1-3. Era ciqoma na ivakavuvuli i Jisu na dau bula vata tu kei koya, na cava era sega ni kila rawa me baleti koya?

 ERA kurabui na vakarorogo. Sa mai vakavulici ira tiko qo ena valenisoro na cauravou o Jisu. Era sega ni lecavi Jisu na vakarogoci koya tiko—a susu ga ena nodra koro, vica tale ga na yabaki nona cakacaka voli vakamatai. De dua eso era tiko ena vale a tara o koya, eso tale era vakayagataka tiko ena nodra iteitei na isiviyara kei na ivua a rairai sivita. a Vakacava era na rogoca na nona ivakavuvuli na matai qo?

² Era kidroa e levu na vakarorogo, era taroga: “E rawata mai vei na tamata qo na nona vuku”? Ia era kaya tale ga: “Sega ni o koya qo na matai, na luvei Meri”? (Maciu 13:54-58; Marika 6:1-3) Ka ni rarawa nira kaya e levu era kilai Jisu, ‘Qo ga na matai a dau tiko vata kei keda.’ E titobu nona ivakamacala, e vakaraitaka na vuku levu e tu vua, ia era sega ga ni ciqomi koya. Era sega ni kila ni vuku e wasea tiko vei ira e sega ni nona.

³ E rawata mada mai vei o Jisu na nona vuku? E kaya: “E sega ni noqu na ka au vakavulica, e nei koya ga e talai au mai.” (Joni 7:16) E tukuna na yapositolo o Paula ni o Jisu e “vuku ni Kalou vei keda.” (1 Korinica 1:30) E laurai vei Jisu na vuku nei Jiova. Sa rauta me kaya o Jisu: “Keirau duavata kei Tamaqu.” (Joni 10:30) Meda raica sara mada qo e tolu na sala e vakaraitaka kina o Jisu na “vuku ni Kalou.”

4. (a) Na cava na usutu ni itukutuku i Jisu? (b) Cava e dau vinaka tu ga kina na ivakasala i Jisu qai yaga vei ira na rogoci koya?

⁴ Dikeva mada e liu na ka e vakavulica o Jisu. E usutu ni  nona itukutuku na “itukutuku vinaka ni Matanitu ni Kalou.” (Luke 4:43) E bibi dina qo nida vakasamataka na ka ena cakava na Matanitu ni Kalou me vakalagilagia kina na veiliutaki i Jiova, me kauta tale ga mai na veivakalougatataki vua na kawatamata. Na veivakavulici i Jisu e okati tale ga kina nona veivakasalataki me baleta na bula ni veisiga. E vakadinadinataka ni o koya ga na “Daunivakasala Vuku” a yalataki. (Aisea 9:6) E rawa vakacava qori? E titobu na nona kila na Vosa ni Kalou kei na nona inaki, e kila vinaka tale ga na itovo ni tamata, dua tale ga na ka na nona lomana na kawatamata. O koya gona, e dau vinaka tu ga na nona ivakasala qai yaga vei ira na vakarogoci koya. Na vosa e dau cavuta o Jisu e “vosa ni bula tawamudu.” O koya e muria ena rawata na bula.—Joni 6:68.

5. Na ulutaga cava soti a vosa kina o Jisu ena nona Vunau ena Ulunivanua?

⁵ Dua na sala e laurai kina na levu ni vuku e tu vei Jisu ena ka e vakavulica ena Vunau ena Ulunivanua. E volai na ivunau qo ena Maciu 5:3–7:27, qai taura ga e 20 na miniti na dede ni kena vunautaki. Ia e sega ni madra rawa na kena ivakavuvuli—na kena yaga nikua e tautauvata sara ga kei na kena yaga ena imatai ni gauna a vunautaki kina. E levu sara na ulutaga a vosa kina o Jisu, dua vei ira na noda vakavinakataka noda veimaliwai kei ira eso tale (5:23-26, 38-42; 7:1-5, 12), na ka meda cakava me savasava tiko ga kina noda itovo (5:27-32), kei na ka meda cakava me vakainaki kina noda bula (6:19-24; 7:24-27). Ia a sega ni tukuna wale ga o Jisu na ivakavuvuli vuku; a vakaraitaka sara ga ena ka e vakamacalataka, e tukuna na vuna, kei na nona vakaraitaka na yavu eso me vakabauti kina.

6-8. (a) Na cava eso na vuna e kaya kina o Jisu meda kua ni dau lomaocaoca? (b) Eda kila vakacava ni ivakasala i Jisu e vakaraitaka na vuku mai cake?

⁶ Kena ivakaraitaki, dikeva mada na ivakasala momona i Jisu me baleta na iwali ni kena lomaocaocataki na ka vakayago,  me vaka e volai ena Maciu wase 6. E vakasalataki keda o Jisu: “Dou kua ni lomaocaocataka na nomudou bula ena ka mo dou kania se ka mo dou gunuva, se ka mo dou tokara.” (Tikina e 25) E bibi na kakana kei na isulu ena noda bula e veisiga, e sega gona ni cala meda dau kauaitaka. Ia e kaya o Jisu meda ‘kua ni lomaocaocataka’ na veika qori. b Na vuna?

⁷ Rogoca mada na ivakamacala momona i Jisu. Ni solia vei keda o Jiova na bula kei na yagoda, vakacava ena sega ni vakarautaka tale ga o koya na kakana me na vakaukauataka noda bula, kei na isulu me vakaisulu kina na yagoda? (Tikina e 25) Ke sa vakarautaka na Kalou na kedra na manumanu, qai vakaiukuukutaka na co ni vanua ena sedra, me qai sega vakacava ni kauaitaki ira na tamata era qaravi koya! ( Tikina e 26, 28-30) E sega ni yaga na lomaocaoca. Ena sega ni vakabalavutaka vakalailai na noda bula. c (Tikina e 27) Eda na walia vakacava na lomaocaoca? E vakasalataki keda o Jisu: Vakaliuca tiko ga ena nomu bula na nomu qarava na Kalou. O ira era cakava qori e dodonu mera nuidei ni ka kece era gadreva ena nodra bula e veisiga ‘ena qai vakaikuritaka’ na Tamadra vakalomalagi. (Tikina e 33) Oti sa qai tukuna o Jisu e dua na ivakasala e yaga dina—meda kauaitaka mada ga na veisiga yadua. Na cava meda lomaocaocataka kina na siga ni mataka ni sa tu mada ga na lomaocaoca ni siga nikua? (Tikina e 34) Na cava meda lomaocaocataka kina e dua na ka ena sega ni yaco? Noda muria na ivakasala momona va qori, e rawa ni kauta laivi e levu sara na nuiqawaqawa ena vuravura dredre qo.

⁸ Io, na ivakasala i Jisu e se yaga tiko ga nikua me vaka ga na  kena yaga ena gauna a vunautaki kina ena rauta ni 2,000 na yabaki sa oti. Vakacava e sega ni vakaraitaka qori na vuku mai cake? Na ivakasala vinaka duadua mada ga ni tamata e rawa ni lakolako ga sa madra, ena vinakati kina me vakavoutaki se sosomitaki. Ia sa vakadinadinataki ena veigauna sa oti na dina ni veika e dau vakavulica o Jisu. Meda kua ni kidroataka ni o koya na Daunivakasala Vuku e dau tukuna ga ‘na ka e tukuna na Kalou.’—Joni 3:34.

9. Na cava era kaya eso na sotia me baleta na veivakavulici i Jisu, na cava e dina kina na ka eratou tukuna?

⁹ Na ikarua ni sala e laurai kina vei Jisu na vuku ni Kalou oya ena ivakarau ni nona veivakavulici. Dua na gauna, eratou lesu lala na sotia ratou a talai yani me ratou lai vesuki koya, ratou qai kaya: “Keimami se sega ni bau rogoca e dua e vosa me vakataki koya.” (Joni 7:45, 46) E dina sara ga na ka eratou tukuna. Vei ira kece na tamata era a bula, o Jisu, o koya e “lako mai cake,” e sega ni dua erau tautauvata ena levu ni ka e kila, kei na ka e sotava ena dua na gauna balavu sa oti. (Joni 8:23) E sega tale ni dua e ucui koya ena nona veivakavulici. Dikeva mada e rua na iwalewale ni nona veivakavulici na Qasenivuli vuku qo.

10, 11. (a) Na cava era kurabui kina ena vosa vakatautauvata i Jisu? (b) Tukuna e dua na ivakaraitaki ni dau yaga nona vakayagataka na italanoa leleka o Jisu ni veivakavulici?

¹⁰ Vakayagataka vinaka na vosa vakatautauvata. E tukuni vei keda ni dau vosa ‘o Jisu ena vosa vakatautauvata.’ Io, “e vosa ga vei ira ena vosa vakatautauvata.” (Maciu 13:34) Eda druka nida wilika nona dau vakavulica na ka dina ni vakayagataka ga na ka e raici e veisiga. O ira na dauteitei nira kakaburaki, na marama era vakarau vavavi, gone era qito ena vanua ni veivoli, gonedau era qoli, bala lawa, ivakatawanisipi e vaqara na sipi e yali—na veika qo e sega ni vou vei ira na vakarorogo nira dau raica e veisiga. Ni vakatauvatani gona na veika dina kei na veika eda dau raica e veisiga, ena kasa sara  na ivakavuvuli dina qori ena lomada kei na noda vakasama.—Maciu 11:16-19; 13:3-8, 33, 47-50; 18:12-14.

¹¹ E dau vakayagataka vakalevu o Jisu na italanoa leleka me veivakasalataki se veivakavulici kina. E dau rawarawa noda nanuma na italanoa ni vakatauvatani kei na ivakamacala raraba ga. Na italanoa gona va qo e dau guiguilecavi dredre kina na veivakavulici i Jisu. E dau vakamacalataki tamana vakalevu o Jisu ena italanoa leleka se vosa vakatautauvata, qai dau dredre meda guilecava. Kena ivakaraitaki, o cei e sega ni matata vua na ka e vakabibitaki ena kena italanoa na gone cidroi—oya ni ke dua e muri cala, e qai veivutuni dina, ena yalololoma o Jiova me ciqomi koya tale.—Luke 15:11-32.

12. (a) E dau vakayagataka vakacava na taro o Jisu ni veivakavulici? (b) E vagaluya vakacava o Jisu na gusudra na kaya tiko ni kaukaua e tiko vua e sega ni kaukaua vakalou?

¹² Vakayagataka vinaka na taro. E dau vakayagataka na taro o Jisu me uqeta kina nodra vakasama na vakarorogo, me kila kina na lomadra, se me vukei ira ena nodra dui vakatulewa. (Maciu 12:24-30; 17:24-27; 22:41-46) Nira kaya na iliuliu ni lotu ni kaukaua e tiko vua e sega ni kaukaua dina vakalou, e qai sauma o Jisu: “Na veipapitaisotaki i Joni e vu mai lomalagi se vu vakatamata?” Era kidacala ena taro qo, ra mani veitalanoataka: “Ke da tukuna, ‘Mai lomalagi,’ ena qai kaya, ‘Na cava ga oni sega ni vakabauti koya kina?’ Ia eda sega ni rawa ni tukuna, ‘E vu vakatamata’!” Era rere ni tukuna qo nira vakabauta kece tu na lewenivanua ni parofita o Joni. Era mani kaya vei Jisu: “Keimami sega ni kila.” (Marika 11:27-33; Maciu 21:23-27) Na taro rawarawa qori i Jisu e vagalui ira sara ga, qai vakavotuya na nodra lawaki ca kei na lomaca.

13-15. E laurai vakacava na vuku i Jisu ena nona vosa vakatautauvata me baleti koya na kai Samaria dauloloma?

¹³ So na gauna e dau vakacuruma o Jisu eso na taro vakavure vakasama ena nona vosa vakatautauvata. Ni tarogi Jisu e dua na Jiu, e loya, se cava me cakava me rawata kina na bula tawamudu, sa qai dusia vua o Jisu na Lawa a soli vei Mosese e tukuni kina me lomana na Kalou kei na kainona. E via vakadonui  koya ga na turaga qo, mani tarogi Jisu: “O cei sara mada na kainoqu?” E sauma o Jisu: “E biuti Jerusalemi e dua na turaga me gole sobu i Jeriko, e qai sotavi ira na daubutako. Era luvata na nona isulu qai mokulaki koya me voleka ni mate, ra qai lako yani. Donuya sara nona gole sobu yani ena gaunisala ya e dua na bete, ia ni raici koya, e vakatikitiki mani gole yani. E muri tale ga yani e dua na Livai, ia ni raici koya, se baci vakatikitiki. E gole sara mai e dua na kai Samaria. Ni raici koya, e tubu sara ga nona loloma. E lako yani vua, livia na waiwai kei na waini ena nona mavoa, qai vadretitaka. Oti, e vakavodoka ena nona manumanu, qai kauti koya sara ina dua na burenivulagi me lai qaravi koya kina. Ena siga tarava, e solia e rua na dinari vua na itaukei ni burenivulagi qai kaya: ‘Qaravi koya toka mada, ke lailai na ilavo qo, au na qai sauma niu lesu mai.’ O cei vei ratou na le tolu qo o nanuma ni kainona na tagane e laumoku vei ira na daubutako?” E kaya: “O koya ga a yalololoma vua.”—Luke 10:25-37.

¹⁴ E laurai vakacava ena italanoa qo na vuku nei Jisu? Ena gauna i Jisu, era dau cavuta na Jiu na vosa “kainoqu” vei ira ga na muria na ivalavala vakaJiu—sa sega tu ga ni dau cavuti vei ira na kai Samaria. (Joni 4:9) Ke a talanoataka o Jisu ni mavoa na kai Samaria qai mai veivuke e dua na Jiu, ena kauta laivi qori na nodra veivakaduiduitaki na Jiu? E vuku gona o Jisu ena nona bulia nona italanoa me mai vukea na Jiu e dua na kai Samaria. Vakasamataka tale ga na taro e qai taroga o Jisu ena itinitini ni nona italanoa. E veisautaka na nona vakayagataka na vosa, “kainoqu.” Nanuma ni a taroga na loya qo: “O cei na kainoqu?” Ia a taroga o Jisu: “O cei vei ratou na le tolu qo o nanuma ni kainona?” A sega ni vakamua na vakasama o Jisu vei koya e caka vua na ka vinaka, e vakamua ga vei koya e vakaraitaka, o koya na kai Samaria. Na kainona dina e dua ena liu sara ga ena nona vakaraitaka na loloma, ena sega ni via kila se kai vei o koya kadua. E yaga sara ga na vosa vakatautauvata e vakayagataka eke o Jisu.

¹⁵ Sa rauta mera tabili na tamata mera lai rogoci Jisu, era kurabui tale ga “ena nona veivakavulici.” (Maciu 7:28, 29) Dua  na gauna, e siga tolu nodra muri koya voli na “ilala levu,” ra sega mada ga ni kana!—Marika 8:1, 2.

16. E vakadinadinataka vakacava ena “ka kece e cakava” o Jisu na vuku vakalou?

¹⁶ Na ikatolu ni sala e vakaraitaka kina o Jisu na vuku i Jiova oya ena nona ivakarau ni bula. Na vuku e rawa ni bulataki; e mana. “O cei vei kemuni e vuku?” e taroga na tisaipeli o Jemesa. E sauma ga vakataki koya nona taro ni kaya: “E dodonu me itovo vinaka qai vakaraitaka ena ka kece e cakava na yalomalua e salavata kei na vuku.” (Jemesa 3:13) E vakadinadinataki ena ivakarau ni bula i Jisu na vuku vakalou. Meda raica mada qo na nona dau vakatulewa vakavuku ena nona ivakarau ni bula, vaka kina ena nona veimaliwai.

17. Eda kila vakacava ni veiraurau vinaka na bula i Jisu?

¹⁷ De dua o sa raica ni o ira e sega vei ira na lewa vinaka e dau veicalati na ka era cakava. Na vuna ni sega vei ira na vuku. Ia dua na ka na vuku e solia na Kalou vei Jisu, oya na vuna e sega ni vakamelei rawa kina ena dua na ka. Qai kena ilutua na nona dau vakaliuca ena nona bula na veika vakayalo. E dau vakaogai koya ena nona kacivaka yani na itukutuku vinaka. E kaya o koya: “Qo na vu ni noqu lako mai.” (Marika 1:38) E sega ni ka bibi vua na ka vakayago; e sega mada ga ni dua na iyau levu vakayago e taukena. (Maciu 8:20) Ia e sega ni dau lomabibi se me mataveveku. E “Kalou mamarau” o Tamana, e ucui koya vinaka o Jisu ni dau mamarau, qai dau vakamarautaki ira eso tale. (1 Timoci 1:11; 6:15) Ni tiko o koya ena dua na kana magiti ni vakamau—e dau kena isaluaki tu na ivakatagi, lagasere, kei na mamarau—a sega ni lako yani me lai vakamatea na marautaki ni soqo. Ni maca na waini, a vukica na wai me waini, na gunu e dau “marau vakalevu kina na loma ni tamata.” (Same 104:15; Joni 2:1-11) E ciqoma o Jisu e levu sara na veisureti ni kanavata, qai dau vakayagataka e levu na gauna qori me veivakavulici kina.—Luke 10:38-42; 14:1-6.

18. Eda kila vakacava ni sega ni tukuni rawa na vuku i Jisu ena ka e dau vakatulewataka ena vukudra nona tisaipeli?

 ¹⁸ E sega ni tukuni rawa na vuku i Jisu ena ka e dau vakatulewataka ni maliwai ira eso tale. E sega ni lecava o koya na bula vakatamata, oya na vuna e donu tiko ga kina nona raici ratou nona tisaipeli. E kila vinaka o koya ni ratou tamata ivalavala ca ga. Ia a raica na nodratou ivalavala vinaka. E raica rawa o koya na ka vinaka eratou rawa ni cakava na tagane e sa vagolei ratou mai o Jiova. (Joni 6:44) Eratou cala vakawasoma, ia e nuitaki iratou ga o Jisu. E laurai na veinuitaki qo ena nona vakacolata vei ratou nona tisaipeli e dua na itavi bibi. E lesi ratou me ratou vunautaka na itukutuku vinaka, qai dei tu nona vakabauti ratou ni ratou na vakayacora vinaka na ilesilesi oya. (Maciu 28:19, 20) E vakaraitaka votu na ivola na Cakacaka ni ratou a cakava sara ga vakavinaka na itavi a lesi vei ratou. (Cakacaka 2:41, 42; 4:33; 5:27-32) E laurai votu na vuku i Jisu ena nona vakabauti ratou.

19. E vakaraitaka vakacava o Jisu nona ‘yalomalumalumu kei na nona yalomalua’?

¹⁹ Me vaka eda raica ena Wase 20, na iVolatabu e okati ratou vata na yalomalumalumu, yalomalua, kei na vuku. E ivakaraitaki vinaka duadua o Jiova ena tikina qo. Ia vakacava o Jisu? Dua na ka na nona dau yalomalua o Jisu vei iratou nona  tisaipeli. E tamata uasivi o koya, e cecere cake vei ratou. Ia e sega ni beci iratou nona tisaipeli. E sega tale ga ni vinakata me ratou nanuma ni ratou lolovira se torosobu. Ena yasana kadua, e vosota ga nodratou malumalumu qai dau yalomalua vei ratou. (Marika 14:34-38; Joni 16:12) Ra bau kila na gone na yalomalua kei na yalovinaka i Jisu! Era vinakata mera torovi koya nira vakila na nona ‘yalomalumalumu kei na nona yalomalua.’—Maciu 11:29; Marika 10:13-16.

20. E vakaraitaka vakacava o Jisu nona yalomalumalumu ena ka a cakava vua na tina e Lewe ni Veimatanitu a curumi tevoro na luvena?

²⁰ Ia e tiko e dua tale na sala bibi e vakaraitaka kina o Jisu nona yalomalua kei na yalomalumalumu. E dau yalorawarawa, se tu vakarau me veisau ena kena gauna veiganiti. Kena ivakaraitaki, vakasamataka mada na nona kerei koya e dua na tina e Lewe ni Veimatanitu me vakabula na luvena yalewa e curumi tevoro. E tolu na sala e vakaraitaka kina o Jisu ni na sega ni vukei koya—kena imatai na nona sega ni via vosa vua; kena ikarua nona tukuna ni talai mai ena vukudra na Jiu, sega ni talai mai ena vukudra na Lewe ni Veimatanitu; kena ikatolu nona tukuna e dua na vosa vakatautauvata me vakadeitaka kina ni na sega ga ni vukei koya. Ia e sega ni cegu na marama qo. Nona cike tiko ga e vakaraitaka na dei ni nona vakabauta. Ia ena ituvaki qo, na cava ena cakava o Jisu? E cakava na ka sara ga a tukuna ni na sega ni cakava. E vakabula na luvena na marama qo. (Maciu 15:21-28) Sa ivakaraitaki duatani dina ni yalomalumalumu! Ia nanuma tiko: Na yalomalumalumu e ivakatakilakila ni vuku dina.

21. Na cava meda saga kina meda vakatotomuria na itovo, ivosavosa, kei na ivakarau i Jisu?

²¹ Eda marau dina ni volatukutukutaka vakamatata vei keda na Kosipeli na nona vosa, kei na ka sara ga a cakava o koya na tamata vuku duadua a bau bula! Meda nanuma tiko ni o Jisu e ucui Tamana vinaka sara ga. Nida vakatotomuria na itovo, ivosavosa, kei na ivakarau i Jisu, sa da na vakaraitaka tiko na vuku mai cake. Eda na raica ena wase tarava na sala eda na vakaraitaka kina na vuku vakalou.