1-3. (a) Paonan-o ipinakita ni Solomon an diri-ordinaryo nga kinaadman ha paagi han iya pagsulbad kon hin-o an nanay han usa nga minasus-an? (b) Ano an iginsasaad ni Jehova nga ihahatag ha aton, ngan ano nga mga pakiana an nabangon?

 MAKURI adto nga kaso—duha nga babaye an naglalantugi tungod han usa nga minasus-an. Naukoy ha usa nga balay an duha nga babaye, ngan an kada usa nanganak hin lalaki, mga adlaw la nga nauna an usa. Namatay an usa nga minasus-an, ngan yana an tagsa nga babaye nag-angkon nga nanay han buhi nga minasus-an. a Waray iba nga nakakita ha nahitabo. An kaso posible nga ginbista na ha uruubos nga hukmanan kondi waray masulbad. Ha kataposan, an kaso gindara ngadto kan Solomon, an hadi han Israel. Hibabaroan ba niya an kamatuoran?

² Katapos mamati hin madaliay samtang naglalantugi an duha nga babaye, hi Solomon naghangyo nga dad-on ha iya an usa nga espada. Katapos, baga in totoo nga bubuhaton, nagsugo hiya nga tungaon an bata, ngan an kada katunga ighatag ha tagsa nga babaye. An totoo nga nanay nakimalooy dayon ha hadi nga ihatag an minasus-an—an iya hinigugma nga anak—ha usa nga babaye. Kondi an usa nga babaye padayon nga nagpipirit nga tungaon an bata. Hi Solomon  maaram na yana han kamatuoran. Maaram hiya han mahigugmaon nga pagpaid han usa nga nanay para ha bata han iya taguangkan, ngan ginamit niya iton nga kahibaro ha pagsulbad hini nga kaso. Handurawa an kalipay han nanay han iginhatag ni Solomon ha iya an minasus-an ngan nagsiring: “Hiya an iya nanay.”—1 Hadi 3:16-27.

³ Diri-ordinaryo nga kinaadman, diri ba? Han hinbatian han mga tawo kon paonan-o ginsulbad ni Solomon an kaso, nahipausa hira, “kay nakita nira nga may-ada hiya kinaadman han Dios.” Oo, an kinaadman ni Solomon usa nga regalo tikang ha Dios. Hi Jehova naghatag ha iya hin “maaramon ngan masinabuton nga kasingkasing.” (1 Hadi 3:12, 28) Kondi kumusta man kita? Mahimo ba liwat kita kumarawat han kinaadman tikang ha Dios? Oo, kay pinaagi han paggiya han Dios, hi Solomon nagsurat: “Hi Jehova mismo naghahatag hin kinaadman.” (Proberbios 2:6) Hi Jehova nagsasaad nga maghahatag hin kinaadman—an abilidad ha paggamit hin maopay han kahibaro, pagsabot, ngan husto nga pagturotimbang—ngada hadton sinsero nga nagbibiling hito. Paonan-o kita magkakaada hin kinaadman nga tikang ha kahitas-an? Ngan paonan-o naton pagigiuson ito ha aton kinabuhi?

4-7. Ano an upat nga kinahanglanon basi magkaada hin kinaadman?

⁴ Kinahanglan ba kita magkaada hin daku nga kahibaro o hitaas nga edukasyon basi makarawat an kinaadman tikang ha Dios? Diri. Disidido hi Jehova nga ihatag ha aton an iya kinaadman anoman an aton gintikangan ngan edukasyon. (1 Corinto 1:26-29) Kondi kinahanglan gumios kita, kay an Biblia nagsasagda ha aton nga ‘kumuha hin kinaadman.’ (Proberbios 4:7) Paonan-o naton bubuhaton ito?

⁵ Siyahan, kinahanglan mahadlok kita ha Dios. “An kahadlok kan Jehova amo an tinikangan han kinaadman [“an  siyahan nga pitad ngadto ha kinaadman,” The New English Bible],” siring han Proberbios 9:10. An kahadlok ha Dios amo an pundasyon han totoo nga kinaadman. Kay ano? Hinumdumi nga an kinaadman nag-uupod han abilidad ha malampuson nga paggamit han kahibaro. An kahadlok ha Dios, diri pangurog ha iya atubangan tungod ha kangirhat, kondi pagyukbo ha iya atubangan ha pagdayaw, pagtahod, ngan pagsarig. Maopay an sugad nga kahadlok ngan gamhanan nga nagpapagios. Nagpapagios ito ha aton nga ipahiuyon an aton kinabuhi ha aton kahibaro ha kaburut-on ngan mga paagi han Dios. Waray mas maaramon nga buhat nga mahihimo naton, kay an mga suruklan ni Jehova naghahatag pirme hin gidadakui nga kapulsanan para hadton nasunod hito.

⁶ Ikaduha, kinahanglan magin mapainubsanon kita ngan kilalahon an aton mga limitasyon. An kinaadman han Dios diri maeksister kon waray pagpaubos ngan pagkilala han limitasyon. (Proberbios 11:2) Kay ano nga sugad? Kon mapainubsanon kita ngan ginkikilala an aton mga limitasyon, andam kita ha pagkarawat nga diri kita maaram han ngatanan nga butang, nga an aton mga opinyon diri pirme husto, ngan kinahanglan hibaroan naton an panhunahuna ni Jehova ha mga butang. Hi Jehova “nakontra ha mga mapahitas-on,” kondi nalilipay hiya ha paghatag hin kinaadman ngada hadton mapainubsanon ha kasingkasing.—Santiago 4:6.

⁷ An ikatulo nga kinahanglanon amo an pag-aram ha sinurat nga Pulong han Dios. An kinaadman ni Jehova iginpapahayag ha iya Pulong. Basi magkaada hiton nga kinaadman, kinahanglan mangalimbasog kita ha pagsaliksik hito. (Proberbios 2:1-5) Pag-ampo an ikaupat nga kinahanglanon. Kon sinsero nga pangaroon naton ha Dios an kinaadman, hura nga ihahatag niya ito. (Santiago 1:5) Babatunon an aton mga pag-ampo para han bulig han iya espiritu. Ngan an iya espiritu makakabulig ha aton nga mabilngan an mga  bahandi ha iya Pulong nga makakabulig ha aton ha pagsulbad han mga problema, malikyan an peligro, ngan maghimo hin maaramon nga mga desisyon.—Lucas 11:13.

8. Kon totoo nga may-ada kita han kinaadman han Dios, paonan-o ito makikita?

⁸ Sugad han natigamnan naton ha Kapitulo 17, praktikal an kinaadman ni Jehova. Salit, kon totoo nga may-ada kita han kinaadman tikang ha Dios, makikita ito ha paagi han aton paggawi. Iginsaysay han disipulo nga hi Santiago an mga bunga han kinaadman han Dios han hiya nagsurat: “An kinaadman nga tikang ha kahitas-an, una ha ngatanan putli, katapos mamurayawon, makatadunganon, andam ha pagsugot, puno hin kalooy ngan mag-opay nga mga bunga, waray ginpapaurog, diri hipokrito.” (Santiago 3:17) Samtang aton ginhihisgotan an kada usa hini nga mga bahin han kinaadman han Dios, mahimo naton pakianhan an aton kalugaringon, ‘Nagios ba ha akon kinabuhi an kinaadman nga tikang ha kahitas-an?’

9. Ano an kahulogan han pagin putli, ngan kay ano nga angayan nga an kaputli amo an siyahan nga iginlista nga kalidad han kinaadman?

⁹ “Una ha ngatanan putli.” An pagin putli nangangahulogan hin pagin limpyo diri la ha gawas kondi ha sulod. An kinaadman iginkakaw-ing han Biblia ha kasingkasing, kondi an langitnon nga kinaadman diri mahimo sumulod ha kasingkasing nga mahugaw tungod han magraot nga mga panhunahuna, mga hingyap, ngan mga motibo. (Proberbios 2:10; Mateo 15:19, 20) Kondi, kon an aton kasingkasing putli—nga tubtob ha sukol nga posible para ha diri-hingpit nga mga tawo—kita ‘mabaya ha maraot ngan magbubuhat hin maopay.’ (Salmo 37:27; Proberbios 3:7) Diri ba angayan nga an kaputli amo an siyahan nga iginlista nga kalidad han kinaadman? Siyempre, kon diri kita limpyo ha moral ngan ha espirituwal, paonan-o naton tinuod nga maipapakita  an iba nga mga kalidad han kinaadman nga tikang ha kahitas-an?

10, 11. (a) Kay ano nga importante nga kita nakikigmurayaw? (b) Kon inaabat mo nga nakasala ka ha usa nga igkasi-magsiringba, paonan-o mo mapapamatud-an nga ikaw nakikigmurayaw? (Kitaa liwat an footnote.)

¹⁰ “Katapos mamurayawon.” An langitnon nga kinaadman nagpapagios ha aton nga igpadayon an kamurayawan, nga usa nga bahin han bunga han espiritu han Dios. (Galacia 5:22) Nangangalimbasog kita nga likyan nga madaot an “kamurayawan nga nagbubugkos” han katawohan ni Jehova. (Efeso 4:3) Nangangalimbasog liwat kita ha pagpabalik han kamurayawan kon ginsasamok ito. Kay ano nga importante ini? An Biblia nasiring: “Padayon nga . . . magkinabuhi nga mamurayawon; ngan an Dios han gugma ngan han kamurayawan maupod ha iyo.” (2 Corinto 13:11) Salit tubtob nga nagpapadayon kita ha pagkinabuhi nga mamurayawon,  an Dios han kamurayawan maupod ha aton. An paagi han aton pagtrato ha mga igkasi-magsiringba may-ada direkta nga epekto ha aton relasyon kan Jehova. Paonan-o naton mapapamatud-an nga kita nakikigmurayaw? Tagda an usa nga ehemplo.

¹¹ Ano an sadang mo buhaton kon inaabat mo nga nakasala ka ha usa nga igkasi-magsiringba? Hi Jesus nagsiring: “Salit kon nagdadara ka han imo halad ngadto ha halaran ngan didto nahinumdoman mo nga an imo bugto may reklamo kontra ha imo, bayai an imo halad didto ha atubangan han halaran, ngan lakat. Pakigmurayaw anay ha imo bugto, ngan katapos, balik ngan ighalad an imo halad.” (Mateo 5:23, 24) Mahimo mo iaplikar ito nga sagdon pinaagi han pag-una ha pagdaop ha imo bugto. Ha ano nga tuyo? Basi ‘makigmurayaw’ ha iya. b Basi madangat ito, bangin kinahanglan karawaton mo, diri nigaran, an iya masurub-on nga mga pagbati. Kon dumaop ka ha iya nga an tumong amo an pagpahiuli han kamurayawan ngan igpadayon ito nga paggios, posible nga mawara an anoman nga diri-pagsinabtanay, mahimo an angayan nga pangaro hin pasaylo, ngan ihatag an pagpasaylo. Kon ikaw an nag-uuna ha pakigmurayaw, ipinapakita mo nga ginigiyahan ka han kinaadman han Dios.

12, 13. (a) Ano an kahulogan han pulong nga iginhubad nga “makatadunganon” ha Santiago 3:17? (b) Paonan-o naton maipapakita nga kita makatadunganon?

¹² “Makatadunganon.” Ano an kahulogan han pagin makatadunganon? Sumala ha mga eskolar han Biblia, an orihinal nga Griego nga pulong nga iginhubad nga “makatadunganon”  ha Santiago 3:17 makuri ighubad. Ini nga pulong naghahatag hin ideya han pagsunod. Ginagamit han mga parahubad an mga pulong sugad han “malumo,” “mapailubon,” ngan “mapinairon.” Paonan-o naton maipapakita nga nagios ha aton ini nga bahin han kinaadman nga tikang ha kahitas-an?

¹³ “Ipakita ha ngatanan nga tawo an iyo pagkamakatadunganon,” siring han Filipos 4:5. Usa pa nga hubad an mababasa: “Magkaada reputasyon han pagin makatadunganon.” (The New Testament in Modern English, ni J. B. Phillips) Tigamni nga diri importante kon ano an aton pagtagad ha aton kalugaringon; an importante, kon ano an pagtagad ha aton han iba, kon ano an aton reputasyon. An tawo nga makatadunganon diri pirme nagpipirit han letra han balaud o nagpipirit nga buhaton an mga butang ha paagi nga karuyag niya. Lugod, disidido hiya mamati ha iba ngan, kon angayan, sumunod ha ira karuyag. Malumo liwat hiya, diri bastos o mapintas, ha iya pagtrato ha iba. Samtang kinahanglanon ini para ha ngatanan nga mga Kristiano, importante ini labi na para hadton nag-aalagad sugad nga mga tigurang. An pagkamalumo nakakadani, nakakahimo han mga tigurang nga masayon madaop. (1 Tesalonica 2:7, 8) Maopay nga pakianhan naton ngatanan an aton kalugaringon, ‘May-ada ba ako reputasyon han pagin mapinairon, masinugtanon, ngan malumo?’

14. Paonan-o naton maipapakita nga kita “andam ha pagsugot”?

¹⁴ “Andam ha pagsugot.” An Griego nga pulong nga iginhubad nga “andam ha pagsugot” diri makikita ha iba nga bahin han Kristiano Griego nga Kasuratan. Sumala ha usa nga eskolar, ini nga pulong “agsob nga ginagamit mahitungod ha disiplina ha militar.” Iginpapasabot hito an ideya nga “masayon madani” ngan “nagpapasakop.” An usa nga ginmamandoan han kinaadman nga tikang ha kahitas-an andam magpasakop ha ginsisiring han Kasuratan. Diri hiya  kilala sugad nga usa nga naghihimo hin desisyon ngan katapos nagdudumiri nga maimpluwensyahan han bisan ano nga impormasyon nga nakontra ha iya. Lugod, madagmit hiya magbag-o kon iginpapakita ha iya an matin-aw, Kasuratanhon nga ebidensya nga nagsayop hiya o nagkaada sayop nga mga konklusyon. Ito ba an imo reputasyon?

15. Ano an kalooy, ngan kay ano nga angayan nga an “kalooy” ngan “mag-opay nga mga bunga” magkaupod nga gin-unabi ha Santiago 3:17?

¹⁵ “Puno hin kalooy ngan mag-opay nga mga bunga.” c An kalooy usa nga importante nga bahin han kinaadman nga tikang ha kahitas-an, kay an sugad nga kinaadman ginsisiring nga “puno hin kalooy.” Tigamni nga an “kalooy” ngan “mag-opay nga mga bunga” gin-uunabi nga magkaupod. Angayan ini, kay ha Biblia, an kalooy agsob gud nga may kalabotan ha kinasingkasing nga pagtagad ha iba, pagpaid nga nagriresulta hin hura nga mga bunga han maloloy-on nga mga buhat. Usa nga reperensya an naghatag hin kahulogan ha kalooy sugad nga “pagbati hin kasubo ha maraot nga kahimtang han usa ngan pangalimbasog ha paghatag hin solusyon mahitungod hito.” Salit, an kinaadman nga tikang ha Dios diri kay waray-pagtagad, waray-gugma, o ha hunahuna la. Lugod, ito may gugma, kinasingkasing, ngan may pag-abat. Paonan-o naton maipapakita nga puno kita hin kalooy?

16, 17. (a) Dugang pa ha gugma ha Dios, ano an nagpapagios ha aton nga makigbahin ha pagsangyaw nga buruhaton, ngan kay ano? (b) Ha ano nga mga paagi maipapakita naton nga kita puno hin kalooy?

¹⁶ Sigurado nga an usa nga importante nga paagi amo an  pagpahayag han maopay nga sumat han Ginhadian han Dios ngadto ha iba. Ano an nagpapagios ha aton nga buhaton ini? Siyahan, amo an gugma ha Dios. Kondi napapagios liwat kita han kalooy, o pagpaid ha iba. (Mateo 22:37-39) Damu yana an “ginpanitan . . . ngan ginpabay-an sugad hin mga karnero nga waray paraataman.” (Mateo 9:36) Ginpapasibay-an ngan ginbubuta hira ha espirituwal han buwa nga mga paraataman ha relihiyon. Sugad nga resulta, diri hira maaram han maaramon nga giya nga aada ha Pulong han Dios o han mga bendisyon nga ihahatag han Ginhadian ha diri na mag-iiha ngada hini nga tuna. Salit kon aton pinamamalandong an espirituwal nga mga panginahanglan hadton ha palibot naton, an aton kinasingkasing nga pagpaid nagpapagios ha aton nga buhaton an mahihimo naton ha pagsumat ha ira mahitungod han mahigugmaon nga katuyoan ni Jehova.

 ¹⁷ Ha ano iba pa nga mga paagi maipapakita naton nga kita puno hin kalooy? Hinumdumi an ilustrasyon ni Jesus mahitungod han Samaritano nga nakakita hin usa nga biyahero nga nahigda ha ligid han dalan, nga gintulis ngan ginkastigo. Tungod kay napagios han pagpaid, an Samaritano “nagpakita hin kalooy,” ginbendahan an mga samad han biktima ngan ginmangnoan hiya. (Lucas 10:29-37) Diri ba ipinapakita hini nga an kalooy nag-uupod han paghatag hin praktikal nga bulig ha mga nagkikinahanglan? An Biblia nagsusumat ha aton nga “buhaton . . . an maopay ha ngatanan, pero labi na ha mga kapariho naton hin pagtoo.” (Galacia 6:10) Tagda an pipira nga mga posibilidad. An lagas nga igkasi-tumuroo bangin nagkikinahanglan hin masasakyan pakadto ngan tikang ha Kristiano nga mga katirok. An usa nga balo nga babaye ha kongregasyon bangin nagkikinahanglan hin bulig ha pag-ayad ha iya balay. (Santiago 1:27) An usa nga nanluluya bangin nagkikinahanglan hin “maopay nga pulong” nga makakapalipay ha iya. (Proberbios 12:25) Kon ipinapakita naton an kalooy ha sugad nga mga paagi, pinamamatud-an naton nga an kinaadman nga tikang ha kahitas-an nagios ha aton.

18. Kon ginigiyahan kita han kinaadman nga tikang ha kahitas-an, ano an kinahanglan pangalimbasogan naton nga kuhaon ha aton mga kasingkasing, ngan kay ano?

¹⁸ “Waray ginpapaurog.” An kinaadman tikang ha Dios nagpupugong han pagpaurog ha rasa ngan pagpahitaas han nasud. Kon ginigiyahan kita han sugad nga kinaadman, nangangalimbasog kita nga kuhaon ha aton mga kasingkasing an bisan ano nga hilig ha pagpakita hin pagpaurog. (Santiago 2:9) Diri naton ginpapaurog an iba tungod han ira edukasyon, pinansyal nga kahimtang, o responsabilidad ha kongregasyon; diri man naton ginmiminos an bisan hin-o han aton mga igkasi-magsiringba, bisan pa kon baga in ubos hira. Kon ginpahinabo ni Jehova an sugad nga mga tawo  nga kumarawat han iya gugma, sadang hunahunaon gud naton nga takos hira han aton gugma.

19, 20. (a) Ano an gintikangan han Griego nga pulong para han “hipokrito”? (b) Paonan-o naton ipinapakita an “minagburugto nga gugma nga diri hipokrito,” ngan kay ano nga importante ini?

¹⁹ “Diri hipokrito.” An Griego nga pulong para han “hipokrito,” mahimo magpasabot han “usa nga artista nga naarte.” Ha kadaan nga mga panahon, an Griego ngan Romano nga mga artista nagsusul-ot hin dagku nga mga maskara kon naarte. Salit, an Griego nga pulong para han “hipokrito” inaplikar ha usa nga nagpapakunokuno, o usa nga nagpapakita hin palso. Ini nga bahin han kinaadman han Dios sadang makaimpluwensya diri la ha aton pagtrato ha mga igkasi-magsiringba kondi ha aton liwat inaabat mahitungod ha ira.

²⁰ Nagsiring hi apostol Pedro nga an aton “pagkamasinugtanon ha kamatuoran” sadang magresulta ha “minagburugto nga gugma nga diri hipokrito.” (1 Pedro 1:22) Oo, an aton gugma ha aton kabugtoan kinahanglan diri pakita la. Diri kita nagsusul-ot hin mga maskara o naarte basi limbongan an iba. An aton gugma kinahanglan totoo, kinasingkasing. Kon amo ito, makakarawat naton an pagsarig han aton mga igkasi-tumuroo, kay mahibabaro hira nga amo gud kita kon ano an nakikita nira ha aton. An sugad nga sinseridad nag-aandam han dalan para ha abrido ngan tangkod nga relasyon butnga han mga Kristiano ngan nabulig nga magkaada pagtapod ha usa kag usa ha kongregasyon.

21, 22. (a) Paonan-o napakyas hi Solomon ha pagpanalipod han kinaadman? (b) Paonan-o naton mapapanalipdan an kinaadman, ngan paonan-o kita magpapahimulos ha pagbuhat hito?

²¹ Regalo tikang kan Jehova an diosnon nga kinaadman, usa nga sadang panalipdan naton. Hi Solomon nagsiring: “Anak ko, . . . panalipdi an praktikal nga kinaadman ngan an abilidad ha paghunahuna.” (Proberbios 3:21) Makasurubo, hi Solomon mismo napakyas ha pagbuhat hito. Nagpabilin  hiya nga maaramon tubtob nga gintipigan niya an masinugtanon nga kasingkasing. Kondi ha kataposan, iginpahirayo han iya damu, langyawanon nga mga asawa an iya kasingkasing tikang ha putli nga pagsingba kan Jehova. (1 Hadi 11:1-8) Ipinapakita han nahitabo kan Solomon nga an kahibaro waray kapulsanan kon diri naton gamiton ito ha husto nga paagi.

²² Paonan-o naton mapapanalipdan an praktikal nga kinaadman? Diri la kinahanglan nga regular nga basahon naton an Biblia ngan an basado-ha-Biblia nga mga publikasyon nga igin-aandam han “matinumanon ngan maaramon nga uripon” kondi kinahanglan mangalimbasog liwat kita nga buhaton an aton hinbabaroan. (Mateo 24:45) May-ada kita han ngatanan nga hinungdan nga iaplikar an kinaadman han Dios. Nangangahulogan ito hin mas maopay nga paagi han pagkinabuhi yana. Pinaagi hito ‘makakaptan naton hin marig-on an tinuod nga kinabuhi’—kinabuhi ha bag-o nga kalibotan han Dios. (1 Timoteo 6:19) Ngan pinakaimportante, ha pagpatubo han kinaadman nga tikang ha kahitas-an nagigin mas duok kita ha Surok han ngatanan nga kinaadman, hi Jehova nga Dios.