1-3. Nkia mambu maswaswanesa lufwa lwa Yesu ye lwa wantu akaka muna lusansu lwawonso?

VIOKA 2.000 ma mvu, muntu mosi wafundiswa yo tumbwa mu diambu kalembi vanga yo mweswa mpasi yamu lufwa. Eyayi ke yau i mponda yantete ko ya nsoki muna lusansu; ngatu vo yansuka. Kansi, o lufwa lwalu lwaswaswana ye lwa wantu akaka.

² Ekolo muntu ndioyo kakala mu mpasi muna ola ya nsuka ya zingu kiandi, vamoneka sinsu kun’ezulu kiasonga vo diambu di’esivi diabwa. Kana una vo ntangw’a mwini yakala, vana vau e nza yabukama e tombe. Nze una kasoneka nsoneki mosi a lusansu vo, “o mwini ukindamene.” (Luka 23:44, 45) I bosi, una se kefwanga wavova e mvovo wau ke ufwene vilakanwa ko: “Divwidi!” Kieleka vo, muna yekola moyo andi diambu diampwena kavanga. E kimenga kiandi i vangu dia zola disundidi ka disidi vangwa kwa muntu akaka ko.—Yoane 15:13; 19:30.

³ O muntu ndioyo i Yesu Kristu. E mpasi ye lufwa lwandi muna lumbu kiakina kia tombe kia 14 kia ngonde ya Nisani ya mvu a 33 wa T.K., lutomene zayakana. Kansi, vena ye diambu diamfunu divilakanwanga. Kana una vo o Yesu mpasi zayingi kamona, vena ye ndiona waluta mona mpasi za ntima. Elo, vena ye muntu wavana kimenga kianene muna lumbu kiakina—i vangu dia zola disundidi onene ka disidi vangwa kwa konso muntu ko muna nsema wawonso. Nkia vangu diadi? E mvutu za kiuvu kiaki zina muna diambu se tufimpa disundidi o mfunu muna mawonso: Zola kwa Yave.

4. E mbuta makesa ma Roma aweyi kazayila vo o Yesu kakala mpasi muntu ko ye adieyi kabakula?

⁴ O mbut’a nkama makesa wa mwisi Roma ona wavondesa Yesu wasivika kikilu mu kuma kia tombe kiabukama vava Yesu kafwa ye nzakam’a ntoto yalandila e mfw’andi. “Kieleka ndioyu i Mwan’a Nzambi,” ukavova. (Matai 27:54) Dialudi vo, o Yesu kakala mpasi muntu ko. E mbuta makesa ndiona wavondesa Mwan’amosi a Nzambi Ampungu-Ngolo! O Se nkia mpila kazolelang’o Mwan’andi?

5. O Se mvu nkwa kakala kumosi yo Mwana?

⁵ Nkand’a Nzambi uyikilanga Yesu vo “Mwan’antete muna nsema wawonso.” (Kolosai 1:15) Yindula—Mwan’a Yave ona wakala vava e nza ke yavangwa ko. Mvu nkwa ozevo kakal’o Se kumosi yo Mwana? Akwa ngangu za nza akaka bevovanga vo o nsema uvwidi kimbuta kia yazi 13 dia mazunda ma mvu. Nga olenda badika ulolo wa mvu miami? O lutezo lwau kana nkutu vo lwaludi, e yazi 13 dia mazunda ma mvu miami mike muna tezanisa o ulolo wa mvu kazinga Mwan’a Yave! Nkia salu kasalanga muna mvu miamina miawonso?

6. (a) Nki kasalanga o Mwan’a Yave una kakedi ko nze muntu? (b) Nkia ngwizani ina vana vena Yave yo Mwan’andi?

⁶ O Mwana wasalanga yo S’andi ye kiese kiawonso nze “mbuta mbangu.” (Ngana 8:30) Nkand’a Nzambi uvovanga vo: “Ke ven’eki kiavangama ko kina kialembi vangwa kwa [Mwana].” (Yoane 1:3) Ozevo, o Yave wasala kumosi yo Mwan’andi muna vanga lekwa yawonso. Ekwe kolo kiakiese bakala kumosi! Elo, wantu ayingi bazeye wo vo o zola kukalanga vana vena se yo mwana kwa ngolo kikilu. O zola i “kangwa kiazikuka.” (Kolosai 3:14) Nga nani mu yeto olenda zaya e ngwizani ambote bavwa muna mvu miamina miawonso? Kieleka vo, o Yave wa Nzambi yo Mwan’andi bayikakiana muna zola kuna vo i kangwa kiazikuka.

7. Vava kavubwa o Yesu aweyi kavova o Yave mu kuma kia Mwan’andi?

 ⁷ Kansi, o Se wafila Mwan’andi ova ntoto keza wutuka nze nsedia. Muna vanga ediadi, o Yave wavambana mu miaka mvu yo Mwan’andi anzolwa kun’ezulu. Watalanga kun’ezulu ye sungididi kiawonso vava Yesu kanungunukanga yo kituka se muntu alunga. Muna kimbuta kia 30 ma mvu o Yesu wavubwa. Ke dina mfunu ko dia banzikila una kamona o Yave mu kuma kiandi. O Se wavova tuka kun’ezulu: “Ndioyu i Mwan’ame anzolwa, ona nyangalelanga.” (Matai 3:17) Nkia kiese kamona o Se vava Yesu kalungisa mawonso masakulwa, ye mana mavavwanga vo kavanga ye kwikizi kiawonso!—Yoane 5:36; 17:4.

8, 9. (a) Nkia mpasi kamona o Yesu kina kia 14 kia ngonde ya Nisani ya mvu a 33 wa T.K., ye nkia mpasi diavanga kw’eS’andi kun’ezulu? (b) Ekuma o Yave kayambulwila Mwan’andi kamona mpasi yo fwa?

⁸ O Yave aweyi kamona kina kia 14 kia ngonde ya Nisani ya mvu a 33 wa T.K.? Aweyi kamona vav’o Yesu kayekolwa yo natwa kwa ndong’ayingi muna fuku yo siwa mu pelezo? Vava akundi andi bantina yo fundiswa e mfundiwa yalembi songa? Vava katiangunwa, kataulwilwa mete vana lose yo bundwa nkome? Vava kawandwa ye sikote kiatiazuna e nsuni mia nitu? Vava kakomwa o moko ye malu muna nti ekolo wantu bamvezanga? O Se aweyi kamona vava Mwan’andi anzolwa kankazila ye ntantu zawonso? O Yave aweyi kamona vav’o Yesu kayambula moyo muna nkumbu antete, tuka lubantiku lwa nsema, o Mwan’andi anzolwa kakala diaka moyo ko?—Matai 26:14-16, 46, 47, 56, 59, 67; 27:38-44, 46; Yoane 19:1.

⁹ Wau vo Yave nkwa nkenda, ke tuna ye mvovo ko milenda songa e mpasi zantima kamona muna lufwa lwa Mwan’andi. Edi dilenda vovoka i kuma kina o Yave kayambulwila vo ediadi diavangama. Ekuma o Se kayimwesesena e ntantu zazi? Ekuma kina muna sono kiamfunu kia Nkand’a Nzambi kiyikilwanga vo Nsangu Zambote.  Muna Yoane 3:16 tutanganga vo: “Muna nzola kazolele nza o Nzambi i kavanin’o Mwan’andi amosi, kimana konso on’okwikilanga muna yandi ke vila ko, moyo a mvu ya mvu kevwa.” Ozevo, o Yave wayimwesesa e ntantu zazi mu kum’eki: zola. O lukau lwa Yave—lwa fila Mwan’andi kamona mpasi yo kutufwila—i vangu dia zola disundidi onene diavangama.

10. O wantu nkia diambu bevwang’o mfunu ye adieyi tulenda vova mu kuma kia nsas’a “zola”?

¹⁰ Mvovo wau “zola” adieyi usonganga? Zola i diambu divwilu mfunu kwa wantu. Tuka ngutuka yamu lufwa o wantu zolwa bevavanga, benungunukanga mu kuma kia zola, betandanga yo fwa muna lembi zolwa. Kansi, diampasi mu sasila dio. Dialudi vo, o wantu beluta vovanga mvovo wau, zola. Ulolo wa nkanda, nkunga ye yingana yivovwanga mu kuma kia zola. Kansi, ke ditoma kiesesanga ko e nsas’a zola. Kieleka, o mvovo wau usadilwanga kwayingi, kansi diampasi muna bakula e nsas’andi yaludi.

11, 12. (a) Akweyi tulenda longokela mayingi mu kuma kia zola ye ekuma? (b) Mpila kwa za zola zina muna nding’antete ya Kingerekia ye nkia mvovo uyikang’o “zola” kusadilwanga nkumbu miayingi muna Sono ya Kingerekia ya Kikristu? (Tala sinsu kina vana yanda.) (c) Agápe i nki?

¹¹ Kansi, Nkand’a Nzambi ulonganga e nsas’a zola mu mpila ya kiá. “O zola mu mavangu kaka kulenda zayilwa,” i uvovele Vine’s Expository Dictionary of New Testament Words. O mavangu ma Yave oma masonama muna Nkand’a Nzambi mekutulonganga mayingi mu kuma kia zola kwandi—zola kesonganga kwa vangwa yandi. Kasikil’owu, adieyi dilenda kutusonga e fu kiaki avo ke vangu dia zola dia yandi kibeni Yave ko edi tuyikidi ova ntandu? Muna kapu yilanda tusinga mona sinsu yayingi ya zola kwa Yave muna mavangu. Vana ntandu, tulenda vwa umbakuzi wakaka wa “zola” muna yindula e mvovo miantete miasadilwanga  muna Nkand’a Nzambi. Muna nding’antete ya Kingerekia, mvovo nyá miasadilwanga mu yika “zola.” * Muna mvovo miami umosi utoma sadilwanga muna Sono ya Kingerekia ya Kikristu i agápe. E disionario dimosi dia Nkand’a Nzambi diyikilanga wo vo “i mvovo wafwana kikilu muna yika zola.” Mu nkia kuma?

¹² Agápe uyikanga o zola kulandanga nsiku miasikila. Ozevo, mayingi mena muna nzola yayi ke tambulwila kaka ko dina kavangidi yovo kavovele o muntu. I mpila zola kusundidi mawonso ye kusadilwanga ye ntona zambote. Vana ntandu Agápe i nzola isongelwanga kuna mvevo wawonso. Kasikil’owu, badika diaka Yoane 3:16. Nkia “nza” kazola o Nzambi ina kavanin’o Mwan’andi amosi? I nza ya wantu balenda kulwa. Ndonga mu yau bezolanga mpila zingu kia masumu. Nga Yave ozolanga konso muntu muna yau nze nkundi andi mu mpila ina kazolela Abarayama wa nkundi andi akwikizi? (Yakobo 2:23) Ve. Kansi, muna zola kwawonso o Yave ovanganga owete kw’awonso kana nkutu mu ntalu ayingi kuna kwa yandi. Ozolele vo awonso baviluk’o ntima yo soba mpila zingu kiau. (2 Petelo 3:9) Ndonga bevanganga wo. Oyandi oyangalalanga kubavwa nze akundi.

13, 14. Adieyi disonganga vo agápe nkumbu miayingi iyikanga e nzola in’o muntu kezolang’o nkw’andi?

¹³ Akaka ngindu zatekama bena zau mu kuma kia agápe. Bebanzanga vo i mpila zola yakondw’e ngemba yisongwanga kw’akwa ngangu kaka. Kansi, agápe nkumbu miayingi yilenda songa nzola in’o muntu kezolang’o nkw’andi.  Kasikil’owu, vav’o Yesu kavova, “O Se ozolele o Mwana,” wasadila mpila mvovo wau agápe. E nzola yayi nga yakondwa ungudi? Tala una kavova mpe o Yesu, “O Se ozolele o Mwana,” wasadila mpila mvovo filéo. (Yoane 3:35; 5:20) O zola kwa Yave kusongelwanga kumosi ye walakazi. Kansi, ke songanga zola kwandi kisongi kisongi ko. Mu ngangu kesongelanga ko ye nsiku miandi miansongi.

¹⁴ Nze una tumwene kala, fu yawonso ya Yave yalunga ye yambote. Kansi, o zola i fu kisundidi mu yawonso yayi. Ke vena ye diambu diakaka ko dikututuntanga kwa Yave ovo ke zola ko. Diakiese kikilu vo o zola i nkal’andi isundidi. Aweyi tuzayidi wo?

15. Nkia mvovo kesadilanga Nkand’a Nzambi mu kuma kia zola kwa Yave ye mvovo wau nkia mpila unina wa yandi kwandi kaka? (Tala sinsu kina vana yanda.)

¹⁵ Nkand’a Nzambi diambu uvovanga mu kuma kia zola kansi kevovanga dio ko mu kuma kia fu yakaka ya Yave. E Sono ke kiyikanga ko vo o Nzambi i nkuma yovo Nzambi i unsongi ngatu vo Nzambi i ngangu. Oyandi ovwidi e fu yayi, yandi mpe i nto a fu yayi yawonso, ke vena mosi ko olenda tezaniswa yo yandi mu songa e fu yayi yau tatu. Mu kuma kia fu kieya, vena ye mvovo usadilwanga ufwete kutuyindulwisa: “Nzambi i zola.” * (1 Yoane 4:8) Aweyi disonganga ediadi?

16-18. (a) Ekuma Nkand’a Nzambi uvovelanga vo “Nzambi i zola”? (b) Muna vangwa yawonso ina ova ntoto ekuma vo muntu kaka ofwene yikwa se sinsu kia zola kuna vo i fu kia Yave?

¹⁶ Kansi, o mvovo “Nzambi i zola” ke usonganga ko vo o  “Nzambi una nze zola.” Ye mpe, ka tufwete soba mvovo wau ko yo vova vo “o zola i Nzambi.” O Yave osundidi onene ke mu fu kiankatu kilembi simbakana ko. Wazala ye nkenda ye fu yakaka ke zola kaka ko. Kansi, o zola i nkala isundidi muna kiwuntu kia Yave. Nsoneki mosi wavova mu kuma kia sono kiaki vo: “O zola i nkal’a Nzambi.” Tufwete bakulanga mu mpil’eyi: O nkum’a Yave ukumfwanisanga mu vanga e diambu. O unsongi ye ngangu zandi zikunsonganga e mpila yavangila e diambu. Kansi, o zola kwa Yave kukumfilanga mu vanga e diambu. O zola kwandi kusongwanga muna mpila kesadilanga e fu yandi yakaka.

¹⁷ Nkumbu miayingi divovwanga vo o Yave i zola. Muna kuma kiaki, ovo tuzolele zaya oma ma nzola ina yasikila tufwete longoka oma ma Yave. Elo, o wantu mpe balenda songa e fu kiaki kiambote. Ekuma? Muna ntangwa kasema o Yave owu kavova kwa Mwan’andi: “Tuvangila muntu muna mpw’eto, muna fwaniswa kieto.” (Etuku 1:26) Muna vangwa yawonso in’ova ntoto akala ye akento kaka balenda vava o zola yo tanginina S’au ezulu. Sungamena dio vo o Yave wasadila vangwa yayingi mu tezanisa e fu yandi. Kansi, o Yave wasadila wantu bena vo i vangwa yandi ya ntoto yisundidi se sinsu kia nkal’andi isundidi, zola.—Yezekele 1:10.

¹⁸ Vava tusonganga o zola kwasikidiswa kuna mvevo, tutangininanga fu kia Yave eki kisundidi. Ikuma, o Yoane wa ntumwa kasonekena vo: “Yeto tuzolanga, kadi yandi wateka kutuzola.” (1 Yoane 4:19) Kansi, o Yave nkia mpila kateka kutuzolela?

19. Ekuma tulenda vovela vo o zola i nsabi yovo kuma kianene muna salu kia Yave kia sema?

¹⁹ O zola ke diambu diampa ko. Ediantete, adieyi diafila  Yave mu yantika o sema? Ke sia ko vo kinsona kamona yo vava kikundi. O Yave wafwana ye walunga, kakondelo má ko kalenda vewa kwa muntu. Kansi, o zola kuna vo fu kifilanga mu vang’e diambu kwamfila mu kaulwila e kiese kia zinga ye vangwa ya ngangu ana badi yangalela lukau lwalu. O Mwan’andi amosi wakala se “lubantiku lu’esemo dia Nzambi.” (Lusengomono 3:14) I bosi, o Yave wasadila Mbuta Mbangu ndioyo mu sema lekwa yawonso, wayantikila mu sema ambasi. (Yobi 38:4, 7; Kolosai 1:16) Wau vo basambulwa ye luvevoko ye ngangu ye ngindu e vangwa yayi yankuma ya mianda bakala y’elau dia—zolaziananga ye vana ntandu, zola Yave wa Nzambi. (2 Korinto 3:17) Ozevo, bazola kadi bateka zolwa.

20, 21. O Adami yo Eva nkia ziku bakala kiau kiasonganga vo o Yave wabazolanga, kansi oyau aweyi bavanga?

²⁰ Diau adimosi mpe kwa wantu. Tuka lubantiku, Adami yo Eva bazietwa kwa zola. Konso kuna batalanga muna Paradiso ya mpatu au Edene bafwan’o mona eziku kia nzola kabazolanga o Se. Tala edi divovanga Nkand’a Nzambi: “O Yave wa Nzambi okunini mpatu kuna este muna Edene; mûna kasidi o muntu kabumba.” (Etuku 2:8) Nga wazingila kala mu mpatu ambote? Nki kiatoma kuyangidikanga? Nti? Mvuma? Ezu dia maza ma nkoko, ngimbu za nuni y’ezu dia má yamoyo? Adieyi ovova mu kuma kia nsunga zitukanga muna nti, bundu ye mvuma? Ke vena mpatu ko o unu ilenda tezaneswa ye mpatu a Edene. Ekuma?

²¹ Yave yandi kibeni wakuna mpatu yayina! Yambote kikilu yakala. Mwakala ye mpila zawonso za nti miambote miayimanga e bundu yambote. E mpatu yazala yo maza yo sanzuka, mwakala ye bulu ya mpila mu mpila. Adami yo Eva bakala ye yawonso bavwang’o mfunu muna kala ye zingu kia kiese kiafwana, ye bakala ye salu kia kiese ye kikundi kialunga. O Yave wateka kubazola, oyau mpe bakala  y’ekuma muna kunzola. Kansi, bafunga mu diambu diadi. Vana fulu kia lemvokela S’au ezulu kuna zola kwawonso, bankolamena y’eloko diawonso.—Etuku kapu kia 2.

22. E mpila Yave kabadikila o kolama muna Edene aweyi yisongelanga zola kwandi kwakieleka?

²² Nkia mpila nkenda diakala kwa Yave! Kansi, e nkolama yayi nga yafungisa ntim’andi ambote o makasi? Ve! “O walakazi wandi [yovo zola kwakieleka,” nota NW com Referência] wakwele mvu.” (Nkunga 136:1) Ozevo, vana vau wasikidisa ekani dia zola mu vevola konso mbongo a Adami yo Eva osonga ntima ambote. Nze una tumwene dimosi muna nkubika yayi i kimenga kia lukulu kia Mwan’andi anzolwa kiafwa ntalu yayingi kw’eSe.—1 Yoane 4:10.

23. Ekum’o Yave kenena ‘Nzambi a kiese’ ye nkia kiuvu kiamfunu kibadikwa muna kapu kilanda?

²³ Elo, tuka kuna lubantiku o Yave wavanga diambu mu songa zola kwa wantu. Mu mpila zayingi, “yandi wateka kutuzola.” O zola kunungununang’e ngwizani ye kiese, ozevo, ka diesivi ko vo o Yave oyikilwanga vo “Nzambi [a kiese, NW].” (1 Timoteo 1:11) Kansi, vena ye kiuvu kiamfunu kiyuvulwanga: Nga Yave ozolanga konso muntu mu yeto? E kapu kilanda kisasila e diambu diadi.