Yako kaha kuvihande

Yenu kumitwe yavihande

KAPETULU 21

Yesu Asolola “Mangana Akuli Kalunga”

Yesu Asolola “Mangana Akuli Kalunga”

1-3. Uno venyembo jaYesu vakwileko ngachilihi kukunangula chenyi, kaha chuma muka vahonene kutachikiza hali ikiye?

 VATU vapwile mulizavu valikomokelele omu Yesu emanyine musunangonga kumeso avo nakuvanangula. Apwile mwenyembo wavo, uze akolelele munganda yavo, kaha nawa vamumwenenga omu asongelenga maliva. Pamo vamwe vapwilenga nakutwama mujizuvo atungile, chipwe valimishilenga matemo najitoka javangombe jize asongele. a Jino vakwileko ngachilihi kukunangula chamutu uze apwilenga muka-kusonga maliva?

2 Vatu vaze vapwile nakumwivwilila valikomokelele, nakulihulisa ngwavo: “Ou mutu nawane kulihi awa mangana?” Oloze vahanjikile nawa ngwavo: ‘Ou himuka-kusonga maliva, mwanaMaliya.’ (Mateu 13:54-58; Mako 6:1-3) Chaluvinda hakuwana nge venyembo vambilenga ngwavo, ‘Ou muka-kusonga maliva himutu kaha ngana mwayetu.’ Numba tuhu ahanjikilenga mazu amangana oloze vakiko vamukanyine. Kavatachikijile ngwavo mangana apwile nakuvanangula kawapwile enyiko.

3 Uno Yesu awanyine kulihi mangana kana? Ambile ngwenyi: “Vyuma ngweji kunangulanga kavyapwa vyamiko, oloze vyapwa vyayauze angutumine.” (Yowano 7:16) Kaposetolo Paulu alumbunwine ngwenyi, Yesu ikiye “mangana akuli Kalunga kuli etu.” (Wavaka-Kolinde 1, 1:30) Mangana aYehova asoloka kuhichila muli Mwanenyi, Yesu. Chikupu vene, echi chikiko chalingishile Yesu ahanjike ngwenyi: “Ami naTata twapwa umwe.” (Yowano 10:30) Tukekese jino jijila jitatu jize Yesu asolwelelemo “mangana akuli Kalunga.”

Vyuma Anangwilenga

4. (a) Mujimbu muka ambulwilenga Yesu, kaha mwomwo ika wapwililile waulemu chikuma? (b) Mwomwo ika vyuma anangwilenga Yesu vyapwilenga vyanganyo kaha nawa vyakukafwa vaka-kumwivwilila?

4 Chatete, achitale havyuma apwilenga nakunangula Yesu. Ambulwilenga “mujimbu wamwaza waWangana.” (Luka 4:43) Mujimbu kana wapwile waulemu mwomwo Wangana ukiko naukalingisa lijina lyaYehova kupwa lyajila, hakupwa ikiye Muka-kuyula wakwoloka, nakukakisula vatu haya myaka. Anangwilenga nawa vyuma vize navikafwa vatu mukuyoya chavo. Asolwele hatoma ngwenyi ikiye vene “Muka-kulweza Mangana Wakukomwesa” uze vapolofwetele chimweza. (Isaya 9:6) Vyuma muka vyakafwile Yesu apwenga muka-kunangula wakukomwesa? Apwile nachinyingi chakujiminyina chamuMazu aKalunga navyuma ajina, kaha ejivile kanawa omu vapwa vatu, nakuvazanga chikuma. Ngocho vyuma anangwilenga vyapwile vyanganyo, kaha vyakafwilenga chikuma vaka-kumwivwilila. Yesu ahanjikilenga “mazu akuyoya chahaya myaka yosena.” Eyo, weshowo mwakavangiza vyuma anangwile mwakawana ulwilo.—Yowano 6:68.

5. Vyuma vimwe muka ahanjikile Yesu muChihande chenyi ChahaPili?

5 Chihande chaYesu chahaPili hichakutalilaho chimwe chakulipwila chasolola mangana akukunama atwama muvyuma anangwile. Echi chihande vasoneka hali Mateu 5:3–7:27, vanahase kuchihanjika pamo muminyutu 20 kaha. Oloze mazu amuchihande kana kawasekako, kaha anahase kukafwa vatu makumbi ano ngana muze chakafwile vatu halwola vawahanjikile. Yesu ahanjikile havyuma vyavivulu, chakutalilaho, ahanjikile havyuma navitukafwa tutwamenga kanawa navakwetu (5:23-26, 38-42; 7:1-5, 12), nomwo tunahase kutwalaho lika kupwa navilinga vitoma (5:27-32), nakupwa vakuwahilila mukuyoya (6:19-24; 7:24-27). Oloze Yesu kakuminyinyine hakulweza vaka-kumwivwilila omu apwa mangana kahako, oloze awasolwelenga nawa hakuwalumbununa, nakulijingisa navo nahakuvahana unjiho.

6-8. (a) Vyuma muka ahanjikile Yesu vize vyatela kutulingisa tuhone kulizakamina? (b) Unjiho muka wasolola nge mazu aYesu apwa himangana akufuma mwilu?

6 Achitale hamazu aYesu amangana aze vasoneka hali Mateu kapetulu 6 akutukafwa nge tunalizakamina hachiyoyelo. Yesu atukafwa ngwenyi: “Litwaminenu kulizakaminanga hakuyoya chenu ngwenu namulya ika, chipwe ngwenu namunwa ika, chipwe kulizakamina hamijimba yenu ngwenu namuvwala ika.” (Vesi 25) Kulya nauvwalo hivyuma vyasakiwa mukuyoya, kaha chakutamo vatu kushinganyeka mwakuwanyina vyuma kana. Oloze Yesu atulweza ‘tulitwamine kulizakaminanga’ havyuma kana. b Mwomwo ika?

7 Yesu atulweza nakukunyuka, ovyo katwatela kulizakaminyinako. Hakuwana nge Yehova atuhana kuyoya namujimba, kutala keshi kuhasa nakutuhana kulya mangana tutwaleho kuyoya nakuvwika mijimba yetuko tahi? (Vesi 25) Nge Kalunga eji kuhananga tujila vyakulya nakuvwika jitemo, kutala keshi kuzakama chikuma vatu vaze veji kumulemesangako tahi? (Vesi 26, 28-30) Eyo, kulizakamina chikuma kacheshi kutunganyalisako. Kacheshi kuhasa kuhakila kuvite yimwe kutando yakuyoya chetu numba chachindendeko. c (Vesi 27) Vyuma muka navitukafwa tuhone kulizakamine? Yesu atuhuhumuna tuhakenga kulemesa Kalunga kulutwe mukuyoya chetu. Vaze veji kulinganga ngocho vatela kufwelela ngwavo vyosena veji kusakanga hakumbi hakumbi ‘navakavahanavyo’ kuli Sevo wamwilu. (Vesi 33) Kufumaho, Yesu himwavuluka jila yimwe yamwenemwene, ngwenyi katwatela kulizakaminanga halikumbi lyahameneko. Yikaze natulizakamina haukalu walikumbi lyahamene okunyi likumbi lyalelo lili navyalyo vyakulizakamina? (Vesi 34) Kaha nawa, mwomwo ika natulizakamina havyuma vyakulutwe okunyi pamo kavyeshi kukasolokako? Nge natukavangiza awa mazu amangana, kaha katweshi kulizakaminanga chikumako numba tuhu tuli mukaye kano kaukalu.

8 Chikupu vene, mazu akuhuhumuna ahanjikile Yesu ali nakukafwa vatu oholyapwa ngana muze akafwile vatu halwola awahanjikile kafwe myaka 2,000 kunyima. Kutala ou kaweshi hiunjiho wakusolola nge awa himangana akufuma mwiluko tahi? Mazu avaka-kulweza mangana numba awaha tuhu ngachilihi eji kusekanga, nakuwalumuna chipwe kuwashishisa. Oloze vyuma anangwile Yesu kavyasekako, numba tuhu hanahichi myaka yayivulu. Katwatela kulikomokela hachuma kanako, mwomwo ou Muka-kulweza Mangana Wakukomwesa, ahanjikilenga “mazu aKalunga.”—Yowano 3:34.

Kunangula Chenyi

9. Uno maswalale vamwe vahanjikile ngwavo ika hakunangula chaYesu, kaha mwomwo ika mazu vahanjikile apwililile amuchano?

9 Jila yamuchivali asolwelelemo Yesu mangana aKalunga shina kuhichila mukunangula chenyi. Halwola lumwe, maswalale vaze vatumine vakamukwate vahilukile mavokovoko, ngwavo: “Kanda kuchipwengaho lyehi mutu ahanjika nganako.” (Yowano 7:45, 46) Mazu kana apwile amuchano. Yesu uze afumine ‘mwilu’ apwile nachinyingi chachivulu, kaha nawa amwene vyuma vyavivulu kuhambakana vatu vosena vaze vatwamaho lyehi hano hamavu. (Yowano 8:23) Kunangula chenyi chahambakanyine chavatu vosena. Achitale hajijila jivali jize azachishile ou Muka-kunangula wamangana hakunangula vatu.

“Mayongomena alikomokelele chikuma mujila anangwililengamo”

10, 11. (a) Mwomwo ika natwambila ngwetu jila azachishililengamo Yesu vifwanyisa yapwile yamwaza? (b) Uno vifwanyisa vyapwa vika, kaha chakutalilaho muka chasolola nge vifwanyisa vyaYesu vyapwa vyamwaza kuvizachisa hakunangula?

10 Kuzachisa kanawa vifwanyisa. Mbimbiliya ngwayo: ‘Yesu ahanjikilenga navifwanyisa kumayongomena. Chikupu vene, kahanjikilenga kuli vakiko chakuzeneka chifwanyisako.’ (Mateu 13:34) Tweji kulikomokelanga hauhashi wenyi wakunangula muchano kuzachisa vyuma veji kulinganga vatu mukuyoya chavo. Avulukilenga vyuma vamwenenga vaka-kumwivwilila hakumbi hakumbi. Chakutalilaho, ahanjikile havanjimi vali nakukuva mbuto, namapwevo vali nakwocha mbolo, navana vali nakuhema hachisakano, navaka-kuta vaishi vali nakufuta moji, natufunga vali nakutonda mikoko vakujimbala. Shikaho kuzachisa vyuma vyawenyembo hakulumbununa muchano waulemu, cheji kulingisanga muchano kana uhete washi kumichima yavatu namuvishinganyeka.—Mateu 11:16-19; 13:3-8, 33, 47-50; 18:12-14.

11 Kakavulu Yesu azachishilenga vifwanyisa mangana anangule vatu vilinga vyamwenemwene chipwe vishina vyakushipilitu. Hakuwana nge vifwanyisa vyapwa vyavyashi kwivwishisa chipwe kuvyanuka kuhambakana vishina vyakuhanjika kaha hakanwa, ngocho vyakafwile vatu kulama vyuma anangwilenga. Muvifwanyisa vyavivulu, Yesu alumbunwinenga omwo apwa Ise kuzachisa vifwanyisa vyavyashi kuli vatu kwanuka. Chakutalilaho, chapwa chachashi kwivwishisa chishina chatwama muchifwanyisa chamwana wakujimbala, chishina kana shina, Yehova eji kutetelanga nakutambula cheka mutu uze naseze muchano chikalu kaha mwapihilila nakwalumuka.—Luka 15:11-32.

12. (a) Uno Yesu azachishile ngachilihi vihula omu anangwilenga vatu? (b) Yesu ahonesele ngachilihi vaze vahuhwasanyinenga okwo kwafumine ngolo azachishilenga?

12 Kuzachisa kanawa vihula. Yesu azachishilenga vihula vyakulingisa vaka-kumwivwilila vamone vavene chishina, nakulikekesa, chipwe kulisakwila vavene vyakulinga. (Mateu 12:24-30; 17:24-27; 22:41-46) Omu vatwamina vamukwitava vahamikile ngwavo ngolo jenyi kajapwile jakuli Kalungako, Yesu avakumbulwile ngwenyi: “Uno lumbapachiso lwaYowano lwafumine mwilu tahi, nyi lwafumine kuli vatu?” Chihula kana chavakomwesele nakuvalingisa valihanjikise mwavomwavo ngwavo: “Kachi nge natwamba ngwetu, ‘Lwafumine mwilu,’ kaha mwamba ngwenyi, ‘Nyi ikaze mwahonene kumwitavila?’ Uno twambenga ngwetu, ‘Lwafumine kuli vatu’ tahi?” Oloze vevwile woma liyongomena, mwomwo vatu vosena vamwenenga ngwavo Yowano apwile chikupu kapolofweto. Ngocho vamukumbulwile ngwavo: “Katwatachikijileko.” (Mako 11:27-33; Mateu 21:23-27) Yesu avahulishile chihula chachashi chize vahonene kukumbulula nakusolola nawa vyuma vyapwile mumichima yavo.

13-15. Uno chakutalilaho chakaSamaliya chasolola ngachilihi nge Yesu apwile namangana?

13 Shimbu jimwe omu Yesu atelenga vishimo vyenyi, ahulishilenga navihula nakulingisa vatu vashinganyeke. Omu kaYuleya umwe uze atachikijile jishimbi ahulishile Yesu havyuma atelelele kulinga mangana akayoye haya myaka, Yesu amulwezele vyuma vasoneka mujishimbi jize vahanyine Mose, jize jatulweza tuzangenga Kalunga navakwetu vatu. Ou lunga hakusaka alisolole kupwa wakwoloka, ahulishile Yesu ngwenyi: “Uno iya chikupu napu mukwetu?” Yesu amukumbulwile nachishimo, ngwenyi, kwapwile lunga umwe wakaYuleya uze atambukile ungeji ukawenyi kaha hinavamuveta kuvihwanga nakumuseza nalezumuka. Jino kwejile vaYuleya vavali, wakulivanga apwile kapilishitu, kaha wakushisamo apwile kaLevi. Vosena vamukondolokele. Oloze kwejile nawa kaSamaliya. Evwililile uze lunga keke, amujingile mahina hajimbandu, kaha amumbachile nakumutwala kuzuvo yavangeji vakamulamineko kanawa swi nomu mwakayoya. Hakukukulula chishimo chino, Yesu amuhulishile ngwenyi: “Jino iya hali ava vatatu unamono ngwove ikiye alilingishile kupwa mukwavo wayauze alitulukile navihwanga?” Ou mutu akumbulwile ngwenyi: “Uze amutetelele.”—Luka 10:25-37.

14 Uno chifwanyisa kana chasolola ngachilihi nge Yesu apwile namangana? Mumakumbi aYesu, vaYuleya vazachishilenga lizu “mukwetu” kuli vaze kaha vakavangijilenga visemwa vyavo, keshi vaSamaliyako. (Yowano 4:9) Uno nge Yesu avulukile muchishimo kana ngwenyi kaSamaliya ikiye vavetele kaha kaYuleya ikiye amukafwile, kutala kachi akumishile tato yakulimona ulumbi tahi? Oloze Yesu atele chishimo chino nakusolola kaSamaliya kupwa ikiye mutu atetelele kaYuleya. Achitale nawa chihula ahulile Yesu kusongo yamujimbu. Akafwile uze lunga atachikize omwo chapwa kuzanga vakwetu. Chihula ahulishile uze lunga chapwile kwijiva nge ali nakwamba ngwenyi: ‘Uno mukwetu muka ngwatela kuzanga?’ Oloze Yesu amuhulishile ngwenyi: “Iya hali ava vatatu unamono ngwove ikiye alilingishile kupwa mukwavo wayauze alitulukile navihwanga?” Yesu kapwile nakutala hali mutu vavetele, uze vateteleleleko, oloze atalile hali kaSamaliya uze amutetelele. Mutu uze azanga vakwavo eji kuvasolwelanga zangi chamokomoko nokwo vafuma. Eyi hijila yamwenemwene azachishile Yesu hakulumbununa chishina apwile nacho.

15 Tunamono chikupu ovyo vatu valikomokelelenga chikuma ‘hajila anangwililengamo’ Yesu, nakuvalingisa vafwile kumwivwilila chikuma. (Mateu 7:28, 29) Lwola lumwe, “liyongomena lyalinene” lyatwamine nakumwivwilila hamakumbi atatu, chakuzeneka kulya.—Mako 8:1, 2.

Kuyoya Chenyi

16. Uno Yesu ahanyinenga ngachilihi “unjiho wamwenemwene” wakusolola nge azachishilenga mangana aKalunga?

16 Jila yamuchitatu asolwelelemo Yesu mangana aYehova shina kuhichila muvyuma alingilenga. Mangana amwenemwene veji kuwasololanga muvilinga. Kambaji Yakova ahulishile ngwenyi: “Iyaze napu wamangana wakunangakana muli enu?” Kaha alikumbulwile ivene ngwenyi: “Vilinga vyenyi vyakwoloka visololenga unjiho wamwenemwene.” (WaYakova 3:13, The New English Bible) Vilinga vyaYesu vyahanyinenga “unjiho wamwenemwene” wakusolola nge azachishilenga mangana aKalunga. Tuchitale omu apwilenga nakupezalisa kanawa vyuma mukuyoya chenyi nomwo atwaminenga navakwavo.

17. Unjiho muka wasolola nge Yesu apezalishilenga kanawa vyuma vyamukuyoya chenyi?

17 Kutala nayove wetavila ngwove vatu vaze veji kuhonanga kupezalisa kanawa vyuma, veji kuvilinganga nakuhambakanyisaho tahi? Mangana akiko eji kukafwanga mutu apezalise kanawa vyuma. Yesu ejivile mwakupezalishila vyuma mwomwo apwile namangana aKalunga. Chachilemunyi, ahakilenga vyuma vyakushipilitu kulutwe mukuyoya chenyi. Lwola lwosena azachilenga mulimo wakwambulula mujimbu wamwaza. Ambile ngwenyi: “Echi chikiko ngwejililile.” (Mako 1:38) Kamwenenga vikumba kupwa vyavilemu chikumako, kaha chasoloka nge kapwile navikumba vyavivuluko. (Mateu 8:20) Chipwe ngocho, echi kachalumbununa nge kasakile kulivwisa kuwaha kuyoyako. Yesu apwilenga mutu wakuwahilila, nakwivwisa nawa vakwavo kuwaha ngana mwaIse, uze apwa “Kalunga wakuwahilila.” (WaChimoteu 1, 1:11; 6:15) Omu ayile kuchifupawenga, kuze kwapwile kwimba myaso, nakukina, nakuwahilila, kalingile vyuma vize navilingisa chilika chipihyeko. Omu vinyo vyakumine, alumwine meya kupwa vinyo “vize vyeji kulingisanga muchima wamutu uwahilile.” (Samu 104:15; Yowano 2:1-11) Yesu etavilenga omu vamusanyikilenga kukulya, kaha kakavulu azachishilenga lwola kana hakuvanangula.—Luka 10:38-42; 14:1-6.

18. Yesu asolwelenga ngachilihi mangana omu azachilenga natumbaji twenyi?

18 Yesu asolwelenga mangana kuhichila mujila atwaminyinyinengamo navakwavo. Hakuwana nge atachikijile omwo vapwa vatu, chamukafwile atachikize kanawa tumbaji twenyi, ngwenyi kavapwile vakukupukako. Oloze atalilenga havilinga vyavo vyamwaza. Amwene ngwenyi ava vatu akokele Yehova vanahase kwalumuka nakupwa vatu vamwenemwene. (Yowano 6:44) Numba tuhu vapwilenga natutenga, oloze Yesu avafwelelele. Asolwele ngwenyi afwelelele tumbaji twenyi, hakuvahana mulimo waulemu chikuma. Avahanyine mulimo wakwambulula mujimbu wamwaza, kaha afwelelele vene ngwenyi vapwile nauhashi wakukatesamo ou mulimo. (Mateu 28:19, 20) Mukanda waVilinga wasolola hatoma ngwawo chikupu vene mulimo avahanyine vauzachile kweseka namuze avalwezele. (Vilinga 2:41, 42; 4:33; 5:27-32) Echi chasolola nge mangana akiko akafwile Yesu avafwelelese.

19. Uno Yesu asolwele ngachilihi ngwenyi apwile ‘wamuvwovu, wakulikehesa mumuchima’?

19 Ngana muze twamonanga muKapetulu 20, Mbimbiliya yavuluka ngwayo mutu wamangana apwa nawa wakulinyisa nakuvova. Yehova ikiye atuhana chakutalilaho chakulipwila hakusolola vilinga kana. Nyi ngachilihi Yesu? Tweji kuwahililanga hakumona omu alinyishilenga hakuzata natumbaji twenyi. Numba tuhu avazombokele mumangana mwomwo ikiye apwile mutu wakukupuka, oloze kavaleleselengako. Kasakilenga kuvalingisa valivwe nge hivatu vamokomoko vakuhona kwijiva milimoko. Oloze ejivile hakuminyinyine ngolo javo nakuvatalilila chikoki omu valimbenjelenga. (Mako 14:34-38; Yowano 16:12) Shikaho navanyike vapwilenga vakukasunuka kwiza kuli ikiye. Vamuzangile mwomwo vamumwene ngwavo apwile ‘wamuvwovu, wakulikehesa mumuchima.’—Mateu 11:29; Mako 10:13-16.

20. Yesu asolwele ngachilihi muchima wamwaza omu pwevo wakumafuchi eka amulembelelele amukile mwanenyi uze apwile navandemone?

20 Yesu asolwele nawa kulinyisa mujila yikwavo yayilemu. Evwililenga vatu keke halwola chasakiwilenga kulinga ngocho. Chakutalilaho, achanuke uze pwevo wakulifuchi lyeka uze ejile nakumulembelela akamukile mwanenyi uze vakwachile mwamupi kuvandemone. Hakavanga, Yesu asolwele mujijila jitatu ngwenyi kasakile kumukafwako. Yatete, akanyine kumukumbulula, yamuchivali, amulwezele hatoma ngwenyi vamutumine kuya kuli vaYuleya keshi kuli vaka-mafuchi ekako, kaha yamuchitatu, atele chishimo chize chalumbunwine chishina chochimwe. Oloze uze pwevo asolwele lufwelelo lwakulipwila mwomwo kafundumukileko. Jino Yesu alingile ngachilihi? Alingile chuma chize kasakile kulinga hakavangako. Okile mwana wayauze pwevo. (Mateu 15:21-28) Echi hikulinyisa chachinene chikupu. Anuka ngwove, mutu wamangana amwenemwene apwa uze wakulinyisa nawa.

21. Mwomwo ika twatela kufwila kulondezeza muchima waYesu nahanjikiso yenyi, najijila jenyi?

21 Twawahilila chikuma hakuwana nge muMikanda yaMujimbu Wamwaza vasonekamo mazu aYesu navyuma alingilenga ou mutu wamangana chikuma havatu vatwamaho lyehi hano hamavu. Lwola lwosena twanukenunga ngwetu Yesu ikiye asolwelenga chikupu omwo apwa Ise. Nge natulondezeza muchima waYesu nahanjikiso yenyi, najijila jenyi, kaha natupwa namangana akufuma mwilu. Mukapetulu nakavangizaho, natumona omwo tunahase kuzachishilamo mangana aKalunga mukuyoya chetu.

a Kushikulu, vaka-kusonga maliva vavakumwinenga kutunga jizuvo, nakusonga vyuma vyamujizuvo navinoma vyakulimisa. Justin Martyr, wamulikulukaji lyamyaka lyamuchivali C.E., asonekele hali Yesu ngwenyi: “Omu apwile hano hamavu, apwilenga muka-kusonga maliva, uze afulilenga matemo akulimisa nakusonga jitoka.”

b Lizu lyachiHelase valumuna ngwavo ‘kulizakamina’ lyalumbununa “kutanguka muvishinganyeka.” Kweseka nomwo valizachisa hali Mateu 6:25, lyatalisa kuwoma uze nautangula vishinganyeka vyamutu, nakumuhonesa kupwa wakuwahilila.

c Vaka-sayasi vahehwojwele ngwavo, kulizakaminanga chikuma nakuhomba vyeji kuvijisanga muchima nakuneha nawa misongo yeka yize yinahase kujiha mutu washi.