Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

 20 YATICHÄWI

Diosajj ‘wali yatiñaniwa’ ukat altʼat chuymanirakiwa

Diosajj ‘wali yatiñaniwa’ ukat altʼat chuymanirakiwa

1-3. ¿Kunatsa Diosajj altʼat chuymaniw sistanjja?

¿KUNJAMATSA mä awkejj wawapar yatichkasajj chuymapar purtʼaspa? ¿Ajjsarañjama ukat qhoru arunakampiti parlaspa? Jan ukajj ¿suma arunakampi ukat munasiñampich uñkattʼasin yatichaspa? Cheqas yatiñani ukat altʼat chuymani awkejja, munasiñampipuniw wawapar yatichi.

2 ¿Alajjpachankir Awkisajj kunjam Diosäpachasa? ¿Jachʼa jachʼa tukurïpachati jan ukajj altʼat chuymanïpachacha? ¿Qhorüpachati jan ukajj suma chuymanïpachacha? Wali yatjjattʼata ukat chʼikhi jaqenakajj awisajj janiw altʼat chuymanïpkiti, kunjamtï Bibliajj siskejja, ‘yatisajja jachʼa jachʼaw tukupjje’ (1 Corintios 3:19; 8:1). Ukampis Jehová Diosajja, taqe kun uñtʼkasasa ukat wali yatiñanïkasasa altʼat chuymaniwa (Job 9:4). Cheqansa, Jupajj janiw jaqenakjamäkiti, jan ukasti taqe kunjjar munañani ukat wali jachʼa Diosawa, ukhamäkchisa janiw jachʼa jachʼa tukuñajj chuymapan utjkiti, ¿kunatsa?

3 Jachʼa jachʼa tukuñajj maynirojj qʼañuchiwa, ukampis niyakejjay Diosajj qollanächejja, janiw jachʼa jachʼa tukkaspati (Marcos 7:20-22). Jeremías profetajj Diosarojj akham sänwa: ‘Jumajj cheqas janiw nayat armaskätati, ukat altʼanirakïtawa’ sasa (Lamentaciones 3:20NM). * Ukhamajj taqe kunjjar Munañani Diosajja, profetar istʼañatakejj ‘altʼaniñapänwa’. Jïsa, profetajj juchararäkchïnsa Diosajj yanaptʼänwa (Salmo 113:7). Cheqas Diosajj altʼat chuymaniwa, ukampis ¿kunjamsa uk  uñachtʼayi? ¿Kunatsa yatiñkankañat parlasajj altʼat chuymanïñat parlaraktanjja? Ukat ¿kunatsa ukajj jiwasatakejj wali askejja? Ukanakwa yatjjataskañäni.

Kunjamsa Diosajj altʼat chuymanïtap uñachtʼayi

4, 5. 1) ¿Kunjamas altʼat chuymani jaqejja? 2) ¿Ajjsaririnakakiw altʼat chuymanïpjje sañäspati? 3) ¿Kunjamsa Diosajj altʼat chuymanïtap Davitar uñachtʼayäna, ukat kunatsa ukajj jiwasatakejj wali askejja?

4 Altʼat chuyman jaqejja, janiw jachʼa jachʼas tukkaspati, janirakiw pʼeqe waytatas sarnaqkaspati. Jan ukasti, llampʼu chuymani, pacienciani ukat amuytʼiriwa (Gálatas 5:22, 23). Ukampis altʼat chuymanïñajja, janiw ajjsarirïña sañ munkiti. Amtañäni, sinti jan walinak uñjasajj Jehová Diosajj colerasirïnwa ukat uka jan walinakjja tukjirïnwa. Ukampis altʼat llampʼu chuymanïtap laykojja, Diosajj wali amuyumpiw chʼamap uñachtʼayirïna (Isaías 42:14). Ukampis ¿kunatsa yatiñkankañat parlasajj altʼat chuymanïñat parlaraktanjja? Biblia toqet parlir mä diccionariojj akham siwa: “Ukhamasti altʼat chuymanïñajja, [...] mayninakar yanaptʼañataki chʼamachasiña  sañ muni, ukham jaqenakaw yatiñanïpjje” sasa. Ukhamajj cheqpach yatiñanïñatakejja, altʼat chuymanïñasarakiwa. Cheqansa, Diosajj altʼat chuymaniwa, ukampis ¿kunatsa ukajj jiwasatakejj wali askejja?

Yatiñani awkejja altʼat chuymampi ukat munasiñampiw wawapar uñji

5 Davitajj akham sasaw Jehová Diosar qʼochüna: “Jumaw arjjatista, qhespiyarakista, kupi amparamampiw katjjarusista, [‘altʼat chuymanïtamaw’, NM] aytat jaqer tukuyitu” sasa (Salmo 18:35). Ukhamajj taqe kunjjar Munañani Diosajj jucharar mä jaqeru sapüru yanaptʼañataki, chʼam churañataki ukat arjjatañatakiw altʼasirïna. Cheqansa, Diosan ukham altʼat chuymanïtap laykukiw Davitajj qhespiyasisapäna ukat reyjam aytat jaqerus tukusapäna, uk amuyasaw Davitajj Diosar ukham qʼochpachäna. Cheqpachansa, taqe kun Luriri Diosajj wali munasiri mä Awkjamaw altʼanisin uñjistu, janitï ukhamäkaspa ukhajja, ¿khitirak qhespiyistaspa?

6, 7. 1) ¿Diosajj jaqenakjam altʼat chuymanïpachati? 2) ¿Kunatsa yatiñanïñatakejj llampʼu chuymanïñasa, ukat khitis uka toqet sum yatichistaspa?

6 Jehová Diosan servirinakapajj altʼat chuymanïpjjañapawa, ukhamatwa yatiñanïpjjatap uñachtʼayapjjani. Uka toqetjja Proverbios 11:2 qellqatajj akham siwa: “Yatiñ kankañasti llampʼu chuymaninakamp [jan ukajj ‘altʼat chuymaninakamp’, NM] chikawa” sasa. Ukampis ¿Diosajj jaqenakjam altʼat chuymanïpachati? Janiwa, jaqenakajj janiw taqe kun lurirjamäktanti, uk yatisaw altʼat chuymanïtanjja. Ukampis taqe chʼamani Diosajja, taqe kunwa luraspa, Jupan cheqa kamachinakapakwa jan pʼakintkaspati (Marcos 10:27; Tito 1:2). Ukat Diosajj taqe kunjjar Munañanirakiwa, ukhamajj janiw khitis Juparojj kuns siskaspati.

7 Ukampis ¿kunatsa Diosajj altʼat chuymaniw sistanjja? Jupajj jucharar jaqenakampiw sum apasi ukat yanaptʼaraki, ukatwa altʼat chuymaniw sistanjja. Ukat llampʼu chuymanirakiwa. Jehová Diosajj cheqpach yatiñanïñatakejj llampʼu chuymanïñaw wakisi sasaw servirinakaparojj yaticharaki. Biblianjja akham siwa: ‘Maynejj wali yatiñan utjchejja, uñachtʼaypan  llampʼu chuymampi kunjämtï uka yatiñapajj churki ukhamarjama’ sasa (Santiago 3:13). * Kunjamsa Diosajj altʼat chuymanïñ yatichistu uk jichhajj uñjañäni.

Diosajj istʼasa ukat yaqhanakar lurañ churasaw altʼat chuymanïtap uñachtʼayi

8-10. 1) Diosajj istʼiwa ukat yanaptʼayasirakiwa, ¿kunatsa uk yatiñajj wali askejja? 2) Angelanakamp parlasajja, ¿kunjamsa Diosajj altʼat chuymanïtap uñachtʼayi?

8 Jehová Diosatakejj janiw kuna ewjjtʼiris ni yanapiris munaskiti. Ukampis altʼat chuymanïtap laykojja, yaqhanakarojj istʼiwa ukat yanaptʼayasirakiwa, ukajj wali muspharkañawa (Isaías 40:13, 14; Romanos 11:34, 35). Biblianjja walja kutiw uka toqet parli.

9 Kunatï Abrahamar paskatayna uk jichhajj uñjañäni. Kimsa jaqenakaw jupar visitir sarapjjäna, jupanakasti angelanakäpjjänwa. Ukat Abrahamajj mä angelarojj “Jehová Tatitu” sänwa, cheqansa uka angelajj taqe Munañani Diosan sutipjjaruw jutäna, ukhamasti Jehová Diosas Abrahamar visitkaspa ukat parlkaspa ukhamänwa. Uka ángel toqew Diosajj Abrahamarojj akham säna: “Sodomankiri, ukhamarak Gomorrankiri jaqenakajj sinti jan wali jaqenakat uñtʼatapjjewa [...]. Jichhajj nayajj uñjiriw sarä cheqpachapuniti jucha luratanakapajj sintïpacha janicha uk yatiñataki, ukhamatwa yatirakëjja” sasa (Génesis 18:3, 20, 21). Cheqas janiw taqe chʼamani Diosajj jupapuni ‘uñjir’ jutkänti, jan ukasti angelanakaparuw wasitampi khitäna (Génesis 19:1). ¿Kunatsa? ¿Janit taqe kun uñjiri Diosajj kunatï uka markanakan cheqpachapuni pasaskäna uk ‘yatkasapäna’? Jïsa yatispänwa, ukampis altʼat chuymanïtap laykuw kunas pasaskäna uk uñjanipjjañapataki ukat Lot chacharu familiaparu visitapjjañapataki angelanakar khitäna.

 10 Ukat Jehová Diosajj istʼir Diosarakiwa. Mä kutejja, Acab sat mä ñanqha reyin apnaqäwiparojj kunjamsa tukjsna sasaw Diosajj angelanakar jisktʼäna. Cheqas Diosatakejj janiw kuna ewjjtʼas wakiskänti, ukampis altʼat chuymanïtap laykuw mä angelar istʼäna, ukat kuntï uka angelajj amtkäna uk lurañapatakiw khitarakïna (1 Reyes 22:19-22). ¡Diosajj wali altʼat chuymanipuniwa!

11, 12. ¿Kunjamatsa Abrahamajj Diosan altʼat chuymanïtap amuyänjja?

11 Jehová Diosajj jucharar jaqenakan llakinakapjja istʼarakiwa. Amuytʼañataki, Diosajj Sodoma ukat Gomorra markanakar tukjañ amtatap Abrahamar yatiyäna ukhajja, kunatsa ukham amtpachäna ukjja janiw Abrahamajj sum amuykänti, ukatwa Diosar akham jisktʼäna: “Jumajj aka mundpachana jachʼa juesätawa, ¿janiti cheqaparu uñjkäta?” sasa. Ukat 50 aski jaqenakatï utjaspa ukhajja, aka markanakarojj perdonasmati sasaw jisktʼarakïna. Jïsa perdonäwa sasaw Diosajj säna. Ukat pusi tunka phesqanïspastï, ukat pusi tunkäspastï sasaw jisktʼaskakïna, janiw tukjkäti satpachas tunkar puriñkamaw jisktʼäna. Cheqansa, kunja khuyapayasiris Diosajj ukjja janiw Abrahamajj sum amuykpachänti. Ukampis Diosajj pacienciampi ukat altʼat chuymampiw taqe chuyma serviripan llakinakap istʼäna (Génesis 18:23-33).

12 Wali yatjjattʼata ukat wali yatiñani jaqenakajja, janiw jan yäqat jaqenakarojj pacienciampi istʼapkaspati. * Ukampis Diosajj taqeniruw istʼi, ukhamatwa altʼat chuymanïtap uñachtʼayi. Ukat “janiw jankʼaki colerasirïkiti” ukwa Abrahamajj Diosamp parlasajj amuyäna (Éxodo 34:6). Diosar ukham jisktʼañajj jan askïtapjja, Abrahamajj amuyaspachänwa. Ukatwa “Tata, jan nayatak colerasimti” sasin pay kuti sispachäna (Génesis 18:30, 32). Cheqansa, Jehová Diosajj janiw coleraskänti, kunattejj wali yatiñanïtap laykojja, llampʼu chuymanirakiwa.

 Jehová Diosajj amuytʼiriwa

13. Bibliarjamajj amuytʼiri siski uka arojja, ¿kamsañs muni, ukat kunatsa Diosajj amuytʼiriw sistanjja?

13 Jehová Diosajj amuytʼiri Diosarakiwa, ukhamatwa altʼat chuymanïtap uñachtʼayaraki. Jaqenakajj janiw jupjam amuytʼirïktanti. Cheqansa Diosajj angelanakarusa ukat jaqenakarusa istʼiwa, ukampis janiw aleqaki istʼkiti, jan ukasti cheqa kamachinakapar jan pʼakintasajja, mayitanakaparojj iyaw sarakiwa. Biblianjja amuytʼiri siski uka arojja, “iyaw siri” sañ munaraki. Uka toqetjja Santiago 3:17 qellqatajj akham siwa: “Khitinakatejj Diosan yatiñanïpki ukanaka[jja] [...] suma amuytʼanïpjjarakiwa” sasa. Ukhamasti, taqe yatiñani Jehová Diosajja, “amuytʼirirakiwa”. Ukampis ¿kunatsa Diosajj amuytʼiriw sistanjja? Jehová Diosajj kunatï wakiski ukarjam amuytʼasaw yanaptʼistaspa ukat kuns lurarakispa. Diosan sutipajj kamsañs muni uk amtañäni: Jupajj amtanakap phoqañatakejj kunatï munaski ukaruw tukuspa. Ukhamatwa Diosan wali amuytʼirïtap yattanjja.

14, 15. Ezequiel profetajj uñjkatayna uka carrojja, ¿kunsa Diosan alajjpachankir markapat yatichistu, ukat kunatsa ukajj jaqenakatsa ukat organizacionanakapatsa mayjajja?

14 Diosajj kunatï wakiski ukarjamaw kuns luri, uka toqet mä jukʼa amuytʼañatakejja, kuntï Ezequiel profetajj mä visionan uñjatayna uka toqet yatjjatañäni. Ezequielajj Diosan alajjpachankir markaparuw uñjatayna. Ukasti Diosan apnaqata pusi ruedani mä jachʼa carror uñtasitänwa. Ukat sapa rueda taypinjja yaqha ruedas utjkaspa ukhamänwa. Ukat walja nayranakampi phoqantatarakïnwa, ukatwa taqe toqeru uñjapjjäna. Ukat uka carrojj mäkiw jan saytʼasa chʼeqarus kupirus saräna. Ukat wali jachʼakchïnsa, ratukiw llijullijunakjam saräna, janiw mä jathi maquinjamäkänti (Ezequiel 1:1-3, 14-17, 19-28; Ezequiel 1:18NM). Ukhamasti Jehová Diosan alajjpach markapajj jupjamarakiwa, kunatï wakiski ukhamarjamaw kuns luri.

15 Ukampis jaqenakajj janiw ukhamäpkaspati. Jupanakasa organizacionanakapasa, yaqhanakan llakinakap istʼañat sipansa, kuntï jupanakpach amtapjje ukakwa lurapjje. Ukat  amuytʼirïñat sipansa, munañanakapakwa thaqhapjje. Uka toqet amuytʼañatakejja, petroleo apiri mä jachʼa barcompita ukat carganak apiri mä trenampita parltʼañäni. Ukanakajj muspharañjam wali jachʼa ukat wali chʼamanïpjjewa. Ukampis ¿kuna jan waltʼäwis nayraqatan utjki ukhajj ratukit saytʼapjjaspa? Janiwa, trena thakin kunas utji ukhajja, janiw qʼewtʼkaspati ni mäkis saytʼkaspati. Frentʼasas mä kilometrotsa jilaw saraskaspa. Ukat petroleo apiri jachʼa barcojja ukhamarakiwa. Motoranak jiwtʼaykasas kimsaqallq kilometromp saraskaspa, ukat qhepar jittʼañapataki motoranakampi waytʼaykasas kimsa kilometromp saraskaspa. Jaqenakasa ukat organizacionanakapasa ukhamäpjjarakiwa. Janiw amtanakapjja jaqenakan askip laykojj mayjtʼayapkaspati. Jachʼa jachʼa tukurïpjjatap laykojj mayninakan llakinakap uñjkasas janiw kuns lurapkiti. Ukatwa walja empresanakasa apnaqäwinakasa aynachtʼapjje (Proverbios 16:18). Ukampis Jehová Diosasa ukat markapasa janiw ukhamäkiti, uk yatiñajj wali kusiskañawa.

Kunjamsa Diosajj amuytʼirïtap uñachtʼayi

16. Janïra Sodoma ukat Gomorra markanakar tukjasajja, ¿kunjamsa Diosajj amuytʼirïtap uñachtʼayäna?

16 Amtañäni, kunapachatï Diosajj Sodoma ukat Gomorra markanakar tukjañ amtkäna ukhajja, akham sasaw mä ángel toqejj Lot chacharusa familiaparus säna: “Qollu toqenakar jaltjjapjjam” sasa. Ukampis Lot chachajj janiw uksanakar sarañ munkänti, ukatwa angelanakar akham säna: “¡Janiw tatanaka, rogtʼasipjjsmawa!” sasa. Uka qollunakar sarasajj jiwapjjeristwa sasaw Lot chachajj ajjsaräna, ukatwa Zoar sat uka jiskʼa markar familiapampi sarañataki rogtʼasïna. Cheqasa, janiw ajjsarañapäkänti, Jehová Diosajj uka qollunakansa jan walinakat jarkʼaqasapänwa. Ukampis Zoar markajj tukjatäñapänwa. Ukhamäkipansa Lot chachan rogtʼasitaparojj Diosajj istʼänwa ukat janiw uka marka tukjkänti, ukatwa angelajj Lot chachar akham säna: “Istʼsmawa, ukatsti mayitamarojj jaysarakïwa” sasa (Génesis 19:17-22). Jïsa, taqe chʼamani Jehová Diosajja ukham amuytʼiri Diosawa.

17, 18. ¿Kunjamsa Jehová Diosajj amuytʼirïtap ninivitanakar uñachtʼayäna?

 17 Kunapachatï jaqenakajj taqe chuyma arrepentisipjje ukhajja, Jehová Diosajj cheqaparjama ukat khuyapayasiñampiw jupanakar uñji. Jonás profetat amtañäni, Diosajj Nínive sat markankiri jan wali jaqenakar yatiyañapatakiw khitäna. Diosan amuytʼayatäsajj akham sasaw yatiyäna: “¡Akat pusi tunka ururojj Nínive markajj qʼala tukjatäniwa!” sasa. Ukampis janiw tukjatäkänti. Ninivitanakajj taqe chuymaw arrepentisipjjäna (Jonás 3 jalja).

18 Ninivitanakajj taqe chuyma arrepentisipjjäna ukhajja, ¿kunjamsa Jonás profetajj jikjjatasïna, ukat kunjamsa Diosajj uñjarakïna? Ukanakat amuytʼañajj wali askiwa. Jehová Diosajj janiw ‘guerran nuwasirjam’ saytʼkänti, jan ukasti kunatï ninivitanakatakejj wakisïna ukarjamaw luräna, mä arunjja, juchanakapwa perdonäna (Éxodo 15:3). * Ukampis Jonasajj janiw ukham amuykänti ukat janirakiw khuyaptʼayaskänti. Jupajj amuytʼañat sipansa, petróleo apiri jachʼa barcor jan ukajj jachʼa trenar uñtasitaw jan amuytʼkänti, mä arunjja, tukjatäniw sasin yatiykäna ukajj jan faltaw Jonasatakejj phoqasiñapäna. Ukampis pacienciampiw Diosajj uka profetar khuyapayasirïña ukat amuytʼirïña yatichäna (Jonás 4 jalja).

Jehová Diosajj amuytʼiriwa ukat kuntï jan lurirjamäktan uksa yatirakiwa

19. 1) Jehová Diosajj janiw kuntï jan lurirjamäktan ukanak maykistuti sasajja, ¿kunatsa sistanjja? 2) Proverbios 19:17 qellqatanjja, ¿kunjamsa Diosajj amuytʼiri suma uywirïtapa, ukat altʼat chuymanïtapa uñachtʼayistu?

19 Jehová Diosajj janiw kuntï jan lurirjamäktan ukanak maykistuti, ukhamatwa amuytʼirïtap uñachtʼayaraki. Kunjamtï Davitajj siskänjja: “Jupajj jiwasanakan laqʼätas yati[wa], ñeqʼet luratäpjjatas yatiraki[wa]” (Salmo 103:14). Jiwasajj janiw taqe kuns lurirjamäktanti ukat pantjasir jaqenakarakïtanwa, ukjja Diosajj jiwasat sipansa sum yati. Ukatwa kuntï jan phoqerjamäktan uk  jan maykistuti. Maysa toqetjja, Biblianjja pä kasta uywirinakat parli, amuytʼiri suma uywirinakampita ukat qhoru uywirinakampita (1 Pedro 2:18). ¿Diosajj kunjam Uywirïpachasa? Uka toqet amuytʼañatakejj Proverbios 19:17 qellqatan jikjjataski uka arunakat amuytʼañäni, akham siwa: “Mä pobre jaqer maytʼirejj Tatituruw maytʼaski” sasa. Cheqansa, amuytʼiri suma uywirikiw kunjamsa pobrenakarojj yanaptʼasiski uka toqet llakisispa. Ukat taqe kun Luriri Diosajja, pobrenakat khuyaptʼayasirinakarojj manuwa sasaw uka qellqatajj sarakistu. ¿Janit taqe ukanakajj Diosan altʼat chuymanïtap uñachtʼaykistu?

20. ¿Kunatsa Diosajj mayisitanakasarojj istʼiwa sasin sissna?

20 Jichhürunakanjja, Jehová Diosajj ukhamarakiw servirinakaparojj munasiñampi uñji ukat kunjamäsipkis uksa amuytʼaraki. Taqe iyawsañampi Diosar jakʼachastan ukhajja, jupajj istʼistuwa. Janis angelanakar khitankchejja, mayisitanakasjja istʼapuniwa, uka toqetjja janiw pächasiñasäkiti. Pablot amtañäni, carcelat mistuñajatakejj ‘orapjjañamaw’ sasinwa cristian jilat kullakanakarojj mayïna, ¿kunatsa? Jupa pachpaw akham säna: “Nayajj jumanakan ukaru jankʼaki mistunjjañajjataki” sasa (Hebreos 13:18, 19MT). Ukhamajj Diosajj mayisitanakasarojj istʼaspawa, ukat kuntï jan lurañ amtkäna uksa lurarakispawa (Santiago 5:16).

21. Jehová Diosajj altʼat chuymanïkchisa, ¿kunsa janipun lurkaspa, ukat kunatsa jiwasatakejj ukham chuymanïtapajj wali askejja?

 21 Jehová Diosajj kunaymanitwa altʼat chuymanïtap uñachtʼayi. Kunjamtï yateqawaytanjja, Jupajj llampʼu chuymaniwa, angelanakarusa jaqenakarusa istʼiwa, paciencianiwa ukat amuytʼiri Diosarakiwa. Ukhamäkchisa janipuniw cheqa kamachinakapjja pʼakintkaspati. Kʼari yupaychäwin pʼeqtʼirinakapajj altʼat chuymanïpjjtwa sasaw kuntï jaqenakajj istʼañ munapjje ukanakak yatichapjje, ukampis ukham lurasaw Diosan kamachinakap pʼakintapjje (2 Timoteo 4:3). Ukampis qollan Diosajj janiw jaqenakjamäkiti, janiw askip thaqhasakejj kamachinakapat armtʼaskaspati (Levítico 11:44). Jan ukasti altʼat chuymanïtap laykurakiw amuytʼiri Diosajja. Cheqansa taqe yatiñani Diosajja, yateqaskañ altʼat chuymaniwa, ¿janit uk yatiñajj jiwasatakejj wali askïki? Jïsa, taqe chʼamani, munasiri, pacienciani ukat amuytʼiri Diosar jakʼachasiñajj wali kusiskañapuniwa.

^ tʼaqa 3 Biblia copiapjjäna uka soferim sat nayra jaqenakajja, aka jiskʼa tʼaqjja mayjtʼayapjjänwa. Janiw Diosajj altʼaskiti, jan ukasti Jeremiasaw altʼasi, taqe kun Luriri Diosarojj janiw ukham jiskʼachañajj askïkaspati sasaw sapjjäna. Ukatwa aka jiskʼa tʼaqajj walja Biblianakan mayjtʼayasiwayi. Ukampis Jeremías profetajj akham sasaw Diosar sañ munäna: “Janiy armasimti, jïsa janiy armasimti ukat altʼasinimaya” sasa, ukhamaw yaqha Biblian jaqokipasiwayi (The New English Bible).

^ tʼaqa 7 Yaqha Biblianakanjja uka jiskʼa tʼaqajj akham sarakiwa: ‘Maynejj wali yatiñan utjchejja, uñachtʼaypan humilde chuymampirak kunjamtï uka yatiñapajj churki ukhamarjama’ sasa. Yaqha Bibliajj akham sarakiwa: ‘Suma chuymanïñajj yatiñkankañatwa juti’ sasa.

^ tʼaqa 12 Biblianjja, jachʼa jachʼa tukuñat sipansa llampʼu chuymanïñaw jan ukajj paciencianïñaw jukʼamp askejja sasaw qhanañchi (Eclesiastés 7:8). Ukhamajj Jehová Diosajj paciencianiwa, ukhamatwa altʼat chuymanïtapjja yatiraktanjja (2 Pedro 3:9).

^ tʼaqa 18 Salmo 86:5 qellqatanjja, akham siwa: “Tatay, jumajj munasiñanïtawa, juch pampachirirakïtawa” sasa. “Juch pampachirirakïtawa” siski uka arunakajj e·pi·ei·kés (“amuytʼiri”) siski uka arumpiw Griego arurojj jaqokipasiwayi.