1-3. (a) E vakaraitaka vakacava o Solomoni na vuku e tu vua ena nona walia na nodrau veiba e rua na marama? (b) Na cava e yalataka o Jiova me solia vei keda? Na taro cava e basika?

 SA BAU kisi dredre dina—erau veibataka tiko e dua na gone e rua na marama. Erau tiko vata na marama qo, rau vakaluveni ruarua tale ga, ia e veisivi na sucu ni luvedrau ena vica ga na siga. E mate e dua vei rau na gone, erau sa qai veibataka na tina na gone e se bula tiko. E sega ni dua e tu me vakadinadinataka na ka a yaco. Sa rairai rogoci oti na kisi qo ena mataveilewai e ra, ia e sega ni wali rawa. Qo e sa kau na veileti vei Solomoni na tui kei Isireli. Ena kila rawa o koya na ka dina?

² Ni rogoca oti o Solomoni nodrau veiba, sa qai vakarota me kau mai vua e dua na iseleiwau. Sa qai tauca nona lewa me sa musu rua na gone me rau qai yadua na kena veimama na marama. Sega ni bera ga nona sa vakamasuti koya na tui na tinanigone dina me sa soli ga na gone—na luvena lomani—vua na marama kadua. Ia na marama kadua e sa donu sara ga vua me musu rua na gone. Sa qai kila qo na ka dina o Solomoni. E kila o koya ni tina ni gone dina ena mosita ga na leweniketena, e vakayagataka o koya na kilaka oya me walia kina na veileti. Vakasamataka mada nona sa na marau na marama qo ni sa solia vua o Solomoni na gone qai kaya: “Qori ga na tinana.”—1 Tui 3:16-27.

³ Sa tu tu na vuku! Era druka sara ga na lewenivanua nira rogoca nona walia o Solomoni na veiba oya, “nira raica ni tiko vua na vuku ni Kalou.” Io, na vuku i Solomoni e isolisoli ni Kalou vua. E solia vua o Jiova “na lomavuku kei na yalomatua.” (1 Tui 3:12, 28) Ia vakacava o keda? E rawa tale ga ni solia vei keda na Kalou na vuku? Io, ni a uqeti o Solomoni me vola: “O Jiova ga e solia na vuku.” (Vosa Vakaibalebale 2:6) E yalataka  o Jiova me solia na vuku vei ira era vakasaqara ena yalodina, me rawa kina nira vakayagataka na ka era sa kila kei na ka era sa vulica. Eda na rawata vakacava na vuku mai cake? Na cava meda cakava me laurai kina ena noda bula?

4-7. Na cava na va na ka ena vinakati meda rawata kina na vuku?

⁴ Dodonu meda tamata lomakasa da qai vuli vinaka me rawa kina ni qai soli vei keda na vuku vakalou? Sega. Na nona via solia vei keda o Jiova na vuku e sega ni vakatau ena noda vuli vinaka se cava tale. (1 Korinica 1:26-29) Ia o keda ga e sa na qai vakatau vei keda, baleta na iVolatabu e vakauqeti keda meda ‘rawata na vuku’. (Vosa Vakaibalebale 4:7) Eda na vakayacora vakacava qo?

⁵ Kena imatai, e dodonu meda rerevaka na Kalou. E kaya na Vosa Vakaibalebale 9:10: “Na rerevaki Jiova e itekitekivu ni vuku.” E yavu sara ga ni vuku dina na rerevaki Jiova. Na vuna? Nanuma tiko ni na kilai na vuku dina ena vakayagataki ni ka e vulici. Na rerevaki ni Kalou e sega ni vaka na nona domobula e dua e matana, ia na nona veidokai ga kei na nona veivakabauti. Qo na mataqali rere e dodonu me tiko vei keda. Na rere va qo e vakalou ena uqeti keda meda moica noda bula me salavata kei na ka eda vulica me baleti koya na Kalou kei na nona ivalavala. Qo ga na sala vinaka duadua meda muria, ni ivakatagedegede i Jiova ena yaga dina ga vei keda.

⁶ Kena ikarua, e dodonu meda dau yalomalumalumu tale ga. Ena sega ni rawa ni tiko na vuku vakalou vua e dua e sega vua na yalomalumalumu. (Vosa Vakaibalebale 11:2) Na vuna? Ke da yalomalumalumu, eda na kaya vakadodonu ni sega ni taro kece ga eda kila na kena isau, e sega tale ga ni dau dina tu ga na noda nanuma, qai gadrevi meda kila na nanuma i Jiova ena veika eda dau tarogi kina. E “cati ira na viavialevu” o Jiova, ia e tu vakarau me solia na vuku vei ira na yalomalumalumu.—Jemesa 4:6.

⁷ Na ikatolu ni ka bibi na vulici ni Vosa ni Kalou. E vakatakilai  na vuku i Jiova ena nona Vosa. Me rawa ni qai tiko vei keda na vuku oya, e dodonu meda vakasaqara. (Vosa Vakaibalebale 2:1-5) Na ikava ni ka bibi na masu. Ena solia vei keda na Kalou na vuku ke da kerea vua mai vu ni lomada. (Jemesa 1:5) Ena saumi noda masu nida kerea na veivuke ni yalo i Jiova. Na yalo i Jiova tale ga ena vakarawarawataka noda kunea na iyau vuni e tu ena nona Vosa. Na iyau vuni qo ena vukei keda meda walia kina na leqa, sabaya kina na veika dredre, da vakatulewa vinaka tale ga kina.—Luke 11:13.

8. Ena kilai vakacava ke sa tiko dina vei keda na vuku vakalou?

⁸ Me vaka eda sa raica mai ena Wase 17, e yaga vakalevu na vuku i Jiova. Ke tiko gona vei keda na vuku vakalou, ena laurai ena noda bula. E vakamacalataka na tisaipeli o Jemesa na vua ni vuku vakalou ena gauna e vola kina: “Na vuku mai cake me savasava mada, qai dau veiyaloni, e yalorawarawa, e vakarau tu me talairawarawa, e dau yalololoma qai cakava e levu na ka vinaka, e sega ni dau veivakaduiduitaki, se dau veivakaisini.” (Jemesa 3:17) Nida veivosakitaka yani na vuku vakalou qo, e vinaka meda dui tarogi keda, ‘Sa laurai tiko ena noqu bula na vuku mai cake?’

9. Na cava na kena ibalebale meda savasava? Na cava e veiganiti kina me cavuti sara ga e liu ena kena vakamacalataki na vuku?

⁹ “Me savasava mada.” Na savasava e kena ibalebale ga na sega ni duka e taudaku, e loma tale ga. E dau cavuta vata na iVolatabu na vuku kei na lomada, ia na vuku vakalou e sega ni rawa ni curuma na lomada ke vakadukadukalitaki tu ena vakanananu ca, gagadre ca, kei na inaki ca. (Vosa Vakaibalebale 2:10; Maciu 15:19, 20) Ia ke savasava na lomada ena kena ivakatagedegede eda rawata na tamata ivalavala ca, eda na “gole tani mai na ca qai cakava na ka vinaka.” (Same 37:27; Vosa Vakaibalebale 3:7) Sa rauta me cavuti sara ga e liu ena vakamacalataki ni vuku na savasava! Ke da sega ni savasava vakayalo, se sega ni vinaka na noda ivalavala, ena sega ni rawa ni tiko vei keda na vuku mai cake!

10, 11. (a) Na cava e bibi kina meda dau veiyaloni? (b) Ke o liaca ni o vakacudruya e dua na tacimu, o na vakaraitaka vakacava ni o dau saga na veiyaloni? (Raica tale ga na ivakamacala e ra.)

 ¹⁰ “Qai dau veiyaloni.” Ni tiko vei keda na vuku mai cake, eda na dau qara na veiyaloni, e dua na itovo ni vua ni yalo tabu ni Kalou. (Kalatia 5:22) Eda sega ni vinakata meda tagutuva na noda ‘vauci vata ena veiyaloni’ eda vauci vata kina na tamata i Jiova. (Efeso 4:3) Eda solia tale ga noda vinaka kece meda veiyaloni tale ke vakaleqai. Na cava e bibi kina qo? E kaya na iVolatabu: “Ni dau veiyaloni, ena qai tiko vata kei kemuni na Kalou dauloloma qai dauveivakacegui.” (2 Korinica 13:11) Ena tiko kei keda na Kalou ni vakacegu ke da saga tiko ga meda dau veiyaloni. Na noda veiwekani kei Jiova e rawa ni vakatau tale ga ena noda veimaliwai kei ira na tacida vakayalo. Eda na vakaraitaka vakacava nida dau vinakata na vakacegu se veiyaloni? Vakasamataka mada qo.

¹¹ Na cava mo cakava ke o vakila ni o vakacudruya e dua na tacimu vakayalo? E kaya o Jisu: “O koya gona, ke o kauta na nomu isoro ina icabocabonisoro o qai nanuma ni beitaki iko na tacimu ena dua na ka, biuta tu na nomu isoro ena mata ni icabocabonisoro, lako drau lai veivakameautaki mada kei tacimu, oti qai lesu mo vakacabora nomu isoro.” (Maciu 5:23, 24) Rawa mo muria na ivakasala qo ena nomu vakaliuliu mo torovi koya. Ia na cava me nomu inaki? “Mo drau veiyaloni.” a Kua ni wereubiubi, tukuna vakadodonu vua ni o raica na rarawa ni lomana. Ke inaki ni nomu torovi koya mo drau veiyaloni tale, ena rawa ni vakamatatataki na nanuma cala, drau veivosovosoti tale ga. Ni o guilecava na ka kece ena nomu saga mo drau veiyaloni tale kei na tacimu, o sa vakaraitaka tiko ni nomu idusidusi na vuku vakalou.

12, 13. (a) Na cava na ibalebale ni vosa e dau vakadewataki me “yalorawarawa” ena Jemesa 3:17? (b) Eda na vakaraitaka vakacava nida tamata yalorawarawa?

¹² “E Yalorawarawa.” Na cava na ibalebale ni yalorawarawa? Era kaya na dau vakadidike ena iVolatabu ni vosa vaKirisi e vakadewataki me “yalorawarawa” ena Jemesa 3:17 e dredre na vakadewataka. Ia na vosa qori e dusia e dua na ka e rawarawa ni moici se veisautaki. Era vakayagataka na dauvakadewa eso na vosa me vaka na “yalomalua,” “veiciqomi,” kei na “veinanumi.” Eda na vakaraitaka vakacava ni tiko vei keda na itovo qo, e dua na ivakatakilakila ni vuku mai cake?

¹³ E kaya na Filipai 4:5: “Me kilai na nomuni yalorawarawa vei ira na tamata kece ga.” E kaya e dua tale na vakadewa: “Me kemu idivi na nomu dau yalorawarawa.” (The New Testament in Modern English, e vola o J. B. Phillips) Kena ibalebale  nida na kauaitaka tiko vakalevu e ke na ka era raica se nanuma na tani me baleti keda, sega ni noda nanuma ga. Na tamata yalorawarawa e kila ni so na gauna ena vakatau na muri ni lawa eso ena ituvaki e sotavi, ena sega tale ga ni cikeva me caka ga na lomana. Ena tu vakarau me rogoca nodra nanuma eso, me na veisautaki koya tale ga ke ganita me vaka kina. E yalomalua tale ga o koya, e sega ni kaukaua se voravora ena veika e cakava. E bibi dina qo vei keda na lotu vaKarisito kece, ia vakauasivi vei ira era veiqaravi tiko vaqase. E dau taleitaki na ivalavala malua, era dau torovi rawarawa kina na qase. (1 Cesalonaika 2:7, 8) E vinaka kina meda dui tarogi keda, ‘Vakacava o yau, au kilai niu dau veinanumi, yalorawarawa, qai dau malua na noqu ivalavala?’

14. Eda na vakaraitaka vakacava nida “vakarau tu me talairawarawa”?

¹⁴ “E vakarau tu me talairawarawa.” Na vosa vaKirisi e vakadewataki e ke me “vakarau tu me talairawarawa” e sega ni kunei ena dua tale na vanua ena iVolatabu vaKirisi vaKarisito. E kaya e dua na daunivosa ni vosa qo “e vakayagataki vakalevu ga me vakamacalataka nodra dau tu vakarau na sotia mera qarava na itavi e vakacolati vei ira.” E vakaibalebaletaki tale ga vua e “rawarawa ni kerei” qai dau “muria na vosa.” E dua e vakarorogo ena vuku mai cake ena tu vakarau me muria na ka e kaya na iVolatabu. Ena sega ni na yalodredre se me dre tu ga na nona mua. Ena totolo nona veisau ni vakadinadinataki vua mai na iVolatabu ni cala tiko na ka e cakava, se a cala na nona nanuma. O dau cakava qori?

15. Na cava na yalololoma, na cava e veiganiti kina me cavuti vata na yalololoma” kei na noda “cakava e levu na ka vinaka” ena Jemesa 3:17?

¹⁵ “E dau yalololoma qai cakava e levu na ka vinaka.” b E dua na ka e kilai tani kina o koya e tu vua na vuku mai cake oya ni  sinai ena “yalololoma.” Ia erau cavuti vata tiko eke na “yalololoma” kei na “cakava e levu na ka vinaka.” E veiganiti dina qo baleta na iVolatabu e vakaraitaka ni dodonu me vua na loloma—me vakavatukanataki ena caka ni veika vinaka. E dua na ivola e vakamacalataka na loloma me “nomu kauaitaka na leqa e sotava tiko e dua kei na nomu cakava sara ga kina e dua na ka.” O koya gona, na vuku vakalou e sega ni vulici ga, tukuni ga, se vatavatairalagotaki ga. Me vakaraitaki sara ga ena noda bula qai salavata kei na veinanumi, kei na veikauaitaki. Eda na vakaraitaka vakacava nida sinai ena loloma?

16, 17. (a) Me ikuri ni noda lomana na Kalou, na cava tale e vakavuna meda vakaitavi ena cakacaka vakavunau, ena vuku ni cava? (b) Sala cava soti eda na vakaraitaka kina nida sinai ena loloma?

¹⁶ E dua na sala bibi eda vakayacora kina qo na noda wasea yani na itukutuku vinaka ni Matanitu ni Kalou. Na cava e vakavuna noda cakava na cakacaka qo? Kena imatai sara ga na noda lomana na Kalou. Qai kena ikuri na noda veinanumi kei na veikauaitaki. (Maciu 22:37-39) Levu nikua era sa “suivotu qai biu wale tu me vaka na sipi e sega na kena ivakatawa.” (Maciu 9:36) O ira qo era vakalolomataki, ra qai vakamatabokotaki tu vakayalo vei ira na iliuliu ni lotu. Oya na vuna era lecava tu kina na idusidusi yaga e tu ena Vosa ni Kalou, se na veivakalougatataki sa na vakarau kauta mai na Matanitu ni Kalou e vuravura. Nida vakasamataka gona na waloloi vakayalo sa tarai vuravura tu nikua, e gu na lomada meda dikeva na sala eso e rawa nida tukuna yani kina na veika vinaka sa nakita tu o Jiova.

¹⁷ Eda na vakaraitaka vakacava ni tu vei keda na loloma dina? Vakasamataka tale mada na vosa vakatautauvata i Jisu me baleti koya na kai Samaria a kunea e dua na turaga ni davo koto e batinisala ni butakoci qai mokulaki. E tuburi koya na kai Samaria qo na ‘yalololoma’ levu, mani savata nona mavoa na turaga qo, lai maroroi koya tale ga. (Luke 10:29-37) Sega ni vakaraitaka qo ni loloma e okati kina nodra  vukei sara ga na vinakata tu na veivuke? E tukuna na iVolatabu “meda caka vinaka vei ira na tamata kece, vakauasivi vei ira eda vakabauta vata.” (Kalatia 6:10) Dikeva mada eso na ituvaki qo. Ena vinakata tu e dua na itabaqase me vukei ena nona ilakolako ina soqoni, kei na nona ilakolako lesu. Ena vinakata tu e dua na yada ena ivavakoso me vakavinakataki eso na ka e nona vale. (Jemesa 1:27) Ena yalolailai tu e dua, qai via rogoca tu eso na “vosa vinaka” me vakayaloqaqataki koya. (Vosa Vakaibalebale 12:25) Nida dau loloma ena ituvaki va qo, sa da vakaraitaka tiko kina ena noda bula na vuku mai cake.

18. Ke noda idusidusi na vuku mai cake, na cava meda saga meda cavuraka mai lomada, ena vuku ni cava?

¹⁸ “E sega ni dau veivakaduiduitaki.” Na vuku vakalou e cata na veivakaduiduitaki kei na boletaki vanua. Ni tu vei keda na vuku qo, eda na cavuraka mai lomada na yalo eso e rawa ni vakavuna na veivakaduiduitaki. (Jemesa 2:9) Eda na sega ni tovaka eso ena vuku ni nodra ivakatagedegede ni vuli, nodra rawati ira, se nodra ilesilesi ena ivavakoso; eda sega tale ga ni beca e dua na dau qaravi Jiova veitalia se mani vakacava sara na kena ituvaki vakaloloma. Ke sa lomani ira na va qo o Jiova, na cava meda qai bureitaka kina o keda na noda loloma vei ira?

19, 20. (a) E vu mai vei na vosa vaKirisi e vakadewataki me “dauveivakaisini”? (b) Eda na vakaraitaka vakacava na loloma e ‘sega ni dauveivakaisini’?

¹⁹ ‘Sega ni Dauveivakaisini.’ Na vosa vaKirisi e vakadewataki me “dauveivakaisini” e rawa ni cavuti vua e dua na “dauvakatasuasua.” Ena gauna makawa, era dau dara na matavulo lelevu na dauvakatasuasua ni Kirisi kei Roma. Na vosa vaKirisi gona ni veivakaisini e sa dau vakaibalebaletaki tale ga  vua e dua e vakalecaleca se lasutaka ni o koya e dua tani tale. Na vuku vakalou qo e dodonu meda bulataka ena noda veimaliwai kei ira na tacida vakayalo, ena noda kauaitaki ira tale ga.

²⁰ E vola na yapositolo o Pita ni noda “talairawarawa ina ivakavuvuli dina” e dodonu me uqeti keda meda ‘kua ni veivakaisini na noda veilomani vakaveitacini.’ (1 Pita 1:22) Io, me kua ni ka vakarairai wale ga na noda lomani ira na tacida. Meda kua ni dauveivakaisini. Me dina na noda loloma, me vu sara ga mai lomada. Ke da vakayacora qo, era na vakabauti keda na tacida vakayalo, baleta ena sega ni dredre mera kila na tamata e dau dina. Na veimaliwai dina va qo ena savasava kina na veimaliwai ni lotu vaKarisito, ena rawa ni tete tale ga kina na veivakabauti ena ivavakoso.

21, 22. (a) A luluqa vakacava nona taura o Solomoni na vuku dina? (b) Eda na taura matua vakacava na vuku dina? Ena yaga vakacava vei keda nida cakava qori?

²¹ Na vuku vakalou e isolisoli i Jiova, e dodonu meda taura matua. A kaya o Solomoni: “Na luvequ, . . . mo taura matua na vuku kei na raiyawa.” (Vosa Vakaibalebale 3:21) Ka ni rarawa ni a sega ni cakava qori o Solomoni. Dua na ka na vuku i Solomoni ena gauna a yalodina voli kina. Ia e muri, era qai vakamuai koya tani mai na nona qaravi Jiova o ira na watina vulagi. (1 Tui 11:1-8) E macala mai na ivakaraitaki i Solomoni ni sega ni yaga na kilaka ke sega ni vakayagataki vinaka.

²² Eda na taura matua vakacava na vuku dina? Sega noda wilika tiko ga vakawasoma na iVolatabu kei na ivola vakaivolatabu e vakarautaka na “dauveiqaravi yalodina e vuku,” ia e dodonu meda saga meda bulataka sara na ka eda vulica. (Maciu 24:45) E sega tale ni dua na vuna meda sega ni via bulataka kina na vuku vakalou. Eda na vakila na kena yaga ena noda bula ena gauna qo. Ena vakarawarawataka tale ga na noda ‘taura matua na bula dina’—ena vuravura vou ni Kalou. (1 Timoci 6:19) Qai kena e bibi duadua, ni noda saga me laurai ena noda bula na vuku mai cake ena kauti keda vakavoleka yani vua na itaukei ni vuku levu duadua, na Kalou o Jiova.