1-3. (a) Solomon kure ijir i kasev uhar mba ve lu kperan wan la sha kwaghfan u kpilighyol nena? (b) Yehova tôndo zwa ér una na se nyi, man ka mbampin mba nyi i pin sha kwagh nee?

NGISE kasev mbagenev uhar kperan ankyundan je zan zan za gba ken ijirtamen. Kasev mban lu iyou i môm. U môm mar wan nomso ayange nga kar kpuaa yô ugen la kpa mar wan nomso. Wan u môm maa kpe, tsô kasev mban maa gba kperan wan u uma la. * Or môm kpa lu u nana er shiada, nana pase kwagh u er jighilii ga. A̱ shi nan kpa, ve vande zan a ijir ne hen atejir u kiriki kpa gba shami ga. Tsô ve za a i hen Solomon, tor u Iserael. Una fatyô u tôvon sha i vighe vighe fan mimi je kpa?

² Solomon yange kegh ato ungwa anyiman a kasev mban deghôô maa kaa wener i va un a sanker. Mba ve a mi yô, á na zwa ér i pav ankyundan la ker avegher ahar. Á ôr kwagh ne inja er á soo ér i er nahan mimi yô. Á kaa wener i pav un ker i kar ve. Fese nahan, kwase u wan kpôô kpôô la, gba zamber a tor wener guda yô a̱ gba nan kwase ugen la wan na la tsô. Kpa ugen la lu hanger akuur ér saa i pav wan la ker avegher ahar keng. Solomon maa fa mimi u kwagh ne. Solomon fa er mhôônom ma ker ngô a wan tsung yô, nahan mfe ne wase un u kuren ijir ne. Solomon kure ijir na kwase u wan wan na ér: “Ka un a lu ngô u wan ne ye;” nenge er yange a saan kwase la iyol sha wono yô.—1 Utor 3:16-27.

³ Solomon lu a mfe u kpilighyol, shin ka nahan ga? Zum u ior ungwa gbenda u Solomon kure ijir la yô, kondo ve iyol, gadia “ve kav er kwaghfan u Aôndo a lu ken a na sha u ôron ijir  yô.” Sha kpôô yô, lu Aôndo je na Solomon kwaghfan ye. Yehova na un “ishima i fan kwagh man i kaven kwagh” kpaa. (1 Utor 3:12, 28) Se di ye? Se kpa Aôndo una na se kwaghfan na laa? Een una na se, sha ci u icighan jijingi u Aôndo yange mgbegha Solomon nger wener: “TER ne kwaghfan.” (Anzaakaa 2:6) Yehova tôndo zwa ér mba ve sen un kwaghfan a ishima i môm cii, una na ve kwaghfan. Kwaghfan ka tahav mbu yaren tom a mfe man mkav sha inja. Se zua a kwaghfan u a dugh sha la nena? Man se er tom a kwaghfan ne nena?

4-7. Ka akaa anyiin a nyi i gbe u se er ve se zua a kwaghfan u Aôndo?

⁴ Saa se fa takerada kpishi shin se hen makeranta se za kighir sha azenger keng ve se zua a kwaghfan u Aôndo shinii? Ka nahan ga. Sea due tsombor han han shin sea fa takerada shin sea fa ga je kpa, Yehova wa iyol kegh a kegh u nan se kwaghfan na. (1 Mbakorinte 1:26-29) Se di kpa se gba teman a tema ga, gadia Bibilo taver se ishima ér se “zua a kwaghfan.” (Anzaakaa 4:7) Se er kwagh ne nena?

⁵ Hiihii yô, gba u se cia Aôndo. Anzaakaa 9:10 kaa ér: “Mcie u cian TER ka mhii u kwaghfan je la.” Mcie u cian Aôndo ka kwagh u vesen u una na ve se zua a kwaghfan u mimi yô. Sha ci u nyi? Umbur wer kwaghfan yô, ka u eren tom a mfe sha inja. Mcie u cian Aôndo yô, ka u cian un gbidyen akarkase iyol gbir gbir ga. Kpa ka u cian un, hiden a ayol a ase ijime, shi civir un shi suur sha a na kpaa. Mcie m man ka ma dedoo, ka ma mgbegha se se er kwagh sha inja. Ka ma tuur se u eren ishima i Aôndo shi zenden sha igbenda na kpaa. Kwagh môm hemba u cian Yehova ga, gadia mba ve eren sha atindiakaa a na yô, mba zough a mbamtsera kpishi.

⁶ Kwagh u sha uhar yô, gba u se hide a ayol ase ijime. Aluer se er nahan ga yô, se zua a kwaghfan u Aôndo ga. (Anzaakaa 11:2) Er nan ve i lu nahana? Aluer se mba hiden a ayol a ase ijime yô, se fatyô u kaan ser, se fa akaa cii se bee ga. Shi se fatyô u kaan ser se mba shami hanma shighe ga. Nahan yô, gba u  se fa mhen u Yehova sha akaa kposo kposo. Yehova “hendan kwagh a mba ve gengese ayol” a ve la, kpa mba ve hidi a ayol a ve ijime la yô, ka maan un iyol u nan ve kwaghfan na.—Yakobu 4:6.

⁷ Kwagh u sha utar yô, ka u henen Mkaanem ma Aôndo ma a ne i nger la. Yehova pase se kwaghfan na ken Mkaanem nam. Nahan gba u se nôngo kwagh tsung ve se zua a kwaghfan la ye. (Anzaakaa 2:1-5) Kwagh u sha unyiin yô, ka msen u eren. Aluer se mba sônon Aôndo kwaghfan na a ishima yase i môm yô, una na se un wuee je. (Yakobu 1:5) Una ungwa mbamsen asev mba se sen un ser a̱ na se icighan jijingi na, a̱ wase se la kpee je. Nahan icighan jijingi na una wase se u zuan a akaainjaa a ken Mkaanem ma Aôndo, akaainjaa ne aa wase se u sôron mbamzeyol asev shi palegh akaabo shi tsuan akaa a se soo u eren la sha inja kpaa.—Luka 11:13.

8. Ka nyi ia tese ér se zua a kwaghfan u Aôndo mimi?

⁸ Se vande henen ken Ityough ki sha 17 ki takerada ne ser kwaghfan u Yehova ka u mimi. Nahan, aluer se zua a kwaghfan u Aôndo mimi mimi yô, aeren a ase aa tese nahan. Orhenen Yakobu pase se atam a kwaghfan u Aôndo la, wener: “Kwaghfan u a dugh Sha yô, hiihii ka u wang, shi ka u bem kpaa, man u sar sar, man u norom ikaa ga, a iv a mhôônom ma zungwen kua atam a dedoo, ka u sangen sha dooshima ga man shi u imangeregh kpaa ga.” (Yakobu 3:17) Se lu timen sha avegher kposo kposo a kwaghfan u Aôndo ne, nahan pine iyol you wer: ‘Kwaghfan u a dugh sha la ngu eren tom ken a mo kpa?’

9. Inja i u lun wang ér nyi, man er nan ve mter u i hii teren mlu u wang ér ka ieren i kwaghfan la i lu shamini?

⁹ ‘Hiihii ka u wang.’ U lun wang yô ka u lun a acôghor iyol ga shi wan hôngor kpaa ga, ka sha iyol tseegh ga, ken ishima kpaa. Bibilo magh kwaghfan vea ishima i or imôngo, nahan aluer ishima i or iv a mbamhen mba bov man asaren a bo kua mbaawashima mba bov kpaa yô, kwaghfan u a dugh sha  la una fatyô u teman ken a nan ga. (Anzaakaa 2:10; Mateu 15:19, 20) Kpa, aluer ishima yase ngi wang ar er uumace mba ve lu vough ga vea fatyô u lun la yô se “de ifer, [se] eren akaadedoo.” (Pasalmi 37:27; Anzaakaa 3:7) Nahan yô, u nenge wer er i hii teren mlu u wang ér ka ieren i kwaghfan nahan ka shami ga he? Sha mimi yô, aluer aeren ase nga wang ga shi se mba wang ken jijingi kpaa ga yô, se fatyô u lun a aeren agenegh a kwaghfan u a dugh sha la je kpa?

10, 11. (a) Er nan ve i lu hange hange u se lu ior mba keren beme? (b) Aluer u er ma anmgbian kwaghbo man u fa yô, doo u u er nyi sha u tesen wer u ngu or u keren beme?

¹⁰ ‘Shi ka u bem kpaa.’ Kwaghfan u a dugh sha la ngu a wase se u keren bem u a lu vegher u ityamegh ki jijingi u Aôndo la. (Mbagalatia 5:22) Ka se nôngo tsung ser se palegh akaa a vihin “mkange u bem” u a zough ior mba Yehova ve lu imôngo la. (Mbaefese 4:3) Shi ayôôso nga a gba kpa se nôngo sha afatyô wase se sôr a sha er bem a lu yô. Er nan ve kwagh ne a lu hange hangee? Bibilo kaa ér: “Lu nen bem bem man Aôndo u dooshima man u bem Una lu a ven ye.” (2 Mbakorinte 13:11) Nahan aluer se za hemen u lun bem bem yô, Aôndo u bem di kpa una za hemen u lun a vese imôngo. Gbenda u se eren kwagh a mbananjighjigh a vese la ua fatyô u benden a ikyaryan yase a Yehova la. Nahan yô, se tese ser se mba ior mba keren bem nena? De se nenge ikyav.

¹¹ Aluer u er ma anmgbian kwaghbo man u fa yô, doo u u er nena? Yesu kaa wener: “Aluer wea va a iwua you u va nan sha atse a nanden nagh sha mi la, man wea umbur her er kwagh a zua anngôu a we yô, undu iwua you her hen kpe atseegh la, za vande himen a anngôu la, man ú hide, ú va na iwua you ye.” (Mateu 5:23, 24) U fatyô u eren sha kwaghwan ne sha u za lamen a anngôu. Kanyi ia lu awashima wouwe? Ka u “himen” a anngôu. Nahan, aluer u er anmgbian kwaghbo yô lumun ibo sha kwagh la, de keren ishô ga. Aluer u za kohol anngôu a awashima u himen iyôngo a na, man mayange je u de wer ma kwagh môm tsô a yange u ga, shi aluer u zamber a na wer a ya u anyi yô, aluer ka nyi je kpa alaghga iyol ia kpe un, nahan  una de u kwaghbo la. Shighe u u lu keren bem sha afatyô wou cii yô, u ngu tesen wer kwaghfan u Aôndo ngu hemen we.

12, 13. (a) Ikyav i ishember i “sar sar” i i nger ken Yakobu 3:17 la ér nyi? (b) Se tese ser se mba ior mba lun sar sar nena?

¹² ‘Ka u Sar Sar.’ Inja i sar sar yô ér nyi? Mbafantakerada mba timen sha Bibilo kaa ér ishember i ken zwa Grika i i nger ken Yakobu 3:17 ér “sar sar” la, i taver u geman kpishi. Mbageman kwagh gema ishember ne igbenda kposo kposo, mbagenev gema i ér, “ishima i legh legh,” mbagenev kaa ér “ishimawan,” mbagenev di gema i ér “ikyo i wan.” Kpa ikyav i ishember ne kpôghôô yô, ka “u sendegh sha kwagh ga.” Se tese ser se mba a ieren i i lu vegher u kwaghfan u a dugh sha ne nena?

¹³ Mbafilipi 4:5 kaa ér: “Ior cii ve̱ fa ishimawan yen doo doo.” Mgem u Bibilo ugen kaa heen ér: “I̱ fa ne ér ne mba mbawan ishima.” (Mgem u The New Testament in Modern English,  sha ikyev i J. B. Phillips) Nenge ase yô, ivur ne tese ér ka er se nengen ayol a ase la i lu kwagh ga, kpa ka er ior ve nengen se la. Or u sar sar, u nan we ishima a ior yô, nan keren ér saa mbagenev ve er kwagh u atindi a tese la kembe kembe ga, shi nan sendegh ér saa i er ishima i nan keng keng ga. Kpa nan ongo kwagh u mbagenev ve lu a mi u ôron yô, shi ka a gba shami yô, nan er sha mnenge ve la kpaa. Shi nan ngu or u ishima legh legh, u nan eren kwagh sha tswam shin sha nomor a mbagenev ga yô. Ieren ne ngi hange hange sha ci u Mbakristu cii, kpa hemban je yô hen mbatamen. Er m-er u eren kwagh a mbagenev sha uee la a lu ieren i urugh a urugh or yô, ka hembe doon ior u van ikyua a mbatamen zum u ve nenge ér mba a ieren ne yô. (1 Mbatesalonika 2:7, 8) Nahan yô, hanmô wase nana pine iyol i nan ér ‘I fam ér m we mbagenev ikyo, m eren a ve sha uee shi m sendegh sha kwagh ga kpa?’

14. Se tese ser se mba mba “norom ikaa ga” nena?

¹⁴ ‘Ka u norom ikyaa ga.’ Ishember i ken zwa Grika i i gem ér “norom ikaa ga” ne ngi ijiir igen i môm môm ken Ruamabera u Mbakristu u ken Zwa Grika ga. Orfantakerada ugen kaa ér, “ashighe kpishi ka i yar tom a [ishember ne] u ôron kwagh u ityesen i i ne ushoja” la. Ishember ne pase kwagh u or u nan “lumun kwagh fele” shi nan “ongo kwagh” kpaa yô. Or u nan lu a kwaghfan u a dugh sha nan ngôôr ungwan kwagh u Ruamabera a ôr ga. Nan ngu or u ka nana soo u eren kwagh u shin iyol, a̱ zua a̱ ôr er ma nyi kpa nan nômbo ikyôr eren ga. Kpa, nan ngu or u ka a tese nan ken Ruamabera ér kwagh u nan soo u eren la doo ga yô, nan lumun fese je yô. We u ngu nahan kpa?

15. Kanyi i lu mhôônom ma zungwene, man mter u i ter “mhôônom ma zungwen” man “atam a dedoo” ken Yakobu 3:17 imôngo la ngu shami nena?

¹⁵ ‘A iv a mhôônom ma zungwen kua atam a dedoo.’ * Mhôônom  ma zungwen ka vegher u hange hange u kwaghfan u a dugh sha la, sha ci u i kaa ér imba kwaghfan ne ‘iv a mhôônom ma zungwen.’ Ijiir ne ter “mhôônom ma zungwen” man “atam a dedoo” imôngo. Kwagh ne ka shami, sha ci u ken Bibilo yô, ashighe kpishi ka a ôron kwagh u mhôônom ma zungwen yô i lu ôron kwagh u ikyo i wan mbagenev tsung sha u eren akaa a dedoo kpishi a ve. Takerada ugenegh pase mhôônom ma zungwen ér, ka “kunya u ka u kôr se a or u kwagh a tser nan, nahan se gba nôngon ser se wase nan” la. Nahan yô, kwaghfan u Aôndo ndôhôr iyol ga shi ka kwagh u ken ishima tseegh tsô ga. Kpa ka ieren i gbar gbar, i i dugh ken atô ishima, i i fe mnyoon u mbagenev kpaa yô. Se tese ser se mba a mhôônom ma zungwen tsung nena?

16, 17. (a) Dugh mdoo u Aôndo a doo se ishima kera yô, kanyi kwagh igen ka i mgbegha se u eren tom u pasen ior kwagha, man ka sha ci u nyi? (b) Ka sha nyi igbenda se fatyô u tesen ser se ngee a mhôônom ma zungwene?

¹⁶ Sha kpôô yô, u pasen ior loho u dedoo u Tartor u Aôndo ka gbenda u vesen u tesen ér se mba a mhôônom ma zungwen. Kanyi ka i mgbegha se u eren tom nee? Jighilii yô, ka mdoo u Aôndo a doo se ishima la. Mhôônom ma ma ker se a ior la kpa ka ma mgbegha se se er tom ne. (Mateu 22:37-39) “I tumbul” a ior kpishi nyian, “ve sambe wuee er iyôngo i i lu a orkuran i ga nahan.” (Mateu 9:36) Mbakuran mba ken ukwaghaôndo mbaaiev gbihi ve, shi pir ve ashe a ken jijingi kpaa. Sha nahan yô, ve fa kwaghwan u injaa u a lu ken Mkaanem ma Aôndo la ga, shi akaa a dedoo a ica a gba ga tsô Tartor u Aôndo ua er sha tar la kpa ve fa ga. Nahan ka sea tema sea hen sha mlu u ken jijingi u ior mba ve kase se la nahan kunya u kôr se a ve, tsô se gba nôngon sha afatyô wase cii ser se ôr ve mbaawashima mba Yehova mba doon tsung mban.

¹⁷ Ka sha igbenda igen i nyi nahan se tese ser se ngee a mhôônom ma zungwene? Umbur injakwagh i Yesu ôr sha kwagh u Orsamaria u nenge a orgen u lu zan zende maa za ande sha mbanumungbenda ve, ve gbidye un ve gbihi her la. Yange kunya kôr Orsamaria ne tsô a ‘zungwe’ or u i gbidye un i vihi un iyol ne “mhôônom,” á nenge sha a na doo doo. (Luka 10: 29-37) Injakwagh ne tese se ér aluer mhôônom kôr se a mba kwagh a tser ve yô, a gba u se wase ve kpôô kpôô. Bibilo kaa a vese ér, “eren nen akaa a doon a ior cii, kpa jim je yô, ka mbananjighjigh.” (Mbagalatia 6:10) Nenge ase igbenda igen i se fatyô u wasen ior yô. Alaghga anmgbian u beenyol ugen fetyô a zende ga, nahan gba u a wasen un u van mbamkombo mba Mbakristu. Alaghga ya u kwasecôghol u ken tiônnongo vihi nahan ngu keren iwasen. (Yakobu 1:27) Or u nan ure sha kwagh u a ze nan iyol tsung kpa alaghga nan ngu tômon a tôm ér or nana va lam a nan “saan saan” sha u surun nan ishima. (Anzaakaa 12:25) Ka sea zungwe ior mhôônom sha igbenda ingin nahan yô, se lu tesen ser kwaghfan u a dugh sha la ngu eren tom ken a vese.

18. Aluer se mba a kwaghfan u a dugh sha la yô, kanyi se nôngo tsung se dugh ken asema a ase kera, man ka sha ci u nyi?

¹⁸ ‘Ka u sangen sha dooshima ga.’ Kwaghfan u a dugh hen Aôndo la ne or tahav mbu palegh kwagh u mbavia a mbavia, man ave a tan vanger ér ka tar wam je ne. Aluer kwaghfan ne hemen se yô, se nôngo tsung se dugh msange u sha dooshima ken asema a ase kera. (Yakobu 2:9) Se mba hembe eren kwagh a mbagenev sha inja a mbagenev sha ci u ve fa takerada yum, shin mba a inyaregh shin sha ci u tom u ve eren ken tiônnongo la ga; shi or u nan jighjigh a vese ka nana lu inja er nan ngu sha kwar ikyaa ga je kpa, mayange je se mba kenger nan ashe ashe ga. Aluer amba la kpa doo Yehova ishima yô, gba u se kpa vea doo se ishima.

19, 20. (a) Ishember i ken zwa Grika i i gem ér “atseregh” la i zua a i̱ nena? (b) Ka se tese ser se mba a “dooshima u mimi u hen anmgbianev” nena, man er nan ve dooshima ne a lu hange hangee?

¹⁹ Ka ‘u imangeregh [shin atseregh, NW ] kpaa ga.’ Ishember i ken zwa Grika i i gem ér “atseregh” la ashighe agen ka i̱ lu ôron kwagh u “or u eren anumbe.” Sha ayange a ngise la, Mbagrika kua Mbaroma mba eren anumbe waan ishiv mbi  kehen eren anumbe a mi. Shighe va kar yô maa i hingir u fan ishember shon i ken zwa Grika i i gem ér “atseregh” ne ér ka ayom a eren bumen mbagenev. Kwaghfan u Aôndo u a nongo atseregh sha mi ga la a̱ bende a gbenda u se eren kwagh a mbananjighjigh a vese imôngo shi se henen kwagh ve ken asema a ase la kpaa.

²⁰ Apostoli Peteru kaa wener se ‘waan mimi ikyo’ sha er se lu a “dooshima u mimi u hen anmgbianev” u a eren kwagh sha atseregh ga la. (1 Peteru 1:22) Sha mimi yô, anmgbianev asev ve de doon se ishima sha ikpazwa tseegh ga. Se mba we ishigh sha u se bume mbagenev ga. Gba u dooshima wase una lu u mimi, una due ken ishima yase. Aluer ngu nahan yô, anmgbianev asev vea na se jighjigh, gadia vea fa er se eren kwagh sha atseregh ga yô. Ieren i mimi ne ka i wase Mbakristu ve ya ikyar ayol a ve sha mimi shi ve lamen ayol a ve gbar gbar kpaa. Shi ken tiônnongo kpa ka i̱ wase ve ve na ayol a ve jighjigh.

21, 22. (a) Solomon yange kan shio u wan kwaghfan ikyo nena? (b) Se wa kwaghfan ikyo nena, man kwagh ne una va se a iwasen nena?

²¹ Kwaghfan u a dugh hen Aôndo la ka iyua i Yehova a ne se yô, nahan doo u se wa un ikyo. Solomon kaa wener: “Wan wam, . . . waan kwaghfan u mimi iko man m-er u sha inja kpaa.” (Anzaakaa 3:21) Kpa kwagh er vihi yô, Solomon iyol na er sha kwaghwan na ne ga. Sha shighe u ishima na lu a gema hen Aôndo kera ga la lu a kwaghfan. Kpa ken masejime yô, kasev mba vôso ken akuraior agen kpishi la gema un ishima, tsô á undu mcivir u Yehova u wang la. (1 Utor 11:1-8) Kwagh u yange er Solomon ne wase se u fan ér, aluer se yar tom a mfe sha inja ga yô una lu se a iwasen ga.

²² Se hen kwaghfan u mimi nena? Gba u se ôron Bibilo hanma shighe kua ityakerada i i har sha Bibilo i “wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh” a ne se la. Kpa ka cii la ga, gba u se nôngo tsung se eren sha akaa a se hen la kpaa. (Mateu 24:45) Atôakaa nga kpishi a i doo u se yar tom a kwaghfan u a dugh hen Aôndo yô. Aluer se mba yaren tom a mi yô, hegen je uma wase una doo. Shi una wase se u ‘kôron ave sha uma u a lu uma jim la’—ka uma u ken tar u he u Aôndo je la. (1 Timoteu 6:19) U hemban doon cii je yô, ka sea lu a kwaghfan u a dugh sha la yô ka a wase se u kporom ikyua a imbor i kwaghfan cii, Yehova Aôndo.