Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

NSHAPITA WA 23

“Uvua mudianjile kutunanga”

“Uvua mudianjile kutunanga”

1-3. Mmalu kayi avua menze bua lufu lua Yezu luikale lushilangane ne lufu lua bantu bakuabu?

DIMUE dituku kukadi bidimu bitue ku 2000, bakalumbuluisha muntu kampanda uvua kayi ne bualu, kumubandabu ne bualu buvuaye kayi muenze ne pashishe kumukengeshabu ne kumushipabu. Kavua muntu wa kumpala anyi wa ndekelu uvuabu bashipe kakuyi bualu to. Kadi lufu luende ndushilangane ne lua bantu bakuabu.

2 Pakavua muntu au upunga ne lufu mu mêba a ndekelu a muoyo wende, bualu kampanda buakenzeka mu diulu buvua buleja ne: lufu luende luvua lua mushinga mukole. Nansha muvua dîba munda munya, mîdima yakabuikila diakamue ditunga dijima. Mufundi kampanda wa malu a kale wakamba ne: “Bukenke bua dîba buvua bujimine.” (Luka 23:44, 45) Kadi, kumpala kua muntu eu kukula muoyo, wakamba mêyi adi kaayi kupua muoyo aa: “Bualu buakumbanyi!” Bulelela, pakafilaye muoyo wende, wakakumbaja bualu bua mushinga mukole. Mulambu wende uvua tshienzedi tshitambe bunene tshia dinanga tshitu muntu nansha umue kayi muanji kuenza.​—Yone 15:13; 19:30.

3 Bulelela, muntu au uvua Yezu Kristo. Tudi bamanye bimpe muvuaye mukenge ne mufue mu dia 14 ngondo wa Nisana mu 33. Kadi misangu ya bungi, bantu batu bapua muoyo bumue bualu bua mushinga. Nansha muvua Yezu mukenge bikole, kudi muntu mukuabu uvua mukenge pende bikole menemene. Mu bulelela, dituku adi kuvua muntu mukuabu uvua muenze tshienzedi tshitambe bunene tshia dinanga tshitu katshiyi tshianji kuenzeka. Ntshienzedi kayi atshi? Diandamuna dia lukonko elu didi ditubueja musangu umue mu tshiena-bualu tshia mushinga mukole tshia ne: dinanga dia Yehowa.

Tshienzedi tshitambe bunene tshia dinanga

4. Mmunyi muvua musalayi muena Lomo mufike ku dimona ne: Yezu kavua bu muntu yonso tshianana? Ntshinyi tshiakaluaye kuamba?

4 Mfumu wa basalayi muena Lomo uvua ulombola basalayi bavua bashipe Yezu wakakema bua muvua mîdima mibuikile ditunga kumpala kua Yezu kufua ne bua muvua buloba bukanke pakakulaye muoyo. Wakamba ne: “Bulelela, muntu eu uvua Muana wa Nzambi.” (Matayi 27:54) Kakuyi mpata, Yezu kavua bu muntu yonso eu to. Musalayi au uvua muambuluishe bua kushipabu Muana umuepele mulela wa Nzambi Mutambe bunene wa mu diulu. Bushuwa, Muana eu uvua ne mushinga wa bungi ku mêsu kua Tatuende.

5. Muana uvua musombe ne Tatuende mu diulu bidimu bungi kayi kumpala kua kuluaye pa buloba?

5 Bible udi ubikila Yezu ne: “Muanabute wa bifukibua bionso.” (Kolosayi 1:15) Elabi meji, Muana wa Yehowa uvuaku kumpala kua diulu ne buloba kuikalaku. Kadi, Muana eu uvua mua kuikala musombe ne Tatuende bidimu bungi kayi? Bamue bena malu a sianse badi batshinka ne: diulu ne buloba bidiku kukadi bidimu miliyare 13. Udiku mua kudifuanyikijila bule bua bidimu ebi mu lungenyi anyi? Nansha tshidi bena sianse bamba tshikale tshilelela, bidimu bionso miliyare 13 ebi mbishadile ku matuku a muoyo wa Muana wa Yehowa. Mmudimu kayi uvuaye nawu munkatshi mua bikondo bionso abi?

6. a) Mmudimu kayi uvua Muana wa Yehowa wenza kumpala kua kuluaye pa buloba? b) Mmalanda a mushindu kayi adi pankatshi pa Yehowa ne Muanende?

6 Muana uvua ne disanka dia kuikala “muena mudimu” wa Tatuende. (Nsumuinu 8:30) Bible udi wamba ne: “Kakuena tshintu nansha tshimue tshivua tshifike ku dikalaku kabiyi ku butuangaji [bua Muana].” (Yone 1:3) Nunku Yehowa wakenza mudimu pamue ne Muanende bua kufuka bintu bikuabu bionso. Tshivua tshikondo tshia disanka dia dikema. Bantu ba bungi batu bamanye mudi dinanga didi pankatshi pa muledi ne muanende dikale dikole menemene. Dinanga “didi tshisuikidi tshipuangane tshia buobumue.” (Kolosayi 3:14) Nnganyi wa kutudi udi mua kuteta kumvua bukole bua malanda avua pankatshi pa Tatu ne Muana munkatshi mua tshikondo tshionso atshi? Kakuyi mpata, Yehowa ne Yezu badi mu tshisuikidi tshikole tshia dinanga tshia katshia ne katshia.

7. Pavua Yezu mutambule, mmunyi muvua Yehowa muleje muvuaye udiumvua bua Muanende eu?

7 Kadi Tatu wakatuma Muanende pa buloba bua kuledibua bu muana wa mashi ne mâyi. Bualu ebu buvua buleje ne: Yehowa wakitaba bua kushiyangana ne Muanende munanga. Nansha muvuaye mu diulu, uvua ne dijinga dikole dia kumona muvua Yezu wenda ukola too ne pavuaye mulue muntu mukulumpe mupuangane. Pakavua Yezu ne bidimu bu 30, wakatambula batismo. Yehowa uvua mua kuikala mumvue bishi bua Muanende eu? Mêyi adi alonda aa adi aleja tshivuaye mumvue bualu wakamba ne: “Eu udi Muananyi munanga undi muanyishe.” (Matayi 3:17) Pakamona Tatu ne: Yezu uvua mukumbaje malu akavuabu balaye ne muenze malu onso avuaye mumuambile bua kuenza, wakasanka bikole.​—Yone 5:36; 17:4.

8, 9. a) Mmakenga kayi avua Yezu mupete mu dia 14 ngondo wa Nisana mu 33? Tatuende wa mu diulu uvua mumvue bishi? b) Bua tshinyi Yehowa wakitaba bua Muanende akenge ne afue?

8 Kadi Yehowa wakumvua bishi mu dia 14 ngondo wa Nisana mu 33? Ntshinyi tshivuaye mumvue pavuabu batungile Yezu ne balue kumukuata kudi musumba wa bantu butuku? Mmunyi muvuaye mumvue pavua balunda bende bamulekele ne pavuabu bamulumbuluisha mu mushindu uvua kawuyi umvuangana ne mikenji? Yehowa wakumvua bishi pavuabu baseka Yezu, bamutuila mata ne bamukuma bisusu? Wakumvua bishi pavuabu basunsula Yezu nyima ne mfimbu? Mmunyi muvuaye mudiumvue pavuabu bapopela Yezu misonso mu bianza ne ku makasa, bamukudika ku mutshi ne pavua bantu bamupenda? Mmunyi muvua Tatu mumvue pavua Muanende udila kudiye pakavuaye upunga ne lufu? Yehowa wakumvua bishi pavua Yezu mukule muoyo, ne bua muvua Muanende uvua tshifukibua tshia kumpala katshiyiku?​—Matayi 26:14-16, 46, 47, 56, 59, 67; 27:38-44, 46; Yone 19:1.

‘Nzambi wakafila Muanende mulela umuepele’

9 Mbikole bua kumvuija tshivua Yehowa mumvue. Kadi bu mutu Yehowa umvua pende bibi, katuena anu mua kumvuija bimpe muvuaye mua kuikala mumvue bua lufu lua Muanende to. Tudi anu mua kumvuija bimpe tshivua tshimusake bua kulekela bualu ebu buenzeka. Bua tshinyi Tatu wakitaba bua kukenga nunku? Yehowa udi utuleja bualu kampanda bua mushinga mukole mu Yone 3:16. Mvese eu udi ne mushinga mukole, ke bualu kayi badi bamubikila ne: Evanjeliyo wa mu bukese. Mvese eu udi wamba ne: “Muvua Nzambi munange ba pa buloba bikole menemene, wakabapesha Muanende mulela umuepele bua muntu yonso udi uleja ditabuja kudiye kafu, kadi ikale ne muoyo wa tshiendelele.” Nunku Yehowa wakitaba bua kukenga bua dinanga. Pavua Yehowa mutume Muanende bua kukenga ne kutufuila, tshivua tshienzedi tshitambe bunene tshia dinanga tshitu katshiyi tshianji kuenzeka.

Tshidi dinanga dia Nzambi diumvuija

10. Ndijinga kayi ditu nadi bantu? Tudi mua kuamba tshinyi bua diumvuija dia muaku “dinanga”?

10 Muaku “dinanga” udi umvuija tshinyi? Batu baleja ne: dinanga ke tshintu tshitambe bunene tshitu bantu natshi dijinga. Ku diledibua too ne ku lufu, bantu batu anu bakeba dinanga ne muoyo mujima, basanka padibu babananga ne misangu mikuabu bafua padibu kabayi babanange. Nansha nanku, bitu bikole bua kumvuija tshidi dinanga. Bushuwa, bantu batu bakula bikole bua dinanga. Kudi mikanda, misambu ne tusala bipite bungi bidi biakula anu bua dinanga. Kadi bionso ebi kabiena anu bifila diumvuija ditoke dia muaku dinanga to. Mu bulelela, badi bakuata mudimu ne muaku eu mu mishindu mipite bungi, ke bualu kayi bitu bikole bua kuwumvuija bimpe.

11, 12. a) Nkuepi kutudi mua kupetela diumvuija dimpe dia dinanga? Bua tshinyi? b) Mu tshiena Greke tshia kale, bavua bakula bua mishindu kayi ya dinanga? Mmuaku kayi udibu batamba kuenza nawu mudimu mu Mifundu ya tshiena Greke udi uleja “dinanga”? (Tangila mêyi adi kuinshi kua dibeji) c) Agape udi uleja tshinyi?

11 Kadi Bible udi uleja patoke tshidi dinanga. Diksionere kampanda didi diamba ne: “Tudi tumanyina dinanga anu ku malu adidi disaka bantu bua kuenza.” (Vine’s Expository Dictionary of New Testament Words) Malu adi Yehowa muenze adibu bafunde mu Bible adi atulongesha malu a bungi bua dinanga diende didiye munange nadi bifukibua biende. Tshilejilu, ntshienzedi kayi tshikuabu tshidi mua kutuleja bimpe ngikadilu wa Yehowa eu pa kumbusha tshienzedi tshitambe bunene tshia dinanga tshitudi bakonkonone etshi? Mu nshapita idi ilonda, netumone bilejilu bikuabu bia bungi bia mudi Yehowa uleja dinanga diende mu tshienzedi. Miaku idibu bakudimune ne: “dinanga” mu Bible idi kabidi mua kutuambuluisha bua kumvua bimpe tshidi dinanga. Kudi miaku inayi ya mu tshiena Greke tshia kale idibu bakudimuna ne: “dinanga.” * Mu miaku eyi, muaku agape ke udibu bakuate nawu mudimu bikole mu Mifundu ya tshiena Greke. Diksionere kampanda dia miaku ya mu Bible didi diwubikila ne: “Muaku mutambe bunene udi umvuija tshidi dinanga.” Bua tshinyi?

12 Muaku Agape udi uleja dinanga didi dilonda mikenji. Nunku dinanga edi kadiena dimanyina pa mushindu utu muntu udiumvua padi mukuabu wenza anyi wamba bualu kampanda to. Muaku eu udi ukonga malu a bungi, kawena ulonda anu meji adi muntu wela anyi malu adiye musue to. Kadi agape udi uleja mudi muntu uditatshisha bua bakuabu. Tshilejilu, bala kabidi Yone 3:16. “Ba pa buloba” bavua Nzambi munange bikole menemene ne mubapeshe Muanende mulela umuepele mbanganyi? Mbantu badi bakumbane bua kusungidibua, mmumue ne: bantu ba bungi badi mu bubi. Yehowa mmunangaku muntu ne muntu wa kudibu bu mulunda wende anu bu muvuaye munange Abalahama anyi? (Yakobo 2:23) Tòo, kadi Yehowa udi wenzela bantu bonso malu mimpe nansha biobi bimulomba bua kudienzeja bikole bua kuakumbaja. Mmusue bua bantu bonso banyingalale ne balekele bienzedi biabu bibi. (2 Petelo 3:9) Ke tshitu bantu ba bungi benza. Udi usanka bua kuangata bantu aba bu balunda bende.

13, 14. Ntshinyi tshidi tshileja ne: agape udi misangu ya bungi uleja dinanga dikole?

13 Kadi bamue bantu batu bangata agape mu mushindu mubi. Badi bela meji ne: ndinanga dia pa mutu pa mutu didi kadiyi ne mushinga. Pabi, agape ndinanga didi disanguluja muntu. Tshilejilu, pavua Yone mufunde ne: “Tatu mmunange Muana” uvua muenze mudimu ne muaku agape. Dinanga edi ndia pa mutu pa mutu anyi? Tòo. Umanye ne: pavua Yezu muambe ne: “Tatu mmunange Muana,” uvua muenze mudimu ne muaku phileo (dinanga dikole). (Yone 3:35; 5:20) Dinanga dia Yehowa kaditu dia pa mutu pa mutu to. Dinanga diende kadiena dilonda tshidi muoyo musue to, kadi ditu anu dilonda mikenji yende miakane ne ya meji.

14 Anu mutukadi bamone, ngikadilu ya Yehowa yonso itu imueneka, itu miakane ne isankisha. Kadi dinanga didi disankisha kupita mikuabu yonso. Kakuena tshintu nansha tshimue tshidi mua kutukoka bikole kudi Yehowa bu mudi dinanga to. Diakalenga, dinanga ke ngikadilu mutambe bunene wa Yehowa. Bua tshinyi tudi tuamba nanku?

“Nzambi udi dinanga”

15. Bible udi wamba tshinyi bua dinanga dia Yehowa? Bualu ebu mbua pa buabu bua tshinyi? (Tangila mêyi adi kuinshi kua dibeji)

15 Bible udi wamba bualu bukuabu budi butangila dinanga butuye kayi muanji kuamba bua ngikadilu mikuabu minene ya Yehowa. Bible katu wamba ne: Nzambi udi bukole anyi ne: Nzambi udi buakane nansha ne: Nzambi udi meji to. Udi ne ngikadilu eyi, idi ifumina kudiye ne kakuena muntu udi ne ngikadilu isatu eyi bu yeye to. Kadi bua ngikadilu muinayi, badi bamba bualu bukuabu bua pa buabu bua ne: “Nzambi udi dinanga.” * (1 Yone 4:8) Mmumue ne: ntshinyi?

16-18. a) Bua tshinyi Bible udi wamba ne: “Nzambi udi dinanga”? b) Ku bifukibua bionso bidi pa buloba, bua tshinyi mbikumbane bua muntu kuikala tshimfuanyi tshia dinanga dia Yehowa?

16 Padibu bamba ne: “Nzambi udi dinanga” kabiena bisua kumvuija ne: “dinanga didi Nzambi” to. Yehowa ki nngikadilu kampanda patupu to. Mmuntu udi mua kumvua bimpe anyi bibi ne muikale ne ngikadilu mikuabu pa kumbusha dinanga. Nansha nanku, malu onso adi Yehowa wenza adi aleja anu dinanga. Mukanda mukuabu udi wamba bua mvese eu ne: “Tshidi Nzambi anyi bumuntu buende ndinanga.” Mu tshikoso, tudi mua kumvuija bualu ebu nunku: bukole bua Yehowa budi bumuambuluisha bua kuenza bualu kampanda. Buakane ne meji ende bidi bilombola mushindu udiye wenza malu. Kadi dinanga ke didi disaka Yehowa bua kuenza malu kampanda. Dinanga diende ditu anu dimueneka misangu yonso mu mishindu idiye uleja ngikadilu mikuabu.

17 Yehowa udi tshilejilu tshitambe buimpe tshia mushindu wa kuleja dinanga. Nunku tuetu basue kumanya tshidi dinanga dilelela, tudi ne bua kulonga bua kumanya Yehowa bimpe. Bushuwa, tudi kabidi mua kumona ngikadilu mutambe bulenga eu kudi bantu. Mmushindu kayi udi bantu bapete ngikadilu eu? Pavua Yehowa musue kufuka muntu wakambila Muanende ne: ‘Tuenze muntu ne tshifuanyikiji tshietu, mufuanangane netu.’ (Genese 1:26) Ku bifukibua bionso bia Yehowa bidi pa buloba, anu bantu ke badi mua kusungula bua kunanga ne kuidikija Tatuabu wa mu diulu. Uvuluke ne: Yehowa uvua muenze mudimu ne bifukibua bishilangane bua kuleja ngikadilu yende minene. Kadi wakasungula tshifukibua tshidi ne mushinga kupita bikuabu bionso bidi pa buloba, mmumue ne: muntu bua kuleja ngikadilu wende mutambe bunene wa dinanga.​—Yehezekele 1:10.

18 Tuetu banange bakuabu ne muoyo mujima mu diumvuangana ne mikenji ya Yehowa, tudi tuleja mutudi ne ngikadilu mutambe bunene wa Yehowa. Bidi biumvuangana ne tshivua mupostolo Yone muambe tshia ne: “Tuetu tudi ne dinanga, bualu yeye uvua mudianjile kutunanga.” (1 Yone 4:19) Kadi, mmu mishindu kayi muvua Yehowa mudianjile kutunanga?

Yehowa ke uvua mudianjile kutunanga

19. Bua tshinyi tudi mua kuamba ne: dinanga ke divua disake Yehowa bua kufuka?

19 Dinanga ki ndibange lelu to. Tshivua tshisake Yehowa bua kufuka ntshinyi? Ki mbualu uvua udiumvua nkayende anyi bualu uvua dijinga ne muntu wa kusomba nende to. Yehowa katu ukengela tshintu nansha tshimue to. Kadi dinanga diende ke divua dimusake bua kuabanyangana disanka dia kuikala ne muoyo ne bifukibua bikuabu bia meji bivua mua kuanyisha dipa edi. Muanende umuepele mulela ke “ntuadijilu wa bufuki bua Nzambi.” (Buakabuluibua 3:14) Nunku Yehowa wakakuata mudimu ne Muena mudimu wende munene eu bua kuanji kufuka banjelu, pashishe kufuka bintu bikuabu bionso. (Yobo 38:4, 7; Kolosayi 1:16) Bu mudi banjelu bikale ne budikadidi, lungenyi ne bikale kabidi bumvua bimpe anyi bibi, bavua ne mushindu wa kunangangana ne kunanga kabidi Yehowa Nzambi bikole. (2 Kolinto 3:17) Nunku bavua ne dinanga bualu Yehowa wakadianjila kubananga.

20, 21. Mmalu kayi avua mua kuleja Adama ne Eva ne: Yehowa uvua mubanange? Kadi, bobu bakenza tshinyi?

20 Ke muvuabi kabidi bua bantu. Nzambi uvua munange Adama ne Eva bikole katshia anu ku ntuadijilu. Bionso bivuabu bamona mu Mparadizu, mu Edene muvuabu amu bivua bileja muvua Tatu mubanange bikole. Bible udi wamba ne: “Yehowa Nzambi wakakuna bintu mu budimi ku esete, mu Edene; wakatekamu mulume wakafukeye.” (Genese 2:8) Ukatuku pebe mufike muaba kampanda mulengeja bimpe anyi? Tshivua tshikusankishe ntshinyi? Nditalaji anyi? Mbilongo bipempa bimpe anyi? Mmitoyi ya mâyi, misambu ya nyunyi ne miadi ya bîshi anyi? Peshi ndipembu dimpe dia mitshi, bimuma ne bilongo? Mu kuamba kuimpe, kakuena muaba utudi mua kufuanyikija ne budimi bua Edene lelu to. Bua tshinyi?

21 Yehowa nkayende ke uvua mulengeje budimi bua Edene. Kakuyi mpata, buvua ne bua kuikala buimpe butambe. Muvua mitshi mimpe kumona ne bimuma bishême. Budimi abu buvua bunene, butalaja bimpe ne muvua nyama mimpe ya mishindu ne mishindu. Adama ne Eva bavua ne bionso bivuabu nabi dijinga bua kuikala ne nsombelu muimpe wa disanka, bavua ne mudimu muimpe ne bavua balunda ba dikema. Yehowa ke uvua mudianjile kubananga, ke bua tshinyi bavua pabu ne bua kumunanga. Kadi kabakenza nanku to. Pamutu pa kutumikila Tatuabu wa mu diulu bua kuleja muvuabu bamunange, bakamutombokela.​—Genese nshapita 2.

22. Mmunyi mudi tshivua Yehowa muenze pavua Adama ne Eva bamutombokele tshileja ne: dinanga diende kaditu dishintuluka?

22 Elabi meji muvua Yehowa mua kuikala munyingalale! Kadi buntomboji bua Adama ne Eva buvuaku mua kuikala bumupangishe bua kuleja bantu dinanga anyi? Tòo. Bualu ‘luse luende [anyi dinanga diende] ludi lujalame tshiendelele.’ (Musambu 136:1) Nunku bua dinanga diende, wakalongolola diakamue bua kusungila bana ba Adama ne Eva bonso badi ne mitshima miakane. Anu mutukadi bamone, mu malu avuaye mulongolole muvua kabidi mulambu wa Muanende munanga. Mulambu eu uvua mumulombe bua kudikengesha bikole bua kuwufila.​—1 Yone 4:10.

23. Mbumue bualu kayi butu buenza bua Yehowa ikale “Nzambi wa disanka”?

23 Katshia anu ku ntuadijilu, Yehowa ke uvua mudianjile kuleja bantu dinanga. “Yeye uvua mudianjile kutunanga” mu mishindu mishilangane. Dinanga didi difila buobumue ne disanka, nunku, kabiena mua kutukemesha padi Bible wamba ne: Yehowa udi “Nzambi wa disanka.” (1 Timote 1:11) Kadi tudi mua kudiela lukonko lua mushinga elu: Yehowa utuku munange menemene muntu ne muntu wa kutudi anyi? Nshapita udi ulonda neandamune lukonko elu.

^ tshik. 11 Mu Mifundu ya tshiena Greke mbakuate mudimu bikole ne muaku wa pa muanda fileo udi umvuija “kusua, kulamata peshi kunanga (mulunda wa pa muoyo anyi mulela).” Mu 2 Timote 3:3 mbakuate mudimu ne muaku storge anyi dinanga dia buena muntu bua kuleja ne: dinanga dia buena edi kadivua mua kuikalaku mu matuku a ku nshikidilu. Nansha mudibu bakula bua dinanga didi pankatshi pa mulume ne mukaji anyi Eros mu Bible, mu Mifundu ya tshiena Greke ki mbakuate mudimu ne muaku eu to.​—Nsumuinu 5:15-20.

^ tshik. 15 Kudi biambilu bikuabu bidi bifuanangane ne etshi. Tshilejilu, “Nzambi udi munya” ne ‘Nzambi udi kapia kadi kabutula.’ (1 Yone 1:5; Ebelu 12:29) Kadi ebi mbilejilu bidi bileja mudibu bafuanyikija Yehowa ne bintu bidi bimueneka. Yehowa udi bu munya bualu mmunsantu ne mmuakane. Katu ne “mîdima” anyi bukoya munda muende to. Badi mua kumufuanyikija ne kapia bualu udi ne bukole bua kubutula nabu.