1-3. Ovanhu vopomudingonoko opo Jesus a putukila ova li ve linyenga ngahelipi kehongo laye, noshike osho va li inava nongela?

 OMULUMENHU omunyasha Jesus okwa li a kumwifa ovanhu eshi fiku limwe a li a fikama moshinagoga noku va honga. Ovanhu ovo ova kala ve mu shii nale, molwaashi okwa putukila moshilando shambulavo nokwa kala omuhongi woipilangi wopuvo omido dihapu. Otashi dulika Jesus a li a kwafela mokutunga omaumbo ovanhu vamwe, ile otashi dulika vamwe va li hava pulula noipululo ile hava longifa eendjoko odo da ningwa kuye. a Mbela ova li tave ke linyenga ngahelipi kehongo lomulumenhu oo a li nale omuhongi woipilangi?

² Ovanhu vahapu ovo va li tava pwilikine kehongo laye ova li ve mu kuminwa neenghono, nova pula tava ti: ‘Ounongo oo e u kwete owa dja peni?’ Ova li tave lipula yo kutya: “Ke fi omuhongi womiti winya, omona waMaria?” (Mateus 13:54-58; Markus 6:1-3) Shinyikifa oluhodi, ovanhu vopomudingonoko opo pa putukila Jesus ova li tava tomhafana kutya, ‘Omuhongi ou woipilangi omunhu ashike ngaashi fye.’ Nonande okwa li ta popi eendjovo dounongo, kava li ve mu tambula ko. Kava li va nongela kutya ounongo oo a li ta popi inau dja muye mwene.

³ Mbela openi Jesus a li a hanga ounongo oo? Okwa popya ye mwene a ti: “Elongo lange kali fi lange, ndele [olaau] a tuma nge.” (Johannes 7:16) Omuyapostoli Paulus okwa popya shi na sha naJesus a ti kutya, okwe “tu ningilwa ounongo kuKalunga [“ounongo wa dja kuKalunga,” NW].” (1 Ovakorinto 1:30) Onghee hano, Jesus okwa li a holola ounongo waXe Jehova. Nomolwaasho, osha yeleka  eshi Jesus a tile: ‘Fye naTate umwe.’ (Johannes 10:30) Paife, natu ka konakoneni eembinga nhatu omo Jesus a li a ulika kutya okwa li e na “ounongo wa dja kuKalunga.”

4. (a) Enenediladilo letumwalaka laJesus ola li shike, nomolwashike enenediladilo olo la fimana neenghono? (b) Omolwashike omayele aJesus kwa li haa longo alushe, nokwa li haa etele ovapwilikini vaye ouwa?

⁴ Tete, natu taleni kwaasho Jesus a li a honga. Enenediladilo letumwalaka laye ola li “evangeli louhamba [ile “onghundana iwa youhamba,” NW] waKalunga.” (Lukas 4:43) Enenediladilo olo ola li la fimana neenghono, molwaashi Ouhamba oo owa li tau ka dana onghandangala mokuyapulifa edina laJehova, osho sha kwatela mo oukwatya waye wokupangela pauyuki, nokweetela ovanhu omanangeko noupuna aalushe. Jesus okwa li yo a yandja omayele opandunge oo tae tu kwafele monghalamwenyo yakeshe efiku. Kungaho, okwa ulika kutya okwa li ‘Omupukululi Omukumwifi’ oo a li a xunganekwa. (Jesaja 9:5) Omayele aye okwa li makumwifi molwaashi okwa li e shii nawa Eendjovo daKalunga, okwa li e na eudeko lomoule li na sha noshitwe yovanhu nokwa li e hole ovanhu neenghono. Nomolwaasho, omayele aye okwa li haa longo alushe nokwa li haa etele ovapwilikini vaye ouwa. Okwa li a popya ‘eendjovo domwenyo waalushe.’ Onghee hano, ngeenge otwa tula moilonga omayele aye, ohatu ka xupifwa. — Johannes 6:68.

5. Oinima imwe ilipi Jesus a li a kundafana kombinga yayo mEudifo lokOmhunda?

⁵ Omahongo aJesus omEudifo lokOmhunda otaa yandje oumbangi wa kola kutya okwa li omunongo elela. Eudifo olo tashi dulika la li la kwata ashike oule wominute 20 otali hangwa muMateus 5:3–7:27. Ndelenee omayele oo taa hangwa meudifo olo ihaa kwishi; otaa longo fiyo okunena. Pomhito oyo, Jesus okwa li a popya oinima ihapu. Pashihopaenenwa, okwa li a yandja omayele e na sha nokukala nekwatafano liwa navamwe (5:23-26, 38-42; 7:1-5, 12), e na sha noukoshoki wopaenghedi (5:27-32) nosho yo e na sha nanghee ovanhu tava dulu okukala nonghalamwenyo tai ti sha (6:19-24; 7:24-27). Ndele Jesus ka li ashike a lombwela ovapwilikini vaye oinima oyo i li pandunge okuninga, ndele okwa li  e va fatululila moku va yelifila, mokutomhafana navo noku va pa omaumbangi aasho a li ta popi.

6-8. (a) Omatomheno opandunge elipi Jesus e tu pa e na sha nokuha kala noshisho? (b) Oshike tashi ulike kutya Jesus okwa li e na ounongo oo hau di pombada?

⁶ Diladila komayele aJesus opandunge e na sha nanghee ovanhu tava dulu okuungaunga noshisho shokukala noiniwe yopamaliko oo taa hangwa muMateus etukulwa eti-6. Jesus okwa ti: “Inamu fila okukalamwenyo kweni oshisho, mu lye shike ile mu nwe shike, nomalutu eni mu djale shike. Omwenyo kau dule hamba oikulya, nolutu kali dule oikutu?” (Ovelishe 25) Oikulya noikutu oipumbiwa ya fimana mokukalamwenyo, noshi li paushitwe okukala hatu lipula noinima ya tya ngaho. Ndele Jesus okwa ti kutya ‘inatu kala noshisho’ shoinima oyo. b Omolwashike mbela?

⁷ Tala kunghee Jesus a li ta tomhafana pandunge. Ngeenge Jehova oye a shita omalutu etu noye e tu pa omwenyo, mbela ita dulu oku tu pa oipalwifa tu kale nomwenyo nosho yo oidjalomwa? (Ovelishe 25) Ngeenge Kalunga oha palula oudila noha wapeke eengala, mbela ita ka fila oshisho ovo have mu longele? (Ovelishe 26, 28-30) Onghee hano, katu na etomheno lokukala noshisho sha pitilila. Okukala noshisho itaku weda ko nande oludimbo limwe kokukalamwenyo kwetu. c (Ovelishe 27) Oshike tashi ke tu kwafela tuha kale tu noshisho? Jesus okwe tu pa omayele kutya natu twikile okupitifa komesho okulongela Kalunga. Ovo hava ningi ngaho otava dulu okukala noushili kutya Xe yavo womeulu ote ke va “wedela ko” oipumbiwa aishe oyo va pumbwa efiku keshe. (Ovelishe 33) Hauxuuninwa, Jesus okwa yandja omayele taa kwafa lela, eshi a ti inatu kala hatu lipula nefiku lomongula. Itashi kwafa sha okukala tu na oshisho shefiku lomongula. (Ovelishe 34) Kakele kaasho, otashi dulika oinima oyo hatu lipula nayo itai ka ningwa nokuli. Hano, omayele  aJesus oo opandunge otae tu kwafele tuha kale twa wililwa po koisho younyuni ou.

⁸ Otu shi liwetele lela kutya omayele aJesus, nonande okwa li a yandjwa konyala omido 2 000 da pita, otaa longo fiyo okunena. Mbela osho itashi yandje oumbangi kutya Jesus okwa li e na ounongo oo hau di pombada? Mepingafano naasho, omaetepo ovayandjimayele vopanhu ovo va fimanekwa mounyuni ohaa kwishi nohaa pumbwa okutalululwa ile okupingenwa po. Ndele omahongo aJesus kae na fiku naa kwishe. Osho kashi na oku tu kumwifa, molwaashi Omupukululi Omukumwifi oo okwa li ha popi “eendjovo daKalunga.” — Johannes 3:34.

9. Ovakwaita vamwe ova li va popya shike kombinga yomahongo aJesus, nomolwashike taku tiwa kutya kava li tava te omuhapo?

⁹ Onghedi onhivali omo Jesus a li a ulika kutya okwa li e na ounongo wopaKalunga onghedi omo a li ha hongo. Pomhito imwe, ovakwaita vonhumba ovo va li va tumwa ve ke mu kwate po ova li va dja ko eenyala dongaho, tava ti: “Kapa li omunhu noshito, a popya ngaashi winya ta popi.” (Johannes 7:45, 46) Ovakwaita ovo kava li tava te omuhapo. Jesus, oo a li ‘wopombada,’ sha hala okutya a dja meulu, oye a li e na eshiivo lihapu nowino muhapu e dule ovanhu aveshe kombada yedu. (Johannes 8:23) Okwa li ha hongo monghedi ya denga mbada e dule ovanhu aveshe. Konakona ashike eenghedi dopavali odo da li da longifwa kOmuhongi oo omunongo.

10, 11. (a) Omolwashike omafaneko aJesus tae tu kumwifa? (b) Omayele oo a popiwa mokatendo 11 otaa ulike kushike, noshike tashi ulike kutya omayele aJesus okwa li haa pondola?

¹⁰ Jesus okwa li ha longifa omafaneko taa pondola. Ombibeli oya ti: “Jesus okwa tonga adishe edi keengudu dovanhu momafaneko, Oye ina tonga kuvo di he fi domafaneko.” (Mateus 13:34) Otashi kumwifa okudiladila kutya Jesus okwa li ha longifa oinima yomonghalamwenyo yakeshe efiku opo a honge eeshili domoule. Omafaneko aye okwa li e likolelela koinima oyo ya li i shiivike nawa kovapwilikini vaye, ngaashi ovanamapya tava kunu eembuto, ovakainhu tava lungu olumbololo lomingome, ounona tava danauka peenhele domalandifilo, ovayuli veeshi tava kwata eeshi, ovafita tava kongo eedi da kana, nosho tuu. Okukwatakanifa eeshili da fimana noinima oyo i shiivike nawa kovapwilikini ohaku kwafele  ovapwilikini va koneke diva eeshili odo tava hongwa nohadi kumu omitima davo. — Mateus 11:16-19; 13:3-8, 33, 47-50; 18:12-14.

¹¹ Jesus okwa li ha longifa luhapu omayele, sha hala okutya omahokololo e li pauxupi, opo a honge ovanhu eenghedi ile eeshili dopamhepo. Molwaashi omahokololo ohaa dimbulukiwa noupu e dule oikwakudilongwa (oinima oyo ihai monika nomesho okomutwe), Jesus okwa li ha longifa omayele opo ovapwilikini vaye va dimbuluke noupu omahongo aye. Omayele aJesus mahapu okwa kwafela ovapwilikini vaye va dule okufaneka momadiladilo avo kutya Kalunga omunhu a tya ngahelipi, noilihongomwa oyo ihai dimbuwa noupu. Pashihopaenenwa, diladila koshilihongomwa meyele lomumati a kanene. Eshi omumati oo a li a ya neendjila daye e livela ombedi shili nokwaalukila kuxe, xe oo a li ta faneke Jehova okwa li e mu kenukila noku mu tambula ko nombili. Olyelye ta nyengwa okuuda ko eityo leyele olo lomumati a kanene? — Lukas 15:11-32.

12. (a) Jesus okwa li ha longifa ngahelipi omapulo mokuhonga kwaye? (b) Okwa li a mweneka ngahelipi ovo va li tave mu pula ngeenge ota longo tuu pawiliko laKalunga?

¹² Jesus okwa li ha pula omapulo noukeka. Okwa li ha pula ovapwilikini vaye omapulo opo ve uye pexulifodiladilo kuvo vene, nopo va konakone omalinyengotomheno avo noku va kwafele va ninge omatokolo opandunge. (Mateus 12:24-30; 17:24-27; 22:41-46) Eshi Jesus a li a pulwa kovawiliki vomalongelokalunga shi na sha nangeenge okwa li ha ningi oinima pawiliko laKalunga, okwa li e va pula a ti: “[Eninginifo, NW] laJohannes ola dja meulu ile omovanhu?” Kava li ve wete kutya nava tye ngahelipi; onghee ova kala tava tomhafana mokati kavo tava ti: “Ngenge hatu ti: omeulu, opo nee Oye ta ti: oshike hano inamu mu itavela? Ndele ngenge hatu ti: omovanhu, opo otu nokutila ovanhu, osheshi aveshe va tala Johannes oye omuprofeti.” Hauxuuninwa, ova nyamukula tava ti: “Katu shi shii.” (Markus 11:27-33; Mateus 21:23-27) Kungaho, Jesus okwa li e va mweneka nepulo li li paunafangwa nokwa li a nyaneka pomutenya oihelele yavo.

13-15. Eyele li na sha nOmusamaria omunamutimanghenda otali ulike ngahelipi kutya Jesus okwa li omunongo?

¹³ Peemhito dimwe, Jesus okwa li ha longifa omafaneko nokushikulifa ko omapulo taa diladilifa omunhu moule. Pomhito imwe,  omunongo umwe womhango OmuJuda okwa li a pula Jesus kutya na ninge shike opo a ka mone omwenyo waalushe. Jesus okwa li e mu lombwela kutya oku na okudulika koipango oyo tai ti hola Kalunga nosho yo ovanhu vakweni. Molwaashi omulumenhu oo okwa li a hala okulimonikifa kutya omuyuki, okwa pula Jesus a ti: “Omukwetu olyelye?” Jesus okwe mu nyamukula ta longifa ehokololo li na sha nomulumenhu wonhumba OmuJuda oo a li ta i poima ponhumba e li oye aeke ndele ta hangika kovanyeki ndele ta ve mu denge noku mu fiya po e na okamwenyo kanini. Opo nee opa enda tete omupristeri nolwanima opa enda OmuLevi. Ndele aveshe ovo vavali kava li va hala okukwafela omulumenhu oo. Opo nee opa ka enda Omusamaria, oo a li a kwafela omulumenhu oo. Molwaashi Omusamaria okwa li omunamutimanghenda, okwa manga oipute yomulumenhu oo noku mu twala kongulu yovaenda opo a ka kale oko fiyo a velula. Konima eshi Jesus a mana okuhokolola ehokololo olo, okwa pula omunongo womhango a ti: “[Paendunge] doye elipi po muava vatatu a li mukwao womunhu ou a hangikile kovanyeki?” Omunongo womhango oo okwa li a fininikwa a nyamukule ta ti: “[Oyoo] e mu fila onghenda.” — Lukas 10:25-37.

¹⁴ Eyele olo lOmusamaria omunamutimanghenda otali ulika ngahelipi kutya Jesus okwa li omunongo? Ovajuda vopefimbo laJesus ova li va tala ko kutya outumbulilo “omukwetu” otau ulike ashike kwaavo va li hava diinine eenghulunghedi davo. Kava li va tala ko Ovasamaria ve li oovakwao. (Johannes 4:9) Ngeno Jesus okwa li a tya kutya Omujuda oye a li a kwafela Omusamaria, ngeno okwa dula ngoo okukwafela omunongo womhango a lungamene oikala yonhondo? Molwaashi Jesus okwa li omunongo shili, okwa ti kutya Omusamaria oye a li a kenukila Omujuda noku mu fila oshisho pahole. Didilika yo onghedi omo Jesus a pula epulo pexulilo lehokololo. Ka li a yukifa unene elitulemo koshitya “omukwetu.” Molwaashi paulelalela omunongo womhango okwa li a hala okuuda kutya oolyelye e na okuulikila ohole, Jesus okwe mu pula a ti: “Elipi po muava vatatu a li mukwao womunhu ou a hangikile kovanyeki?” Jesus ka li a yandja elitulemo unene kwaao a kwafelwa pahole, molwaashi a dengwa, ndele okwa li a yandja elitulemo unene kOmusamaria oo a li a ulikila mukwao olune. Omunhu oo e hole shili vakwao oha katuka eenghatu opo e va kwafele pahole kashi na nee mbudi kutya ovomuhoko ulipi. Kaya li tuu onghedi ya denga mbada omo Jesus a yelifa oshitwa osho!

 ¹⁵ Onghee hano, itashi kumwifa eshi ovanhu va li va kuminwa “elongo laye” nova li va nanenwa kuye. (Mateus 7:28, 29) Pomhito imwe, “ongudu inene yovanhu” oya li ya menekela puye omafiku atatu, nonande kava li ve na eshi tava li. — Markus 8:1, 2.

16. Jesus okwa li a ‘holola’ ngahelipi kutya okwa li e na ounongo wopakalunga?

¹⁶ Oshinima oshititatu osho tashi ulike kutya Jesus okwa li e na ounongo wopakalunga osho onghedi yaye yokukalamwenyo. Ounongo ohau hololwa koilonga yomunhu. Omuhongwa Jakob okwa pula a ti: “Olyelye omunongo . . . mokati keni?” Opo nee okwa nyamukula epulo olo a ti: “Oye na holole oilonga yaye monghalelo yaye iwa.” (Jakob 3:13) Onghedi yokukalamwenyo yaJesus otai ‘holola’ oushili oo kutya okwa li e na ounongo wopakalunga. Natu ka taleni nghee a li a ulika kutya okwa li ha ningi omatokolo opandunge mokukalamwenyo kwaye nongeenge tashi uya ponghedi omo a li ha ungaunga navamwe.

17. Oshike tashi ulike kutya Jesus okwa li e na filufilu ondjele?

¹⁷ Mbela owe shi didilika ngoo kutya ovanhu ovo ihava diladila pandunge ihava kala ve na ondjele? Opo omunhu a kale e na ondjele, okwa pumbwa ounongo. Jesus okwa li e na filufilu ondjele, molwaashi okwa li e na ounongo wopakalunga. Okwa li a pitifa komesho oinima yopamhepo nokwa li ha longo noudiinini oilonga yokuudifa onghundana iwa. Okwa tile: “Osho tuu osho nde shi endela.” (Markus 1:38) Ka li a pitifa komesho oinima yopamaliko, nomolwaasho ka li lela e na oiniwe ihapu yopamaliko. (Mateus 8:20) Ndele osho inashi hala okutya okwa li he lidilike keshe shimwe. Ponhele yaasho, ngaashi Xe, oo e li ‘Kalunga omunelao,’ Jesus okwa li ha kala a hafa nokwa li yo ha ningi oinima oyo tai hafifa vamwe. (1 Timoteus 1:11, OB-1954; 6:15) Pomhito imwe, Jesus okwa li a ya koshivilohombolo, opo tashi dulika pa li ovanhu tava shiki oishikomwa, tava imbi nokutana nehafo. Okwa li ta hafele pamwe novanhu ovo. Eshi omaviinyu poshivilohombolo osho a li a pwa po, Jesus okwa li a shitukifa omeva omaviinyu, oshikunwa osho hashi “hafifa omutima womunhu.” (Epsalme 104:15; Johannes 2:1-11) Oikando ihapu okwa li a shivwa a ka lye komaumbo onhumba, nokwa li ha tambula ko omashivo a tya ngaho nokulongifa  eemhito odo okuhonga vamwe oshili. — Lukas 10:38-42; 14:1-6.

18. Jesus okwa ulika ngahelipi kutya okwa li ha ungaunga novahongwa vaye pandunge?

¹⁸ Jesus okwa li ha ungaunga alushe navamwe pandunge. Molwaashi okwa li e shii nawa oshitwe yovanhu, oshe mu kwafela a kale e na etaleko liwa li na sha novahongwa vaye. Okwa li e shii kutya inava wanenena. Ndele nande ongaho, okwa li ha tale komaukwatya avo mawa. Okwa li e shii kutya ovalumenhu ovo ova nanwa kuJehova nova li tava ka pondola shihapu. (Johannes 6:44) Onghee hano, nonande ova li hava ningi omapuko, Jesus okwa li e ve lineekela. Nomolwaasho okwa li a pa ovahongwa vaye oshinakuwanifwa sha kwata moiti. Okwa li e va fiila oshilonga shokuudifa onghundana iwa, e na elineekelo kutya otave ke shi wanifa po filufilu. (Mateus 28:19, 20) Embo lOilonga yovayapostoli otali yandje oumbangi kutya ovahongwa vaJesus ova li va wanifa po filufilu oshilonga osho a li e va fiila. (Oilonga 2:41, 42; 4:33; 5:27-32) Hano, osha yeleka lela eshi Jesus a li e ve lineekela.

19. Jesus okwa li a ulika ngahelipi kutya oku na “omwenyo muwa nokwe lininipika momutima”?

¹⁹ Ngaashi twe shi mona metukulwa 20, Ombiibeli otai ulike kutya elininipiko nosho yo omwenyo muwa oya pambafana nounongo. Jehova oye oshihopaenenwa dingi ngeenge tashi uya pomaukwatya oo. Ndele ongahelipi shi na sha naJesus? Oshihokwifa lela okutala nghee Jesus a li ha ungaunga novahongwa vaye nelininipiko. Molwaashi okwa li omunhu a wanenena, okwa li e va dule  kokule. Ndele nande ongaho, ka li e va dina. Ka li he va ningifa va kale ve udite kutya ove li pedu kuye nonokutya itava dulu sha. Ponhele yaasho, okwa li he va yavelele noku va tala onheni ngeenge tava nyengwa okuninga sha ile ngeenge ova ninga omapuko. (Markus 14:34-38; Johannes 16:12) Kashi fi mbela oshinima shididilikwedi yo okushiiva kutya ounona ova li hava kala ve udite ouumbo ngeenge ve li puye? Ova li hava nanenwa kuJesus molwaashi ova li ve shi liwetele kutya okwa li ‘omunambili [“ e na omwenyo muwa,” NW] nokwe lininipika momutima.’ — Mateus 11:29; Markus 10:13-16.

20. Jesus okwa li a tifuka ngahelipi eshi a li ta pulwa komukainhu oo a li ehe fi OmuJuda opo a te mo ondemoni mokamonakadona kaye?

²⁰ Jesus okwa li yo a ulika elininipiko lopakalunga monghedi imwe vali ya fimana. Okwa li ha tifuka peemhito opo sha li sha yeleka okufila vamwe onghenda. Pashihopaenenwa, oto dimbuluka kutya pomhito imwe Jesus okwa li a pulwa komukainhu oo a li ehe fi OmuJuda opo a te mo ondemoni mokamonakadona kaye? Oikando aishe i li itatu Jesus okwa kala ta anye okukwafela omukainhu oo. Oshikando shotete, Jesus okwa kala te mu lipwililikile. Oshikando oshitivali, okwe mu lombwela odikilila kutya ye okwa li a tumwa a yakule OvaJuda ndele havovo vehe fi Ovajuda. Oshikando oshititatu, okwe mu hepaululila nombili efaneko opo a divilike oshitwa osho. Ndele omukainhu oo ka li a sholola, osho tashi ulike kutya okwa li e na lela eitavelo la kola. Omolwonghalo oyo ye likalekelwa, Jesus okwa li e linyenga ngahelipi? Okwa ningila omukainhu oo oshinima osho a li ta anye okuninga. Okwa ta mo ondemoni oyo ya li tai hepeke okamonakadona komukainhu oo. (Mateus 15:21-28) Jesus ka li tuu e lininipika! Dimbuluka yo kutya elininipiko otali tu kwafele tu kale tu na ounongo wopaKalunga.

21. Omolwashike tu na okukendabala okuhopaenena omaukwatya aJesus, onghedi yaye yokupopya nosho yo yokukalamwenyo?

²¹ Inatu hafa tuu eshi Omavangeli e tu hepaululila eendjovo nosho yo oilonga yomulumenhu omunongo elela oo a li ko nale! Natu dimbulukweni yo kutya Jesus okwa li ha hopaenene Xe monghedi ya wanenena. Onghee hano, ngeenge otwa hopaenene omaukwatya aJesus, onghedi yaye yokupopya noyokukalamwenyo, ohatu ka kala tu na ounongo oo hau di pombada. Metukulwa tali landula, ohatu ka tala nghee hatu dulu okutula moilonga ounongo wopakalunga mokukalamwenyo kwetu.