Ibuot 22

Nte “Ọniọn̄ Emi Otode ke Enyọn̄” ke Anam Utom ke Uwem Fo?

1-3. (a) Didie ke Solomon okowụt n̄wọrọnda ọniọn̄ ke usụn̄ oro enye akanamde n̄kpọ aban̄a eneni oro akaban̄ade andidi eka eyen? (b) Nso ke Jehovah ọn̄wọn̄ọ ndinọ nnyịn, ndien mme mbụme ewe ẹdemede?

 IKPE oro ama ọsọn̄ eti eti—iban iba ẹkenyan̄a nsekeyen kiet. Iban oro ẹkedụn̄ ke ufọk kiet, ndien mmọ mbiba ẹma ẹman eyeneren, kiet akaman usen ifan̄ ke enye eken ama akaman. Nsekeyen kiet ama akpa, ndien idahaemi iban oro ẹma ẹdọhọ ke mmimọ inyene odu uwem nsekeyen. a Ntiense ndomokiet ikodụhe ndikụt se iketịbede. Eyedi ẹma ẹkpekpe ikpe emi ke n̄kpri esop edi ibuot ikodụhe. Ke akpatre, ẹma ẹda ikọ emi ẹbịne Solomon, edidem Israel. Nte enye eyekeme ndiyarade akpanikọ?

² Ke ama akakpan̄ utọn̄ ke ekpri ini okop mfan̄a iban oro, Solomon ama ọdọhọ ete ẹda ofụt ẹdi. Ekem, ke anamde nte imenen̄ede iyom ẹnam se iditịn̄de, enye ama ọnọ uyo ete ẹbahade nsekeyen oro iba, ẹnọ iban oro kiet kiet ubak kiet. Inikiet inikiet, ata eka eyen ama ekpe edidem ubọk ete ẹyak nsekeyen oro—edima eyen esie—ẹnọ n̄wan enye eken. Edi n̄wan enye eken ama ọsọn̄ọ eyịre ete ẹbahade nsekeyen oro iba. Solomon ama ọfiọk se idide akpanikọ idahaemi. Enye ama ọfiọk mbọm mbọm ima oro eka esinyenede ọnọ eyen idịbi esie, ndien enye ama ada ifiọk emi ebiere mfịna oro. Kere nte esịt ekenemde eka eyen oro ke ini Solomon akayakde eyen oro ọnọ enye onyụn̄ ọdọhọde ete: “Enye oro edi eka esie.”—1 Ndidem 3:16-27.

 ³ Nte oro ikedịghe n̄wọrọnda ọniọn̄? Ke ini mme owo ẹkekopde nte Solomon ekebierede ikpe oro, uten̄e ama odoro mmọ, “koro ẹkụtde ẹte ke ifiọk Abasi odu enye ke esịt.” Ih, ọniọn̄ Solomon ekedi ẹnọ Abasi. Jehovah ama ọnọ enye “esịt ifiọk ye ọniọn̄.” (1 Ndidem 3:12, 28) Edi nso kaban̄a nnyịn? Nte nnyịn n̄ko imekeme ndinyene ọniọn̄ Abasi? Ih, koro ke idak odudu spirit, Solomon ekewet ete: “Jehovah enyene eti ibuot [“ọniọn̄,” NW].” (Mme N̄ke 2:6) Jehovah ọn̄wọn̄ọ ndiyak ọniọn̄—oro edi ukeme edida ifiọk, mbufiọk, ye asian nnam n̄kpọ ke eti usụn̄—nnọ mbon oro ẹnen̄erede ẹyom enye. Didie ke nnyịn ikeme ndinyene ọniọn̄ emi otode ke enyọn̄? Ndien didie ke nnyịn ikeme ndida enye nnam n̄kpọ ke uwem nnyịn?

“Nyene Eti Ibuot”—Didie?

4-7. Nso n̄kpọ inan̄ ke ẹyom man owo enyene ọniọn̄?

⁴ Nte ana nnyịn inen̄ede inyene ifiọk m̀mê inen̄ede ika n̄wed man inyene ọniọn̄ Abasi? Baba. Jehovah enyịme nnyịn itiene inyene ọniọn̄ esie inamke n̄kpọ m̀mê nso idi idaha nnyịn ke uwem ye ke ifiọkn̄wed. (1 Corinth 1:26-29) Edi ana nnyịn ibem iso inam n̄kpọ iban̄a oro, koro Bible esịn udọn̄ ọnọ nnyịn ete ‘inyene eti ibuot.’ (Mme N̄ke 4:7) Didie ke nnyịn ikeme ndinam oro?

⁵ Akpa, oyom nnyịn iten̄e Abasi. Mme N̄ke 9:10 ọdọhọ ete: “Editọn̄ọ eti ibuot [“ntọn̄ọ ọniọn̄,” The New English Bible] edi uten̄e Jehovah.” Uten̄e Abasi edi isọn̄ ata ọniọn̄. Ntak-a? Ti ete ke ọniọn̄ abuana ukeme edida ifiọk nnam n̄kpọ uforo uforo. Nditen̄e Abasi idịghe ndikop idiọk ndịk mban̄a enye, edi edi ndituak ibuot nnọ enye ye uten̄e ye ukpono, ndinyụn̄ mbuọt idem ye enye. Oro edi eti uten̄e emi okopde odudu ndinụk owo anam n̄kpọ. Enye onụk nnyịn ndidu uwem ekekem ye ifiọk oro nnyịn inyenede iban̄a uduak Abasi ye usụn̄ esie. Idụhe usụn̄ ọniọn̄ efen oro nnyịn ikpetienede, koro mme idaha Jehovah ẹsiwak ndida ata ikpọ ufọn nsọk mbon oro ẹtienede mmọ.

 ⁶ Ọyọhọ iba, ana nnyịn inyene nsụhọdeidem. Owo eke mînyeneke nsụhọdeidem ikemeke ndinyene ọniọn̄ Abasi. (Mme N̄ke 11:2) Ntak edide ntre? Edieke nnyịn isụhọrede idem, nnyịn iyenyịme nte ke nnyịn ifiọkke kpukpru n̄kpọ, nte ke ekikere nnyịn isinenke kpukpru ini, ye nte ke oyom ifiọk se idide ekikere Jehovah ke mme n̄kpọ. Jehovah ‘ọbọbiọn̄ọ mbon iseri,’ edi enye ama ndinọ mbon oro ẹsụhọrede idem, ọniọn̄.—James 4:6.

⁷ Ọyọhọ akpan n̄kpọ ita edi edikpep Ikọ Abasi oro ẹwetde-wet. Ẹyarade ọniọn̄ Jehovah ke Ikọ esie. Man inyene ọniọn̄ oro, ana nnyịn isịn ukeme ndidụn̄ọde nyom enye. (Mme N̄ke 2:1-5) Ọyọhọ n̄kpọ inan̄ oro ẹyomde edi akam. Edieke nnyịn iben̄ede Abasi ọniọn̄ ke esịt akpanikọ, enye ọyọnọ nnyịn ke ntatubọk. (James 1:5) Enye iditreke ndibọrọ akam oro nnyịn ibọn̄de iben̄e un̄wam spirit esie. Ndien spirit esie ekeme ndinam nnyịn ikụt n̄kpọ ke Ikọ esie oro ekemede ndin̄wam nnyịn ndikọk mme mfịna, ndifep mme n̄kpọndịk, nnyụn̄ nnam nti ubiere.—Luke 11:13.

8. Edieke nnyịn itịmde inyene ọniọn̄ Abasi, didie ke enye ediwụt idem?

⁸ Nte ima ikokụt ke Ibuot 17, ọniọn̄ Jehovah edi n̄kpọ oro ẹnamde-nam ẹwụt. Ntem, edieke nnyịn itịmde inyene ọniọn̄ Abasi, enye oyowụt idem ke usụn̄ oro nnyịn idude uwem. Mbet oro James ama etịn̄ aban̄a mme mfri ọniọn̄ Abasi ke ini enye ekewetde ete: “Ọniọn̄ emi otode ke enyọn̄ edi edisana ke akpa, ekem etie emem-emem, owụt eti ibuot, awara ndikop item, ọyọhọ ye mbọm ye nti mfri, itọhọ ubahade, inyeneke mbubịk.” (James 3:17, NW) Nte nnyịn inemede ikpehe ọniọn̄ Abasi emi kiet kiet, nnyịn imekeme ndibụp idem nnyịn, ‘Nte ọniọn̄ emi otode ke enyọn̄ ke anam utom ke idem mi?’

‘Edi Edisana, Ekem Etie Emem-Emem’

9. Nso ke ndisana ọwọrọ, ndien ntak emi odotde ndisiak edisana nte akpa edu ọniọn̄?

⁹ “Edi edisana ke akpa.” Ndisana ọwọrọ ndinana ntọi ye ndek, idịghe sụk ke enyọn̄ enyọn̄ idem edi ke esịt idem n̄ko.  Bible abuan ọniọn̄ ye esịt, edi ọniọn̄ emi otode ke enyọn̄ ikemeke ndidụk esịt owo oro ndiọi ekikere, ndiọi udọn̄, ye ndiọi uduakesịt ẹsabarede. (Mme N̄ke 2:10; Matthew 15:19, 20) Nte ededi, edieke esịt nnyịn asanade—oro edi, ke udomo oro ekemde ye mme anana-mfọnmma owo—nnyịn ‘iyọwọn̄ọde ikpọn̄ idiọk, inyụn̄ inam eti.’ (Psalm 37:27; Mme N̄ke 3:7) Ndi idotke nte ẹsiakde edisana nte akpa edu ọniọn̄? Kamse, edieke nnyịn mîsanake ke ido uwem ye ke n̄kan̄ eke spirit, didie ke nnyịn ke akpanikọ ikeme ndiwụt mme edu eken emi ẹsan̄ade ye ọniọn̄ emi otode ke enyọn̄?

10, 11. (a) Ntak emi edide akpan n̄kpọ nnyịn nditie emem emem? (b) Edieke afo ọfiọkde ete ke imedue ekemmọ andituak ibuot, didie ke afo ekeme ndiwụt ke imọ idi anam emem? (Se n̄ko ikọ idakisọn̄.)

¹⁰ “Ekem etie emem-emem.” Ọniọn̄ emi otode ke enyọn̄ onụk nnyịn ndiyom emem, emi edide mbun̄wụm spirit Abasi. (Galatia 5:22) Nnyịn iyodomo nditre ndibiat ‘emem oro ọbọpde’ ikọt Jehovah adian ọtọkiet. (Ephesus 4:3) Nnyịn n̄ko iyanam kpukpru se nnyịn ikemede ndisịn emem ke ini mfịna odude. Ntak emi edide akpan n̄kpọ? Bible ọdọhọ ete: “[Ẹka iso, NW] ẹtie . . . emem-emem; ndien Abasi ima ye emem oyodu ye mbufo.” (2 Corinth 13:11) Ntre adan̄a nte nnyịn ikade iso nditie emem-emem, Abasi emem oyodu ye nnyịn. Usụn̄ oro nnyịn inamde n̄kpọ ye ekemmọ mme andituak ibuot enen̄ede otụk itie ebuana nnyịn ye Jehovah. Didie ke nnyịn ikeme ndiwụt ke nnyịn idi mme anam emem? Kere ban̄a uwụtn̄kpọ kiet.

¹¹ Nso ke afo akpanam edieke afo ọfiọkde ete ke imọ imedue ekemmọ andituak ibuot? Jesus ọkọdọhọ ete: “Edieke adade enọ fo edi ke itie-uwa, onyụn̄ etide do ete, eyen-ete fo enyene ikọ ye afo, kpọn̄ enọ fo do ke iso itie-uwa, ka kebem iso nam emem ye eyen-ete fo, ndien di diwa enọ fo.” (Matthew 5:23, 24) Afo emekeme ndinam item emi ke ndidaha ke idemfo n̄ka mbịne eyenete fo. Ye nso uduak? ‘Ndinam emem’ ye enye. b Man anam oro, oyoyom afo enyịme ke ima  iyat enye esịt, utu ke ndifafan̄a. Edieke afo akade ebịne enye ye uduak edinam emem onyụn̄ owụtde oro ke edu fo, ekeme ndidi eyenen̄ede kpukpru ndutan̄uyo oro ẹkedude, n̄kpeubọk oro odotde eyetiene, ndien ẹyefen ẹnọ. Ke ini afo adahade ke idemfo aka ndinam emem, afo owụt nte ke ọniọn̄ Abasi akara imọ.

“Owụt Eti Ibuot, Awara Ndikop Item”

12, 13. (a) Nso ke ikọ oro ẹkabarede nte “owụt eti ibuot” ke James 3:17 ọwọrọ? (b) Didie ke nnyịn ikeme ndiwụt nte ke nnyịn imenyene eti ibuot?

¹² “Owụt Eti Ibuot.” Nso ke ediwụt eti ibuot ọwọrọ? Nte nditọ ukpepn̄kpọ ẹdọhọde, ọsọsọn̄ ndikabade akpasarade ikọ Greek oro ẹkabarede nte “owụt eti ibuot” ke James 3:17. Mme akabade n̄wed ẹda utọ ikọ nte “sụn̄sụn̄ ido,” “ime,” ye “edikere mban̄a.” Ke ata ata usụn̄ ikọ Greek oro ọwọrọ  “edinyịme nnọ.” Didie ke nnyịn ikeme ndiwụt nte ke ikpehe ọniọn̄ emi otode enyọn̄ mi ke anam utom ke idem nnyịn?

¹³ N̄wed Mbon Philippi 4:5 ọdọhọ ete: “Ẹyak kpukpru owo ẹkụt [eti ibuot, NW] mbufo.” Edikabade efen okot ete: “Yak ẹdiọn̄ọ fi nte owo emi enyenede eti ibuot.” (The New Testament in Modern English, eke J. B. Phillips) Tịm fiọk ete ke akpan n̄kpọ idịghe nte nnyịn isede idem nnyịn; akpan n̄kpọ edi nte mbon en̄wen ẹsede nnyịn, nte ẹdiọn̄ọde nnyịn. Owo emi enyenede eti ibuot isisọn̄ọke iyịre ke ikọ ibet m̀mê ke ndidọhọ ẹnam n̄kpọ nte enye ekerede ke enen. Utu ke oro, enye eyenyịme ndikpan̄ utọn̄ nnọ mbon en̄wen, ndien ke ini odotde, enyịme ekikere mmọ. Enye n̄ko eyenyene sụn̄sụn̄ ido, idinamke n̄kpọ nsọn̄ido nsọn̄ido ye mbon en̄wen. Ke adan̄aemi ẹyomde emi ẹto kpukpru mme Christian, enye enen̄ede edi akpan n̄kpọ ọnọ mbon oro ẹnamde utom nte mbiowo. Sụn̄sụn̄ ido ododụri mme owo ada, anamde mme owo ẹkeme ndisan̄a n̄kpere mbiowo. (1 Thessalonica 2:7, 8) Ọyọfọn kpukpru nnyịn ibụp idem nnyịn ite, ‘Nte ẹdiọn̄ọ mi nte owo oro enyenede edikere mban̄a, mîyịreke n̄kpọ, onyụn̄ etiede sụn̄sụn̄?’

14. Didie ke nnyịn ikeme ndiwụt nte ke nnyịn ‘imawara ndikop item’?

¹⁴ “Awara Ndikop Item.” Ikọ Greek oro ẹkabarede nte “awara ndikop item” idụhe ke itie efen ke N̄wed Abasi Christian Usem Greek. Nte eyen ukpepn̄kpọ kiet ọdọhọde, “ẹsiwak ndida ikọ emi ntịn̄ mban̄a ukpep ekọn̄.” Enye ọnọ ekikere edidi “se ẹkemede ndisọp n̄kpek” ye “nsụkibuot.” Owo emi enyenede ọniọn̄ emi otode ke enyọn̄ esisọp ndisụk ibuot nnọ se N̄wed Abasi etịn̄de. Enye idịghe owo emi ẹdiọn̄ọde nte kiet oro anamde ubiere ndien ekem esịn ndiyak n̄kpọ ekededi emi edide isio ye oro anam enye okpụhọde. Utu ke oro, enye ọyọsọp anam ukpụhọde ke ini ẹnọde enye in̄wan̄-in̄wan̄ uyarade N̄wed Abasi oro owụtde nte ke se enye anamde akwan̄a m̀mê nte ke ubiere esie inenke. Ndi afo edi utọ owo oro?

 “Ọyọhọ ye Mbọm ye Nti Mfri”

15. Nso idi mbọm, ndien ntak emi odotde ndisiak “mbọm” ye “nti mfri” ọtọkiet ke James 3:17?

¹⁵ “Ọyọhọ ye mbọm ye nti mfri.” c Mbọm edi akpan ikpehe ọniọn̄ emi otode enyọn̄, sia ẹdọhọde ke utọ ọniọn̄ oro “ọyọhọ ye mbọm.” Tịm fiọk ete ke ẹsiak “mbọm” ye “nti mfri” ọtọkiet. Emi odot koro ke Bible, mbọm esiwak ndida nnọ ata edikere mban̄a oro ẹnyenede ẹnọ mbon en̄wen, esịtmbọm oro anamde ẹnam ata ediwak nti edinam mfọnido. N̄wed ndụn̄ọde kiet akabade mbọm nte “edikop mfụhọ mban̄a idiọk idaha owo nnyụn̄ ndomo ndinam n̄kpọ mban̄a enye.” Ntem, ọniọn̄ Abasi itiehe eto eto, ndebe ndebe, m̀mê ndidi sụk ifiọk ibuot. Utu ke oro, enye etie inem inem, oto esịt, onyụn̄ ekere aban̄a ntụk mbon en̄wen. Didie ke nnyịn ikeme ndiwụt nte ke nnyịn iyọhọ ye mbọm?

16, 17. (a) Ke adianade ye ima emi inyenede inọ Abasi, nso isinụk nnyịn ndibuana ke utom ukwọrọikọ, ndien ntak-a? (b) Ke mme usụn̄ ewe ke nnyịn ikeme ndiwụt nte ke nnyịn iyọhọ ye mbọm?

¹⁶ Ke akpanikọ, akpan usụn̄ kiet edi ke ndibuana eti mbụk Obio Ubọn̄ Abasi ye mbon en̄wen. Nso inụk nnyịn ndinam utom emi? Ke akpa ifet, edi ima oro inyenede inọ Abasi. Se inụkde nnyịn edi n̄ko mbọm m̀mê edikere mban̄a oro iwụtde mbon en̄wen. (Matthew 22:37-39) Ediwak owo mfịn ‘ẹdu ke nnanenyịn ẹnyụn̄ ẹsuana nte erọn̄ eke mînyeneke andikpeme.’ (Matthew 9:36) Mme ekpemerọn̄ eke nsunsu ido ukpono ẹsịn mmọ ẹnyụn̄ ẹkịm mmọ enyịn ke n̄kan̄ eke spirit. Nte utịp, mmọ ifiọkke ọniọn̄ ọniọn̄ ndausụn̄ oro odude ke Ikọ Abasi m̀mê mme edidiọn̄ oro Obio Ubọn̄ edidade ọsọk isọn̄ ke mîbịghike. Ke ini nnyịn ikerede iban̄a mme udọn̄ n̄kpọ eke spirit mbon oro ẹkande nnyịn ẹkụk, ata mbọm esinụk nnyịn ndinam kpukpru se ikemede man itịn̄ inọ mmọ iban̄a ima ima uduak Jehovah.

 ¹⁷ Ewe mme usụn̄ efen ke nnyịn ikeme ndiwụt ke nnyịn iyọhọ ye mbọm? Ti n̄ke Jesus aban̄ade owo Samaria oro okokụtde akaisan̄ anade ke mbenusụn̄, oro ẹma ẹkewo ẹnyụn̄ ẹmia. Owo Samaria oro ama ‘atua enye mbọm,’ ọbọp unan owo unọmọ oro onyụn̄ ese aban̄a enye. (Luke 10:29-37) Nte emi iwụtke ite ke mbọm abuana ndinanam n̄kpọ ndin̄wam mbon oro ẹyomde un̄wam? Bible ọdọhọ nnyịn ete “ifọn ido ye kpukpru owo, akpan-akpan ye mmọ emi ẹtode ke ufọk mme andinịm ke akpanikọ.” (Galatia 6:10) Kere ban̄a ndusụk usụn̄ oro ẹkemede ndinam emi. Ekemmọ andinịm ke akpanikọ emi ama ọkọsọn̄ ekeme ndiyom n̄kpọisan̄ ndimen enye n̄ka nnyụn̄ nnyọn̄ mme mbono esop Christian. Ebeakpa emi odude ke esop ekeme ndiyom ẹn̄wam imọ ẹdiọn̄ n̄kpọ ke ufọk imọ. (James 1:27) Owo emi okopde mmemidem ekeme ndiyom “eti ikọ” man okop ndọn̄esịt. (Mme N̄ke 12:25) Ke ini nnyịn iwụtde mbọm ke mme utọ usụn̄ emi, nnyịn inọ uyarade nte ke nnyịn imenyene ọniọn̄ emi otode ke enyọn̄.

“Itọhọ Ubahade, Inyeneke Mbubịk”

18. Edieke ọniọn̄ emi otode ke enyọn̄ adade nnyịn usụn̄, nso ke ana nnyịn idomo ndisio mfep ke esịt nnyịn, ndien ntak-a?

¹⁸ “Itọhọ ubahade.” Ọniọn̄ Abasi enyene ukeme ndikan asari eke ekpụk ye ntan̄idem eke idụt. Edieke utọ ọniọn̄ oro adade nnyịn usụn̄, nnyịn iyodomo ndisio ntụhọ ekededi ndiwụt uma ifep ke esịt nnyịn. (James 2:9) Nnyịn idinọhọ mbon efen akpan ntịn̄enyịn ke ntak idaha ifiọkn̄wed mmọ, okụk oro mmọ ẹnyenede, m̀mê ifetutom mmọ ke esop; m̀mê nnyịn ndise owo ekededi ke otu ekemmọ andituak ibuot ke usụhọde, inamke n̄kpọ m̀mê idaha mmọ osụhọde adan̄a didie. Edieke Jehovah owụtde utọ mbon oro ima esie, nnyịn ke akpanikọ ikpenyene ndibat mmọ nte mbon oro ẹdotde ima nnyịn.

19, 20. (a) Nso idi ntọn̄ọ ikọ Greek oro adade ọnọ “mbubịk”? (b) Didie ke nnyịn iwụt “ima nditọete eke mîsan̄ake ye mbubịk,” ndien ntak emi edide akpan n̄kpọ?

¹⁹ “Inyeneke mbubịk.” Ikọ Greek oro ẹkabarede nte “mbubịk” ekeme ndida nnọ “osion̄o ndyọ oro ebrede mbre ke itie  edinam.” Ke eset, mme osion̄o ndyọ mbon Greece ye Rome ẹma ẹsifụhọ akamba n̄kpọ ke iso. Ntem ikọ Greek oro adade ọnọ “mbubịk” akada ọnọ owo oro anamde n̄kari, m̀mê owo abian̄a. Ikpehe ọniọn̄ Abasi emi ikpenyeneke ndikara sụk nte nnyịn inamde n̄kpọ ye ekemmọ mme andituak ibuot edi ekpenyene n̄ko nditụk nte nnyịn ikerede iban̄a mmọ.

²⁰ Apostle Peter ama ọsọn̄ọ etịn̄ ete ke ‘nsụkibuot nnyịn nnọ akpanikọ’ ekpenyene ndisụn̄ọ ke “ima nditọete eke mîsan̄ake ye mbubịk.” (1 Peter 1:22, NW) Ih, ikpanaha nnyịn ima nditọete nnyịn n̄kukụre man mme owo ẹkụt. Nnyịn ifụhọke n̄kpọ ke iso m̀mê ndinam n̄kpọ man ibian̄a mbon efen. Ana ima nnyịn edi ata ima, oto isọn̄ esịt. Edieke enye otode isọn̄ esịt, nditọete nnyịn ẹyekeme ndiberi edem ke nnyịn, sia mmọ ẹyekụt ẹte ke nnyịn idi se iwụtde nte idide. Utọ edinam akpanikọ oro eberede usụn̄ ọnọ in̄wan̄-in̄wan̄ ye ata itie ebuana ke ufọt mme Christian onyụn̄ an̄wam ndinam mme andibuana ke esop ẹnịm kiet eken ke akpanikọ.

 ‘Kpeme Ata Ọniọn̄’

21, 22. (a) Didie ke Solomon okokpu ndikpeme ọniọn̄? (b) Didie ke nnyịn ikeme ndikpeme ọniọn̄, ndien didie ke nnyịn idibọ ufọn ito edinam ntre?

²¹ Ọniọn̄ Abasi edi enọ emi otode Jehovah, kpa enọ oro nnyịn ikpenyenede ndikpeme. Solomon ọkọdọhọ ete: ‘Eyen mi, kpeme ekikere ye ọniọn̄.’ (Mme N̄ke 3:21) Ke mfụhọ, Solomon ke idemesie ama okpu ndinam oro. Enye ekenyene ọniọn̄ adan̄a nte enye akakade iso enyene esịt n̄kopitem. Edi ke akpatre, ediwak isen iban esie ẹma ẹwọn̄ọde esịt esie ẹkpọn̄ edisana utuakibuot Jehovah. (1 Ndidem 11:1-8) Se iketịbede inọ Solomon owụt nte ke ifiọk inyeneke ufọn ndomokiet edieke owo mîdaha enye inam n̄kpọ ke eti usụn̄.

²² Didie ke nnyịn ikeme ndikpeme ata ọniọn̄? Ikụreke ke nnyịn ndikot Bible ye mme n̄wed ẹkọn̄ọde ke Bible oro “asan̄autom emi anamde akpanikọ, onyụn̄ enyenede ọniọn̄” ọnọde kpukpru ini edi ana nnyịn idomo n̄ko ndida se nnyịn ikpepde nsịn ke edinam. (Matthew 24:45) Nnyịn imenyene eti ntak ndida ọniọn̄ Abasi nnam n̄kpọ. Enye ọwọrọ ndidu eti uwem idahaemi. Enye an̄wam nnyịn ‘ndimụm uwem eke edide ata uwem n̄kama’—kpa uwem ke obufa ererimbot Abasi. (1 Timothy 6:19) Ndien ke edide akpan n̄kpọ akan, ndikọri ọniọn̄ emi otode enyọn̄ odụri nnyịn etịm ekpere Enye emi edide ntọn̄ọ ofụri ọniọn̄, kpa Jehovah Abasi.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

Mme Mbụme Nditie N̄kere

Deuteronomy 4:4-6 Didie ke nnyịn ikeme ndiwụt ke imenyene ọniọn̄?

Psalm 119:97-105 Didie ke nnyịn idibọ ufọn edieke nnyịn itịn̄de enyịn ikpep inyụn̄ idade Ikọ Abasi isịn ke edinam?

Mme N̄ke 4:10-13, 20-27 Ntak emi nnyịn iyomde ọniọn̄ Jehovah?

James 3:1-16 Didie ke mbon oro ẹnọde utom edise enyịn ke esop ẹkeme ndiwụt ke mmimọ imenyene eti ibuot ye mbufiọk?

[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]

[Ndise ke page 223]

Man inyene ọniọn̄ Abasi, ana nnyịn isịn ukeme ndiyom enye

[Ndise ke page 227]

Ke ini nnyịn ituade mbon efen mbọm, nnyịn iwụt ‘ọniọn̄ emi otode ke enyọn̄’