MATAUPU 21
Ua Faaalia e Iesu le ʻAtamai Mai le Atua’
1-3. Na faapefea ona tali atu ē na avea muamua ma tuaoi i aʻoaʻoga a Iesu, ma o le ā se mea latou te leʻi iloaina e faatatau iā te ia?
SA MATUĀ lē magagana le aofia. O loo tulaʻi i o latou luma i le sunako le alii talavou o Iesu, o loo aʻoaʻo atu. Sa latou iloa lelei o ia auā na soifua aʻe i lo latou aai ma e tele ni tausaga na galue ai i inā o se kamuta. Atonu o nisi o i latou sa nonofo i ni fale na fesoasoani ai Iesu e fau, pe na galueaina foʻi o latou laufanua e faaaogā ai suōtosina ma ni amo sa fausia e Iesu. a Ae o le a faapefea nei ona latou tali mai i aʻoaʻoga a lenei tagata sa avea muamua o se kamuta?
2 O le toʻatele o i latou sa faalogologo na taufai ofo, ma fesili mai: “Po o fea na maua ai e lenei tagata lenei poto?” Ae na latou toe faapea mai foʻi: “E lē o le tufuga ea lenei, le tama a Maria?” (Mataio 13:54-58; Mareko 6:1-3) E faanoanoa, ona na mafaufau nisi na avea muamua ma tuaoi o Iesu e faapea, ʻo lenei kamuta ua na o se tagata e pei lava o i tatou.’ E ui i le atamai o ana fetalaiga, ae na latou teena lava o ia. Latou te leʻi iloa, o le atamai lea na ia tufa atu iā i latou, e lē o sona lava atamai.
3 O fea na maua mai ai e Iesu lenei atamai? Na fetalai o ia: “O laʻu aʻoaʻoga e lē o saʻu lava, a o lana na auina mai aʻu.” (Ioane 7:16) Na faamatala e le aposetolo o Paulo faapea, o Iesu “ua avea ai mo tatou poto mai le Atua.” (1 Korinito 1:30) Ua faaalia le atamai o Ieova e ala mai i lona Alo, o Iesu. Ioe, ua moni lava lenei mea, lea na mafai ai e Iesu ona faapea mai foʻi: “O aʻu nei ma le Tamā, e tasi lava i maʻua.” (Ioane 10:30) Seʻi o tatou talanoaina la ni vala se tolu na faaalia ai e Iesu le ʻatamai mai le Atua.’
O Mea na Ia Aʻoaʻo Atu
4. (a) O le ā le matua o le feʻau a Iesu, ma aiseā na matuā tāua ai lea feʻau? (e) Aiseā na aogā ai pea fautuaga a Iesu, ma avea o se faamanuiaga mo ē na faalogologo iā te ia?
4 Muamua, seʻi manatu i mea na aʻoaʻo mai e Iesu. O le matua o lana feʻau o “le tala lelei o le malo.” (Luka 4:43) Sa tāua tele lenā feʻau ona o le matafaioi lea o le a faia e le Malo i le faapaiaina o le suafa o Ieova—e aofia ai lona talaaga o se Pule amiotonu—ma le aumaia o faamanuiaga tumau i tagata. Na tuuina mai foʻi e Iesu e ala i ana aʻoaʻoga, ni fautuaga atamai mo le olaga i aso faisoo. Na faamaonia ai o ia o le “Faufautua Sili” na valoia mai. (Isaia 9:6, NWT) E moni, o ana fautuaga e sili ona lelei. Sa telē lona poto i le Afioga ma le finagalo o le Atua, na matuā malamalama i tulaga o tagata, ma loloto lona alofa mo tagata. O le pogai lea sa aogā ai pea ana fautuaga, ma avea o se faamanuiaga mo ē na faalogologo iā te ia. Sa fofoga mai e Iesu “upu o le ola faavavau.” Ioe, pe afai e usitaia ana fautuaga, o le a taʻitaʻia ai i le faaolataga.—Ioane 6:68.
5. O ā nisi o mataupu na faaaofia e Iesu i le Lauga i luga o le Mauga?
5 O le Lauga i luga o le Mauga o se faaaʻoaʻoga mataʻina lenā o le atamai e lē mafaatusalia o loo maua i aʻoaʻoga a Iesu. O lenei lauga, e pei ona faamauina i le Mataio 5:3–7:27, atonu pe na o se 20 minute lona umi. Peitaʻi, o fautuaga i lenā lauga o loo aogā i aso nei e pei lava ona aogā i tuā i ina. E tele ni mataupu na faaaofia e Iesu, e pei o le auala e faalelei ai faiā ma isi (5:23-26, 38-42; 7:1-5, 12), le auala e tausia ai le mamā tau amio (5:27-32), ma le auala e ola ai i ni olaga aogā (6:19-24; 7:24-27). Peitaʻi e iai ma nisi mea na faia e Iesu na i lo le tau ina taʻu i lana ʻaufaalogologo le auala atamai e uia; sa ia faaalia iā i latou e ala i le faamalamalama, le fetufaaʻi, ma faailoa atu faamaoniga.
6-8. (a) O ā māfuaaga malolosi na faailoa mai e Iesu e taofia ai le popole? (e) O le ā e faaalia ai o loo faaatagia mai i fautuaga a Iesu le atamai mai lugā?
6 Seʻi manatu i le fautuaga atamai a Iesu i le auala e faafoe ai popolega i meafaitino, e pei ona taʻua i le Mataio mataupu e 6. Ua fautuaina i tatou e Iesu: “Aua neʻi outou popole i o outou ola, i mea tou te aai ai, a mea tou te inu ai, po o outou tino, i mea tou te oofu ai.” (Fuaiupu 25) O meaʻai ma lavalava o mea autū nei e manaʻomia, ma o se uiga masani le popole i le mauaina o nei mea. Peitaʻi na fetalai mai Iesu iā i tatou ina ia ʻaua neʻi tatou popole’ i na mea. b Aiseā?
7 Seʻi faafofoga la a o faamatala mai e Iesu mea i se auala mautinoa. Talu ai o Ieova na foaʻiina mai iā i tatou le ola ma le tino, po ua lē mafai foʻi la ona ia saunia mai meaʻai ina ia tausia ai lenā ola ma lavalava e faaofuina ai lenā tino? (Fuaiupu 25) Pe afai o le Atua na saunia maia meaʻai a manufelelei, o ia foʻi o loo faaofuina fugālaau i lo latou matagofie, maʻeu la le sili atu ona ia tausia mai manaʻoga o ona tagata tapuaʻi! (Fuaiupu 26, 28-30) O le mea moni, e leai se aogā o le soona popole fua. E lē mafai ona faaumiumi ai lo tatou ola. c (Fuaiupu 27) E mafai faapefea ona tatou ʻalofia popolega? Ua fautua mai Iesu: Ia faamuamua pea le tapuaʻiga i le Atua i le olaga. O i latou e faia faapea, e mafai ona latou mautinoa o le a “faaopoopoina atu” e lo latou Tamā faalelagi, o latou manaʻoga uma i aso taʻitasi. (Fuaiupu 33) O le manatu faaiʻu, ua tuuina mai e Iesu se fautuaga e sili ona aogā—ia manatu i na o mea mo le asō. Aiseā e faaopoopo mai ai fua popolega o taeao i popolega o le asō? (Fuaiupu 34) E lē gata i lea, aiseā e popole ai fua i mea atonu o le a lē taitai lava tutupu? O le faatatauina o na fautuaga atamai e mafai ona faasaoina ai i tatou mai le tele o le loto tigā i lenei lalolagi faatigā ulu.
8 O lea la, o loo aogā lava i aso nei fautuaga na saunia mai e Iesu, e pei ona iai i le taimi na ia taʻua ai i le toetoe 2,000 tausaga ua mavae. Po ua lē o se faamaoniga ea lenā o le atamai mai lugā? E oo lava i fautuaga e sili ona lelei mai tagata faufautua, e tele ina lē aogā a o faagasolo taimi ma e vave foʻi ona toe faafouina pe toe suia. Peitaʻi, o aʻoaʻoga a Iesu, e tumau pea lona aogā i taimi uma. Ae e lē tatau ona faateʻia ai i tatou auā o “le afioga a le Atua” lea sa fofogaina mai e lenei Faufautua Sili Ona Lelei.—Ioane 3:34.
Le Auala sa Aʻoaʻo Mai Ai
9. O ā faamatalaga a nisi fitafita e faatatau i le auala sa aʻoaʻo mai ai Iesu, ma aiseā ua lē o se faamatalaga soona faatelē ai lenei faamatalaga?
9 O le vala lona lua na faaatagia mai ai e Iesu le atamai o le Atua, o le auala na ia aʻoaʻo mai ai. I se tasi taimi, na toe foʻi fua ni fitafita o ē na aauina e puʻe Iesu, ma faapea atu: “Ua leai lava se tagata e tautala pei o lenā tagata.” (Ioane 7:45, 46) E lē o se faamatalaga soona faatelē lenei. I tagata uma na soifua mai, na silisili ai lava Iesu, o lē “mai lugā,” ona o le tele o le poto ma le tomai sa iā te ia. (Ioane 8:23) E leai lava se isi tagata e faatutusa atu iā te ia i le auala na aʻoaʻo ai. Seʻi talanoaina na o ni auala se lua sa aʻoaʻo mai ai lenei Faiaʻoga atamai.
“Ona matuā taufaiofo ai lea o le motu o tagata i lana aʻoaʻoga”
10, 11. (a) Aiseā tatou te matuā maofa ai i le faaaogāina e Iesu o talafaatusa? (e) O le ā le faataoto, ma o le ā le faaaʻoaʻoga e faaalia ai le māfuaaga e aogā tele ai faataoto a Iesu mo le aʻoaʻo atu?
10 Faaaogāina ma le uigā o talafaatusa. Ua taʻu mai iā i tatou e faapea, “ua fetalai atu [e] Iesu ia mea uma i le motu o tagata i faataoto, ua na o faataoto na fetalai atu ai o ia iā te i latou.” (Mataio 13:34) Ua tatou matuā maofa lava i lona tomai lē mafaatusalia sa ia aʻoaʻoina atu ai upu moni aogā e ala i mea masani o le olaga faisoo. Le totōina e le ʻaufaifaatoʻaga o fatu laau, o fafine o loo kukaina meaʻai, o tamaiti o loo taaalo i malae, o le ʻaufaifaiva o loo aoina a latou upega, o leoleo mamoe o loo saʻili mo mamoe ua taasē—o mea uma nei sa masani ona vaai i ai lana ʻaufaalogologo. Pe a faafesootaʻi atu upu moni tāua i mea o loo masani ai, e vave lava ona goto ifo na upu moni i mafaufau ma loto o tagata.—Mataio 11:16-19; 13:3-8, 33, 47-50; 18:12-14.
11 Sa masani ona faaaogā e Iesu faataoto, o ni tala pupuu e mafai ona aʻoaʻoina mai ai ni lesona i amioga tatau po o upu moni faaleagaga. O tala faapena e faigofie ona malamalama i ai ma manatua na i lo le avatu tuusaʻo o manatu. Sa fesoasoani la faataoto e manatua ai pea aʻoaʻoga a Iesu. I le tele o faataoto, sa faamatala ai e Iesu lona Tamā i ni talafaatusa sa sili ona manino ma faigofie ona manatua. Mo se faaaʻoaʻoga, e malamalama uma tagata i le manatu autū o le faataoto i le atalii faamaumauʻoa e faapea, o le tagata e uia se ala sesē ae toe salamō moni, o le a alofa mutimutivale mai i ai Ieova ma toe talia ma le alofa.—Luka 15:11-32.
12. (a) I le ā le auala na faaaogā ai e Iesu fesili i lana aʻoaʻo atu? (e) Na faapefea ona faafilemu e Iesu le vevesi ane o i latou sa fesiligia lana pule?
12 Faaaogāina ma le poto o fesili. Sa faaaogā e Iesu fesili e uunaʻia ai lana ʻaufaalogologo e faia a latou lava faaiʻuga, e iloiloina ai uunaʻiga o o latou lava loto, po o le faia o filifiliga. (Mataio 12:24-30; 17:24-27; 22:41-46) Ina ua fesiligia e taʻitaʻi lotu Iesu pe sa iā te ia le pule mai le Atua, na tali mai i ai: “O le papatisoga a Ioane, pe mai le lagi ea? Pe mai tagata?” I le faateʻia i le fesili, na toe taufai manatu ai i latou lava: “Afai tatou te fai atu, Mai le lagi; ona fai mai ai lea o ia iā te i tatou, Se ā foʻi le mea tou te leʻi talitonu ai iā te ia? Afai foʻi tatou te fai atu, Mai tagata; ua tatou fefefe i le motu o tagata; auā o la latou lea taofi uma iā Ioane, o le perofeta ia.” Ona iʻu ai lea ina latou faapea ane: “Matou te lē iloa.” (Mareko 11:27-33; Mataio 21:23-27) E faigofie lava le fesili, ae na matuā tuua ai lava e Iesu i latou ua lē maumanatu, ma faaalialia ai le pepelo o o latou loto.
13-15. Ua faapefea ona atagia mai le atamai o Iesu, i lana faataoto i le tuaoi Samaria agalelei?
13 O nisi taimi sa faaaofia e Iesu ni fesili faatupu manatu i ana talafaatusa. Ina ua fesiligia Iesu e se aʻoaʻo tulafono Iutaia i le mea e manaʻomia ona fai ina ia maua ai le ola e faavavau, sa faasino atu e Iesu iā te ia le Tulafono na tuu atu iā Mose, lea o loo poloaʻiina ai le alofa atu i le Atua ma tuaoi. Ae sa manaʻo lava lenei tamāloa ia faaalia lona tulaga amiotonu, o lea na ia fesili atu ai: “O ai foʻi le tagata ma te tuaoi?” Na tali atu i ai Iesu e ala i le faamatalaina o se tala. A o faimalaga atu se tamāloa Iutaia, na osofaʻia ma fasi o ia e tagata faomea, ma tuua ai ua tāli oti. Ona ō ane lea o ni tagata Iutaia se toʻalua, na muamua ane se ositaulaga, sosoo ane ai ma se sa Levī. Na lē amanaʻia uma e tagata nei le tamāloa o loo manuʻa. Peitaʻi na tau ane i ai se tagata Samaria. Na lagona e lenei Samaria le mutimutivale o lona alofa i le tagata puapuagatia, ona ia fusifusi ai lea ma le agalelei i manuʻa o le tagata, ma avatu i se fale talimālō e tausi ai seʻia toe malosi. Ina ua faaiʻu le tala, ona fesili atu lea o Iesu i lē na fesili ane: “Pe ni ā fa te oe, o ai so latou nei o le toʻatolu ua fai ma tagata la te tuaoi ma lē na maua e tagata fao mea?” Na uunaʻia le tagata e tali ane: “O lē na alofa atu iā te ia.”—Luka 10:25-37.
14 E faapefea ona atagia mai i le faataoto le atamai o Iesu? I aso o Iesu, sa faauiga ai e tagata Iutaia le upu “tuaoi” i na o i latou sa tutusa a latou tū masani—e mautinoa la e lē aofia ai tagata Samaria. (Ioane 4:9) Pe ana faamatala e Iesu se tala i se tagata Samaria na manuʻa ma se tagata Iutaia sa fesoasoani i ai, faamata e ono aveesea ai uiga faailogatagata? Na faatulaga lelei la ma le atamai e Iesu le tala ina ia aliali mai ai le tausia alofa e se tagata Samaria o se tagata Iutaia. Seʻi mātau foʻi le fesili lea na fesili atu ai Iesu ina ua faaiʻu le tala. Na ia taulaʻi totoʻa atu i le upu “tuaoi.” O le uiga moni o le fesili a le aʻoaʻo tulafono: ʻO ai loʻu tuaoi e tatau ona ou alofa i ai?’ Peitaʻi na fesili atu Iesu: “Pe ni ā fa te oe, o ai so latou nei o le toʻatolu ua fai ma tagata la te tuaoi?” Sa tataʻi atu e Iesu manatu e lē i le tagata na faaalia i ai le agalelei, po o le tagata manuʻa lea, ae sa taulaʻi atu i lē na agalelei atu, le tagata Samaria. O le tuaoi moni e tausolomua i le alofa atu i isi e tusa lava po o le ā lo latou talaaga e tupuga mai ai. E ese ma le uigā o le auala na faaaogā e Iesu e faamamafa ai le manatu autū.
15 E lētioa lava maofa tagata i le “aʻoaʻoga” na aʻoaʻo atu ai Iesu ma māfana ane ai iā te ia! (Mataio 7:28, 29) I se tasi aso na nonofo ai pea iā te ia ʻse motu o tagata e toʻatele’ mo aso e tolu, na latou malilie lava e nonofo ai e aunoa ma se meaʻai!—Mareko 8:1, 2.
Lona Soifuaga
16. O le ā le auala na avatu ai e Iesu se “faamaoniga aogā” e faapea, sa taʻitaʻia o ia e le atamai o le Atua?
16 O le vaega lona tolu na faaatagia mai ai e Iesu le atamai o Ieova, o le auala na ia soifua ai. E aogā le atamai; e maua ai iʻuga lelei. Na fesili le soo o Iakopo: “O ai ea so outou ua atamai?” Ona ia toe tali lea i lana lava fesili i le faapea mai: “Inā faaali maia e lana amio lelei se faamaoniga aogā o lea mea.” (Iakopo 3:13, The New English Bible) O le auala sa soifua ai Iesu na aumaia ai se “faamaoniga aogā” e faapea, sa pulea o ia e le atamai o le Atua. Seʻi o tatou talanoaina le auala na ia faaaogā ai le faautaga mamao, e lē gata i lona lava soifuaga, ae i ana feutagaʻiga ma isi.
17. O ā faamaoniga e iloa ai sa paleni lelei Iesu i lona soifuaga?
17 Po o e mātauina, o tagata e lē lelei a latou filifiliga, e masani lava ona matuā ese a latou mea e fai? Ioe, e manaʻomia lava le atamai ina ia paleni lelei. I le faaatagia mai o le atamai faale-Atua, na paleni lelei ai mea na faia e Iesu. Ae laualuga i mea uma, na ia faamuamuaina mea faaleagaga i lona soifuaga. Sa tele lona taimi na alu i le galuega o le folafolaina atu o le tala lelei. Na fetalai o ia: “O le mea lea na ou sau ai.” (Mareko 1:38) E mautinoa lava, e leʻi tāua tele iā te ia mea faaletino; e foliga mai sa itiiti lava ni ana meafaitino na iai. (Mataio 8:20) Peitaʻi, e leʻi faapea sa soifua o ia i se olaga matuā faanoanoa ma tumu i faasāsāga. I le pei o lona Tamā, o “le Atua fiafia,” sa faapena foʻi ona avea o ia o se tagata e fiafia, ma sa mafai ai foʻi ona ia faafiafiaina isi. (1 Timoteo 1:11, NWT; 6:15) A o auai atu o ia i le tausamaaga o se faaipoipoga—e mautinoa o se faatasiga e laualuga ai musika, o pesega, ma fiafiaga—e leʻi alu atu o ia i inā e taofi le tulaga fiafia o le faatasiga. Ina ua uma le uaina, na ia toe faaliliuina le vai e avea ma uaina lelei, o se meainu e “faafiafia ai loto o tagata.” (Salamo 104:15; Ioane 2:1-11) Na talia e Iesu le tele o ona valaaulia i tausamaaga, ma e masani ona ia faaaogā na faatasiga e aʻoaʻo atu ai.—Luka 10:38-42; 14:1-6.
18. Na faapefea ona faaalia e Iesu le faautaga lelei atoatoa, e ala i ana feutagaʻiga ma ona soo?
18 Sa faaalia e Iesu le faautaga lelei atoatoa i ana feutagaʻiga ma isi. O lona malamalama lelei i tulaga masani o tagata na mafai ai ona manino lelei lana silasila i ona soo. Sa ia silafia e lē lelei atoatoa i latou, peitaʻi sa ia amanaʻia o latou uiga lelei. Na ia mautinoa e iai ni tulaga lelei e ono oo i ai nei tane o ē na tosina ane e Ieova. (Ioane 6:44) E ui lava i o latou vaivaiga, ae sa faaalia e Iesu lona naunau e maufaatuatuaina i latou. O se faamaoniga o lenā maufaatuatuaina, o lona faasafua atu o se tiute tauave mamafa i ona soo. Na ia poloaʻiina i latou ina ia talaʻi le tala lelei ma na ia mautinoa e mafai ona latou faataunuuina lenā poloaʻiga. (Mataio 28:19, 20) O loo molimau mai le tusi o Galuega, na latou faataunuuina ma le faamaoni le galuega na poloaʻia i latou e fai. (Galuega 2:41, 42; 4:33; 5:27-32) E manino la, na atamai le maufaatuatuaina e Iesu o i latou.
19. Na faapefea ona faaalia mai e Iesu o ia o se tasi e “agamalu ma le loto maulalo”?
19 E pei ona tatou mātauina i le Mataupu e 20, o loo tuufaatasi e le Tusi Paia le lotomaulalo ma le agamalu faatasi ma le atamai. Ua faia e Ieova le faaaʻoaʻoga e sili ona lelei i lenei vala. Ae faapefea Iesu? E faamāfanafanaloto le vaai atu i le lotomaulalo na faaalia e Iesu i ana feutagaʻiga ma ona soo. O ia o se tagata lelei atoatoa, ma sa silisili atu o ia na i lo i latou. Peitaʻi, e na te leʻi taʻu faatauvaa ai i latou. Sa lē taitai foʻi ona ia faia ni gaoioiga e lagona ai e ona soo se matamuli pe e leai so latou aogā. Na i lo lea, sa ia magafagafa i mea e gata mai ai so latou mafai ma onosaia foʻi o latou vaivaiga. (Mareko 14:34-38; Ioane 16:12) Po ua lē mataʻina ea ona e oo lava i tamaiti sa latou lagona le toʻafimālie a o faatasi ma Iesu? E mautinoa sa latou lalata atu iā te ia, auā sa latou lagona o ia o se tasi e “agamalu ma le loto maulalo.”—Mataio 11:29; Mareko 10:13-16.
20. Na faapefea ona fetuutuunaʻi Iesu i ana feutagaʻiga ma le fafine o Nuu Ese o lē na faataugāina e temoni lana tama teine?
20 E iai foʻi se isi auala tāua na faaalia ai e Iesu le lotomaulalo faale-Atua. Sa ia fetuutuunaʻi, pe lolo atu, pe afai sa talafeagai lenei tulaga ona o le alofa mutimutivale. Seʻi manatu i le taimi lea na augani ane ai se fafine o Nuu Ese iā Iesu e fia faamālōlōina lana tama teine na faataugāina e temoni. E tolu ni auala eseese na muaʻi faaali atu ai e Iesu i le fafine faapea, o le a ia lē fesoasoani atu. Muamua, i le lē tali atu i le augani a le fafine; lona lua, i lona fetalai saʻo atu lava, e leʻi aauina mai o ia mo Nuu Ese, ae i tagata Iutaia; ma lona tolu, i lona faia ma le agalelei o se talafaatusa e faaalia ai lenā lava manatu. Peitaʻi sa maumauaʻi pea le fafine ma faaali mai le tele o lona faatuatua. Na faapefea ona tali Iesu i lona silasila atu i lenei tulaga uigaese? Sa ia faia tonu lava le mea lea na ia muaʻi faaalia e na te lē faia. Na ia faamālōlōina le tama teine a le fafine. (Mataio 15:21-28) Maʻeu lenei lotomaulalo, a ea? Ia manatua foʻi, o le lotomaulalo o inā e māfua mai ai le atamai moni.
21. Aiseā e tatau ai ona tatou taumafai e faataʻitaʻi atu i uiga, le tautala, ma amioga a Iesu?
21 Maʻeu lo tatou lotofaafetai ona ua faailoa mai e Evagelia iā i tatou fetalaiga ma gaoioiga sa faia e le tagata e silisili lona atamai i tagata uma na soifua mai! Seʻi tatou manatua, sa atoatoa ona faaatagia mai e Iesu lona Tamā. E ala i lo tatou faataʻitaʻi atu i uiga, le tautala, ma amioga a Iesu, o le a faapena ai foʻi ona tatou atiina aʻe le atamai mai lugā. I le mataupu o loo sosoo mai, o le a tatou iloiloina ai pe faapefea ona tatou faatinoina le atamai faale-Atua i o tatou olaga.
a I taimi o le Tusi Paia, na faafaigaluega ai kamuta mo le fausia o fale, le fauina o meafale, ma le faia o meafaigaluega sa faaaogā i faatoʻaga. Na tusi mai Justin Martyr, o le senituri lona lua T.A., e faatatau iā Iesu: “Sa fai ma ana masani le galue o se kamuta a o faatasi ma tagata i le faia o suōtosina ma amo.”
b O le veape Eleni ua faaliliuina i le “popole” o lona uiga “ua faalavelavea le mafaufau.” E pei ona faaaogā ai i le Mataio 6:25, e faasino i le popolevale lea e faalavelavea pe faaluafesasi ai le mafaufau, ma lē maua ai le olioli i le olaga.
c O le mea moni, ua faaalia i suʻesuʻega a saienitisi faapea, o le soona popole ma le lotomafatia e mafai ona oo ai iā i tatou le faamaʻi o le fatu ma isi maʻi e ono faapuupuuina ai le soifua.
