1-3. Esi vata dia Yesu aweyi batambulwila elongi diandi ye adieyi ke bazaya ko mu kuma kiandi?

O NKANGU wasivika kikilu. O nleke Yesu watelama vana bena mun’esambilu yo kubalonga. Kakala nzenza ko kwa yau—muna mbanza au kasansukila, ye mvu miayingi kasala e salu kia mvadi-anti. O Yesu wasadisa mu tunga e nzo za wantu akaka mu yau yovo vanga e nti mia nsengo ye vangu yangombe bavatilanga. * Kansi, aweyi batambulwila malongi ma muntu ndioyo wateka kala mvadi-anti?

² Ndonga y’awana bawanga Yesu basivika yo vova vo: “Ondioyo, akweyi zikuntukanga ngangu zazi?” Bavovanga mpe vo: “Ke yandi i mvadi-anti ko, o mwan’a Maria?” (Matai 13:54-58; Maku 6:1-3) Diankenda vo, amfinangani za Yesu bambadikila vo, ‘o mvadi-anti ndioyo muntu kwandi nze yeto.’ Kanele vo, e mvovo miandi mia ngangu, oyau bamveza. Ke bazaya ko vo e ngangu kasonganga ke zandi ko.

³ O Yesu akweyi kabakila e ngangu zazi? “Elongi diame ke diame ko” ukavova, “dia ndiona wantuma kaka.” (Yoane 7:16) O Paulu wa ntumwa wavova vo o Yesu “wakitulwa kwa Nzambi, se ngangu.” (1 Korinto 1:30) E ngangu za Yave zasengomonwa muna Mwan’andi Yesu. Elo, o Yesu ikuma kavovela vo: “Omono yo s’ame tumosi.” (Yoane 10:30) Mbula twabadika mambu matatu mana o Yesu kasongela e “ngangu za Nzambi.”

4. (a) Aweyi i ntu a diambu w’elongi dia Yesu, ekuma wakadila wamfunu? (b) Elongi diandi nkia kuma diakadila diamfunu yo twasa e nluta kw’awana bawanga dio?

⁴ Diantete, badika mana kalonga o Yesu. E ntu a diambu w’elongi diandi i “nsangu zambote za kintinu.” (Luka 4:43) Wamfunu kikilu wakala kadi e Kintinu kitundidika kimfumu kia Yave yo twasa nsambu zayingi kwa wantu. Mun’elongi diandi o Yesu wavana mpe luludiku lwamfunu lwa mpila zingu kia lumbu ke lumbu. Wayisonga kieleka vo yandi i “[Nlongi, NW] Esivi,” ona wayikwa. (Yesaya 9:6) Elo, elongi diandi kadilendi kala wakaka ko, di’esivi kaka. Wakala yo zayi wafwana wa luzolo lwa Nzambi ye Diambu diandi, wazaya emvimba e mpangwa yavangwa wantu ye wabazolanga kikilu. Muna kuma kiaki, elongi diandi diamfunu kikilu diakala ye diatwasanga nluta kw’awana bawanga dio. O Yesu “mambu ma moyo a mvu ya mvu” kavovanga. Kieleka, olanda elongi diadi difilanga ku luvuluzu.—Yoane 6:68.

5. Nkia mambu kalong’o Yesu mun’Elongi diandi vana Mongo?

⁵ Elongi vana Mongo i mbandu ampwena za ngangu zilembi tezakana zina mun’elongi dia Yesu. Elongi diadi nze una diasonama muna Matai 5:3–7:27, nanga miniti 20 kaka dilenda vovoka. Kansi, o mfunu w’elongi diandi wakwele mvu—ye diamfunu kikilu dina o unu nze vava diavovwa. O Yesu walonga mambu mayingi, ma mpila olenda tomesena ngwizani y’akaka (5:23-26, 38-42; 7:1-5, 12), mpila olenda kadila wavelela muna ngindu (5:27-32), ye mpil’a vwila zingu kiasikila (6:19-24; 7:24-27). Kansi, mayingi kavang’o Yesu kavovesa kaka ana bawanga ko kana nki i ngangu za vangila diambu; wabasongela wo muna kubasasila, kubamokesena ye songa e ziku kia diambu.

6-8. (a) Nkia kuma kasong’o Yesu katufwete telamenanga moyo ko? (b) Adieyi disonganga vo elongi dia Yesu dia ngangu za ntandu?

 ⁶ Kasikil’owu, badika elongi diangangu dia Yesu mu kuma kia diambu dia mavwa nze una diyikwanga muna kapu kia 6 kia Matai. O Yesu watulukisa vo: “Ke nutelamenw’e ntima muna diambu dia moyo eno ko, kana nki nudia, kana nki nunua; ngatu muna to yeno, kana nki nuvwata.” (Nzila 25) O dia ye vwata i nsatu zantete za muntu, diafwana kwandi muna telamw’o ntima mu mpila olenda zo lungisila. Kansi, o Yesu watuvovesa vo “katutelamwa ntima ko” muna diambu diadi. * Ekuma?

⁷ Badika e ziku kia diambu kasong’o Yesu. Wau vo o Yave watuvan’o moyo ye nitu nga kalendi kutuvana madia ko muna dikila moyo ye mvwatu muna fuka e nitu? (Nzila 25) Ovo Nzambi odikilanga nuni yo vwika e mvuma nkia mpila keluta lunga-lunga awana bekunsambilanga! (Nzila 26, 28-30) Dialudi vo, ke diambote ko dia viokesa tezo kia telamang’o ntima. Kadilendi kudikila moyo eto ko kana nkutu mu segundu imosi. * (Nzila 27) Kansi, aweyi tulenda yambulwil’o telam’o ntima? O Yesu watulonga vo: Kwamanan’o sia e nsambil’a Yave va fulu kiantete muna zingu. Awana bevanganga wo balenda kala ye ziku vo e nsatu zau zawonso za lumbu ke lumbu ‘zilungiswa’ kw’eS’au ezulu. (Nzila 33) Kuna mfoko o Yesu wavana lulukisu lwamfunu—zinga lumbu kimosi muna konso lumbu. Ekuma otelamen’o ntima o unu mu kuma kia mbazi? (Nzila 34) Vana ntandu, ekuma otokanena mu kuma kia diambu edi ke diavangamene ko? Olemvokela elongi diadi dia ngangu dilenda kutanina mu lubangamu lwa nza yayi yampasi.

 ⁸ Dialudi mpe vo, elongi dia Yesu diamfunu o unu nze una diakala vava diavewa se vioka 2.000 ma mvu. Nga kiaki ke ziku kia ngangu za ntandu ko? Kana nkutu malongi mambote metukanga kw’aludiki a wantu ke mezingilanga kolo ko, vangululwa mevavanga ye fimpululwa yovo sobwa nkutu. Kansi, malongi ma Yesu makinu o mfunu yo twas’e nluta kana una vo ma kolo kiayingi. Kansi ediadi ka diafwana kutusivikisa ko kadi o Nlongi ndioyo Wesivi “mvovo mia Nzambi” kelonganga.—Yoane 3:34.

9. Aweyi bavova makesa mu kuma ki’elongi dia Yesu ye ekuma ke diakadila dia makumbu ko?

⁹ E diambu dianzole kasongela e ngangu za Nzambi o Yesu i mpil’andi ya longela. Lumbu kimosi, makesa matumwa menda kunkanga, bavutuka moko moko yo vova vo: “Ke vena muntu akaka ovovanga nze ndioyo ko.” (Yoane 7:45, 46, NW) E mvovo miau ke makumbu ko. Muna wantu awonso bazingidi kala ova ntoto, o Yesu oyu ‘watuka kuna ntandu’ wakala yo zayi wayingi ye ngangu. (Yoane 8:23) Dialudi, e mpila ina kalongelanga kevena muntu akaka olenda yo longela ko. Mbula twabadika mpila zole kasadila o Nlongi ndioyo wangangu.

10, 11. (a) Ekuma tusivikilanga e mpila kasadilanga yingana o Yesu? (b) E yingana nki, ye nkia nona kisonganga vo yingana ya Yesu mpil’ambote ya longela?

¹⁰ Nsadila ambote ya yingana. Muna Nkand’a Nzambi tutanganga vo “o Yesu ovovesèle e ndonga muna yingana.” “Kasidi kubavovesa diambu diakondwa kingana ko.” (Matai 13:34) Tusivikanga kikilu e ngangu zandi zalembi tezakana za sadila mambu ma lumbu ke lumbu muna long’e ludi kia sina. Avati a nsengo bakunanga e mbongo, akento bevangang’e mbolo, yingyana-ngyana besakananga vana zandu, abaki a mbizi za maza bavolele ekonde, avungudi bevavanga mameme mavila— ana bawanga bamonanga  mambu mama ntangwa zawonso. O tezanesa mambu mazayekene ye ludi kiamfunu kusadisanga mu kotesa e ludi kiaki vana vau muna ntima ye ngindu za wantu.—Matai 11:16-19; 13:3-8, 33, 47-50; 18:12-14.

¹¹ Ntangwa zayingi o Yesu wasadilanga yingana, i sia vo tusansu twankufi muna longa e ludi kiamwanda ye fu ya nkal’ambote. Wau vo diasazu mu bakula yo sungamena tusansu ke mu ngindu zankatu ko e yingana yasadisanga mu sungamena malongi ma Yesu. Muna yingana yayingi o Yesu wayikilang’o S’andi mu mvovo mia fwaniswa mina ka milendi vilakanwa nzaki ko. Kasikil’owu, nga nani kalendi bakula ko e mbut’a diambu muna kingana kia mwan’ankolami—eki kisonganga vo vava o muntu kesumukanga kele vo ovilukidi o ntima o Yave okumfwilang’e nkenda yo kuntambula ye zola kwawonso?—Luka 15:11-32.

12. (a) Ekum’o Yesu kasadilanga e yuvu muna malongi mandi? (b) O Yesu nkia mpila kakakila nua mia awana bakatikisanga e wisa kiandi?

¹² Nsadila yambote ya yuvu. O Yesu wasadilanga e yuvu mu sadisa ana bawanga bayizayila mfoko za diambu, fimpa makani mau yovo baka e nzengo. (Matai 12:24-30; 17:24-27; 22:41-46) Vava mfumu za dibundu di’Ayuda bayuvula kana vo o Yesu wisa kavewa kwa Nzambi yandi wavutula vo: ‘E mvub’a Yoane, kun’ezulu yatuka ovo kwa wantu e?’ Lembi zaya una wavutula, bavovaziana: “Ovo tuvova vo, kun’ezulu yatuka; ozevo nana kevova vo, adieyi nulembele kunkwikidila? Ovo tuvova vo kwa wantu yatuka—bamwene nkangu o wonga: kadi awonso bena diau e kieleka vo Yoane i ngunza.” I bosi, bavutwidi vo: “Ke tuzeye wo ko.” (Maku 11:27-33; Matai 21:23-27) Muna kiuvu kiaki kiasazu o Yesu wabakak’o nua yo sengomona makani mambi ma ntima miau.

13-15. E kingana kia Nsamaria wambote nkia mpila kisongelanga e ngangu za Yesu?

¹³ Ezak’e ntangwa o Yesu wasadilanga e mpila zau zole za  longela za yuvulanga e yuvu yifilanga muntu mu badika. Vava mfundisi mosi a Nyuda kayuvula Yesu kana aweyi kafwete vanga mu vw’o moyo a mvu ya mvu o Yesu wayika Nsiku a Mose wavovanga vo zola Nzambi ye nkw’aku. Wau kazola kuyilungisa oyandi wayuvula kana “Nani i nkw’ame?” O Yesu wamvutula muna kuntela lusansu. Vakedi Nyuda mosi wakangalanga yandi amosi walwakilwa kwa mivi miansanza yo kunsisa wafw’e kiambu. Ayuda wole balutila muna nzila yayina, entete nganga i bosi Nlevi. Yau awole bamvioka kwau. Kansi, vaviokele Nsamaria mosi. Umfwidi e nkenda. Kuna ngemba zawonso okangidi mputa zandi, unete kuna lombo yavana kasasuka. Vava kafokola vova lusansu o Yesu wanyuvula: “Adieyi una diau? Awana [y]au etatu, nani wakala nkw’andi a ndiona wayisuka vana vena mivi?” O muntu wavutula vo: “Ndiona wasonga nkenda.”—Luka 10:25-37.

¹⁴ E kingana kiaki aweyi kisongelanga e ngangu za Yesu? Muna lumbu ya Yesu Ayuda basadilanga e mvovo “nkw’ame” kw’awana kaka balundanga lusansu lwa akulu au—ka esi Samaria ko. (Yoane 4:9) Muna lusansu lwa Yesu kele vo ona wafw’ekiambu kakala Nsamaria yo sadiswa kwa Nyuda elongi nga dia lenda tumba e fu kiambi kiasianga mpambul’e? Kuna ngangu zawonso o Yesu wasonga vo Nsamaria yandi wasadisa Nyuda. Tala mpe e kiuvu kayuvula Yesu kuna mfoko a lusansu lwandi. Wasoba nsas’a mvovo wau “nkw’ame.” O mfundisi nanga wayuvula: “Nani i nkw’ame mfwete zola?” O Yesu wanyuvula: “Awana [y]au etatu, nani wakala nkw’andi?” O Yesu kayikanga ndiona watambula lusadisu ko, ona wa wandwa, kansi ona wamfwila e nkenda, Nsamaria. O mfinangani akieleka i ndiona osongang’o zola kw’akaka kana nkutu ke mwisi kanda diandi ko. Ke vena mpila yakaka yisundidi yayi ko kafwana longela diambu diadi o Yesu una ufwene.

¹⁵ Nga di’esivi vo o wantu bayizengeneka mu kuma kia mpila ‘kalongelanga’ o Yesu yo kumfinama? (Matai 7: 28, 29) Ntangwa mosi “ndong’ayingi” yanlanda lumbu tatu, lembi dia!—Maku 8:1, 2.

16. O Yesu nkia mpila ‘kasongela’ vo ngangu za Nzambi zamfilanga?

¹⁶ E mpila yatatu o Yesu kasongela e ngangu za Yave i mpila zingu kiandi. E ngangu zisongelwanga muna mavangu. “Nani vovo nwina i nkwa ngangu?” u kayuvula Yakobo wa nlongoki. I bosi wavutula e kiuvu kiandi, mu vova vo: “Mbula kasongela [o mavangu mandi, NW] muna nkal’andi ambote.” (Yakobo 3:13) E fu ya Yesu ‘yasonganga’ vo ngangu za Nzambi zamfilanga. Mbula twabadika mpila kasongela fu yambote muna zingu ye muna nkal’andi ye akaka.

17. Adieyi disonganga vo o Yesu mu tezo kavangilanga mambu muna zingu kiandi?

¹⁷ Nga kumonanga ko vo awana bakondelo nkal’ambote ntangwa zayingi mu mpasi bekuyisianga? Elo, kadi ngangu zivavwanga muna vangila mambu mu tezo. Wau vo wasonganga e ngangu za Nzambi o Yesu wavangilanga mambu muna tezo. Vana ntandu, wasianga mambu ma mwanda va fulu kiantete muna zingu kiandi. Wayisianga mvimba muna salu kia samuna e nsangu zambote. “Muna diadi i yavaikila,” ukavova. (Maku 1:38) Omavwa ke makala beni mfunu ko kwa yandi; nanga kakala ye mavwa mayingi ko. (Matai 8:20) Kansi, kavezanga mambu ma kimuntu ko. Nze S’andi wa “Nzambi [a kiese, NW]” o Yesu nkwa kiese kakala ye wasadisa akaka mu kala mpe ye kiese. (1 Timoteo 1:11; 6:15) Vava kayenda kuna nkinzi a longo—mu sikilwanga e nsambi yo yimbila, yo yangalala—kayenda katula e kiese kia wantu ko. Vava e vinyo yamanisa oyandi wakitula maza se vinyo ina “imwesa ntim’a muntu e kiese.” (Nkunga 104:15; Yoane 2:1-11) O Yesu watambulwilanga e mboka za kwenda ku nkinzi ye nkumbu miayingi wasadilanga elau diadi mu longa.—Luka 10:38-42; 14:1-6.

18. O Yesu aweyi kasongela e fu yambote muna nkal’andi ye alongoki andi?

 ¹⁸ O Yesu wasonga fu yambote muna nkal’andi ye akaka. O umbakuzi wandi wa mpangwa yavangwa muntu wansadisanga mu kala ye nyindu ambote mu kuma kia alongoki andi. Watoma wo zaya vo oyau ke wantu alunga ko. Kansi, wazayanga e fu yau yambote. Wazayanga mpe vo wantu awaya batuntwa kwa Yave besinga nungunuka muna mwanda. (Yoane 6:44) Kufwil’owu wa mpilakanu zau ko o Yesu wababundang’e vuvu. Muna songa wo, wavana kiyekwa kiampwena kw’alongoki andi akuswa. Wabavana e mbebe ya vit’o ntu muna samuna e nsangu zambote ye wasia e vuvu muna ngangu zau vo lenda belenda e salu kiokio. (Matai 28:19, 20) O nkanda Mavangu usianga kimbangi vo alandi akwikizi basala e salu kabavana. (Mavangu 2:41, 42; 4:33; 5:27-32) Kieleka, o Yesu diangangu kavanga muna kubabund’e vuvu.

19. O Yesu nkia mpila kasongela vo “nlembami yo ntim’anleka” kakala?

¹⁹ Nze una tumwene muna Kapu kia 20, Nkand’a Nzambi usianga o lembama yo ntim’anleka kumosi ye ngangu. Kieleka, o Yave wasonga mbandu ambote mu kuma kiaki. Kansi, aweyi tuvova mu kuma kia Yesu? Dia kiese kikilu mu mona mpila lembama kasong’o Yesu muna  nkal’andi ye alongoki andi. Wau vo muntu alunga oyandi wabasunda. Kansi, kavezanga alongoki andi ko. Kabakevesanga ko ngatu kubasonga vo ke bafwana ko. Kansi, wazayanga etezo kiau yo songa luzindalalu muna mpilakanu zau. (Maku 14:34-38; Yoane 16:12) Nga ke diasivi ko vo kana nkutu yingyana-ngyana bafinamanga Yesu? Elo, bamfinamanga kadi bazaya wo vo “nlembami yo ntim’anleka” kakala.—Matai 11:29; Maku 10:13-16.

20. O Yesu aweyi kasongela umbakuzi mu nkal’andi yo nkento mwisi Zula wakala yo mwana wakala ye mianda mia nkwiya?

²⁰ O Yesu wasonga lembama kwa Nzambi muna mpila yakaka yamfunu. Nkwa ntim’anleka kakala yovo nloloki vava diakalang’o mfunu dia songa e nkenda. Kasikil’owu, sungamena vava nkento mosi wa mwisi Zula kanlomba vo kawuka mwan’andi ankento wakala ye mianda mia nkwiya. Mu mpila tatu zaswaswana o Yesu wasonga vo ke kunsadisa ko—entete kamvutula ko; eyi yazole wamvovesa vo katumwa kwa zula ko kansi kw’Ayuda kaka; nkumbu atatu wantela kingana kiasonganga diau adimosi. Kansi, o nkento wakwamanana muna songa e ziku vo lukwikilu lwanene kakala lwau. O Yesu aweyi kavanga mu diambu diadi? Wavanga dina kayika vo kafwana dio vanga ko. Wawuka mwana wa nkento ndiona. (Matai 15:21-28) Nkia mpila lembama, nga ke wau ko? Sungamena dio vo o lembama i nto ya ngangu zakieleka.

21. Ekuma tufwete sila e ngolo mu tanginina kiwuntu, mpova, ye nkal’a Yesu?

²¹ Nkia matondo tulenda vutula wau vo e Nsangu Zambote zitusengomwenene e mvovo ye mavangu ma muntu osundidi e ngangu z’awonso bazingidi kala! Sungamena dio vo o Yesu fwaniswa kialunga kia S’andi. Muna tanginina kiwuntu, mpova, ye nkal’a Yesu tusonga vo tuna ye ngangu za ntandu. Muna kapu kilanda tumona una tulenda sadila ngangu za Nzambi muna zingu kieto.