1-3. Ekuma tulenda kadila ye ziku vo o Yave nlembami?

O SE ozolele longa mwan’andi akete elongi diamfunu. Ozolele vo diankota muna ntima. Nkia mpila kevangila wo? Nga ovumis’o mwana yo sadila mvovo miambadi ye malevo? Yovo ofukama vana vena mwana yo kumvovesela kuna lembama ye ngemba? Kieleka, ese dia nlembami ye ngangu ovava kumfinama kuna lulembamu.

² Nkia mpil’Ese kena o Yave—nga nkwa lulendo ovo nlembami, nkwa ntim’ambadi ovo ntim’anleka? O Yave ozeye mawonso ye nkwa ngangu. Nga ozeye wo vo o zayi ye ngangu ke zikitulanga muntu nlembami ko? Nze una kevovanga o Nkand’a Nzambi vo, “o zayi i utundisa.” (1 Korinto 3:19; 8:1) Kansi, o Yave kana una vo nkwa “ntim’a ngangu,” nlembami mpe. (Yobi 9:4) Ke disonganga ko vo etunda diandi diandwelo yovo wasakalala mun’etunda, kansi ke nkwa lulendo ko. Aweyi dinina ediadi?

³ O Yave wavauka. Wau vo o lulendo i fu kifunzulwisang’o muntu, ke kina muna yandi ko. (Maku 7:20-22) Vana ntandu, tala mana kavova o Yeremiya wa ngunza mu kuma kia Yave: “O moyo ame [Yave yandi kibeni] uyindulanga yo aka, ukulukidi omu mono.” * (Maniongo ma Yeremiya 3:20) Se badiki! O Yave wa Mfumu a nsema ‘wakikulula’ yovo wayisia vana fulu kia Yeremiya muna wila muntu  ndioyo wansumuki. (Nkunga 113:7) Elo, o Yave nlembami. Kansi, o lembama kwa Nzambi adieyi kusonganga? Aweyi dinin’e ngwizani ye ngangu? Ekuma dinin’o mfunu kwa yeto?

4, 5. (a) O lembama i nki, aweyi usongelwanga ye ekuma ke kufwete badikilwa ko nze lutovoko yovo unkuta? (b) O Yave nkia mpila kasongela o lembama muna nkal’andi yo Davidi, ye ekuma o lembama kwa Yave kwinin’o mfunu kwa yeto?

⁴ O lembama i lusakalalu lua ntima, kondwa umvwania ye lulendo. I fu kitukanga muna ntima kisongelwanga mu fu nze, lusakalalu lwa ntima, luzindalalu, ye ntim’anleka. (Ngalatia 5:22, 23) Kansi, e fu yayi ya Nzambi ke ifwene badikilwa nze lutovoko ko yovo unkuta. Kadi, ke yisimanga Yave ko mu songa makasi mandi yovo sadila nkum’andi wa fwasa. Kansi, muna lembama yo unleka, o Yave osonganga nkum’andi ampwena yo kangang’o ntima una ufwene. (Yesaya 42:14) Aweyi o lembama kunin’e ngwizani  ye ngangu? Nsekola mosi ya Nkand’a Nzambi ivovanga vo: “O lembama usasilwanga . . . mu mvovo mia nzolani i nto yamfunu muna ngangu zawonso.” Ozevo, e ngangu zakieleka kazilendi konda lembama ko. O lembama kwa Yave nkia mpila kukutuvaninang’e nluta?

⁵ O Davidi wa ntinu wayimbila kwa Yave vo: “Wakumpana ngubu a luvuluzu; o koko kwalunene kwansikina, o lulembamu luaku luantundidika.” (Nkunga 18:35) Ikuma vo, o Yave wakisakidika muna vang’o wete kwa muntu ndioyo wansumuki, kundikila ye kuntanina lumbu ke lumbu. O Davidi wazaya wo vo kele vo ovuluzwa—yovo tundidikwa nze ntinu—i mu kuma kia lulembamu lwa Yave kaka. Kieleka, nga nani mu yeto wadi kala ye vuvu kia luvuluzu kele vo o Yave kayisakidika ko, kayikulula yo kadila yeto kuna lembama nze Ese dianzodi?

6, 7. (a) Ekuma Nkand’a Nzambi ke uvovelanga ko vo o Yave nsakaladi a ntima? (b) Nkia ngwizani ina muna lembama ye ngangu, ye nani osongang’e mbandu ambote mu kuma kiaki?

⁶ Diamfunu dia zaya vo vena ye nswaswani vana vena lembama ye lusakalalu lwa ntima. O lusakalalu lwa ntima i fu kiambote kifwene yimwa kwa wantu akwikizi. Nze lembama o lusakalalu lua ntima ngwizani luna ye ngangu. Kasikil’owu, Ngana 11:2 yivovanga vo: “Vana vena [lusakalalu lua ntima, NW] i vena ngangu.” Kansì tu, o Nkand’a Nzambi ke uvovanga ko vo o Yave nsakaladi a ntima. Mu nkia kuma? Nze una usadilwanga muna Nkand’a Nzambi o lusakalalu lua ntima i zaya e nkendelo za ngeye kibeni. O Mpungu-ngolo kena ye nkendelo ko ovo ke zina kaka ko kekuyisianga mu kuma kia nsiku miandi miansongi. (Maku 10:27; Tito 1:2) Vana ntandu, wau vo Mpungu Nene kesakalelanga muntu ko. Ozevo, o lusakalalu lua ntima ke lusadilwanga ko muna Yave.

⁷ Kansi kadi, o Yave nlembami ye nsakaladi. Olonganga selo yandi vo olembama mfunu kuna muna vwa ngangu  zakieleka. Ikuma Nkand’a Nzambi uvovelanga vo “lembama [kwa] ngangu.” * (Yakobo 3:13) Badika e nona kia Yave mu kuma kiaki.

8-10. (a) Ekuma yinina y’esivi e mpila kewilanga yo vanina e mbebe o Yave? (b) O Mpungu-ngolo aweyi kasongel’o lembama kwa mbasi zandi?

⁸ E ziku kisonganga vo Yave nlembami kimonekanga mu mpila kewunikinanga yo van’e wisa. Diasivi vo o wunikinanga; o Yave kavwidi mfunu a longwa ko ngatu sadiswa. (Yesaya 40:13, 14; Roma 11:34, 35) Kansi, o Nkand’a Nzambi nkumbu miayingi usonganga vo o Yave okuyikululanga mu wila akaka.

⁹ Se badiki diambu diampwena diabwa muna zingu kia Abarayama. Watambula nzenza tatu, wafinama kwa mosi muna yau nze yandi ofinamanga “Yave.” E nzenza zozo mbasi z’ezulu, kansi mosi mu yau wayizila muna nkumbu a Yave yo vangila mambu muna nkumbu Andi. Vava mbasi ndioyo kavovanga yo vang’e diambu, diakala nze Yave kikilu wavovanga yo vanga wo. Muna yandi, o Yave wavova kwa Abarayama vo wa wá “e kazu kia Sodoma ye Ngomora.” O Yave wavova vo: “Se nkulumuka, yatala ovo bamene vanga mun’owu wa kazu kiau kina kizidi oku ngina; ovo ke wau ko, nzaya.” (Etuku 18:3, 20, 21) Elo, e mvovo mia Yave ke miasonga ko vo o Mpungu-ngolo “[o]kulumuka” mu nitu. Kansi, wafila mbasi mu kunsunzula. (Etuku 19:1) Ekuma? O Yave omonanga mawonso nga kafwan’o ‘zaya’ mana mavangamanga muna zunga kiakina ko? Wafwana mo zaya. Kansi, kana una vo i wau muna lembama kwandi o Yave wavana kwa mbasi zozo e mbebe yafimpa mambu momo yo kingula Loti ye nzo andi kuna Sodomo.

 ¹⁰ Vana ntandu, o Yave owanga mpe. Lumbu kimosi walomba kwa mbasi zandi basonga e ngindu zau mu mpila kafwana tumbila Akabi wa Ntinu ambi. O Yave kavavanga lusadisu lwau ko. Kansi watonda e ngindu za mbasi mosi ye wantuma mu sadila zo. (1 Ntinu 22:19-22) Nga ke lulembamu ko olwalu?

11, 12. O Abarayama aweyi kazayila o lembama kwa Yave?

¹¹ O Yave owilanga nkutu wantu asumuki ana besonganga e ntokani zau. Kasikil’owu, vav’o Yave kazayisa Abarayama ekani Diandi dia fwasa Sodomo ye Ngomora o nkwa kwikizi ndioyo watokana kikilu. “Kufwene dio vanga mpanga yayi ko,” ukavova Abarayama, yo kudikila mpe vo: “O Mfundisi a nza yawonso, nga kevang’owu wa nsongi ko e?” Oyandi wayuvula Yave kana vo ovukis’e mbanza kele vo muwanukini 50 mansongi. O Yave wa nsikidisa vo ovukisa yo. Kansi o Abarayama wayuvula diaka yo kulula e ntalu mu 45, ye 40 yo kwamanan’o yuvula. Kufwila ko vo Yave wa nsong’eziku, o Abarayama wakwamanan’o kulul’e ntalu yavana yalwaka mu kumi dia wantu. O Abarayama nanga kabakulanga ko e nkenda za Yave una ufwene. Kana una vo i wau, o Yave kuna luzindalalu yo lembama kwawonso wayambula vo o Abarayama wa nkundi ye selo kiandi kasonga e ntokani zandi mu diambu diadi.—Etuku 18:23-33.

¹² Kwa dia wantu angangu y’ana balongoka belendang’o wunikina ye luzindalalu awana balembi longoka kwayingi? * O Nzambi eto owunikinanga yo luzindalalu yo songa o lembama. Muna moko kiakina o Abarayama wabakula mpe vo o Yave “nkwa ntim’evunda.” (Luvaiku 34:6) Nanga wabakula vo kakala ye nswa ko mu yuvula mavangu ma Mpungu Nene, Abarayama wadodokela nkumbu miole oku  vo: “O Mfumu k[u]mbakila makasi ko.” (Etuku 18:30, 32) Kieleka, o Yave kambakila makasi ko. Oyandi una kieleka ye “lembama kwa ngangu.”

13. Nki i nsas’a mvovo “ntim’anleka” nze una usadilwanga muna Nkand’a Nzambi ye ekuma e mvovo wau wafwana yikilwa kwa Yave?

¹³ O lembama kwa Yave kumonekanga muna fu kiakaka kiambote—ntim’anleka. Diankenda kikilu vo asumuki a wantu ke belendanga songa e fu kiaki ko. O Yave ke wunikinanga kaka ko e vangwa yandi ya ngangu kansi wakubama mpe mu tonda ngindu zau ovo ke zina nswaswani ko ye nsiku miandi miansongi. Nze una usadilwanga muna Nkand’a Nzambi e mvovo wau “ntim’anleka” usongele vo “ntima leboka.” E fu kiaki mpe i sinsu kia ngangu za Nzambi. Yakobo 3:17 uvovanga vo: “Vo i ngangu zina vo za ntandu, . . . za unleka.” O Yave wa nkwa ngangu zawonso aweyi kenena nkwa ntim’anleka? Ediantete, oyandi okuyikitulanga. Sungamena vo e nkumbu andi ikutulonganga vo o Yave okuyikitulanga mu mawonso mevuwang’o mfunu muna lungisa ekani diandi. (Luvaiku 3:14) Ediadi nga ke disonganga lembama yo ntima a nleka ko?

14, 15. E mona-meso ya Yezekele y’ekalu di’ezulu dia Yave adieyi yikutulonganga mu kuma kia nkubik’a Yave ye aweyi diaswaswanena ye nkubika za nza?

¹⁴ Vena ye sono kiamfunu kia Nkand’a Nzambi kikutusadisanga mu bakula e mpila Yave kekukitulwilanga. O Yezekele wa ngunza wasongwa mona-meso ya nkubika ezulu ya Yave ya vangwa ya mianda. Wamona ekalu diasivi, “ekalu” dia Yave difilwanga kwa Yandi kibeni. Edi disundidi o sivikwa i mpila didiatilanga. Malulu (maloda) mandi mampwena makala ye ndambu eya mazala yo meso, kimana mamona mwawonso yo soba e nzila vana vau lembi ningama yovo zekomoka. Ekalu diadi diampwena ke didiatanga malembe ko nze ekalu diankulu dia muntu. Dilenda diata nswalu nze nsemo yo soba e nzila! (Yezekele 1:1, 14-28)  Dialudi vo, e nkubika a Yave wa Mfumu ye Mpungu-ngolo ona ofilanga yo okuyifwanisanga kikilu ye konso edi divwilu o mfunu mu vanga yovo soba.

¹⁵ Edi kaka balenda vang’o wantu i teza tanginina e nkala yayi. Nkumbu miayingi o wantu ye nkubika zau besonganga ntim’a mbadi ke ntim’aleboka ko. Muna bong’e nona: Ovonga ye ngolo zivwidi e nzaza inatanga pitiloya yovo ekumbi dinatang’e zitu diasivi kikilu. Kansi, nga dilenda soba e nzila mu nzaki kele vo vabwidi e diambu? Kele vo vawanukini nkakalakani muna nzila yidiatilanga ekumbi ke dilendakana ko mu vengesa yo. Ningama vana vau ke diasazu ko. Ekumbi diazala ye zitu kana nkutu diningameso dilenda teka diata kilometa zole i bosi diningama! Diau adimosi mpe, e nzaza inatanga pitiloya kana nkutu iningameso ifwete teka diata kilometa nana. Kana nkutu motor a nzaza uziminu, ilenda diata kilometa tatu! Diau adimosi mpe ye bala kwa nkubika za wantu bakondele ntima mialeboka. Muna kuma kia lulendo nkumbu miayingi o wantu ke bezolanga tambulwila yovo soba e ngindu ko kele vo divwilu o mfunu. Evangu diadi dibwisanga makompani yo bwisa nkutu tuyalu. (Ngana 16:18) Nkia mpila kiese tulenda kala kiau mu zaya vo o Yave ye nkubik’andi ke wau bena ko!

16. O Yave aweyi kasongela ntim’anleka kwa Loti vava kafwasidi ko Sodomo ye Ngomora?

¹⁶ Badika diaka lufwasu lwa Sodomo ye Ngomora. O Loti ye nzo andi bavewa lulukisu lwasikila kwa mbasi za Yave vo: “Tinina kuna mongo.” Kansi, o Loti kayangalela dio ko. Wadodokela: “E mfumu, ke wau ko.” Wakala ye wonga vo olenda fwa kele vo otinini kuna mongo, o Loti wadodokela vo oyandi ye nzo andi batinina kuna mbanza yafinama yayikilwanga vo Soa. Sungamena dio vo o Yave wakana fwasa e mbanza yayina. Vana ntandu o wonga wa Loti ke wakala ye nsasa ko. Kieleka, o Yave wadi tanina Loti kuna mongo!  Kana una vo i wau o Yave wawila e ndomba ya Loti yo vuluza Soa. O mbasi wavova kwa Loti vo: “Tala, muna diadi itambulwidi.” (Etuku 19:17-22) Nga ke dia unleka ko ediadi kuna kwa Yave?

17, 18. Yave aweyi kasongela ntim’anleka mu nkal’andi y’esi Ninive?

¹⁷ O Yave otambulwilanga mpe luviluku lwa ntima lusongwanga muna nsi a ntima yo vanga edi dia nkenda ye diansongi. Badika dina diabwa vav’o Yona wa ngunza katumwa kenda kuna mbanza yambi ya Nineve. Vava kakangala muna mbanza Nineve, e nsangu zavumunwinwa kasamuna za sazu: Muna lumbu 40 e mbanza yadi fwaswa. Kansi, e diambu diasoba mu mpil’esivi. Esi Nineve baviluk’o ntima!—Yona, kapu kia 3.

¹⁸ Wau, tutezanesa e ngindu za Yave ye za Yona mu nsoba ya diambu diadi. Muna ntangwa yayina, o Yave wasoba e ngindu muna kuyikitula se Nloloki a masumu ke nze ‘ekesa dia vita’ ko. * (Luvaiku 15:3) Kuna diak’e sambu o Yona wasonga ntima mbadi yo kondwa nkenda. Vana fulu kia badika o unleka wa Yave, oyandi wakala nze ekumbi dina ye zitu yovo nzaza ya pitiloya yina tuyikidi kala. Wau vo wazayisa vo lufwasu, i lwau kaka lwafwan’o vangama! O Yave kuna luzindalalu lwawonso walonga elongi diamfunu dia unleka ye nkenda kwa ngunz’andi wakonda luzindalalu.—Yona kapu kia 4.

19. (a) Ekuma tulenda kadila ye ziku vo Yave nkwa ntim’azeza mu mana kevavanga kwa yeto? (b) Ngana 19:17 adieyi isonganga vo Yave Mfumu “ambote ye unleka” yo nlembami mpe?

¹⁹ Ozevo, o Yave osonganga ntim’azeza mu mana kevavanga kwa yeto. O Davidi wa Ntinu wavova vo: “Oyandi ozeye e mpangw’eto; osungamene wo vo tu ntoto.” (Nkunga 103:14) O Yave otomene zaya etezo yo lembi lunga kweto ke  mu yeto kibeni ko. Kevavanga ko vo twavanga mana ke tulenda vanga ko. O Nkand’a Nzambi usianga nswaswani vana vena mfumu za wantu zina “zambote yo unleka” ye zina ‘zambi mpe.’ (1 Petelo 2:18) Nkia mpila Mfumu kena o Yave? Tala dina kevovanga Ngana 19:17: “On’ofwa nsukami e nkenda, Yave kesompeka.” Kieleka vo, mfumu ambote yo umbakuzi kaka olenda bakula konso evangu diambote divangwa mun’ewete dia asukami. Vana ntandu, e sono kiaki kisonganga vo o Mvangi a nsema okuyibadikilanga se nkwa mfuka kuna kwa wantu besonganga e nkenda! Olwalu i lulembamu lusundidi.

20. Nkia ziku tuna kiau vo Yave owanga yo tambulwila e sambu yeto?

²⁰ O Yave wakinu songa ulembami yo unleka muna nkal’andi ye selo yandi o unu. Vava tusambanga ye kwikizi okutuwanga. Kana una vo ketwikanga diaka mbasi ko muna vovana yeto katulendi vova ko vo ke tambulanga sambu yeto ko. Sungamena dio vo vava o Paulu wa ntumwa kalomba kw’akw’andi akwikizi vo ‘bansambila’ kimana kavaikiswa muna pelezo, wakudikil’o vova: ‘Mpasi yavutulwa nswalu kwa yeno.’ (Ayibere 13:18, 19) Mu kuma kiaki e sambu yeto ilenda fila Yave mu vanga diambu mu zak’e mpila kafwanina dio vanga ko!—Yakobo 5:16.

21. Adieyi ka tufwete vova ko mu kuma kia ulembami wa Yave, kansi adieyi tufwete yangalela mu kuma kiandi?

 ²¹ Kansi, o Yave wau kesongang’o lembama—ye luzolo lwandi lwa wá, luzindalalu ye ntim’anleka—ka disonganga ko vo o Yave nsiku miandi miansongi kekululanga. Afidi a mabundu ma Kikristu kia Kimpangila nanga bebanzanga vo akwa ntim’anleka vava besianga mfisi muna matu m’ekambi diau muna kululanga e nsiku mia Yave. (2 Timoteo 4:3) Kansi, e fu kia wantu kia sumukanga kuna lukanu ke kina ngwizani ko yo unleka wa Nzambi. O Yave wavauka; kalendi safula nkutu nsiku miandi miansongi ko. (Fuka 11:44) Ozevo, mbula twayangalelanga unleka wa Yave—kadi i ziku kia lembama kwandi. Nga ka di’esivi ko mu zaya vo o Yave wa Nzambi, Ona osundidi ngangu mu nsema wawonso nlembami mpe? Nkia kiese ufwana kala kiau mu finama Nzambi ndioyo w’esivi, kansi nkwa luzindalalu, nlembami yo ntim’anleka!