Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

 22 YATICHÄWI

¿‘Diosan yatiñaparjamat’ jakasktanjja?

¿‘Diosan yatiñaparjamat’ jakasktanjja?

1-3. 1) ¿Kunjamsa Salomonajj pä warmin jan waltʼäwip askichäna? 2) ¿Kunsa Jehová Diosajj churistaspa, ukat kuna jisktʼanakas utji?

PÄ WARMIW mä utanak jakasipjjäna, ukat panpachanirakiw niya pachpa urun ususipjjäna. Ukampis mä qhawqha urutjja, maynin wawapaw jiwjjatayna, ukatwa ‘jakaskir wawajj nayankiw’ sasajj uka warminakajj chʼajjwasipkäna. Ukatjja, janiw khiti uñjiris utjkarakïnti. Uka warminakajj uk askichañatakejj juesanakaruw sarapjjpachäna, ukampis uka juesanakajj janiw askichirjamäpkpachänti, ukatwa Salomón reyir sarapjjäna. Jichhajj Israel markan reyipajja, ¿kunjamatsa khitis cheq parlaski uk yatisapäna?

2 Nayraqatjja, Salomonajj uka warminakar sum istʼäna. Ukatjja “¡mä espada aptanirapipjjeta!” sasaw säna ukat “wawaru payar kharjapjjam, ukatsti sapaqat mayniru chikatkama churapjjam” sasaw jan ajjsartʼas sarakïna. Ukampis uka wawan cheqpach taykapajj jankʼakiw akham säna: “¡Aka warmiruki wawjja churjjam!” sasa. Ukampis mayni warmisti “¡payar kharjpan!” sasaw sarakïna. Ukhamatwa reyejj khitis uka wawan cheqpach taykapajj uk yatjjäna. Taykanakajja, wawanakapar wal munasipjje ukat wal sintisipjjaraki, uk Salomonajj sum yatïna. Yatitaparjamaw uka jan waltʼäw askichäna. Kunapachatï Salomonajj “jupawa cheqpacha taykapajja” sasin uka warmir wawap churjjäna ukhajja, wal uka warmejj kusispachäna (1 Reyes 3:16-27).

3 ¡Salomonajj wali yatiñanipunïnwa! Uka jan waltʼäw askichir uñjasajj jaqenakajj wal muspharapjjäna, jupar “Diosajj uka yatiñ kankaña churatapata”. Cheqpachansa, Jehová Diosaw Salomonarojj “yatiñ kankaña, chʼikhi kankaña” churäna (1 Reyes 3:12, 28). Ukampis ¿Diosajj yatiñkankañ  jiwasarojj churarakistaspati? Jïsa, churistaspawa, ukatwa Salomonajj Diosan amuytʼayatäsajj akham säna: “Tatituwa yatiña churirejja” sasa (Proverbios 2:6). Khitinakatejj yatiñkankañ taqe chuyma thaqhapki ukanakarojja, Diosajj yatiñ churaspawa, mä arunjja, uñtʼataparjam jan ukajj yatitaparjama sum amuytʼasis taqe kuns sum lurapjjañapatakiw yanaptʼaspa. Ukampis ¿kunjamsa Diosan yatiñkankañap jikjjatsna? Ukat ¿kunjamsa ukarjam sarnaqaraksna?

¿Kunjamsa ‘yatiñkankañ jikjjatsna’?

4-7. ¿Kuna pusi toqenakatsa yatiñkankañ jikjjatsna?

4 ¿Wali chʼikhi ukat wali yatjjattʼat jaqenakakit Jehová Diosan yatiñkankañap jikjjatapjjaspa? Janiwa, Diosajj taqeniruw churaspa, janiw wali yatjjattʼatanakarukejj churkaspati (1 Corintios 1:26-29). Ukampis jiwasaw uka yatiñkankañ thaqhañasajja, ukatwa Bibliajj akham ewjjtʼistu: “Yatiñ kankaña [...] jikjjatam” sasa (Proverbios 4:7). Ukampis ¿kunjamatsa uka yatiñkankañ jikjjatsna?

5 Maya: Jehová Diosar ajjsartʼañasawa. Proverbios 9:10 qellqatajj uka toqetjja akham siwa: “Yatiñ kankaña jikjjatañatakisti nayraqatajj Diosar ajjsartañawa” sasa. Jïsa, cheqpach yatiñanïñatakejja, nayraqatjja Diosar ajjsartʼañasawa, ¿kunatsa? Amtañäni, yatitasarjama sum amuytʼasis kuns lurtan ukhaw yatiñkankañ uñachtʼaytanjja. Ukat Taqe Chʼamani Diosar ajjsartʼañajja, janiw khathattʼasisa jupar yupaychaña sañ munkiti, jan ukasti, wali respetompi Jupar taqe chuyma atinisisa yupaychaña sañ muni. Ukhamajj Diosar ajjsartʼañajj wal yanaptʼistu, ukhamatwa Diosan munañapata ukat kamachinakapat yatisajj ukarjam sarnaqtanjja. Cheqansa, Diosan kamachinakapajj jiwasan askisatakiwa, ukhamajj ukarjam sarnaqañajj wali askipuniwa.

6 Paya: altʼat chuymanïñasawa. Jan altʼat chuymanïkañänejja, janiw Diosan cheqpach yatiñap uñachtʼayksnati (Proverbios 11:2). ¿Kunatsa? Jaqejj janiw taqe kuns yatktanti, ukat  awisajj janirakiw suma amtanakarus purktanti, ukatwa Diosan yanaptʼapa ukat ewjjanakap muntanjja, taqe ukanakatwa altʼat chuymanejj amuyasi. Ukat “Diosajj jachʼa jachʼa tukuri jaqenakarojj janiw yanapkiti” jan ukasti altʼat chuymanïpki ukanakarukiw yatiñkankañ churi (Santiago 4:6).

Diosan yatiñkankañap jikjjatañatakejj chʼamachasiñasawa

7 Kimsa: Diosan Arupat yatjjatañasawa. Cheqpachansa, Biblianwa Diosan yatiñkankañapat yatjjatsna, ukampis uk jikjjatañatakejj chʼamachasiñasawa (Proverbios 2:1-5). Pusi: Diosar oración toqe jakʼachasiñasawa. Jehová Diosar yatiñkankañ taqe chuyma mayisiñäni ukhajja, jupajj wali munasiñampiw churistani (Santiago 1:5). Ukat qollan ajayun yanaptʼapa mayiñäni ukhasa, Diosajj istʼarakistaniwa. Uka qollan ajayuw Biblian yatichäwinakap sum amuytʼañ yanaptʼistani, ukhamatwa jan waltʼäwinakar saykatañäni ukat jan walinakatsa amuyasirakiñäni, ukat suma amtanakarus purirakiñäni (Lucas 11:13).

8. ¿Kunjamsa yatiñanïtas uñachtʼayañänejja?

8 Kunjamtï 17 yatichäwin uñjaniwayktanjja, Diosan yatiñkankañapajj luratanakampiw uñachtʼayasi. Ukhamasti Diosan yatiñkankañap jikjjatstan ukhajja, luratanakasanwa uñjasirakini. Ukat Santiagojj yatiñanïpki ukanakajja, kunsa lurapjjañapa ukwa akham sas qhanañchäna: ‘Khititejj alajjpach yatiñanïki ukajja, nayraqatjja qʼomawa, ukatjja sumankañ muniriwa, amuytʼiriwa, istʼañatakis jankʼakiwa, wali khuyaptʼayasiriwa ukat suma achunirakiwa, janiw khitirus yaqhachkiti ukat janiw pä ajanun jaqëkiti’ sasa (Santiago 3:17NM). Jichhajj uka toqenakat sum amuytʼañäni, ukat akham jisktʼasipjjañäni: “¿Ukarjamat jakasktjja?” sasa.’

‘Qʼomawa, ukatjja sumankañ muniriwa’

9. Qʼomäñajja, ¿kamsañs muni, ukat kunatsa Santiagojj ukat toqet nayraqat qhanañchäna?

9 ‘Nayraqatjja qʼomawa.’ Griego arurjamajja, qʼomäñajj anqatsa manqhatsa jan kuna qʼañunïña sañ muni. Ukat  Biblianjja, yatiñajja chuymaruw manti siwa, ukampis chuymasatï jan wali amtanakampi jan wali amuyunakampi qʼañuchatäni ukhajja, janiw Diosan yatiñkankañapajj mantkaspati (Proverbios 2:10; Mateo 15:19, 20). Ukampis chuymasatejj qʼomänejja, ‘ñanqha lurañanakat jitheqtañäniwa ukat kunatï askïki ukwa lurarakiñäni’ (Salmo 37:27; Proverbios 3:7). Cheqas khititï Diosan yatiñapanïki ukajja, kunsa uñachtʼayañapa uka toqet parlasajj Santiagojj qʼomäñatwa nayraqat parläna, ukajj wali askipuniwa. Janitï Diosar yupaychäwisan ukat jakäwisan qʼomäksna ukhajja, janiw kunanaktï ukjjar siskäna ukanak phoqañ puedksnati.

10, 11. 1) ¿Kunatsa taqenimpi suman jakasiñataki chʼamachasiñasa? 2) Mayniru chuym ustʼayatas amuyañäni ukhajja, ¿kunjamsa Diosan yatiñkankañaparjam sarnaqatas uñachtʼayañäni?

10 ‘Ukatjja sumankañ muniriwa.’ Sumankañajja, qollan ajayun achupawa, uk thaqhañasatakiw Diosan yatiñkankañapajj chʼamañchistu (Gálatas 5:22). Ukatwa Jehová Diosan markapar ‘mayachtʼki uka sumankañ’ jan chhaqtayañ munktanti (Efesios 4:3). Ukat maynimpi jan waltʼayasiñajj utji ukhajja, jankʼakiw askichtanjja. ¿Kunatsa ukham lurañajj wali askejja? Bibliajj uka toqet akham siwa: “Sumanaraki jumanakkamajj jakapjjam. Samarañ churir munasir Diosaw jumanakampïskanejja” sasa (2 Corintios 13:11). Ukhamajj taqenimpi suman jakasiñataki chʼamachasiñäni ukhajja, sumankañ apaniri Jehová Diosaw jiwasampïskani. Cheqansa, kunjamtï jilat kullakanakasaru uñjktan ukarjamaw Diosajj uñjistu ukat ukarjamarakiw Jupampejj sum apastanjja. Ukampis ¿kunjamsa sumankañ thaqherïtas uñachtʼaysna? Uka toqet jichhajj yatjjatañäni.

11 Mä jilatas mä kullakas jiwasataki chuyma ustʼata jikjjatasini ukhajja, ¿kun lurañas wakisispa? Jesusajj akham sänwa: “Jumatejj altararu ofrenda apkasina amtassta jilamajj mä kunatsa juma conträtapjja, jumajj uka ofrendama altar nayraqatar jaytawayasinjja, jilamampi sumankthapiri saram,  ukatsti kuttanim uka ofrendam altaran churañataki” sasa (Mateo 5:23, 24). Chuyma ustʼatäki uka jilatampi jan ukajj uka kullakampi jikisir sarasaw Jesusan arunakaparjam phoqtanjja. Ukampis “sumankthapiri” amtampiw sarañasa. Ukhamatwa purapat perdonasiñäni ukat jan waltʼäwis askichasirakini, ukampis parlañ tukuyañkamaw uka pachpa amtanïñasajja. Ukat inas jupajj chuyma ustʼatächi uk amuyañasarakiwa. Ukham lurasaw Diosan yatiñkankañaparjam sarnaqatas uñachtʼayañäni.

‘Amuytʼiriwa, istʼañatakis jankʼakiwa’

12, 13. 1) Santiago 3:17 qellqatan ‘amuytʼiri’ sasin uñstki uka arojja, ¿kamsañs muni? 2) ¿Kunjamsa amuytʼirïtas uñachtʼaytanjja?

12 ‘Amuytʼiriwa.’ ¿Kamsañs aka arojj muni? Santiago 3:17 qellqatan uñstki uka ‘amuytʼiri’ sasin jaqokipatäki uka griego arojja, yaqha arunakar jaqokipañajj chʼamaw sasaw uka toqet yatjjatat jaqenakajj sapjje. Yaqha Biblianakanjja, “suma  chuymani” ukat “pacienciani” siski uka arunakampiw jaqokipasiwayi. Ukat Traducción del Nuevo Mundo sat Biblian mä qhanañchäwipanjja, amuytʼirïñajj “iyaw saña” sañ muni sasaw qhanañchtʼi. Ukampis ¿kunjamsa jakäwisan iyaw sirïtas uñachtʼaysna?

13 Filipenses 4:5 qellqatanjja akham siwa: “Suma chuymanïpjjatamajj [jan ukajj amuytʼirïpjjatamajj] taqe jaqenakan uñtʼatäpan” sasa. Ukhamajj kunjamsa mayninakajj uñjapjjestu, mä arunjja, kunjam jaqetsa uñtʼapjjestu uk amuyañasawa, janiw kunsa jiwaspachpat amuyktan ukak amuyañasäkiti. Mä amuytʼir jaqejja, janiw munañapak lurkiti, ni kamachinaksa jan akchʼas pantjasis phoqapjjañapjja mayninakat suykiti. Jan ukasti, yaqhanakarojj istʼiwa, ukat walikïskchi ukhajja, kuntï mayipki ukanaksa lurarakiwa. Ukat munasiñampiw jaqenakar uñji, janiw qhorükisa ni jan sinttʼasirïkisa. Taqe cristianonakaw ukham chuymanïpjjañapajja, ukampis irpir chuymaninakaw amuytʼirïpjjatap jukʼamp uñachtʼayapjjañapa. Ukham suma chuymampi mayninakar uñjasaw jakʼachasiñjam jilatanakäpjjatap uñachtʼayapjjani (1 Tesalonicenses 2:7, 8). Ukampis taqeniw akham jisktʼasiñasäspa: ¿Kunjam jaqetsa uñtʼapjjetu? ¿Suma chuymaniwa, amuytʼiriwa ukat munasiriw sasat sapjje?

14. ¿Kunjamsa maynejj ‘istʼañatakejj jankʼakïtap’ uñachtʼayaspa?

14 ‘Istʼañatakis jankʼakiwa.’ Griego Arut Qollan Qellqatanakanjja, janiw yaqha cheqanjj ‘istʼañatakis jankʼakiwa’ sasin arunakajj uñstkiti. Mä yatjjatat jaqejj uka arunakat akham siwa: “Soldadonakar yatichasi ukhaw uka arunak apnaqasi” sasa. Ukhamajj “jankʼaki iyaw siri” sañ munarakispa. Ukhamasti, Diosan yatiñaparjam sarnaqapki ukanakajja, taqe chuymaw Biblian kamachinakap istʼapjje ukat ukarjam sarnaqapjjaraki. Maysa toqetjja, yaqhepajj may amtapjje ukhajja, janiw kunäkipansa uka amtapjja pʼakintañ munapkiti, ni sum qhanañchatas amtap mayjtʼayapkaspati. Ukampis amuytʼiri jaqejj janiw ukhamäkiti. Antisas amuyunakapasa  jan ukajj luratanakapasa jan walïtapa Bibliampi amuytʼayatäsajj jankʼakiw uka ewjjanakar istʼi. ¿Jiwasajj kunjamätansa?

‘Wali khuyaptʼayasiriwa ukat suma achunakanirakiwa’

15. ¿Kunas khuyaptʼayasiñajja, ukat kunatsa Santiago 3:17 qellqatanjj ‘suma achunirakiwa’ sasin qhanañchasi?

15 ‘Wali khuyaptʼayasiriwa ukat suma achunakanirakiwa.’ Taqe yatiñani Jehová Diosajja, khuyaptʼayasiriwa, ukhamajj khititejj Diosan yatiñapanïki ukajja, khuyaptʼayasiñaparakiwa. Ukatjja, suma achunakanirakiwa sasaw qhanañchasiraki. Bibliarjamajja, khuyaptʼayasiñajja mayninakat llakisiñawa, ukat uka llakisitasjja, suma achunakampiw uñachtʼayañasa, mä arunjja, aski luratanakasampiw uñachtʼayañasa. Mä librorjamajja, khuyaptʼayasiñajj “tʼaqhesisipki ukanakat sinttʼasisa yanaptʼaña sañ muni” sasaw qhanañchi. Ukhamajj khititï Diosan yatiñapanïki ukajja, janiw qhorükiti, ni qala chuymanïkisa, janirakiw aleq yatiñanikïkiti, jan ukasti munasiri, sinttʼasiri ukat suma chuymanirakiwa. Ukampis ¿kunjamsa khuyaptʼayasiñ uñachtʼaysna?

16, 17. 1) ¿Diosar munasitas laykukit yatiytanjja, ukat kunatsa? 2) ¿Kunjamatsa khuyaptʼayasirïtas uñachtʼaytanjja?

16 Diosan Apnaqäwipat suma yatiyäwinak qhanañchasaw khuyaptʼayasirïtas uñachtʼaytanjja. ¿Kunats ukham sistanjja? Cheqansa, Diosar munasitas laykuw yatiytanjja, ukampis ¿uka laykukiti yatiytanjja? Janiwa, jaqenakat khuyaptʼayasitas laykuw yatiyaraktanjja (Mateo 22:37-39). Jichhürunakanjja, walja jaqenakaw “jan awatirin ovejanakjama” tʼaqhesisipki ukat wali llakitaw jikjjatasipjjaraki (Mateo 9:36). Kunattejj kʼari yupaychäwin pʼeqtʼirinakapaw jan sum yatichapkiti, jan ukajj kʼari yatichäwinakampiw pantjasiyapjje. Ukatwa jupanakajj Biblian yatichäwinakapsa ukat kuna bendicionanaktï Diosan Apnaqäwipajj apankani uksa jan yatipkiti. Ukham jan walin uñjasipjjatap amuyasajja, wal  jupanakat khuyaptʼayastanjja, ukatwa kunas Diosan amtapajj uk yatichañatakejj wal chʼamachastanjja.

Mayninakar khuyaptʼayasaw ‘Diosan yatiñaparjam’ sarnaqatas uñachtʼaysna

17 ¿Kuna yaqha toqenakatsa khuyaptʼayasirïtas uñachtʼaysna? Amtañäni, Jesusajj Samariankir mä jaqet parläna, jupajj thak sarkasaw wali usuchjat jaqer uñjatayna, ukat wal ‘khuyaptʼayasïna’, usuchjatanakapsti qolljjatänwa ukat uñjarakïnwa (Lucas 10:29-37). Ukhamajj luratanakampiw khuyaptʼayasirïtas uñachtʼayañasa, ukwa samaritanon yanaptʼatapajj uñachtʼayistu. Bibliajj uka toqet akham ewjjtʼistu: “Taqeniruw aski lurañäni, jukʼampis [...] jilatanakasaru” sasa (Gálatas 6:10). Kunaymanitwa uk lursna. Sañäni, inas tamasan mä chuymankipstat jilatajj utjchi, juparuw tantachäwinakar sarañapatak yanaptʼsna. Jan ukajj mä viuda kullakan utap askichañsa yanaptʼaraksnawa (Santiago 1:27). Ukat llakitanakarus ‘suma arunakampi’ chuymachtʼaraksnawa (Proverbios 12:25). Taqe ukanak lurasaw Diosan yatiñap katoqatas uñachtʼaysna.

‘Janiw khitirus yaqhachkiti ukat janiw pä ajanun jaqëkiti’

18. Diosan yatiñaparjam sarnaqañatakejja, ¿kuns chuymasat apanukuñasa, ukat kunatsa?

18 ‘Janiw khitirus yaqhachkiti.’ Jiwasatï Diosan yatiñaparjam sarnaqañäni ukhajja, yaqha markatäskpasa jan ukajj yaqha kasta janchinïskpasa janiw khitirus yaqhachkañäniti (Santiago 2:9). Janiw mä qhawqhaniruki sum uñjkañäniti, suma yatjjatatäskpasa janisa, qollqenïskpasa janisa ukat taman kuna luräwinïskpasa, taqeniruw sum uñjañäni. Cheqansa, Jehová Diosatï jupanakar wal munaschejja, jiwasajj jupanakarojj munasiñasarakiwa.

19, 20. 1) Griego arurjamajj ‘pä ajanuni’ siski uka arunakajja, ¿kamsañs muni? 2) ¿Kunjamsa ‘cheqa munasiñampi’ jilat kullakanakasar uñjatas uñachtʼaysna, ukat kunatsa ukham lurañajj wali askejja?

19 ‘Janiw pä ajanun jaqëkiti.’ Griego arurjamajja, ‘pä ajanun jaqe’ siski uka arunakajja, “teatronakan jaqe laruyiri” sañ  munaraki. Nayra tiempojj Grecia ukat Roma markanakanjja, jaqenakar laruyañatakiwa jachʼa mascaranak uskusipjjerïna. Kʼarinak parlasa jaqe laruyirinakaruw ‘pä ajanun jaqe’ sapjjerïna. Jiwasatï Diosan yatiñkankañaparjam sarnaqañäni ukhajja, jilat kullakanakasatakejj janiw pä ajanuniñasäkiti, qhana arunakampiw jupanakarojj parlañasa ukat janirakiw chuymasan jupanakat jan wal amuyañasäkiti.

20 Jehová Diosan ‘arunakap istʼañäni ukhajja, jilat kullakanakasatakejj cheqpach munasiñaw utjani’ sasaw Pablojj qhanañchäna (1 Pedro 1:22). Ukhamajj janiw pata chuymaki jilat kullakanakasarojj munasiñasäkiti. Ukat janirakiw jupanakatakejj mä mascar uskusiñasäkiti, ni wali suma jaqes tuktʼañasäkiti, jan ukasti taqe chuymaw jupanakarojj munasiñasa. Ukat kunapachatï jilat kullakanakasajj jupanakar taqe chuyma munasitas amuyapjjani ukhajja, jiwasar atinisipjjaniwa. Ukhamatwa tamanjja, qhana arumpi parlañasa, taqenimpi sum apasiñasa ukat maynit maynikama atinisiñas utjani.

 “Chʼikhi kankañampipuni sarnaqam, ewjja arunakarjama sarnaqarakim”

21, 22. 1) ¿Kunatsa Salomonajj Diosan yatiñaparjam sarnaqañat jitheqtawayjjäna? 2) ¿Kunjamatsa yatiñampipuni sarnaqsna, ukat kuna askinaksa ukham sarnaqasajj jikjjatsna?

21 Diosan yatiñaparjam sarnaqaskakiñatakejj chʼamachasiñasawa, kunattejj yatiñanïñajj Jehová Diosan mä bendicionapawa. Salomón reyejj akham sänwa: “Munat wawajjay, chʼikhi kankañampipuni sarnaqam, ewjja arunakarjama sarnaqarakim” sasa (Proverbios 3:21). Ukampis jupajj janiw uka arunakarjam sarnaqkänti. Diosar taqe chuym istʼäna ukhakiw wali yatiñanïnjja, ukampis tiempompejj yaqha markankir esposanakapampiw cheqa yupaychäwit apaqayasïna (1 Reyes 11:1-8). ¿Kunsa uka sarnaqäwit yateqsna? Janitï yatitasarjam sarnaqkañäni ukhajja, kuntï yatktan ukanakajj inamayäspawa.

22 ¿Kunjamatsa yatiñampipuni sarnaqsna? Amuyasiri Cheqapa Uywatajj apayankistu uka qellqatanakata ukat Bibliata sapa kuti yatjjatañasawa, ukampis janiw ukak lurañasäkiti, jan ukasti yateqatarjam sarnaqañatakiw chʼamachasiñasa (Mateo 24:45MT). Cheqansa, Jehová Diosan yatiñaparjam sarnaqañajj wali askipuniwa. Jichhürunakan kusisit sarnaqañataki ukat wiñay jakañ suytʼañasatakiw yanaptʼistu (1 Timoteo 6:19). Ukat taqe yatiñani Jehová Diosar jakʼachasiñwa yanaptʼarakistu, ukaw taqe kunat sipansa wali askejja.