1-3. (a) Panon ya impanengneng nen Solomon so nikadkaduman kakabatan diad paraan na impangasikaso to ed kolkolan a no siopa so ina na ugaw? (b) Anto so isisipan nen Jehova ya iter ed sikatayo, tan antoran tepet so onlesa?

AGAWA so sakey a kason mairap​—pankokolkolan na duaran bibii so sakey ya ugaw. Saksakey so panaayaman na bibii, tan balang sakey so angiyanak na ugaw a laki, pigaran agew labat so baetan. Inatey imay sakey ya ugaw, tan natan et ibabaga ran dua a sikara so ina na samay mabilay ya ugaw. * Anggapoy akatasi ed inkagawa. Nayarin say kaso so abista la ed abeban korte balet ta ag-asolbar. Kaunoran, say kolkolan so inyarap ed si Solomon, say ari na Israel. Kasin nasarag ton iwalwal so katuaan?

² Kayari na intalineng ton agano ed kolkolan na bibii, kinmerew si Solomon na sakey a kampilan. Insan, tekep na mapatnag a kombiksion, ingganggan ton palduaen so ugaw, tan iter ed kada bii. Tampol, samay peteg ya ina so akikasi ed ari ya ipalugar to la so ugaw​—say pinabpabli ton anak—​ed samay sananey a bii. Balet ipipilit na samay sananey a biin palduaen so ugaw. Diad saman atebek nen Solomon so katuaan. Kabat to so matamoy a panangabagey na sakey ya ina ed anak to, tan satan a pikakabat so inusar to ed panolbar ed saman a kolkolan. Isipen pa so inkainawaan na ina sanen impaiyawat nen Solomon so ugaw ed sikato tan kuanto: “Sikato so ina to.”​—1 Arari 3:16-27.

³ Nikadkaduman kakabatan, agta ontan? Sanen abalitaan na totoo no panon a sinolbar nen Solomon so kaso, sikaray pirmin  mandinayew, “ta naimatonan da a say kakabatan na Dios wala ed sikato.” On, say kakabatan nen Solomon so langkap na Dios. Sikato so inikdan nen Jehova na “makabat tan makatalos a puso.” (1 Arari 3:12, 28) Balet komusta itayo? Kasin naawat tayo met so maridios a kakabatan? On, ta diad panamegley na inkipuyan et insulat nen Solomon: “Si Jehova [so] mangiter na kakabatan.” (Uliran 2:6) Isisipan nen Jehova a mangiter na kakabatan, salanti, say abilidad a pangusar ed pikakabat, pakatalos, tan pakatebek ed maabig a paraan ed saraman so masimoon a mananap ed satan. Panon tayon nagamoran so kakabatan a manlapud tagey? Tan panon tayon iyaplika itan ed bilay tayo?

4-7. Antoray apatiran kakaukolan parad pakagamor ed kakabatan?

⁴ Kasin kaukolan nin nawalaan itayo na pirmin inkatudio odino atagey ya aral ta pian naawat so maridios a kakabatan? Andi. Si Jehova so mabulos a manginabang na kakabatan to ed sikatayo antokaman so eksperiensya tayo ed bilay tan edukasyon. (1 Corinto 1:26-29) Balet kaukolan a sikatayo so onkiwas lan unona, lapud sikatayo so papasesegen na Biblia a ‘gamoran so kakabatan.’ (Uliran 4:7) Panon tayon nagawaan itan?

⁵ Unona, kaukolan tayon takotan so Dios. “Say takot ed Jehova sikato so sengeg na kakabatan,” so kuan na Uliran 9:10. Say takot ed Dios so letnegan na tuan kakabatan. Akin? Nonoten a say kakabatan so manasaglawi ed abilidad a pangusar ed pikakabat diad matalonan paraan. Say itakot ed Dios so aliwan pankebbiew ed arap to, noagta ituek ed arap to tekep na respeto, tan talek. Say ontan a takot so maabig tan mabiskeg a mamakiwas. Satan so mamakiwas ed sikatayon itukoy so bilay tayo base’d pikakabat tayo ed linawa tan saray paraan na Dios. Anggapo la so mas makabat a kurang a nayarian tayon alaen, lapud saray estandarte nen Jehova so lawas a mamawala na sankaabigan iran gunggona ed saraman so manumbok ed saratan.

⁶ Komadua, nakaukolan a sikatayo so mapaabeba tan mayumi. Agniwala so kakabatan na Dios no anggapo so kaumildian  tan inka-mayumi. (Uliran 11:2) Akin ya ontan? No sikatayo so mapaabeba tan mayumi, mabulos tayon awaten ya agtayo amta so amin a bengatla, a saray opinyon tayo so aliwan naynay a duga, tan kaukolan tayon amtaen so kanonotan nen Jehova ed saray pamaakaran. Si Jehova “sumpaen to so atagey a linawa,” balet sikato so maliket a mangipabtang na kakabatan ed saraman so mapaabeba ed puso.​—Santiago 4:6.

⁷ Say komatlon kaukolan et say panaral ed nisulat a Salita na Dios. Say kakabatan nen Jehova so niparungtal ed Salita to. Pian nagamoran itan a kakabatan, nepeg tayon panggunaetan a sukimaten itan. (Uliran 2:1-5) Say komapat a kakaukolan et say pikakasi. No masimoon a kerewen tayo ed Dios so kakabatan, sikato so mabunlok a mangiter ed satan. (Santiago 1:5) Saray pikakasi tayo para ed tulong na espiritu to so naebatan. Tan say espiritu to so ontulong ed sikatayon naromog iray kayamanan ed Salita to diad panolbar tayo ed saray problema, kipaliis ed kapeligroan, tan ed makabat a panagdesisyon.​—Lucas 11:13.

8. No tuan agamoran tayo la so maridios a kakabatan, panon a napatnagan itan?

⁸ Singa naimano tayo ed Kapitulo 17, say kakabatan nen Jehova so praktikal. Sirin, no tuan agamoran tayo la so maridios a kakabatan, satan so mapatnag diad paraan na kondukta tayo. Deneskribe nen babangatan a Santiago iray bunga na madibinon kakabatan sanen insulat to: “Say kakabatan a manlapud tagey so unona ed amin malinis, insan mareen, makatunongan, akaparaan ya ontulok, napno na panangasi tan maabig iran bunga, anggapoy lalabien, aliwan mansimpisimpitan.” (Santiago 3:17, NW) Legan a singbaten tayo so kada sakey ed sarayan aspekto na madibinon kakabatan, nayarin itepet tayo ed inkasikatayon dili, ‘Kasin iimpluensyaan na kakabatan a manlapud tagey so bilay ko?’

9. Anto so kabaliksan na pagmaliw a malinis, tan akin a matukoy a say kalinisan so unonan kalidad na kakabatan a nilista?

⁹ “Unona ed amin malinis.” Say pagmaliw a malinis et kabaliksan to so pagmaliw a dalisay tan andi-tilol, aliwan diad  akinpaway lambengat noagta diad akindalem. Isisiglaot na Biblia so kakabatan ed puso, balet say kakabatan a manlapud tagey so ag-ontanek ed puson atilolan na marelmeng iran kanonotan, pilpilalek, tan motibo. (Uliran 2:10; Mateo 15:19, 20) Anggaman ontan, pian magmaliw a malinis so puso tayo​—salanti, unong a posible parad ag-ayadyarin totoo—​sikatayo so “onarawi ed mauges tan manggawa na maong.” (Salmo 37:27; Uliran 3:7) Agta matukoy a say kalinisan so unonan kalidad na kakabatan a nilista? Sakey ni, no aliwa itayon malinis ed moral tan espiritual, panon tayon peteg a nipatnag so arum iran kalidad na kakabatan a manlapud tagey?

10, 11. (a) Akin ya importantin sikatayo so mareen? (b) No nalikas mon naopendim so sakey a kaparan managdayew, panon mon paneknekan a sika so sakey a mikakareenan? (Nengnengen met so paimano’d-leksab.)

¹⁰ “Insan mareen.” Sikatayo so pakiwasen na kakabatan a manlapud tagey pian gemtanen so kareenan, a satan so sakey a bunga na espiritu na Dios. (Galacia 5:22) Pambanikelan tayon paliisan ya agnaderal so “bedber na kareenan” a mamapasiansia ed pankakasakey na totoo nen Jehova. (Efeso 4:3) Gawaen tayo met so anggaan na nayarian tayo pian ipawil so kareenan no satan so nagiru-giro. Akin ya importante iya? Ibabaga na Biblia: “Mantultuloy . . . a manbilay ed kareenan; tan say Dios na aro tan kareenan so manayam ed sikayo.” (2 Corinto 13:11, NW) No itultuloy tayoy manbilay a mareen, say Dios na deen so niwala ed sikatayo. Say paraan na pantrato tayo ed saray kaparan managdayew so walaan na direktan siglaotan ed relasyon tayo ed si Jehova. Panon tayon paneknekan so inkasikatayo a mikakareenan? Konsideraen so sakey ya alimbawa.

¹¹ Antoy nepeg mon gawaen no nalikas mon naopendim so sakey a kaparan managdayew? Inkuan nen Jesus: “No isasaklang mo so bagat mo ed altar, et nanonotan mod’man a say agim et walay bengatlan pamusolan to ed sika, itilak mod’man so panangarom ed arap na altar, et onla ka, ta mipulangan [“mikareenan,” NW] ka nin unona ed agim, insan ka ed satan onla tan isaklang mo so panangarom.” (Mateo 5:23, 24) Nayarian mon iyaplika itan a simbawa diad ikiwas mo lan unona ya onasingger  ed agim. Diad anton gagala? Pian “mikareenan” ed sikato. * Pian nagawaan itan, kaukolan mon aksobien, ag-ibuburi, ya asakitan mo so liknaan to. No sikato so asinggeran mo a tekep na kalat ya ipawil so deen tan pansiansiaen itan ya awawey, maseguron anggan anton agpantatalosan so napalinew, nagawaan iray matukoy a pampupulangan, tan ninatnat so panamerdona. No sika so onkiwas ya unonan mikareenan, nipapanengneng mon sika so iwawanwan na maridios a kakabatan.

12, 13. (a) Anto so kabaliksan na salitan nipatalos a “makatunongan” diad Santiago 3:17? (b) Panon tayon nipanengneng a sikatayo so makatunongan?

¹² “Makatunongan.” Anto so kabaliksan na pagmaliw a makatunongan? Unong ed saray iskolar na Biblia, say orihinal a Griegon  salitan nipatalos a “makatunongan” ed Santiago 3:17 so mairap ya ipatalos. Inusar na saray managpatalos iray salitan singa say “matamoy,” “manangitepel,” tan “makonsidera.” Say literal a kabaliksan to ed Griegon salita et “onabuloy.” Panon tayon nipanengneng a sayan aspekto na kakabatan a manlapud tagey so mangiimpluensya ed sikatayo?

¹³ “Nakabatan komon na amin a totoo so kasungdoan [“inkamakatunongan,” NW] yo” so ibabaga na Filipos 4:5. Onia met so nabasa ed sananey a patalos: “Nawalaan na reputasyon ed pagmaliw a makatunongan.” (The New Testament in Modern English, nen J. B. Phillips) Imanoen ya aliwan tanton problema no panon so panmoria tayo ed sikatayon dili; say problema et no panon so panmoria na arum ed sikatayo, ed no antoy reputasyon tayo. Say sakey a toon makatunongan so agnaynay a mangipilit ed no antoray walan ganggan odino mangipilit a gawaen iray bengatla unong ed dilin panlabayan to. Imbes, sikato so mabulos ya ontalineng ed arum tan, no matukoy, onabuloy ed saray panlabayan da. Sikato met so magalang, aliwan maramsak odino mapasang, diad pidedeneng to ed arum. Bangta makanakana iya ed amin a Kristiano, nagkalalon importante ed saramay manlilingkor bilang mamatatken. Makasagyat so inkamagalang, a gawaen ton mainomay ya asinggeran iray mamatatken. (1 Tesalonica 2:7, 8) Maabig no tepetan tayoy inkasikatayo, ‘Kasin siak so walaan na reputasyon bilang makonsidera, maabuloy, tan matamoy?’

14. Panon tayon nipanengneng a sikatayo so “akaparaan ya ontulok”?

¹⁴ “Akaparaan ya ontulok.” Say Griegon salitan nipatalos ya “akaparaan ya ontulok” so agbalot naromog ed Kristianon Griegon Kasulatan. Unong ed sakey ya iskolar, sayan salita “so mabetbet a nausar ed disiplina a parad militar.” Ipapasabi to so ideyan “mainomay a natangguyor” tan “panagpasakop.” Say sakey ya uuleyan na kakabatan a manlapud tagey so mabulos a manpasakop ed no anto so ibabaga na Kasulatan. Sikato so aliwan balitadon manggagawa na desisyon ya agto labay so paimpluensyaan ed antokaman iran katuaan ya onkontra ed sikato. Imbes, sikato so aliston manguman sano nipresenta ed sikato so malinew a Makasulatan a paneknek ya aliwa so tatalindegan to odino aliwan susto iray konklusyon to. Kasin ontan so reputasyon mo ed arum?

15. Anto so panangasi, tan akin a matukotukoy a say “panangasi” tan “maabig iran bunga” so asalamit a mankaiba diad Santiago 3:17?

¹⁵ “Napno na panangasi tan maabig iran bunga.” * Say panangasi so importantin kabiangan na kakabatan a manlapud tagey, lapud say ontan a kakabatan so nibagan “napno na panangasi.” Imanoen a say “panangasi” tan “maabig iran bunga” so asalambit a mankaiba. Saya so matukotukoy, lapud diad Biblia, mabetbet a tuloy a tutukoyen na panangasi so aktibon kapagaan ed arum, panangabagey a mamapawala na daakan a bunga na maabig iran gawa. Sakey a reperensya so manguuker ed panangasi bilang “maermen a liknaan lapud mauges a kipapasen na sakey tan sasalien to so manggawa na polaing ed satan.” Sirin, say maridios a kakabatan so aliwan paspasaray, aliwan andiay-panangasi, odino walad kanonotan labat. Imbes, satan so maligsa, impapuso, tan sensitibo. Panon tayon nipanengneng a sikatayo so napno na panangasi?

16, 17. (a) Niarum ni ed panangaro ed Dios, anto ni so mamakiwas ed sikatayon mibiang ed kimey na panagpulong, tan akin? (b) Diad antoran dalan a nipanengneng tayon sikatayo so napno na panangasi?

¹⁶ Peteg a say sakey ya importantin paraan et say panangipanabang ed maong a balita na Panarian na Dios ed arum. Anto so mamakiwas ed sikatayon manggawa ed sayan kimey? Manuna, say panangaro ed Dios. Balet sikatayo met so papakiwasen na panangasi, odino panangabagey ed arum. (Mateo 22:37-39) Dakel natan so “maermen tan abuybuyak ira, a singa saray karnero ya anggapoy pastol da.” (Mateo 9:36) Sikara so nakakaindanan tan bubulagen diad espiritual a paraan na saray palson relihyoson pastol. Bilang resulta, agda amta so makabat a panangiwanwan a naromog ed Salita na Dios odino ed saray bendisyon a magano lan itarok na Panarian ed sayan dalin. No morekdeken tayo sirin so espiritual iran pankaukolan na saraman so walad kaliberliber tayo, sikatayo so pakiwasen na impapuson panangabagey a manggawa ed anggaan na nayarian tayo a mangibaga ed sikara ed maaron gagala nen Jehova.

 ¹⁷ Diad anto nin arum a paraan a nipanengneng tayo a sikatayo so napno na panangasi? Nonoten so ilustrasyon nen Jesus ed Samaritanon akaromog ed sakey a managbiahen abaldak ed gilig na dalan, a tinakewan tan pinekpek. Lapud atenyeg ed panangabagey, say Samaritano so “kinmiwas a sipapangasi,” a binerberan toray sugat na biktima tan inasikaso to. (Lucas 10:29-37) Agta saya so mangipanengneng a say panangasi so manasaglawi ed pangiter na praktikal a tulong ed saramay mankaukolan? Ibabaga na Biblia ed sikatayo a ‘manggawa na maabig ed amin, nagkalalo ed saray kaamong na pananisia.’ (Galacia 6:10) Konsideraen so pigaran posibilidad. Nayarin mankaukolan so sakey a maedad lan kapananisiaan na luluganan a paonla tan pasempet manlapud saray Kristianon pantitipon. Nayarin mankaukolan na tulong so sakey ya abalo ed kongregasyon diad pangapiger ed abung to. (Santiago 1:27) Nayarin say sakey ya adismaya so mankaukolan na “maong a salita” a manambayo ed sikato. (Uliran 12:25) No ipanengneng tayo so panangasi ed ontan iran paraan, papaneknekan tayo a naiimpluensyaan itayo na kakabatan a manlapud tagey.

18. No sikatayo so iwawanwan na kakabatan a manlapud tagey, anto so nepeg tayon pambanikelan ya iwaklit ed kapusoan tayo, tan akin?

¹⁸ “Anggapoy lalabien.” Say maridios a kakabatan so walaan na biskeg ed moral pian napaliisan so panangibiig lapud rasa tan nasyon. No sikatayo so iwawanwan na ontan a kakabatan, pambanikelan tayon iwaklit ed kapusoan tayo so antokaman a tendensyan mangipanengneng na paboritismo. (Santiago 2:9) Agtayo lalabien so arum nisesengeg ed arandan ya edukasyon, talindeg ed pinansyal, odino responsabilidad ed kongregasyon; nisay melmelagen tayo so anggan siopa ed saray kapara tayon managdayew, anggan panon la so singa nayarin inkaabeba ra. No sikara met so papagamoran nen Jehova na aro to, peteg a nepeg tayo ran ipasen a makana ed panangaro tayo.

19, 20. (a) Anto so sengegan na Griegon salita para ed “mansimpisimpitan”? (b) Panon tayon ipanengneng so “agnaumas ya aroan na sanaagi,” tan akin a saya so importante?

¹⁹ “Aliwan mansimpisimpitan.” Say Griegon salita a para ed  “mansimpisimpitan” so manutukoy ed “sakey ya artistan onaakto ed sakey a papel.” Nensaman, saray artistan Griego tan Romano so mangisusulong na angkakabaleg a maskara sano manpaparungtal. Sirin, say Griegon salita para ed “mansimpisimpitan” so onaplika ed sakey a mankukunwari, odino sakey ya onakto ed katilaan. Sayan nengneng na maridios a kakabatan so nepeg a mangimpluensya ed no panon tayon tratoen iray kaparan managdayew ontan met ed no panon so panlikna tayo ed sikara.

²⁰ Impaimano nen apostol Pedro a say “katutulok ed katuaan” so nepeg a mansumpal ed “agnaumas ya aroan na sanaagi.” (1 Pedro 1:22) On, nepeg a say panangaro tayo ed saray agagi tayo et aliwan pankunkunwari. Ag-itayo manmamaskara odino manpapalabas ta pian palikdoen so arum. Nepeg a puro so panangaro tayo, impapuso. No ontan, nagamoran tayo so talek na saray kapananisiaan tayo, lapud amta ra so peteg ya inkatoo tayo. Say ontan ya inkasimoon so mangiparaan na dalan parad lukas tan matuan siglaotan ed baetan na saray Kristiano tan ontulong a mamawala na panmamatalekan ed kongregasyon.

21, 22. (a) Panon a sinmaew si Solomon a manalimbeng ed kakabatan? (b) Panon tayon salimbengan so kakabatan, tan panon itayon nagunggonaan diad panggawa ed satan?

²¹ Say maridios a kakabatan so sakey a langkap a manlalapud si Jehova, sakey a nepeg tayon salimbengan. Kuan nen Solomon: “Anako, . . . salimbengan [mo] so praktikal a kakabatan tan say abilidad na panagnonot.” (Uliran 3:21, NW) Makapaermen, satan so ag-agawaan nen Solomon a mismo. Sikato so nansiansian makabat ya anggad binembenan to so sakey a puson matulok. Balet diad saginonor, saray dakerakel a sankailin kaasawaan to so angipabeneg ed puso to diad puron panagdayew ed si Jehova. (1 Arari 11:1-8) Ipapanengneng na nansumpalan nen Solomon a samsamet so kablian na pikakabat no agtayo usaren ed dugan paraan.

²² Panon tayon salimbengan so praktikal a kakabatan? Aliwa lambengat a nepeg tayon basaen a maparanay so Biblia tan saray nibase-ed-Biblian palapagan ya itatarya na “matoor tan makabat ya aripen” noagta nepeg tayo met a pambanikelan ya iyaplika so nanaaralan tayo. (Mateo 24:45) Walaan itayo na mabiskeg a rason diad pangiyaplika ed kakabatan na Dios. Kabaliksan toy magmaong a kabibilay natan. Tulongan itayo na satan a ‘mamemben ed peteg a bilay’​—bilay ed balon mundo na Dios. (1 Timoteo 6:19) Tan sankaimportantian, say pamayubo ed kakabatan a manlapud tagey so mangiyapit ed sikatayo ed samay subol na amin a kakabatan, si Jehova a Dios.