1-3. Angbele zo ti kodoro ti Jésus asala ye tongana nyen na gbele fango ye ti lo? Ye wa ala bâ ni pëpe na ndo lo?

TËNË ahunzi na yanga ti azo ni. Maseka Jésus ayeke luti lani na gbele ala na yâ synagogue na lo yeke fa ye. Ala hinga lo nzoni, teti lo kono na yâ gbata ti ala, nga lo sala kua angu mingi na tele ti ala tongana zo ti kpakango keke. Peut-être ambeni na popo ti ala alango na yâ ti ada so Jésus amû mbage na yâ lekengo ni, wala ala fâ yaka na aye ti dengo na yaka so lo mveni lo leke ni na maboko ti lo. * Me fade ala yeke sala ye tongana nyen na gbele fango ye ti ngbele zo ti kpakango keke so?

² Li ti mingi ti azo so ayeke mä lani lo akpe kue, ala hunda: “Zo so awara ndara so . . . na ndo wa?” Me ala tene nga: “A yeke Lo so ayeke [zo ti kpakango keke] pëpe? Lo yeke Molenge ti Marie . . . pëpe?” (Matthieu 13:54-58; Marc 6:1-3). Bâ, tënë so ala ye ti tene la, ‘zo ti kpakango keke so ayeke gi mbeni zo ti e.’ Atâa so atënë ti lo asi na ndara, ala ke lo. Ala hinga oko pëpe so ndara so lo fa na ala alondo na lo mveni pëpe.

³ Jésus awara lani ndara so na ndo wa? Lo tene: “Tënë so Mbi fa na i ayeke ti Mbi pëpe, me a yeke ti Lo so ato Mbi.” (Jean 7:16). Bazengele Paul afa so ‘ndali ti e, Jésus aga ndara so alondo na Nzapa.’ (1 aCorinthien 1:30, NW​). Ndara ti Jéhovah mveni asigigi na lege ti Molenge ti lo, Jésus. A yeke  nda ni la si lo tene: “Mbi na Babâ, E yeke oko.” (Jean 10:30). Zia e bâ aye ota so na yâ ni Jésus afa “ndara so alondo na Nzapa.”

4. (a) Kota li ti tënë ti tokua ti Jésus ayeke lani nyen? Ngbanga ti nyen a yeke lani kota ye mingi? (b) Ngbanga ti nyen wango ti Jésus ayeke lakue nzoni mingi nga aga na ye ti nzoni na azo so amä lo?

⁴ Bâ kozoni kue ye so Jésus afa lani. Kota li ti tënë ti tokua ti lo ayeke “Tene-nzoni [“nzo tënë”, NW​] ti royaume ti Nzapa”. (Luc 4:43). Tokua so ayeke lani kota ye mingi ngbanga ti so Royaume ni ayeke fa ande mbilimbili ti kota yanga-ti-komande ti Jéhovah, nga ayeke ga na aye ti nzoni ti lakue lakue na azo. Na yâ fango ye ti lo, Jésus amû nga wango so asi na ndara na ndo gigi ti lâ oko oko. Lo ga biani “Wawango” so a sala tënë ni ândö (Ésaïe 9:6). Biani, ye nyen asala si wango ti lo alingbi lani gi ti duti nzoni mingi? A yeke so lo hinga Tënë ti Nzapa nga na ye so bê ti Nzapa aye nzoni mingi, lo hinga salango ye ti zo nzoni, nga lo ye azo ahon ndo ni. Ni la, wango ti lo ayeke lakue nzoni, nga aga na ye ti nzoni na azo so amä ni. Jésus ayeke na “tënë so amû fini ti lakue lakue.” Biani, tongana zo asala ye alingbi na ni, lo yeke wara salut.—Jean 6:68.

5. Na yâ Fango ye ti lo na ndo ti Hoto, ambeni tënë wa Jésus afa ni?

⁵ Fango ye ti lo na ndo ti Hoto ayeke mbeni pendere tapande ti ndara so a wara na yâ fango ye ti Jésus, ndara so mara ni ayeke pëpe. A yeke na Matthieu 5:3–7:27, na a mû peut-être gi apenze-ngbonga 20 ti fa ni. Me wango ti lo angbâ kpu na kpu, ayeke na oko ngangu laso tongana ti ândö. Na yâ ni, Jésus asala tënë ti aye mingi, na tapande tongana nyen ti duti na nzoni songo na azo (5:23-26, 38-42; 7:1-5, 12), ti duti na sioni oko pëpe (5:27-32), nga ti duti na fini so nda ni ane (6:19-24; 7:24-27). Jésus atene gi pëpe na azo so amä lo ye so  ayeke salango ye na ndara; me lo fa nga ni na ala, na zingo nda ni nga na mungo na ala afä.

6-8. (a) Anda ti tënë wa so Jésus amû ni apusu zo ti zia ti gi bê? (b) Ye nyen afa so wango ti Jésus afa na gigi ndara so alondo na nduzu?

⁶ Bâ, na tapande, wango ti ndara so Jésus amû na ndo lege ti gi bê pëpe ndali ti aye ti mitele, tongana ti so a yeke na Matthieu chapitre 6. Lo wa e tongaso: “I gi bê ti i tënë ti fini ti i pëpe, fade i te nyen, wala i nyon nyen, wala i yü bongo ti nyen.” (Versê 25). Kobe na bongo ayeke akota ye so a yeke nzoni azo awara, na ti gi ti wara ni ayeke na lege ni. Me Jésus atene na e ti ‘gi bê ti i pëpe’ na ndo aye so. * Ngbanga ti nyen?

⁷ Mä tënë so Jésus atene, so ague na zo ti yeda na ni. Teti so Jéhovah amû na e fini nga na tele, lo lingbi ti mû kobe ti bata na fini so, nga bongo ti yü na tele so pëpe? (Versê 25). So Nzapa amû kobe na andeke nga lo yü bongo na akongö pendere mingi, fade lo yeke bâ lege ti awakua ti lo azo pëpe? (Versê 26, 28-30). Biani, teti nyen ti gi bê ahon ndo ni? Gingo bê ni alingbi ti zia nga mbeni kete fini na ndo ti so e yeke na ni so pëpe (Versê 27). * Tongaso, e lingbi ti kpe gingo bê tongana nyen? Jésus amû wango so na e: E zia lakue vorongo Nzapa na kozo ndo na yâ fini ti e. Ala so ayeke sala ni alingbi ti duti na beku so Babâ ti ala ti yayu ayeke ‘mû’ na ala aye so kue a yeke nzoni ala wara ni lâ oko oko (Versê 33). Na nda ni, Jésus amû mbeni nzoni wango: Bi bê na ndo lango oko oko. Teti nyen ti zia agingo bê ti kekereke na ndo ti ala ti laso? (Versê 34). Nga, teti nyen ti gi bê ahon ndo ni ndali ti  aye so peut-être ayeke si lâ oko pëpe? Na batango awango so, e lingbi ti wara pëpe mingi ti akpale ti dunia so asi singo na agingo bê.

⁸ Biani, wango ti Jésus ayeke tâ nzoni mingi laso tongana ti so ayeke ândö a sala angu 2 000 tongaso awe. So ayeke fä ti ndara so alondo na nduzu pëpe? Même wango so zo amû, so ayeke nzoni ahon awango kue, alingbi ti ga ngbele ye, na hio a kiri a bâ yâ ni wala a mû mbeni nde na place ni. Me fango ye ti Jésus angbâ lakue na ngangu juska laso. A lingbi ye so adö bê ti e pëpe, teti Wawango so atene “tënë ti Nzapa”.—Jean 3:34.

9. Tënë wa ambeni turugu atene na ndo fango ye ti Jésus? Ngbanga ti nyen a yeke biani tâ tënë?

⁹ Use ndo so na yâ ni Jésus afa ndara ti Nzapa na gigi ayeke kode ti fango ye ti lo. Mbeni lâ, a tokua aturugu ti gbu Jésus, me ala kiri maboko bale-oko, ala tene: “Mbeni zo asala tënë tongaso lâ oko pëpe!” (Jean 7:45, 46). A yeke biani tâ tënë. Na popo ti azo kue so aduti na fini, Jésus, so ayeke “ti nduzu”, ahinga aye mingi ahon ala kue (Jean 8:23). Mbeni zo nde alingbi ti fa ye tongana lo pëpe. Bâ gi akode use ti Wafango ye ti ndara so.

10, 11. (a) Ngbanga ti nyen bê ti e alingbi gi ti dö na bango kusala so Jésus asala na aparabole? (b) Parabole ayeke nyen? Ye nyen afa nda ni so aparabole ti Jésus asala kusala nzoni mingi na yâ fango ye?

¹⁰ Nzoni salango kusala na aparabole. Na Matthieu 13:34, a tene so “Jésus asala tënë . . . na parabole na azo mingi so; Lo sala tënë oko na ala senge pëpe, gi na lege ti parabole”. Na bango tongana nyen lo mû kode ti lo, so mara ni ayeke pëpe, ti fa na akota tâ tënë na ndo aye so asi lâ oko oko, bê ti e alingbi gi ti dö. Lo sala kusala na atapande so azo ti ngoi ti lo ahinga ni mingi: azo ti yaka so alu lê ti kobe, awali so aleke ti zö mapa, amolenge so ayeke sala ngia na gara, azo ti gingo  susu so ayeke gboto agbanda ti ala, na azo ti batango nyama so ayeke gi taba ti ala so agirisa. Tongana akota tâ tënë ague oko na aye so azo ahinga ni nzoni mingi, a yeke li hio nga ngangu na yâ li nga na bê ti ala.—Matthieu 11:16-19; 13:3-8, 33, 47-50; 18:12-14.

¹¹ Fani mingi, Jésus asala kusala na aparabole, wala andulu mbaï ti fa na aye na lege ti yingo wala na ndo nzoni salango ye. Teti so zo ayeke bata na li nga lo yeke dabe ti lo na ambaï hio ahon atënë so a tene gi tongaso, aparabole amû lege ti bata afango ye ti Jésus. Na yâ aparabole mingi, Jésus afa Babâ ti lo na lege ti atapande so a yeke girisa ni hio pëpe. Na tapande, zo wa alingbi ti gbu pëpe nda ti parabole ti molenge so abuba aye ti lo kue? Parabole so afa so tongana mbeni zo so agirisa lege afa tâ gbiango bê, Jéhovah ayeke bâ mawa ti lo nga lo yeke yamba lo na nzobe.—Luc 15:11-32.

12. (a) Na lege wa Jésus asala kusala na ahundango tënë na yâ fango ye ti lo? (b) Tongana nyen Jésus akanga yanga ti azo so adë kite na ngangu ti komande ti lo?

¹² Nzoni salango kusala na ahundango tënë. Jésus asala kusala na ahundango tënë ti tene azo so amä lo afa tënë ti bê ti ala na ndo ye so ala hinga awe, ala bâ ye so ayeke na yâ bê ti ala, wala ala mû adesizion (Matthieu 12:24-30; 17:24-27; 22:41-46). Tongana amokonzi ti vorongo adë kite so Nzapa si amû ngangu ti komande na lo, Jésus hunda na ala: “Batême ti Jean alondo na yayu wala na azo?” Li ti ala kue akpe na hundango ndo so, na ala tene na popo ti ala: “Tongana e tene, na yayu; fade Lo tene na e, Tongaso, teti nyen i mä lo pëpe? Me tongana e tene, na azo; e yeke na mbito ti azo so ayeke mingi; teti azo kue atene na bê ti ala Jean ayeke prophète.” Na nda ni ala tene: “E hinga pëpe.” (Marc 11:27-33; Matthieu 21:23-27). Na lege ti mbeni kete hundango tënë, Jésus akanga yanga ti ala, nga lo fa sioni ti bê ti ala na gigi.

13-15. Tongana nyen parabole ti zo ti Samarie so aye mba ti lo afa ndara ti Jésus na gigi?

 ¹³ Ngoi na ngoi, Jésus ayôro ahundango tënë so asala si zo agbu li na yâ atapande ti lo. Tongana mbeni zo ti ndia so ayeke Juif ahunda na Jésus ye so a lingbi lo sala ti wara fini ti lakue lakue, Jésus afa na lo Ndia ti Moïse, so ahunda ti ye Nzapa nga na mba ti lo zo. Me ti fa so lo yeke mbilimbili mingi, koli ni ahunda: “[Mba ti mbi ni] ayeke zo nyen?” Jésus akiri tënë na lo na lege ti mbeni mbaï. Mbeni Juif alondo na mbeni kodoro lo oko, azo ti nzi agbu lo, ala pika lo ndulu na kuâ. A-Juif use ahon na lege so. Kozoni ayeke mbeni prêtre na use ni ayeke mbeni zo ti mara ti Lévi. Ala use kue abi nga lê na mbage ti lo pëpe. Me na pekoni, mbeni zo ti Samarie aga. Mawa ti koli so agbu lo, lo kanga lê ti kä ti lo ni, nga na ndoye lo gue na lo na mbeni ndo ti lango ti tene lo wara nzoni. Na hunzingo mbaï ni, Jésus ahunda koli ni: “Bê ti mo atene zo nyen na popo ti ala ota so asala tongana [mba ti] zo ni so atï na tïtî awanzi?” Koli ni aha gbä lo tene: “Lo so asala be-nzoni na lo.”—Luc 10:25-37.

¹⁴ Tongana nyen parabole ni afa ndara ti Jésus? Na ngoi ti Jésus, aJuif atene so “mba” ti ala ayeke gi ala so abata angobo ti ala, me azo ti Samarie pëpe (Jean 4:9). Tongana fade na yâ mbaï ni Jésus atene so zo so awara sioni so ayeke mbeni zo ti Samarie, nga wamungo maboko na lo ayeke mbeni Juif, fade ayeke gbian sioni bibe so? Na ndara, Jésus asala si na yâ mbaï ni, mbeni zo ti Samarie si amû maboko na mbeni Juif na nzobe. Bâ nga tënë so Jésus ahunda na hunzingo ti mbaï ni. Lo fa nda ti tënë “mba” ti zo na mbeni lege nde. Bâ tënë so zo ti fango ndia ni aye biani ti hunda la: ‘Zo wa ayeke mba ti mbi ni ti tene mbi fa ndoye na mbage ti lo?’ Me Jésus akiri tënë: ‘Zo wa na popo ti ala ota so asala tongana mba ti zo ni?’ Jésus agboto lê pëpe na ndo lo so awara nzobe, zo so sioni awara lo, me na ndo zo so afa nzobe, wala zo ti Samarie. Zo so ayeke tâ mba ti zo ayeke mû li ni ti fa ndoye na azo atâa  mara ti ala ayeke so wa. Mbeni lege nde ti tene Jésus afa ye so nzoni mingi ahon so ayeke pëpe.

¹⁵ A yeke ye ti dongo bê oko pëpe so li ti azo akpe ndali ti ‘fango ye’ ti Jésus na so ala ga ndulu na lo (Matthieu 7:28, 29). Mbeni lâ, “azo mingi mingi” angbâ na tele ti lo alango ota, même na nzara na yâ ti ala!—Marc 8:1, 2.

16. Na lege wa Jésus afa “na gigi na lege ti akusala” so ndara ti Nzapa afa lege na lo?

¹⁶ Ota ndo so na yâ ni Jésus afa ndara ti Jéhovah na gigi ayeke lege so lo duti na fini. Ndara ayeke sala ye ti nzoni na alë lengo. Disciple Jacques ahunda: “Zo wa na popo ti i ayeke na ndara?” Na pekoni, lo mveni lo kiri tënë na hundango ndo ti lo ni: “Zia lo fa nzoni tambela ti lo na gigi na lege ti akusala ni.” (Jacques 3:13, The New English Bible). Dutingo ti Jésus afa “na gigi na lege ti akusala” so ndara ti Nzapa si afa lege na lo. Zia e bâ tongana nyen lo fa nzoni bango yâ ti aye na yâ dutingo ti lo nga na yâ asalango ye ti lo na azo.

17. Ye nyen afa so Jésus asala lani ye tâ na lege ni na yâ fini ti lo?

¹⁷ Mo bâ awe so azo so ayeke na nzoni bango yâ ti ye pëpe ayeke sala ka ye ahon ndo ni? Biani, ti sala ye na lege ni ahunda ndara. Na fango ndara ti Nzapa na gigi, Jésus abâ aye tâ na lege ni. Lo zia aye ti yingo na kozo ndo na yâ fini ahon atanga ni kue. Fango nzo tënë amû ngoi ti lo kue. Lo tene: “Mbi ga teti tënë so.” (Marc 1:38). Biani, aye ti mitele ayeke lani kota ye na lê ti lo pëpe; a bâ a tene lo yeke lani na aye mingi pëpe na lege ti mitele (Matthieu 8:20). Ye oko, lo gbanzi ye mingi na tele ti lo pëpe. Tongana Babâ ti lo, Nzapa so ayeke na ngia, Jésus nga kue ayeke lani na ngia, si lo zia nga ngia na bê ti azo (1 Timothée 6:15). Mbeni lâ, lo gue na mbeni matanga ti mariage, so na yâ ni mozoko, bia, nga na ngia ayeke dä. Lo buba yâ ti matanga ni pëpe, me tongana vin ahunzi, lo sala si ngu aga vin, si “bê ti zo aduti na ngia”. (Psaume 104:15; Jean 2:1-11). Jésus ague lani na atisango ndo mingi  ti tengo kobe, na lo yeke mû ka angoi so ti fa na ye.—Luc 10:38-42; 14:1-6.

18. Tongana nyen, na yâ salango ye ti lo na adisciple ti lo, Jésus afa so lo bâ ndo tâ na lege ni?

¹⁸ Na yâ salango ye ti lo na azo, Jésus abâ ndo tâ na lege ni. Hingango azo nzoni mingi amû lege na lo ti hinga adisciple ti lo mbilimbili. Lo hinga lani nzoni so ala yeke mbilimbili-kue pëpe; me atâa so kue, lo bâ anzoni lengo nga na akode so ala (azo so Jéhovah ahiri ala) yeke na ni (Jean 6:44). Atâa agirisango lege ti ala, Jésus aduti ndulu ti zia bê ti lo kue na ala. Ni la, lo mû akota kungba na ala, so a yeke ti fa nzo tënë, na lo zia bê kue na ngangu ti ala ti salango ni (Matthieu 28:19, 20). Buku ti Kusala ti aBazengele afa so ala sala tâ na lege ni kua so lo komande ala ti sala ni (Kusala 2:41, 42; 4:33; 5:27-32). Biani, Jésus ayeke lani na ndara ti zia bê ti lo kue na ala.

19. Tongana nyen Jésus afa so lo yeke “na tâ be-ti-molenge na bê ti [lo] ayeke kota pëpe”?

¹⁹ Tongana ti so e bâ na chapitre 20 awe, Bible azia kamba na popo ti ndara na tâ be-ti-molenge nga na salango ye na ngangu pëpe. Biani, Jéhovah azia tapande so ayeke nzoni ahon atapande kue na ndo ye so. Ka ti Jésus? A yeke ye ti dë bê ti bâ salango ye ti Jésus na adisciple ti lo na tâ  be-ti-molenge. Lo yeke zo ti mbilimbili-kue, nga lo yeke kota ahon ala; ye oko, lo bâ ala tongana ambumbuse zo pëpe. Lo gi lâ oko pëpe ti sala si ala bâ tele ti ala, ala yeke ye oko pëpe, me lo hinga akatikati ti ala nga lo kanga bê tongana ala girisa lege (Marc 14:34-38; Jean 16:12). Na même amolenge aye lani ti duti na tele ti lo; ye so afa ye mingi pëpe? Ala ye lani ti ga ndulu na lo ngbanga ti so ala bâ so lo yeke na “tâ be-ti-molenge na bê ti [lo] ayeke kota pëpe”.—Matthieu 11:29; Marc 10:13-16.

20. Tongana nyen Jésus afa so lo sala ye na lege ni na wali ti mbeni mara nde so sioni yingo ayeke na yâ molenge ti lo?

²⁰ Jésus afa salango ye ti Nzapa na tâ be-ti-molenge na mbeni kota lege nde. Lo sala ye na lege ni tongana be-nzoni ahunda ti sala tongaso. Na tapande, dabe mo na ngoi so mbeni wali ti mbeni mara nde atoto na Jésus ti tomba sioni yingo na yâ molenge ti lo. Fani ota, Jésus atene na lo so lo yeke mû maboko na lo pëpe. Kozoni, lo ke ti kiri tënë na wali ni; use ni, lo tene polele so a tokua lo ndali ti aJuif, me ndali ti azo ti ambeni mara nde pëpe; nga ota ni, lo mû mbeni tapande so, na yekiango ndo, afa na wali ni oko tënë so. Me wali ni angbâ ti voro tele ti lo. Lo fa biani tâ pendere mabe. Na lege ti ye so asi, so ayeke nde mingi, Jésus asala ye tongana nyen? Lo sala tâ gi ye so lo tene fade lo yeke sala ni pëpe. Lo sava molenge ti wali ni (Matthieu 15:21-28). So tâ salango ye na tâ be-ti-molenge la pëpe? Girisa pëpe, tâ be-ti-molenge ayeke na gunda ti tâ ndara.

21. Ngbanga ti nyen a lingbi e gi lege kue ti sala tënë nga ti sala ye tongana Jésus?

²¹ E kiri singila mingi so a-Évangile afa na e atënë nga na asalango ye ti koli ti ndara so ayeke kota ahon atanga ni kue! Zia e girisa pëpe so Jésus aduti lani mbilimbili image ti Babâ ti lo. Tongana e gi ti sala tënë nga ti sala ye tongana Jésus, e yeke gi ti wara ndara so alondo na nduzu. Na yâ chapitre ti peko, e yeke bâ ande tongana nyen e lingbi ti zia si ndara ti Nzapa asala kua na yâ fini ti e.