Ajawule pa ndandanda

Ajawule pa ndandanda wa yindu

MTWE 20

“Ali Jwalunda” Nambo Jwakulinandiya

“Ali Jwalunda” Nambo Jwakulinandiya

1-3. Ligongo chichi mpaka tuŵe ŵakusimichisya kuti Yehofa ali jwakulinandiya?

MTATI akusaka kumjiganya mwanache jwakwe chindu chakusosekwa mnope. Jwalakwe ali jwakusachilila kumyika pamtima mwanachejo. Ana akusosekwa kukamulichisya masengo litala lyapi? Ana jwalakwe akusosekwa kwima mwakumjogaya mwanachejo ni kumkalipilaga? Kapena mpaka anyonyomale kuti alandane ni mwanachejo ni kuŵechetega najo mwakuwusimana mtima soni mwachinonyelo? Mwangakayichila, mtati jwalunda soni jwakulinandiya mpaka asagule kuŵecheta mwakuwusimana mtima.

2 Ana Yehofa ali Mtati jwamtuli? Ana ali jwakulikwesya kapena jwakulinandiya? Ana ali jwangasa kapena jwakuwusimana mtima? Yehofa akusamanyilila yindu yosope soni ali jwalunda mnope. Nambo ŵandu ŵakumanyilila yindu soni ŵalunda ŵangatenda yindu mwakulinandiya. Baibulo jikusati, “Umanyilisi . . . ukusiwumtendekasya mundu kuŵa jwakulikwesya.” (1 Akolinto 3:19; 8:1) Nambo Yehofa “ali jwalunda” soni jwakulinandiya. (Yobu 9:4) Yeleyi ngayikugopolela kuti jwalakwe ali jwakutuluka kapena jwangali uchimbichimbi. Atamose kuti yili myoyo, jwalakwe jwangalikwesya. Ligongo chichi yili myoyo?

3 Yehofa ali jwamswela. Myoyo jwalakwe nganakola ndamo jakulikwesya. (Maliko 7:20-22) Kupwatika pelepa, alole yaŵaŵechete jwakulochesya Yelemiya pakwamba ya Yehofa. Jwalakwe jwatite, “Nditu [kwambaga Yehofa] chachingumbuchila ni kunjinamila kuti angamuchisye.” * (Malilo 3:20, NWT) Agambe ganichisya. Yehofa Jwakulamulila Jwamkulungwa jwa yakupangayikwa yosope, jwaliji jwakusachilila ‘kumjinamila’ Yelemiya ni chakulinga chakuti amkamuchisye. (Salimo 113:7) Yisyene, Yehofa ali jwakulinandiya. Nambo ana kulinandiya kwa Mlungu kukusapwatikapo chichi, soni kukusakamulana chamtuli ni lunda? Soni ana ligongo chichi kuli kwakusosekwa mnope kwa m’weji?

Ana Yehofa Akusalosya Chamtuli Kuti ali Jwakulinandiya?

4, 5. (a) Ana kulinandiya ni chichi, soni kukusawonechela chamtuli? (b) Ana ligongo chichi ngatukusosekwa kuganisyaga kuti mundu jwakulinandiya ali jwakulepela kapena jwawoga? (c) Ana Yehofa jwalosisye chamtuli kulinandiya muŵatendelaga yindu ni Daudi, soni ana kulinandiya kwa Yehofa kuli kwakusosekwa chamtuli kwetuwe?

4 Kulinandiya kuli ungalipikana, ungalikwesya soni kuŵa jwangapoka. Kulinandiya kukusawonechela naga mundu akulosya ndamo mpela kufasa, kuwusimana mtima soni kundilila. (Agalatiya 5:22, 23) Myoyo, tukaganisyaga kuti mundu jwakwete ndamo syakumsangalasya Mlungu syelesi ali jwakulepela kapena jwawoga. Ndamosi syangamlepelekasya Yehofa kutumbila mwachilungamo kapena kamulichisya masengo machili gakwe gakonanga. Nambo mmalo mwakwe, mwakulinandinaya soni mwakufasa, Yehofa akusalosya machili gakwe gekulungwa pakulilekasya. (Yesaya 42:14) Ana kulinandiya kukusakamulana chamtuli ni lunda? Buku jine jakulondesya ya Baibulo jatite, “Kulinandiya kukusagopolela . . . kuliwona kuŵa ŵakutuluka soni ndamoji jili ndanda ja lunda losope.” Myoyo, kuti mundu akole lunda lusyesyene akusosekwa kuŵa jwakulinandiya. Ana kulinandiya kwa Yehofa kukusatukamuchisya chamtuli?

Mtati jwalunda akusatenda yindu ni ŵanache ŵakwe mwakulinandiya soni mwakuwusimana mtima

5 Mwenye Daudi jwamjimbile Yehofa nyimbo kuti, “Ŵalakwe akusanjinjilichisya ni kungulupusya une, mkono wawo wamlyo unjenjele, angwesisye ni chikamuchisyo chawo.” (Salimo 18:35) Pelepatu Yehofa jwalinandiye ni chakulinga chakuti amkamuchisye mundu jwangali umlamaju soni kuti amlimbisyeje lisiku lililyose. Daudi jwamanyilile kuti kulinandiya kwa Yehofa, kwamkamuchisye kuti akulupuche soni kuti akole udindo wekulungwa wakuŵa mwenye. Kusala yisyene, pangali jwakakwete chembecheyo chakukulupuka yikaŵe kuti Yehofa nganaŵa jwakulinandiya kapena jwangasachilila kulitulusya ni chakulinga chakuti atendeje yindu ni m’weji mwakufasa soni mwachinonyelo.

6, 7. (a) Ana Yehofa ali jwakulinandiya m’litala lyamtuli? (b) Ana kufasa ni lunda yikusakamulana uli, soni ni ŵani ŵakusalosya chisyasyo chambone panganiji?

6 Kulinandiya jili ndamo jambone mnope jele ŵandu akusosekwa kola. Jikusakamulana ni lunda. Mwachisyasyo, Baibulo jikusati, “Lunda lukusaŵa ni ŵandu ŵakulinandiya.”( Misyungu 11:2, NWT) Nambo Baibulo jangasala kuti Yehofa ali jwakulinandiya mwakulandana ni mwakusatendela ŵandu. Yeleyi ngayikugopolela kuti ali jwangalinandiya. Ligongo chichi tukuŵecheta yeleyi? Lili ligongo lyakuti, kulinandiya akusakukamulichisya masengo m’Malemba pakusala ya ŵandu ŵakusamanyilila kuti akwete malile pakutenda yindu. Nambo Mlungu Jwamachiligose nganakola malile pakutenda yindu kulekapo gakusaliŵichila ligongo lya ndamo syakwe syachilungamo. (Maliko 10:27; Tito 1:2) Kupwatika pelepa, pakuŵa ali Jwakwinani Mnope, pangali jwampaka amlamulile. Myoyo, Yehofa jwangalinandiya mpela mwakusatendela ŵandu.

7 Nambope, Yehofa ali jwakulinandiya m’litala lyakuti akusaŵa jwakusachilila kutenda yindu ni ŵandu. Yehofa alisoni jwakufasa. Jwalakwe akusiŵajiganya ŵakutumichila ŵakwe kuti kufasa kuli kwakusosekwa kuti mundu akole lunda lusyesyene. Ni ligongo lyakwe Baibulo jikusasala kuti “lunda lukusamlongolela myitendo yakwe yakulinandiya.” * (Yakobo 3:13) Yehofa akusalosya chisyasyo chambone pangani jeleji. Kwende tulole.

Yehofa Mwakulinandiya Akusiŵapa Ŵane Yakutenda Soni Akusatupikanila

8-10. (a) Ligongo chichi yili yakusangalasya kuti Yehofa akusalosya kuti ali jwakusachilila kupikanila soni kwagaŵila ŵane udindo? (b) Ana Mlungu Jwamachiligose jwalosisye chamtuli kulinandiya mwaŵatendele yindu ni malayika gakwe?

8 Pana umboni wine wakulimbikasya wakulosya kuti Yehofa ali jwakulinandiya. Jwalakwe akusaŵa jwakusachilila kwagaŵila ŵane udindo soni kutupikanila. Yili yakusangalasya kuti Yehofa akusatupikanila. Yehofa jwangasaka chikamuchisyo kapena malangiso. (Yesaya 40:13, 14; Aloma 11:34, 35) Nambope, Baibulo mwakuwilisyawilisya jikusalosya kuti Yehofa ali jwakulinandiya pa mbali syelesi.

9 Mwachisyasyo, kwende tulole yayatendekwe pa umi wa Abulahamu. Jwalakwe jwapochele achalendo ŵatatu. Abulahamu jwamkolasile jumo mwa achalendoŵa kuti “Yehofa.” Achalendoŵa ŵaliji malayika. Nambo lilayika limo lyayiche mu lina lya Yehofa soni lyatendaga yindu mu lina lya Yehofa. Lilayikali palyaŵechetaga soni kutenda yindu, yaŵaga mpela Yehofajo akuŵecheta soni akutenda yinduyi. Kupitila mwa lilayikali, Yehofa jwamsalile Abulahamu kuti jwapikene “mbili jakusakala ja Sodomu ni Gomola.” Yehofa jwatite, “Tinjawule kuti ngalole naga yitendo yawo yili mpela mujipikanichile mbili jakusakalajo, naga nganiŵa myoyo, tingamanyilile.” (Genesesi 18:3, 20, 21) Yili yisyene kuti utengawu nganiwugopolelaga kuti Mlungu Jwamachiligose ‘chajawule’ msyene. M’malo mwakwe jwatumisye malayika. (Genesesi 19:1) Ligongo chichi? Ana Yehofa jwakusalola yosope yikamlemile ‘kumanyilila’ mwayaŵelele yindu kudelaji? Iyayi. Mmalo mwakwe, mwakulinandiya Yehofa jwapeleche masengoga kwa malayika kuti gakawungunye mwayaŵelele yindu soni kuti ajawule ku Sodomu ku liŵasa lya Loti.

10 Konjechesya pelepa, Yehofa akusatupikanila. Pandaŵi jine, Yehofa jwasachile kupikana nganisyo sya maliyika gakwe, pakwamba yampaka gatende kuti gakamjonanje mwenye jwakusakala Ahabu. Yehofa nganasosechelaga chikamuchisyochi. Nambo jwalakwe jwapikanile nganisyo sya lilayika limo soni jwalitumile kuti likatende yalyaganisyagayo. (1 Ayimwene 22:19-22) Kusala yisyene, Yehofa jwalosisye kulinandiya pelepa.

11, 12. Ana Abulahamu jwamanyilile chamtuli kulinandiya kwa Yehofa?

11 Yehofa akusaŵasoni jwakusachilila kwapikanila ŵandu ŵakusasaka kusala nganisyo syawo, atamose kuti ali ŵangali umlama. Mwachisyasyo, kundanda, Yehofa paŵamsalilaga Abulahamu chakulinga chakwe chakonanga Sodomu ni Gomola, mundu jwakulupichikaju jwadandawile. Abulahamu jwatite, “Nditu ŵalakwe ngakomboleka kwajonanga ŵandu ŵangalemwa.” Jwalakwe jwajonjechesye kuti, “Ana Ŵakulamula ŵa chilambo chosope chapasi mpaka aŵe ŵangali chilungamo?” Jwalakwe jwawusisye naga Yehofa mpaka aleche ngajonaga misindajo naga mukusimanikwa ŵandu ŵakulupichika 50. Yehofa jwamsimichisye kuti nganaŵa ajonasile. Nambo Abulahamu jwapitilisye kunandiya chiŵalanjilocho kwikana pa 45, kaneko pa 40. Atamose kuti Yehofa jwamsimichisyaga kuti nganaŵa ajonasile, nambo Abulahamu jwapitilisye kunandiya chiŵalanjilocho mpaka kwikana pa 10. Komboleka kuti Abulahamu nganapikanichisyaga mwachiŵelele chanasa cha Yehofa. Atamose yaliji myoyo, Yehofa mwakuwusimana mtima soni mwakulinandiya jwakundile kuti mjakweju asale nganisyo syakwe m’litala lyeleli.—Genesesi 18:23-33.

12 Ana ni ŵandu ŵalingwa ŵalunda ŵali ŵalijiganye, ŵampaka ampikanile mwakuwusimana mtima mundu jwangalijiganya? * Nambo Mlungu jwetu akusatupikanila mwakuwusimana mtima. Kweleku,kuli kulinandiya kwekulungwa. Pakukambilana kulakula, Abulahamu jwamanyililesoni kuti Yehofa “jwangatumbila chitema.” (Ekisodo 34:6) Mwine ligongo lyakuti jwamanyililaga kuti nganakola udindo wakuwusya nganisyo sya Yehofa. Abulahamu kaŵili kose jwaŵendile kuti, “Chonde Ambuje mkasimundumbilila.” (Genesesi 18:30, 32) Nambo Yehofa nganamtumbilila. Yisyene, Yehofa akwete ‘lunda lwalukusalongolela myitendo yakwe yakulinandiya.’

Yehofa ali Jwakundilila

13. Ana liloŵe lyakuti “kundilila” likusagopolelaga chichi, soni ligongo chichi liloŵeli likumŵajila Yehofa?

13 Kulinandiya kwa Yehofa kukusawonechelasoni mundamo jine jakusosekwa mnope, jajili kundilila. Chakutesya chanasa chili chakuti, ŵandu ŵangali umlama akusalepela kulosya ndamoji. Ngaŵa kuti jwalakwe ali jwakusachililape kuyipikanila yakupanganyikwa yakwe, nambosoni ali jwakundilila. Jwalakwe akusatendaga yeleyi naga kundililako ngakukutindana ni mfundo syakwe syakulungama. M’Baibulo, liloŵe lyakuti “kundilila” likusagopolela “kwitichisya.” Ndamoji jikusalosyasoni lunda lwa Mlungu. Lilemba lya Yakobo 3:17 likusati, “Lunda lwakutyochela kwinani luli . . . lwa kuŵeŵa [“kundilila,” NWT].” Ana lunda lwa Yehofa luli lwakundilila chamtuli? Jwalakwe akusakundaga kuchenga. Tukumbuchileje kuti lina lyakwe likusatujiganya kuti Yehofa mpaka atendekasye kuŵa chilichose chakusaka kuŵa kuti akwanilisye chakulinga chakwe. Ana yeleyi ngayikulosya kuti jwalakwe ali jwakundilila soni jwakoseka kuchenga?

14, 15. Ana ligaleta lya Yehofa lyaŵaliweni Esekiele likusatujiganya chichi pakwamba likuga lya Yehofa lyakwinani, soni ana yeleyi yili yakulekangana chamtuli ni mabungwe ga ŵandu?

14 Pana mbali jakusangalasya m’Baibulo jajikusatukamuchisyaga kupikanichisya yakuti Yehofa ali jwakoseka kuchenga. Jwakulochesya Esekiele, jwaliweni likuga lya Yehofa lyakwinani lya yakupanganyikwa yausimu. Jwalakwe jwaliweni ligaleta lyakutesya lung’wanu, “galimoto” ja Yehofa jaŵajilongolelaga msyene. Chakutesya lung’wanu chili mwalyajendelaga ligaletali. Lyakwete yitungulu ya mbali mcheche. Lyakwetesoni meso gagatendekasyaga kuti ligaletali likomboleje kulola palipose soni kota ndaŵi jijojo mwangalajila kwima kapena kugalawuka. Ligaleta lyekulungwali lyaliji lyakulekangana ni magalimoto gatukusagawonaga. Lyawutukaga mpela kumesya kwa njasi soni lyakombolaga kota lili mkuwutuka. (Esekiele 1:1, 14-28) Mwakulandana ni mwakusatendelaga Yehofa, nombe likuga lya Yehofa lili lyakoseka kuchenga.

15 Ŵandu mpaka agambe kulinjilila kusyasya kuchengachenga kweleku. Nambope, ndaŵi ni katema ŵandu soni mabungwe gawo gakusakakamila pa chindu chimo mmalo mwakuchenga. Tuwanichisye myi. Sitima japamkuli kapena japamesi, mpaka jiwonecheje kuŵa jambone ligongo lya ukulu soni machili gakwe. Nambo ana mpaka jikombole kota mwachitema? Sitima ja pamkuli, nganijiŵa jikombwele kwima ndaŵi jijojo naga chindu chine chiwugele msewu mwakusisimuchisya. Sitimaji mpaka jijende makilomita gaŵili mkanijijime atamose ali ataŵile mabuleki. Nombenajo sitima japamesi, mpaka jijende makilomita 8 atamose ali asimisye injini. Atamose ali aŵisile giya jakuti jiwujile munyuma, nambope sitimaji mpaka jijende makilomita gatatu. Yeleyi yikulandana ni mabungwe ga ŵandu gagakusaŵa gangakundilila. Ligongo lya kulikwesya, ndaŵi syejinji ŵandu yikusiyasawusyaga kwitichisya kuchenga yindu naga yindu yichenjile. Yeleyi yikusatendekasya kuti mbiya sijonasiche soni maboma gakusagwaga. (Misyungu 16:18) Tuli ŵakusangalala kumanyilila kuti Yehofa soni likuga lyakwe lyangatendaga yeleyi.

Ana Yehofa Akusalosya Chamtuli Kundilila?

16. Ana Yehofa jwalosisye chamtuli kuti jwakundilile nganisyo sya Loti pajwasakaga konanga msinda wa Sodomu ni Gomola?

16 Kwende tulolesoni ngani ja konajidwa kwa Sodomu ni Gomola. Loti ni liŵasa lyakwe ŵapochele malangiso gakupikanika chenene kutyochela kwa lilayika lya Yehofa. Malangiso gakwe galiji gakuti, “Mtilile kumatumbi kuti mkawa.” Nambope, yeleyi nganiyimsangalasya Loti. Jwalakwe jwamŵendile Yehofa kuti, “Iyayi Ambuje ŵangu akatenda myoyo.” Pakuganisya kuti naga akutilila kumatumbi chakawe, Loti jwaŵendile mwakuchondelela kuti jwalakwe ni liŵasa lyakwe ŵakunde kutilila mu msinda wawaliji pakuŵandichila wa Sowali. Pajatu msindawu Yehofa jwasakaga kuti awujonanjesoni. Nambotu, Loti nganasosekwaga kogopa. Yehofa akakomboleche kumkulupusya kumatumbiko. Nambope, Yehofa jwapikanile kuŵenda kwa Loti mwamti nganawujonanga msindawo. Lilayika lila lyamsalilesoni Loti kuti, ‘Yambone njitichisye. Kamsinda keleko nganakajonanga.’ (Genesesi 19:17-22) Kusala yisyene pelepa Yehofa jwalosisye kundilila.

17, 18. Paŵatendaga yindu ni ŵandu ŵa ku Ninefe, ana Yehofa jwalosisye chamtuli kuti ali jwakundilila?

17 Yehofa akusiŵakululuchila ŵandu ŵapitikwiche mtima yisyesyene. Ndaŵi syosyope jwalakwe akusatenda yakuŵajilwa soni chanasa. Agambe ganisya yayatendekwe pandaŵi jele jwakulochesya Yona jwatumidwe ku msinda wa Ninefe. Msindawu waliji wakusakala. Paŵajendaga mu Ninefe, Yona jwasalaga utenga wangasawusya wakuti panyuma pa masiku 40 msinda wekulungwawu chiwujonanjidwe. Nambo yindu yachenjile mnope. Ŵandu ŵa ku Ninefe ŵapitikwiche mtima.—Yona, chaputala 3.

18 Mpaka tulijiganye yejinji patukulandanya mwaŵatendele yindu Yehofa ni muŵatendele Yona. Pachakutendekwachi, Yehofa jwachenjile nikuŵa Jwakululuchila yakulemwa m’malo mwakuŵa “Ambuje . . . ŵa ngondo.” * (Ekisodo 15:3) Mwakulekangana ni Yehofa, Yona nganasaka kuchenga soni nganakola chanasa. M’malo mwakusyasya kundilila kwa Yehofa, Yona jwatesile yindu mpela sitima jakunyakula katundu jila. Jwalakwe jwasasile kuti msindawo chiwujonanjidwe, myoyo jwayiwonaga kuti wasosekwaga konanjidwa basi. Nambope, Yehofa mwakuwusimana mtima jwamjiganyisye jwakulochesya jwakwe jwangawusimana mtimaju. Yehofa jwamjiganyisye Yona m’litala lyangaliŵalichika mwampaka aŵele jwakundilila soni jwachanasa.—Yona, chaputala 4.

Yehofa ali jwakundilila soni akusamanyilila yakulepela yetu.

19. (a) Ligongo chichi mpaka tuŵe ŵakusimichisya kuti Yehofa ali jwakundilila payindu yakusajembecheya kwetuwe? (b) Ana lilemba lya Misyungu 19:17 likusalosya uli kuti Yehofa ali jwakulamula ‘jwambone ni jwakundilila’ soni jwakulinandiya?

19 Yehofa ali jwakundilila payindu yakusajembecheya kwetuwe. Mwenye Daudi jwatite, “Pakuŵa akusamanyilila yaŵatite pakutupanganya, akusakumbuchila kuti uwe tuli luwundu.” (Salimo 103:14) Yehofa akusapikanichisya chenene yakulepela yetu soni ungali umlama wetu kupunda achisyeŵe. Jwalakwe jwangajembecheya kuti tutendeje yanganituŵa tukombwele kutenda. Baibulo jikusalekanganya ŵakulamula ŵali “ŵambone ni ŵakuwusimana mtima [“ŵakundilila”, NWT]” ni ŵali “ŵaukali.” (1 Petulo 2:18) Ana Yehofa ali Jwakulamula jwamtuli? Alole yalikuti lilemba lya Misyungu 19:17, “Mundu jwakusiŵasalalila mtima ŵandu ŵakulaga, akusaŵa mpela akwakongosya Ambuje.” Yisyene, jwakulamula jwambone ni jwakundililape ni jwampaka alole yambone yakutendeledwa ŵandu ŵakutuluka. Kupunda pelepa, lilembali likulosya kuti Juŵapanganyisye chilambochi akusaliwona kuti akwete ngongole kwa ŵandu ŵakusiŵatendela ŵane chanasa. Kweleku kuli kulinandiya kwekulungwa.

20. Ana chichi chachikutusimichisya kuti Yehofa akusapikana soni kwanga mapopelo getu?

20 Yehofa ali jwakuwusimana mtima soni jwakundilila pakutenda yindu ni ŵakutumichila ŵakwe masiku agano. Patukupopela mwachikulupi, jwalakwe akusatupikanila. Atamose kuti nganaŵa atumisye malayika kukuŵecheta ni m’weji, tukaganisyaga kuti jwangajangaga mapopelo getu. Tukumbuchile kuti ndumetume Paulo paŵaŵendile ŵakulupilila achimjakwe kuti ‘akaleka kupopela’ ni chakulinga chakuti akopoche muukayidi, jwalakwe jwajonjechesye kuti, “Mpopele kuti Mlungu ambuchisye kwa jemanja mwachitemape.” (Ahebeli 13:18, 19) Myoyo, mapopelo getu mpaka gamtendekasye Yehofa kutenda yindu yangamkanatenda yikaŵe kuti nganitupopela.—Yakobo 5:16.

21. Ana ngatukusosekwa kuganisya chichi pakwamba ya kulinandiya kwa Yehofa, nambosoni tukusosekwa kumanyilila chichi pakwamba ya jwalakwe?

21 Yisyene, Yehofa akusalosya kulinandiya mwakuŵa jwa jwakufasa, jwakuwusimana mtima, jwakusachilila kutupikanila soni jwakundilila. Yeleyi ngayikugopolela kuti jwalakwe akusajonanga yiwundo yakwe yapenani. Achimlongola ŵadini sya Chiklistu mpaka aganisyeje kuti ali ŵakundilila pakwiganya yindu yakusayisaka ŵandu ŵawo kuyipikana. Akusatenda yeleyi pakwajiganya yindu yayikusanandiya machili ga ndamo sya Yehofa. (2 Timoteo 4:3) Nambo yeleyi ngayikamulana ni kundilila kwa Mlungu. Yehofa ali jwamswela, myoyo ngasajonanga ndamo syakwe syakulungamika. (Lefitiko 11:44) Kwende tunonyeleje ndamo ja Yehofa jakundilila ligongo jikusapeleka umboni wakuti ali jwakulinandiya. Kusala yisyene yiliyakusangalasya kumanyilila kuti Yehofa jwali jwalunda pachilambo chosope chapasi alisoni jwakulinandiya mnope. Yili yakusangalasya mnope kumŵandichila Mlungu jwakutesya lung’wanu nambo jwali jwakufasa, jwakuwusimana mtima soni jwakundilila.

^ ndime 3 Achimlembela ŵakala, ŵachenjile lilembali ni kusala kuti Yelemiya ni juŵamjinamile Yehofa. Jemanjaji ŵaganisyaga kuti yili yangaŵajilwa kwa Yehofa kutenda yeleyi. Yakuyichisya yakwe ŵajinji ŵagopolele mwakulemwecheka chiwundo cha palilembali. Nambo Baibulo jine ja Chisungu jagopolele mwakuŵajilwa kuti Yelemiya jwaŵechetaga kwa Yehofa kuti, “Akumbuchile, akumbuchile, kunjinamila kuti angamuchisye.”—The New English Bible.

^ ndime 7 Mabaibulo gane gakusati “lunda lukusakoposya kulinandiya” soni “kufasa chili chimanyilo cha lunda.”

^ ndime 12 Chakusangalasya chili chakuti, Baibulo jikusalekanganya kuwusimana mtima ni kulikwesya. (Jwakulalichila 7:8) Kuwusimana mtima kwa Yehofa, kukusapeleka umboni winesoni wakulinandiya kwakwe.—2 Petulo 3:9.

^ ndime 18 Pa Salimo 86:5, pakusasala kuti Yehofa “ali ŵambone, ni ŵakululuchila.” Paŵagopolelaga lilembali kwawula mu Chigiliki maloŵe gakuti “ŵakululuchila” ŵagagopolele kuti e·pi·ei·kesʹ kapena kuti “kundilila.”