1-3. Le balondakani ba Yesu bāitabile namani ku bufundiji bwandi, ne i kika kyobākomenwe kujingulula padi?

 BEMVWANIKI bātulumukile. Nsongwalume Yesu wādi wimene ku meso abo mu shinankonka ufundija. Bādi bamuyukile—wātamine mu kyabo kibundi, kadi wāingile mwingilo wa kulala mbao mumbukata mwabo mumbula bwa myaka mivule. Padi bantu bamo bādi bashikete mu mobo āubakile Yesu, nansha kadi bādi badima madimi na nkasu ne mpungu yaālongele. a Le bādi ba kwivwana namani musapu wa uno sendwe wa mbao?

² Bemvwaniki bavule bātulumukile, kebeipangula amba: “Le uno muntu wamwene tuno tunangu . . . kwepi?” Ino bājingulwile amba: “Le ke ayepo sendwe wa mbao, mwanā Madia?” (Mateo 13:54-58; Mako 6:1-3) I kya bulanda, mwanda balondakani ba Yesu bālangile amba, ‘Uno sendwe wa mbao udi’tu enka bwa batwe.’ Bāmwelele nansha byaādi na tunangu mu binenwa byandi. I bantu batyetye’tu kete bājingulwile amba tunangu twaādi upāna ketwādipo twandi.

³ Le Yesu wāpatyile tuno tunangu kwepi? Wānenene amba, “Byomfundija ke byamipo,” kadi wanena’mba, “ino i bya yewa wantumine.” (Yoano 7:16) Mutumibwa Polo wāshintulwile amba Yesu “waikala kotudi ke tunangu twa kwa Leza.” (1 Bene Kodinda 1:30) Tunangu twa Yehova twāmwekele kupityila kudi wandi Mwana, Yesu. Bine, kyādi kyendele’mo Yesu anene amba: “Amiwa ne Tata twi umo.” (Yoano 10:30)  Tubandaulei nanshi bintu bisatu mwālombwele Yesu “tunangu twa kwa Leza.”

4. (a) Le musapu wa Yesu wādi na mutwe wa mwanda’ka, ne mwanda waka wādi na mvubu mpata? (b) Mwanda waka madingi a Yesu ādi a kamweno nyeke ku bemvwaniki bandi?

⁴ Dibajinji, tubandaulei byādi bifundija Yesu. Mutwe wa mwanda wa musapu wandi i “myanda miyampe ya Bulopwe.” (Luka 4:43) Kino kyādi na mvubu mpata mwanda wa mwingilo wadi wa kwingila Bulopwe mu kupandula dijina dya Yehova—dine dilombola ntumbo yandi ya bu Muludiki wa boloke—ne kuletela bantu madyese a nyeke. Kadi Yesu wāletele madingi a tunangu mu būmi bwa difuku ne difuku mu bufundiji bwandi. Wēlombwele bu “Mudingidi Utendelwa” wālailwe. (Isaya 9:6) Le madingi andi ādi a kwikala namani a bituputupu? Wādi uyukile bininge Kinenwa kya Leza ne kiswa-mutyima kyandi, wādi uyukile biyampe mwikadile bantu, ne kwibasanswa bya binebine. O mwanda madingi andi ādi a kamweno nyeke ku bemvwaniki bandi. Yesu wānenene “binenwa bya būmi bwa nyeke.” Bine, shi tulonde madingi andi, aketupandija.—Yoano 6:68.

5. Le i myanda’ka imoimo yēsambile’po Yesu mu Busapudi bwa ku Lūlu?

⁵ Busapudi bwa ku Lūlu i kimfwa kya tunangu tupite tonso tutanwa mu bufundiji bwa Yesu. Buno busapudi, enka mobusonekelwe mu Mateo 5:3–7:27, ye buno bwālongele’tu minite 20. Ino madingi adi’mo, i a mafuku onso—akidi na mvubu dyalelo enka moādi ekadile kitatyi kyoāletelwe. Yesu wēsambile myanda mivule, kimfwa mwa kupwanina bulunda na bakwetu (5:23-26, 38-42; 7:1-5, 12), mwa kulamina butōki bwa mu mwikadilo (5:27-32), ne mwa kwikadila na būmi budi na kitungo (6:19-24; 7:24-27). Ino kāsapwidilepo’tu bemvwaniki bandi  enka mwikadile būmi bwa tunangu; ino wēbalombwele na kushintulula, kulanguluka ne kuleta bubinga.

6-8. (a) Le i bubinga’ka bwitutonona twepuke kukambakanya mutyima bwāletele Yesu? (b) I bika bilombola’mba madingi a Yesu alombola tunangu twa mūlu?

⁶ Tala kimfwa, madingi a tunangu a Yesu a mwa kutyepejeje kukambakanya mutyima pa mwanda wa bintu bya ku ngitu, moekadile mu Mateo shapita 6. Yesu witudingila amba: “Lekai kuzumbija mityima pa mwanda wa būmi bwenu amba tukadya bika nansha’mba tukatoma bika, nansha pa mwanda wa imbidi yenu amba tukavwala bika.” (Vese 25) Bidibwa ne bivwalwa i bisakibwa bya kyalwilo, kadi i kyendele’mo kulanga mwa kwibisokwela. Inoko Yesu witusapwila amba “Lekai kuzumbija mityima” pa mwanda wa bino bintu. b Mwanda waka?

⁷ Tala mushintulwila Yesu uno mwanda mu muswelo unekenya. Yehova byawitupele būmi ne umbidi, le akomenwe kwitupa byakudya bya kukwasha būmi ne bisandi bya kuvwika ngitu? (Vese 25) Shi Leza udishanga toni ne kuvwika maluba biyampe, le batwe batōtyi bandi papo ke pepi! (Vese 26, 28-30) Bine, kukambakanya mutyima bipitepite ke kwendele’mopo. Kekubwanyapo nansha kulepeja bityetye būmi bwetu. c (Vese 27) Le tukepuka namani kukambakanya mutyima? Yesu witudingila amba: Tūlai nyeke butōtyi bwa Leza pa kifuko kibajinji mu būmi bwenu. Boba balonga namino, bakakulupila amba bisakibwa byabo byonso bya difuku ne difuku ‘bikebatentekelwa’ na Tata wa mūlu. (Vese 33) Ku mfulo, Yesu uleta madingi a kamweno mpata—amba kokilanga bya kesha.  Le kyobwejeja makambakano a kesha ku a dyalelo i kika? (Vese 34) Ne kadi, le kyolangila bintu kebibwanyapo padi kulongeka i kika? Kulonda ano madingi kubwanya kwitukinga ku kusanshija mutyima kudi mu ino ntanda ya masusu.

⁸ Bine, madingi a Yesu adi na kamweno dyalelo enka moādi ekadile nako paāleteleletele’o pano kepadi kintu kya myaka 2 000. Mwene kino kilombola’mba i tunangu tutamba mūlu? Madingi a bantu, nansha shi ekale mayampe namani, ekalanga apwa bulēme, penepa ashintwa ne kupingakanibwa na makwabo. Ino bufundiji bwa Yesu bukidi na kamweno ne dyalelo. Kino ke kya kutulumukapo, mwanda uno Mudingidi Utendelwa wesambile “myanda ya Leza.”—Yoano 3:34.

9. Le basola bamo bānenene bika pa bufundiji bwa Yesu, ne mwanda waka kebāpityijepo kipimo pa kunena namino?

⁹ Kintu kya bubidi mwāmwekeje Yesu tunangu twa Leza i mufundijijo wandi. Difuku dimo, basola bātuminwe kukamukwata bajokele makasa, kebanena’mba: “Kashā kekwaikele muntu unena nabya.” (Yoano 7:45, 46) Kebāpityije’byopo kipimo pa kunena namino. Mu bantu bonso bāikele’ko, Yesu, mwine “wa kokwa kūlu,” wādi uyukile bintu bingi ne bwino bwa kufundijija. (Yoano 8:23) Wāfundije bya bine kupita bantu bonso. Tala’tu bidi manwa abidi a uno Mufundiji wa tunangu.

10, 11. (a) Mwanda waka tubwanya kutengwa na muswelo wāingidije Yesu byelekejo? (b) Le byelekejo i bika, ne i bimfwa’ka bilombola kine kyādi kikadile byelekejo bya Yesu biyampe pa kufundija?

¹⁰ Kwingidija biyampe byelekejo. Betusapwila’mba: “Yesu wadi usapwila’byo bibumbo na byelekejo. bine kadipo wisamba, nabo pampikwa kyelekejo.” (Mateo 13:34) Tubwanya kutengwa na bwino bwandi bwa kufundija bubine bwa mushike kupityila ku bintu bya difuku ne difuku. Babidimye bakuna nkunwa, bana-bakaji batēka mikate, bana bakaya mu nsoko, babiluwe bakoka makonde, bakumbi bakimba mukōko mujimine—bemvwaniki bandi bādi bamona bino byonso  misunsa mivule. Shi bubine bwa mvubu budingakanibwe na bintu biyukilwe biyampe, bwikalanga butenga mityima ya bantu ne kushala’bo mu ñeni.—Mateo 11:16-19; 13:3-8, 33, 47-50; 18:12-14.

¹¹ Yesu wādi wingidija divule byelekejo, mānga mīpi mwaādi utambija bubine bwa mu mwikadilo ne bwa ku mushipiditu. Mānga byoikalanga ipēla kulama ne kuvuluka kupita’ko kunena’tu milangwe keimweka, byelekejo byākweshe bantu balame bufundiji bwa Yesu. Mu byelekejo bivule, Yesu wātelele Shandi na binenwa bya kyelekejo kebibwanyapo kwidibwa. Kimfwa, le i ani ubwanya kukomenwa kwivwanija kyelekejo kya mwana mujimine—amba shi muntu musāsuke wesāsa bya binebine, Yehova ukamufwila lusa ne kutambula na kanye yewa wajoka?—Luka 15:11-32.

12. (a) Le Yesu wādi wipangula bipangujo namani mu bufundiji bwandi? (b) Le Yesu wāmumije namani byakanwa bya boba bādi batatana lupusa lwandi?

¹² Kwipangula bipangujo na bunwa. Yesu wādi wipangula bemvwaniki bandi mwanda wa batane malondololo abo bene, babandaule milangwe yabo, ne kukwata butyibi. (Mateo 12:24-30; 17:24-27; 22:41-46) Kitatyi kyāmwipangwile bendeji ba bipwilo shi wāpelwe lupusa na Leza, Yesu wālondolwele amba: “Le lubatyijo lwa Yoano lwatambile mūlu’ni ku bantu?” Kino kipangujo pa kwibatulumuna, balanga abo bene amba: “Shi tunene amba, ‘I mūlu,’ usa kunena’mba, ‘Penepo mwanda waka kemwamwitabijepo?’ Ino le tusomonwe kunena’mba, ‘I ku bantu’?” Badi batyina kibumbo, mwanda bano bonso badi bamwene Yoano amba i mupolofeto binebine.” Penepo balondolola Yesu amba: “Ketuyukilepo.” (Mako 11:27-33; Mateo 21:23-27) Kakipangujo’tu kapēla, Yesu wēbashiya mu kanwa pululu, ne kusokola buzazangi bwa mityima yabo.

13-15. Le kyelekejo kya mwine Samadia muyampe kimwekeja namani tunangu twādi na Yesu?

¹³ Kyaba kimo Yesu wādi utyanga ano manwa na kutweja  bipangujo biloba tudi mu kanwa mu byelekejo byandi. Muyuda umo upotolwele bijila paāmwipangwile i kika kyafwaninwe kulonga akamone būmi bwa nyeke, Yesu wāmutelele Bijila bya Mosesa, bisoñanya kusanswa Leza ne mukwetu. Uno muntu pa kusaka kwimwekeja bu moloke, wamwipangula’mba: “Lelo mukwetu mwine i ani?” Yesu wāmulondolola na kumusekunwina mānga. Muyuda umo wātambilwe na batubwalāla paādi wenda bunka, bāmushiya mupungile. Bayuda babidi bāiya kwaādi, mubajinji kitobo, wa bubidi nandi, mwine Levi. Bonso babidi bāmukongoloka. Inoko mwine Samadia umo wāiya’po. Pa kumwivwanina lusa, wākuta bilonda bya muntu’wa ne kukamutūla ku njibo ya beni kobādi ba kumundapa. Yesu pa kuvuya mānga’ya, wāipangula yewa wāmwipangwile amba: “Lelo momwena pa bano basatu i ani welombwele bu mukwabo na yewa waponene mu makasa a batubwalāla’wa?” Nandi wālondolola’mba: “I yewa wamulongēle bya lusa.”—Luka 10:25-37.

¹⁴ Le kino kyelekejo kimwekeja namani tunangu twa Yesu? Mu mafuku a Yesu, Bayuda bādi bengidija kishima “mukwetu” enka ku boba bādi balama bishi byabo—ke bene Samadiapo. (Yoano 4:9) Shi Yesu wātelele mwine Samadia ukwashibwa na Muyuda, le kino kyādi kya kufundula mfwatakani yabo? Yesu wāingidije tunangu na kutela’ko mwine Samadia ukwasha Muyuda. Tala monka kipangujo kyāipangwile Yesu ku mfulo kwa ino mānga. Wāsendulwile mumweno wabo wa kishima “mukwetu.” Yewa muntu ujingulwile bijila udi bwa aye wāipangwile amba: ‘Le mukwetu omfwaninwe kuswa i ani?’ Ino Yesu wāmwipangula’mba: “Lelo momwena pa bano basatu i ani welombwele bu mukwabo?” Yesu wāimanine pa yewa wākwashañene, mwine Samadia, ke pa yewapo obākweshe, Muyuda. Mukwetu wa bine ukwatanga mulangwe wa kusanswa bakwabo kwampikwa kubanga kabila kabo. Uno o muswelo muyampe wādi ukokeja Yesu kushintulula uno mwanda.

¹⁵ Le padi kitulumukwa shi bantu bātendele “mufundijijo” wa Yesu ne kukokwa nao? (Mateo 7:28, 29) Difuku dimo  “kibumbo kikatampe” kyāikele na Yesu mafuku asatu, kwampikwa byakudya!—Mako 8:1, 2.

16. Le Yesu wāletele “bukamoni” namani amba uludikwanga na tunangu twa Leza?

¹⁶ Kintu kya busatu mwāmwekeje Yesu tunangu twa Yehova i būmi bwandi. Tunangu tudi na kamweno; tumwekanga mu bilongwa. Mwanā bwanga Yakoba wāipangwile amba: “Lelo wa tunangu umbukata mwenu i ani?” Kupwa ulondolola aye mwine amba: “Nankyo mwiendelejo wandi moloke ulete bukamoni.” (Yakoba 3:13, The New English Bible) Būmi bwa Yesu bwāletele “bukamoni” amba uludikwanga na tunangu twa Leza. Tubandaulei mwaālombwedile bujalale mu būmi bwandi ne mu muswelo waādi wikele na bantu.

17. I bika bilombola’mba Yesu wādi na bujalale mu bwandi būmi?

¹⁷ Le kujingulwilepo amba bantu bampikwa bujalale bapityijanga’byo kipimo? Bine, pa kwikala na bujalale bilombanga tunangu. Yesu wādi na bujalale pa kumwekeja tunangu twa Leza. Wābadikije kumeso bintu bya ku mushipiditu. Wādi na bivule bya kulonga mu mwingilo wa kusapula myanda miyampe. Wānenene amba, “Kino e kyonaidile.” (Mako 1:38) Na bubine, bintu bya ku ngitu kebyādipo pa kifuko kibajinji kwadi; bimweka’mba wādi na bintu bityetye bya ku ngitu. (Mateo 8:20) Inoko, kādipo muntu wisusula. Pamo bwa Shandi, “Leza wa nsangaji,” Yesu wādi muntu wa nsangaji, kadi wādi ubwejeja ne bantu bakwabo nsangaji. (1 Temote 1:11; 6:15) Kitatyi kyaādi ku masobo a butundaile—kwikalanga divule minjiki, ba kwimba ne basangala—kāendele’kopo mwanda wa kuvutakanya boba bādi basangala. Pāpwile vinyu, wāalamwine mema ke vinyu miyampe, bitomibwa ‘bisangaja mutyima wa muntu.’ (Ñimbo ya Mitōto 104:15; Yoano 2:1-11) Ne kadi Yesu wādi uketaba kobādi bamwita byakudya, kadi divule wādi ufundija’ko ne kufundija.—Luka 10:38-42; 14:1-6.

18. Le Yesu wālombwele namani bujalale mu muswelo waādi na bandi bana ba bwanga?

 ¹⁸ Yesu wāmwekeje bujalale mu muswelo waādi na bakwabo. Kujingulula kwaādi ujingulwile kipangila kya bantu kwāmulengeje alēmeke bandi bana ba bwanga. Wādi uyukile amba i bampikwa kubwaninina. Inoko, wājingulwile ngikadilo yabo miyampe. Wāmwene biyampe mu bano bantu bākokelwe na Yehova. (Yoano 6:44) Nansha byobādi batupatupa, Yesu wāitabije kwibakulupila. Wāpele bandi bana ba bwanga biselwa bikatampe mwanda wa kulombola’mba wibakulupile. Wēbatumine bakasapule myanda miyampe, kadi wādi ukulupile amba bakavuija uno mwingilo. (Mateo 28:19, 20) Mukanda wa Bilongwa ulombola’mba bāingile na kikōkeji mwingilo wāebapele. (Bilongwa 2:41, 42; 4:33; 5:27-32) Nanshi na bubine, Yesu wādi na tunangu pa kwibakulupila.

19. Le Yesu wālombwele namani amba udi na “ngikadila italala ne mutyima wa kwityepeja”?

¹⁹ Monka motwekimwenine mu Shapita wa 20, Bible ukwatañanya kwityepeja ne kutalala na tunangu. Yehova i mwitupe kimfwa kilumbuluke mu uno mwanda. Le Yesu nandi le? I kintu kisangaja mpata pa kumona kwityepeja kwa Yesu mu muswelo waādi na bandi bana ba bwanga. Byaādi muntu mubwaninine, wādi mwibapite. Inoko, kādipo ufutulula  bandi bana ba bwanga. Kādipo usaka kwibamwekeja bu ba munshi nansha bampikwa mvubu. Inoko, wādi uyukile mikalo yabo ne kwibatūkijija mutyima. (Mako 14:34-38; Yoano 16:12) Le kumwenepo amba bana batyetye bādi na bubinga bwa kwiivwana biyampe pobādi na Yesu? Na bubine bākokelwe nandi mwanda bājingulwile amba udi na “ngikadila italala ne mutyima wa kwityepeja.”—Mateo 11:29; Mako 10:13-16.

20. Le Yesu wālombwele namani mutyima unekena mu muswelo waādi na mwana-mukaji Mujentaile wa mwana mukwatwe na ndemona?

²⁰ Yesu wālombwele kwityepeja kwa Leza mu muswelo mukwabo wa kamweno. Wādi na mutyima unekena, wampikwa kaninga-mpo, ponso pokifwaninwe. Kimfwa, vuluka mwana-mukaji umo Mujentaila paāzenzele Yesu amundapile wandi mwana mwana-mukaji wādi mukwatwe na ndemona. Yesu wālombwele mu miswelo isatu amba kasapo kumukwasha—dibajinji, na kupela kumulondolola; wa bubidi, na kumulombola patōka’mba kātuminwepo ku Bajentaila ino i ku Bayuda; wa busatu, na kumupa kimfwa kyālombwele biyampe mwanda umo onka. Inoko, uno mwana-mukaji kukōka mpika, kintu kilombola lwitabijo lukomo. Le Yesu wālongele namani pa kumona nabya? Wālonga enka kyaāpelele kulonga. Wāmundapila mwana. (Mateo 15:21-28) Mwene kuno i kwityepeja kwa binebine? Kadi vuluka amba kwityepeja kyo kitako kya tunangu twa bine.

21. Mwanda waka tufwaninwe kulonga bukomo mwanda wa kwiula ngikadilo, binenwa ne būmi bwa Yesu?

²¹ Bine, tudi na nsangaji mwanda Maevanjile etusokwelanga binenwa ne bilongwa bya muntu wa tunangu kupita bantu bonso! Tuvulukei amba Yesu i kyelekejo kibwaninine kya Shandi. Shi twiule ngikadilo yandi, binenwa ne būmi bwandi, tukekala na tunangu tutūka mūlu. Mu shapita ulonda’ko, tusa kwisambila pa muswelo otubwanya kwingidija tunangu twa Leza mu būmi bwetu.