira i “te akaanau akaou ia . . . kia rauka te manako ora . . . ko tei vaioia ki runga i te rangi.” (1 Petero 1:3, 4) I te mea e ou tikai taua turanga teitei ki te au tangata ra, kua tapaia te au Kerititiano akatainuia i te vaerua ei “tangata ou.” (2 Korinetia 5:17) Te akaari maira te Pipiria e i te openga  iora e 144,000 ka piri atu ki roto i te tutara anga i te au tangata akaoraia mei te rangi maira.—Apokalupo 5:9, 10; 14:1-4.

20. (a) Eaa te akakite anga no runga i te tuatua ngaro tei papauia i te 36 T.N.? (e) Koai ma ka rekareka i te au akameitakianga tei taputouia kia Aberahama?

²⁰ I te pae atu ia Iesu, ka riro mai teia aronga akatainuia ei ‘uanga no Aberahama.’ b (Galatia 3:29) Te aronga mua tei ikiia ko te au ngati Iuda kopapa. Inara i te 36 T.N., kua akakiteia mai tetai atu tuanga o taua tuatua ngaro ra: te au Kenitara, me kare te aronga kare i te ngati Iuda, ka piri katoa ki roto i te manakonakoanga no te rangi ra. (Roma 9:6-8; 11:25, 26; Ephesia 3:5, 6) Ko te au Kerititiano akatainu uaia ainei te aronga te ka rekareka i te au akameitakianga tei taputouia kia Aberahama? Kare, te akapuapinga ra to Iesu atinga i te ao katoa. (1 Ioane 2:2) Kare i roa ana, kua akakite mai a Iehova i te numero tare koreia o te “aronga maata rava” te ka ora atu i te openga o te akatereanga o te au mea a Satani. (Apokalupo 7:9, 14) E au mirioni ua atu te ka akatuia ma te manakonakoanga no te oraanga e tuatau ua atu i te Parataito!—Luka 23:43; Ioane 5:28, 29; Apokalupo 20:11-15; 21:3, 4.

21, 22. Na roto i teea au tu ta Iehova tuatua ngaro i te akaari anga i tona pakari?

²¹ Te tuatua ngaro e akaari anga umere tikai i “te pakari tumatatini o te Atua.” (Ephesia 3:8-10) Mei teaa te tu pakari tei akaariia mai e Iehova i te akanoo anga mai i teia tuatua ngaro, e oti i te akakite marie mai anga i te reira! Kua manako pakari aia i te au kotinga o te au tangata, te akatikaanga ia ratou kia akakite mai i to ratou tu ngakau tikai.—Salamo 103:14.

²² Kua akaari katoa mai a Iehova i te pakari aiteite kore i roto i tana iki anga ia Iesu ei Ariki. Ka irinaki maataia atu ta Iehova  Tamaiti i tetai ua atu mea ora i te ao katoa e pini ua ake. I te oraanga mai ei tangata toto e te kopapa, kua kite atu a Iesu i te au tu kino e manganui. Kua marama tikai aia i te au manamanata o te tangata. (Ebera 5:7-9) Akapeea ra to Iesu au taeake tutara ma ia? I te au anere mataiti i topa, ko te au tane e te au vaine—tei ikiia mai mei te au kiri tangata ravarai, te au reo, e te au ngai—kua akatainuia. Kare rava e manamanata kare tetai i roto ia ratou tataki tai i aro atu ei autu. (Ephesia 4:22-24) Te noo anga i raro ake i te tutara anga a teia au taunga ariki aroa ua ka riro ei mea mareka anga!

23. Eaa te akameitaki anga tei rauka i te au Kerititiano no ta Iehova tuatua ngaro?

²³ Kua tata te apotetoro ko Paulo: “I te tuatua ngaro kare i kitea i te au tuatau e te au uki taito ra, kua akakiteia mai i teianei ki te aronga tapu nona ra.” (Kolosa 1:26) Ae, kua marama maata te aronga tapu tei akatainuia e Iehova no runga i te tuatua ngaro, e kua akakite ratou i taua kite ma te mirioni ua atu. Mei teaa te akameitakianga tei rauka ia tatou pouroa! Kua “akakite mai [a Iehova] ia tatou i te tuatua ngaro o tona anoano.” (Ephesia 1:9) Kia akakite tatou i teia tuatua ngaro umere tikai ki tetai atu, te tauturuanga ia ratou kia akara oonu atu ki roto i te pakari marama koreia o te Atua ko Iehova!