1-3. Hikwalahokayini hi tiyiseka leswaku Yehovha a nga tikukumuxi?

 TATANA u lava ku nyika n’wana wakwe dyondzo ya risima swinene. U tiyimisele ku fikelela mbilu yakwe. Xana a nga swi endlisa ku yini? Xana u fanele a n’wi tseketsela? Kumbe u fanele a tiveka exiyin’weni xa n’wana loyi, kutani a vulavula na yena hi moya wo rhula? Handle ko kanakana, tatana la tlhariheke, la titsongahata, u ta hlawula ku vulavula hi moya wo rhula.

² Xana Yehovha i Tata wa njhani—wa tikukumuxa kumbe wa titsongahata, wa kariha kumbe u ni moya wo rhula? Yehovha u tiva hinkwaswo naswona u ni vutlharhi hinkwabyo. Kambe, xana u tshame u swi xiya leswaku vutivi ni ku tlhariha a hi mikarhi hinkwayo swi endlaka leswaku vanhu va titsongahata? Hilaha Bibele yi vulaka hakona, “Vutivi byi endla munhu a tikukumuxa.” (1 Vakorinto 3:19; 8:1) Kambe Yehovha, u “tlharihile,” naswona wa titsongahata. (Yobo 9:4) Leswi a swi vuli swona leswaku u le ka xiyimo xa le hansi, kambe ku tikukumuxa a hi swa yena nikatsongo. Hikwalahokayini?

³ Yehovha wa kwetsima. A nga na byona vumunhu byo biha lebyi nga endleka a nga basi byo fana ni ku tikukumuxa. (Marka 7:20-22) Ku tlula kwalaho, xiya leswi muprofeta Yeremiya a swi vuleke eka Yehovha: “U ta tsundzuka kutani u ta u ta ndzi pfuna.” a (Swirilo 3:20) Wa  nga vona! Yehovha, Hosi leyi Tlakukeke ya vuako hinkwabyo a a tiyimiserile ku “ta,” kumbe ku tiveka exiyin’weni xa Yeremiya, leswaku a ta kota ku yingisela munhu la nga hetisekangiki. (Pisalema 113:7) Hakunene, Yehovha wa titsongahata. Kambe xana Yehovha u swi kombisa njhani leswaku wa titsongahata? Xana ku fambisana njhani ni vutlhari? Naswona hikwalahokayini swi ri swa nkoka eka hina?

4, 5. (a) Xana ku titsongahata swi vula yini, ku vonaka njhani naswona hikwalahokayini ku nga fanelanga ku tekiwa ku ri ku tsana kumbe ku pfumala ku titshemba? (b) Xana Yehovha u swi kombise njhani leswaku wa titsongahata loko a tirhisana na Davhida, naswona xana ku titsongahata ka Yehovha i ka nkoka eka hina hi ndlela yihi?

⁴ Ku titsongahata swi vula ku tiveka ehansi ka van’wana ni ku ka u nga tikukumuxi. Ku titsongahata i vumunhu bya le mbilwini, byi vonaka hi ku va ni moya wo rhula, ku lehisa mbilu ni ku twisisa. (Vagalatiya 5:22, 23) Kambe, vumunhu lebyi byo rhandzeka bya Xikwembu a byi fanelanga byi tekiwa byi ri xikombiso xa ku tsana kumbe ku pfumala ku titshemba. Byi fambisana ni ku hlundzuka lokunene ka Yehovha kumbe ndlela leyi a ma tirhisaka hayona matimba ya yena yo lovisa. Ematshan’weni ya sweswo, hi ku titsongahata ka yena swin’we ni moya wakwe wo rhula, Yehovha u kombisa leswaku wa swi kota ku tikhoma hambileswi a nga ni matimba lamakulu. (Esaya 42:14) Xana ku titsongahata ku fambisana njhani ni vutlhari? Buku yin’wana leyi vulavulaka hi Bibele yi ri: “Ku titsongahata swi vula . . . ku pfumala vutianakanyi naswona i rimitsu ra vutlhari hinkwabyo.” Kutani ke, vutlhari bya ntiyiso a byi nge vi kona loko ku  titsongahata ku nga ri kona. Xana ku titsongahata ka Yehovha ku hi pfuna njhani?

⁵ Hosi Davhida u yimbelelele Yehovha a ku: “U ndzi nyika xitlhangu xa wena xa ku ponisa, voko ra wena ra xinene ra ndzi seketela, ku titsongahata ka wena ka ndzi tlakusa.” (Pisalema 18:35) Kahlekahle, Yehovha u tiveke exiyin’weni xa le hansi leswaku a ta kota ku pfuna munhu loyi, la nga hetisekangiki, a n’wi sirhelela ni ku n’wi tiyisa siku ni siku. Davhida u swi vonile leswaku a a ta kuma ku pona—kumbe ku humelela hi ndlela yo karhi tanihi hosi—loko ntsena Yehovha o tiyimisela ku titsongahata hi ndlela leyi. Ina, i mani eka hina loyi a a ta va ni ntshembo wa ku pona loko Yehovha a a nga titsongahati, a tiyimisela ku tiveka ehansi leswaku a tirhisana na hina tanihi Tatana la nga ni moya wo rhula ni wa rirhandzu?

6, 7. (a) Hikwalahokayini Bibele yi nga vuli leswaku Yehovha wa titsongahata? (b) Hi kwihi ku yelana loku nga kona exikarhi ka moya wo rhula ni vutlhari, naswona i mani la vekaka xikombiso lexi hetisekeke emhakeni leyi?

 ⁶ Ku titsongahata i vumunhu lebyinene lebyi vanhu va nga byi hlakulelaka. Ku titsongahata ku fambisana ni vutlhari. Hi xikombiso, Swivuriso 11:2 yi ri: “Va tlharihile lava titsongahataka.” Hambiswiritano, Bibele a yi vuli leswaku Yehovha wa titsongahata. Hikwalahokayini? Matsalwa ma vula leswaku ku titsongahata swi vula leswaku munhu wa swi xiya leswaku ku na leswi a nga kotiki ku swi endla. Lowa Matimba hinkwawo a nga tsandziwi hi nchumu handle ka swilo leswi a hlawulaka ku ka a nga swi endli hikwalaho ka vululami byakwe. (Marka 10:27; Tito 1:2) Ku tlula kwalaho, leswi a nga La nge Henhlahenhla, a nga le hansi ka munhu wokarhi. Xisweswo, mhaka ya ku titsongahata a yi tirhi eka Yehovha.

⁷ Hambiswiritano, hi nga vula leswaku Yehovha wa titsongahata a tlhela a va ni moya wo rhula. U dyondzisa malandza ya yena leswaku loko ma lava ku va ni vutlhari bya xiviri ma fanele ma va ni moya wo rhula. Rito ra yena ri vulavula hi “ku rhula loku fambisanaka ni vutlhari.” b (Yakobo 3:13) Xiya xikombiso xa Yehovha emhakeni leyi.

8-10. (a) Hikwalahokayini swi hlamarisa leswi Yehovha a tiyimiseleke ku nyika swivumbiwa swakwe mitirho ni ku yingisa? (b) Xana Lowa Matimba Hinkwawo u titsongahate njhani loko a tirhisana ni tintsumi takwe?

⁸ Ku ni vumbhoni lebyi khutazaka bya leswaku Yehovha wa titsongahata loko hi hala tlhelo a nyika swivumbiwa  swakwe mitirho ni ku yingisa loko swi vulavula. I mhaka leyi hlamarisaka leswaku wa swi endla sweswo; phela Yehovha a nga kali a lava ku tsundzuxiwa kumbe ku layiwa. (Esaya 40:13, 14; Varhoma 11:34, 35) Hambiswiritano, hi ku phindhaphindha Bibele yi kombisa leswaku Yehovha wa korhama hi tindlela leti.

⁹ Hi xikombiso, xiya nchumu wo hlamarisa lowu humeleleke Abrahama. Abrahama a a ri ni vaendzi vanharhu, naswona un’wana wa vona u n’wi vitane leswaku i “Yehovha.” Entiyisweni vaendzi volavo a ku ri tintsumi, kambe yin’wana ya tona yi te hi vito ra Yehovha naswona a yi tivitana hi vito ra Yena. Leswi a swi vuriwa ni ku endliwa hi ntsumi yoleyo, kahlekahle a swi endliwa hi Yehovha. Hi ku tirhisa yona, Yehovha u byele Abrahama leswaku U xi twile “xirilo xa ku vilela hi Sodoma na Gomora.” Yehovha u te: “Ndzi ta ya ndzi ya vona loko xirilo lexi ndzi xi tweke hi vona xi ri ntiyiso. Loko swi nga ri tano, ndzi ta swi tiva.” (Genesa 18:3, 20, 21) Kambe, marito ya Yehovha a ma nga vuli swona leswaku Lowa Matimba Hinkwawo a a ta “ya” hi byakwe. Ematshan’weni ya sweswo, u tlhele a rhuma tintsumi leswaku ti ya n’wi yimela. (Genesa 19:1) Hikwalahokayini? Xana Yehovha loyi a vonaka swilo hinkwaswo a a nga “ta swi tiva” swiyimo swa ndhawu yoleyo? A a ta swi tiva. Kambe ematshan’weni ya sweswo, Yehovha hi ku titsongahata u rhume tintsumi teto leswaku ti ya kambisisa xiyimo ni ku endzela Lota ni ndyangu wakwe eSodoma.

¹⁰ Ku tlula kwalaho, Yehovha wa yingisa. U tshame a kombela tintsumi leswaku ti ringanyeta tindlela to hambanahambana to lovisa Hosi Akabu lowo homboloka. Yehovha a nga wu lavi mpfuno wo tano. Kambe, u amukele xiringanyeto xa ntsumi yin’wana kutani a yi rhuma ku  endla tano. (1 Tihosi 22:19-22) Xana sweswo a ku nga ri ku titsongahata?

11, 12. Abrahama u ku vone njhani ku titsongahata ka Yehovha?

¹¹ Nakambe Yehovha u tiyimiserile ku yingisela vanhu lava nga hetisekangiki lava navelaka ku phofula swivilelo swa vona. Hi xikombiso, eku sunguleni loko Yehovha a byela Abrahama hi makungu ya yena yo lovisa Sodoma na Gomora, wanuna yoloye wo tshembeka a nga swi twisisanga. Abrahama u te: “A wu nge swi endli sweswo. Xana Muavanyisi wa misava hinkwayo a nge endli leswi lulameke?” U vutise Yehovha loko a ta wu tshika muti loko o kuma vanhu lava lulameke va 50. Yehovha u n’wi tiyisekisile leswaku a ta wu tshika. Kambe Abrahama u tlhele a kombela, a hunguta nhlayo yi ya eka 45, kutani yi ya eka 40, sweswosweswo. Hambileswi Yehovha a n’wi tiyisekiseke, Abrahama u ye emahlweni a kombela ku kondza nhlayo yi fika eka khume. Kumbexana Abrahama a nga si swi twisisa kahle leswaku ntwelavusiwana wa Yehovha i wukulu ku fikela kwihi. Hambiswiritano, Yehovha u titsongahatile, a lehisa mbilu, a pfumelela munghana tlhelo nandza wakwe Abrahama leswaku a phofula swivilelo swakwe hi ndlela leyi.—Genesa 18:23-33.

¹² I vangani vanhu vo tlhariha lava dyondzekeke lava va nga yingisaka munhu la nga ni vutlhari byitsongo? c Xikwembu xa hina xi titsongahata hi ndlela yo tano. Loko va ri karhi va vulavurisana, Abrahama u tlhele a vona ni leswaku Yehovha u ‘hlwela ku hlundzuka.’ (Eksoda 34:6) Kumbexana hi ku vona leswaku a a nga ri na mfanelo yo  vutisa swiendlo swa La nge Henhlahenhla, Abrahama u kombele kambirhi a ku: “Yehovha, ndza ku kombela, u nga ndzi hlundzukeli.” (Genesa 18:30, 32) Hakunene, Yehovha a nga n’wi hlundzukelanga. I ntiyiso leswaku u ni “ku rhula loku fambisanaka ni vutlhari.”

13. Xana rito leri nge “ku anakanyela” ri vula yini, hi ku ya hi ndlela leyi ri tirhisiweke hayona eBibeleni, naswona hikwalahokayini ri faneleka loko ri hlamusela Yehovha?

¹³ Hi tlhela hi vona vumunhu byin’wana bya Yehovha lebyi kombisaka leswaku wa titsongahata—ku nga ku anakanyela. Khombo ra kona, vanhu lava nga hetisekangiki a va swi koti ku anakanyela van’wana. Hilaha hi swi voneke hakona, Yehovha u tiyimisele ku yingisela vanhu ni tintsumi. Naswona u tiyimisele ku endla leswi va swi lavaka loko swi nga tluli milawu yakwe. EBibeleni rito leri nge “ku anakanyela” hi ku kongoma ri vula “ku fambisana ni swiyimo.” Vumunhu lebyi na byona i xikombiso xa vutlharhi bya Xikwembu. Yakobo 3:17 yi ri: “Vutlhari lebyi humaka ehenhla [bya] . . . anakanyela.” Xana Yehovha la nga ni vutlhari hinkwabyo u anakanyela hi ndlela yihi? Ndlela yin’wana hi leswaku u pfumelelana ni swiyimo. Tsundzuka leswaku vito ra yena hi roxe, ri hi dyondzisa leswaku Yehovha a nga va xin’wana ni xin’wana lexi lavekaka leswaku a hetisisa xikongomelo xa yena. (Eksoda 3:14) Xana sweswo a swi kombisi ku pfumelelana ni swiyimo ni ku anakanyela?

14, 15. Xivono xa Ezekiyele xa kalichi ya Yehovha ya le tilweni xi hi dyondzisa yini hi nhlangano wakwe wa le tilweni, naswona wu hambana njhani ni minhlangano ya misava?

¹⁴ Ku ni xiyenge leyi xiyekaka eBibeleni lexi hi pfunaka ku vona vuswikoti bya Yehovha bya ku fambisana ni swiyimo. Muprofeta Ezekiyele u nyikiwe xivono xa nhlangano  wa Yehovha wa le tilweni, wa swivumbiwa swa moya. U vone golonyi leyikulu swinene, ku nga “kalichi” ya Yehovha, yi ri karhi yi lawuriwa hi Yena nkarhi hinkwawo. Lexi tsakisaka ngopfu a ku ri ndlela leyi a yi famba hayona. Mavhilwa lamakulu a ya ri ni matlhelo ya mune naswona a ma tele hi mahlo ematlhelo hinkwawo leswaku ma ta kota ku vona kun’wana ni kun’wana, naswona a ma kota ku cinca ma ya eka tlhelo rin’wana hi xitshuketa, ma nga yimanga kumbe ku jika. Golonyi leyi leyikulu a yi lawuleka ku tlula movha lowu nga lawulekiki, lowu endliweke hi munhu. A yi famba hi rivilo ra rihati naswona a yi swi kota ku jika yi languta eka tlhelo rin’wana! (Ezekiyele 1:1, 14-28) Hakunene, nhlangano wa Yehovha, ku fana ni mulawuri wa wona, ku nga Hosi ya Matimba Hinkwawo, wu fambisana ni swiyimo hi ndlela leyi hlamarisaka, wu langutana ni swiyimo swin’we ni swilaveko leswi vaka kona.

¹⁵ Vanhu va nga ringeta ku tekelela vuswikoti lebyi, lebyi hetisekeke bya ku fambisana ni swiyimo. Kambe, hakanyingi vanhu ni minhlangano ya vona, va sihalala ematshan’weni yo pfumelelana ni swiyimo. Hi xikombiso: Xikepe lexikulu kumbe xitimela xo rhwala nhundzu xi nga ha languteka xi ri xikulu naswona xi ri ni matimba. Kambe, xana xi kona eka swona xi nga kotaka ku jika hi xitshuketa? Loko ko wa xanchumu emahlweni ka xitimela xo rhwala nhundzu ivi xi hingakanya xiporo, xitimela a xi nge swi koti ku jika. A swi olovi leswaku xi yima hi ku hatlisa. Xitimela lexi rhwalaka nhundzu xi nga ha famba tikhilomitara timbirhi ku ri kona xi yimaka endzhaku ka loko tibiriki ti pyanyiwile! Hilaha ku fanaka, xikepe lexikulu xo rhwala nhundzu, xi nga famba nhungu wa tikhilomitara endzhaku ka loko tinjhini ti timiwile. Hambiloko gere ya xikepe yo nghenisiwa eka rhivhese, xikepe  lexi xi nga ha tama xi famba ku ringana tikhilomitara tinharhu! Swi tano na hi minhlangano ya vanhu leyi talaka ku sihalala. Hikwalaho ka ku tikukumuxa, hakanyingi vanhu va ala ku cinca leswaku va pfumelelana ni swilaveko kumbe swiyimo swokarhi. Ku sihalala ko tano ku wise tikhampani ku tlhela ku wisa ni tihulumendhe. (Swivuriso 16:18) Hi fanele hi tsaka swinene hikuva Yehovha ni nhlangano wakwe a va tano!

16. Xana Yehovha u swi kombise njhani leswaku wa anakanyela loko a tirhisana na Lota emahlweni ko lovisa Sodoma na Gomora?

¹⁶ Tlhela u xiya ku lovisiwa ka Sodoma na Gomora. Lota ni ndyangu wakwe va amukele swiletelo leswi twisisekaka swo huma eka ntsumi ya Yehovha leswi nge: “Balekelani le tintshaveni.” Kambe, Lota a nga swi lavanga ku ya kwalaho. U komberile a ku: “Ndza ku kombela Yehovha, u nga ndzi yisi kwalaho!” A a vona onge u ta fa loko o balekela etintshaveni, Lota u kombele leswaku yena ni ndyangu wakwe va pfumeleriwa ku ya emutini lowu nga ekusuhi lowu vitaniwaka Sowara. Kambe, Yehovha a a tiyimisele ku lovisa muti wolowo. Ku tlula kwalaho, Lota a a nga fanelanga a chava. Handle ko kanakana Yehovha a ta swi kota ku sirhelela Lota le tintshaveni! Hambiswiritano, Yehovha u fambisane ni xikombelo xa Lota. Hiloko ntsumi yi byela Lota yi ku: “Hi swona. Ndzi ta ku twela vusiwana naswona a ndzi nge wu lovisi muti lowu u vulavulaka ha wona.” (Genesa 19:17-22) Xana Yehovha a a nga kombisi ku anakanyela?

17, 18. Yehovha u swi kombise njhani leswaku wa anakanyela, loko a lava ku lovisa vanhu va le Ninivha?

¹⁷ Nakambe, Yehovha u amukela ku hundzuka loku humaka embilwini, mikarhi hinkwayo u kombisa tintswalo  naswona u endla leswi lulameke. Xiya leswi humeleleke loko muprofeta Yonasi a rhumiwe emutini lowu hombolokeke wa Ninivha, lowu nga ni madzolonga. Loko Yonasi a ri karhi a rhendzeleka ni switarata swa Ninivha, rungula leri huhuteriweke, leri a a ri twarisa, a ri olova swinene: Muti lowu wa matimba a wu ta lovisiwa endzhaku ka masiku ya 40. Hambiswiritano, xiyimo xi cince hi ku hatlisa. Vanhu va Ninivha va hundzukile!—Yonasi, ndzima 3.

¹⁸ Ku ni dyondzo leyi hi yi kumaka loko hi pimanisa ndlela leyi Yehovha a anguleke hayona ni ndlela leyi Yonasi a anguleke hayona, endzhaku ka ku cinca ka swiyimo. Emhakeni leyi, Yehovha u pfumelelane ni swiyimo, a tikombisa a ri Murivaleri wa swidyoho ematshan’weni ya ku va “nhenha ya matimba.” d (Eksoda 15:3) Hi hala tlhelo, Yonasi a a nga anakanyeli naswona a a nga ri na ntwelavusiwana. Ematshan’weni yo anakanyela ku fana na Yehovha, u endle ku fana ni xitimela kumbe xikepe lexikulu xo rhwala nhundzu, leswi ku vulavuriweke ha swona eku sunguleni. U twarise leswaku va ta lovisiwa, xisweswo a va fanele va lovisiwa! Kambe, Yehovha u lehise mbilu a dyondzisa muprofeta wakwe la nga ni magugu, mhaka yo anakanyela ni ku va ni ntwelavusiwana.—Yonasi, ndzimana 4.

19. (a) Hikwalahokayini hi tiyiseka leswaku Yehovha wa anakanyela eka leswi a swi languteleke eka hina? (b) Xana Swivuriso 19:17 yi swi kombisa njhani leswaku Yehovha i N’wini ‘lonene ni loyi a anakanyelaka’ ni leswaku wa titsongahata swinene?

¹⁹ Xo hetelela, Yehovha wa anakanyela eka leswi a swi languteleke  eka hina. Hosi Davhida u te: “U yi tiva kahle ndlela leyi hi vumbiweke ha yona, wa tsundzuka leswaku hi ntshuri.” (Pisalema 103:14) Yehovha wa ku tiva ku tsana ka hina ni ku nga hetiseki ka hina ku tlula ndlela leyi hina hi ku tivaka hayona. A nga langutelanga leswaku hi endla leswi hi nga kotiki ku swi endla. Bibele yi kombisa ku hambana exikarhi ka vini volavo “lava nga vanene ni lava anakanyelaka” ni lava “swi tikaka ku va tsakisa.” (1 Petro 2:18) Xana Yehovha i N’wini wa njhani? Xiya leswi Swivuriso 19:17 yi swi vulaka: “Loyi a kombaka xisiwana tintswalo u lomba Yehovha.” Ina, n’wini loyi a xiyaka xiendlo xin’wana ni xin’wana lexinene lexi kombisiwaka xisiwana, hakunene u fanele a ri n’wini lonene ni la anakanyelaka. Ku tlula kwalaho, tsalwa leri ri ringanyeta leswaku Muvumbi wa vuako hinkwabyo, kahlekahle, u titeka a ri loyi a kolotaka vanhu lava, lava endlaka swiendlo sweswo swa tintswalo! Loku i ku titsongahata lokukulu hakunene.

20. Hi xihi xitiyisekiso xa leswaku Yehovha wa swi twa swikhongelo swa hina naswona wa swi hlamula?

²⁰ Yehovha wa ha ri ni moya wo rhula naswona wa ha anakanyela loko a tirhisana ni malandza ya yena namuntlha. Loko hi khongela hi ri ni ripfumelo, wa yingisela. Hambileswi a nga rhumeliki tintsumi leswaku ti ta vulavula na hina, a hi fanelanga hi anakanya leswaku swikhongelo swa hina a nga swi hlamuli. Tsundzuka leswaku loko muapostola Pawulo a kombele vagandzerikulobye leswaku ‘va ya emahlweni va khongelela’ ku ntshunxiwa kakwe ekhotsweni, u tlhela a ku: “Leswaku ndzi ta tlhelela eka n’wina hi ku hatlisa.” (Vaheveru 13:18, 19) Kutani swikhongelo swa hina swi nga ha endla leswaku Yehovha a endla leswi a a nga ta swi endla!—Yakobo 5:16.

21. I yini leswi hi nga fanelangiki hi swi ehleketa mayelana ni ku titsongahata ka Yehovha, kambe i yini leswi hi faneleke hi tsaka ha swona malunghana na yena?

 ²¹ Hambileswi Yehovha a titsongahataka, a nga ni moya wo rhula, a yingiselaka, a lehisaka mbilu ni ku tlhela a anakanyela a swi vuli swona leswaku u ta pfumelela vanhu va tlula milawu yakwe. Vafundhisi va nga ha ehleketa leswaku va anakanyela, loko va nyangalata tindleve ta mitlhambi ya vona hi ku honisa milawu ya Yehovha ya mahanyelo. (2 Timotiya 4:3) Kambe mboyamelo wa munhu wo honisa swilo hi ku lava ku hatlisisa timhaka, a wu fambisani ni ku anakanyela ka Xikwembu. Yehovha wa kwetsima; naswona a nga yi tluli milawu yakwe. (Levhitika 11:44) Kutani ke, a hi rhandzeni ku anakanyela ka Yehovha—tanihi leswi ku nga xikombiso xa ku titsongahata ka yena. Xana a wu tsaki, u tsakisisa, hi leswi Yehovha Xikwembu, Munhu la tlhariheke ku tlula vanhu hinkwavo evuakweni, a titsongahataka hi ndlela leyi yo  hlamarisa? A hi ku tsakisa ka swona ku tshinela eka Xikwembu lexi chavisaka, kambe xi nga ni moya wo rhula, xi lehisaka mbilu naswona xi anakanyelaka!