Yako kaha kuvihande

Yenu kumitwe yavihande

KAPETULU 23

“Ikiye Alivangile Kutuzanga Etu”

“Ikiye Alivangile Kutuzanga Etu”

1-3. Vyuma muka vyalingisa kufwa chaYesu chipwenga chakulipwila kuhambakana chavatu veka vosena?

 LIKUMBI limwe kukuputuka changonde yanonga, kafwe myaka 2,000 kunyima, kwapwile mutu umwe vavangijikilile milonga, kaha vamuyanjishile nakumujiha. Kusopesa kanechi chaukenya, chakuhenga keshi chikiko chapwile chatete mukuyoya chavatu chipwe kupwa chamakumishiloko. Oloze kufwa chenyi chapwile chakulipwila kaha chakulihandununa nachavatu vosena.

2 Omu apwile nakuyanjiwa hajola jakukokela kukufwa chenyi kwilu kwasolokele chuma chize chasolwele kulema chachuma kanechi chasolokele. Numba tuhu kawapwile ufukuko, oloze lifuchi lyosena lyapwile mumilima. Mutu umwe alinangula vyakushikulu ambile ngwenyi, “musana wechele kumunyika.” (Luka 23:44, 45) Jino shimbu kanda atule mwono, ahanjikile mazu amalemu ano ngwenyi: “Vyuma vyosena vinatesamo jino.” Eyo hakwecha mwono wenyi, ateselemo chuma chakulipwila chikuma. Kulisuula chenyi chasolwele zangi yayinene yize kanda vasololengaho lyehi vatu.—Yowano 15:13; 19:30.

3 Mutu kana shina Yesu Kulishitu. Vihuli amwene nakufwa chenyi halikumbi lyaNyisane 14, 33 C.E., twavijiva kanawa. Oloze kuli chuma chimwe chachilemu chize vahumbula chikuma vatu. Numba tuhu Yesu ayanjile chikuma, oloze kwatwama weka ayanjile kuzomboka ikiye. Ou ikiye alingile chuma chachinene halikumbi kana, mwomwo asolwele zangi yayinene chikuma yize kanda vasololengaho lyehi vatu navangelo. Zangi muka venyoyo? Mazu akukumbulula chihula kana anahase kupwa amwaza kujimbula chihande chino chachilemu chikuma chahanjika hazangi yaYehova.

Zangi Yayinene Chikuma

4. Vyuma muka vyalingishile liswalale wavaLoma amone ngwenyi Yesu apwile mutu wakulipwila, kaha akukulwile ngwenyi ika?

4 Kapitau kamaswalale javaLoma uze atwaminyinyine mulimo wakujiha Yesu, alikomokelele hamilima yejile shimbu kanda Yesu afwenga namundenda waunene wakavangijileho. Ambile ngwenyi: “Pundu vene, ou apwanga MwanaKalunga.” (Mateu 27:54) Eyo, Yesu apwile mutu wakulipwila. Ou liswalale akundwijile mulimo wakujiha MwanaKalunga Wakulitulaho umwe kaha wakulipwila. Uno ou Mwana vamuzangile ngachilihi kuli Ise?

5. Uno tunahase kulumbununa ngachilihi kusuhwa chalwola luze Yehova atwaminenga hamwe naMwanenyi mwilu?

5 Mbimbiliya ngwayo, Yesu ikiye “twatwa kuvyuma vyakutenga vyosena.” (Wavaka-Kolose 1:15) Achishinganyeke hachuma chino. MwanaYehova kwapwile shimbu kanda melu namavu. Jino myaka yingahi vatwamine hamwe ava vaMwana naIse? Vaka-sayasi vamwe vavuluka ngwavo melu namavu vinatwame kafwe myaka jimbiliyoni 13. Uno unahase kwivwishisa kusuhwa chalwola kana tahi? Hakusaka twivwishise lwola kanelu ngana omu valwesekesa vaka-sayasi, tuchitale hachati yimwe vafunjika hambango, yize yatwama namufunda wausuku wakuheta kujimita 110. Vatu veji kutambukanga muze unayi mufunda kana, kaha lutambo hilutambo navazoza lweji kwimanyinangako myaka kafwe jimiliyoni 75. Jino kusongo yamufunda kana, kwatwama kamufunda kakapululu kakweseka halukambu kaze jino kemanyinako myaka yosena vanatwame vatu. Numba vene nge myaka vesekesako yapwa yakwoloka, oloze myaka valava hali yize chati yosena yapwa yayindende hakuyesekesa kumyaka yosena natwame MwanaYehova. Jino milimo muka nazatenga hamyaka yoseneyi?

6. (a) Uno MwanaYehova alingilenga ika shimbu kanda ezenga hano hamavu? (b) Zangi muka yatwama mukachi kaYehova naMwanenyi?

6 Ou Mwana apwile “kuluwa muka-kuzata,” kaha azachililenga Ise nakuwahilila. (Vishimo 8:30) Mbimbiliya yamba ngwayo: “Kakweshi chuma nachimwe chapwileko chakuzeneka [Mwanako].” (Yowano 1:3) Shikaho Yehova naMwanenyi vazachililile hamwe hakutenga vyuma vyosena. Ocho kuwaha kana vevwilenga hakutwama hamwe! Vatu vavavulu vanahase kwitavila ngwavo mukachi kachisemi namwana mwatwama zangi yayinene. Kaha nawa zangi “yeji kununganga vatu hamwe mujila yakukupuka.” (Wavaka-Kolose 3:14) Iyaze mwahasa kwivwishisa ou usoko wakukola unatwame myaka yayivulu ngana? Chikupu vene, zangi yatwama mukachi kaYehova Kalunga naMwanenyi yapwa yakulipwila.

7. Uno Yehova evwile ngachilihi omwo amwene Yesu vanamumbapachisa?

7 Chipwe ngocho, Kalunga atumine Mwanenyi ezenga hano hamavu nakusemuka kupwa mutu. Echi chalumbununa nge Yehova alisuwile kutwama myaka yayivulu mwilu chakuhona Mwanenyi uze azangilenga chikuma. Oloze muchima wenyi wapwile hali Yesu, kaha amutalilenga omu apwile nakukola nakupwa mutu wakukupuka. Omu Yesu ahetele myaka kafwe 30, vamumbapachishile. Twatachikiza kanawa omwo evwile Yehova hali Mwanenyi. Ou Chisemi ahanjikile mwilu ngwenyi: “Ou ikiye Mwanami, ou ngwazanga, ou ngwevwila kuwaha.” (Mateu 3:17) Twafwelela chikupu ngwetu evwile kuwaha chikuma hakumona omu Yesu ateselemo vyuma vyosena vize vapolofwetele, navize amulwezele kulinga.—Yowano 5:36; 17:4.

8, 9. (a) Ukalu muka amwene Yesu haNyisane 14, 33 C.E., kaha Ise wamwilu evwile ngachilihi? (b) Mwomwo ika Yehova echelelele Mwanenyi ayande nakufwa?

8 Jino Yehova evwile ngachilihi haNyisane 14, 33 C.E.? Uno evwile ngachilihi omu Mwanenyi Yesu vamusolwele nakumukwata kulizavu lyavatu naufuku? Evwile ngachilihi omu Mwanenyi vamuchinyine kuli masepa jenyi nomu vamusopesele chakuzeneka mulonga? Evwile ngachilihi omu Mwanenyi vamutolekele, nakumufwijila maleji, nakumulukula jikonyi? Evwile ngachilihi omu Mwanenyi vamuvetele vikote, oku ali nakuhita manyinga munyima? Evwile ngachilihi omu Mwanenyi vamupapalilile hachitondo kumavoko nakumahinji nakumuzezeleka oku nawa vatu vali nakumusekeleka? Ou Chisemi evwile ngachilihi omu Mwanenyi azanga atetumukile hakwivwa kukola chikuma? Yehova evwile ngachilihi omu Yesu atulile mwono, nomu nawa Mwanenyi azanga apwile chivimbi halwola lwatete kufuma vene kukuputuka chakutenga vyuma vyosena?—Mateu 26:14-16, 46, 47, 56, 59, 67; 27:38-44, 46; Yowano 19:1.

9 Chuma kana chakaluhwile chiyovo. Yehova eji kwivwanga kukola kumuchima, ngocho kukola evwile hakufwa chaMwanenyi katweshi kuhasa kuchilumbununako. Chuma natuhasa kulumbununa shina chize chamulingishile etavise vyosenevi vilingiwe. Mwomwo ika ou Chisemi alinehelelele kukola kumuchima? Chihula kana vachikumbulula hali Yowano 3:16, vesi yamuMbimbiliya yayilemu yize vavuluka ngwavo Mukanda waMujimbu Wamwaza wamukavatu. Yahanjika ngwayo: “Kalunga azangile chikuma kaye ngocho ahanyine Mwanenyi umwe kaha wakulipwila, mangana ngwenyi weshowo mwamufwelela vakahone kumunongesa, oloze akapwe nakuyoya chahaya myaka yosena.” Eyo, chuma chamulingishile Yehova shina zangi. Yehova hakutuma Mwanenyi kwiza ayande nakutufwila etu, asolwele zangi mujila yakulipwila chikuma.

“Kalunga . . . ahanyine Mwanenyi umwe kaha wakulipwila”

Mwalumbunukila Zangi yaKalunga

10. Chuma muka vasaka chikuma vatu, kaha chuma muka chinasoloka kuulumbunwiso walizu “zangi”?

10 Uno lizu “zangi” lyalumbununa ika? Zangi vayilumbununa ngwavo hichuma chize vasakiwa chikuma vatu. Vatu vasaka kuvazanga kufuma vene kukusemuka swi nakukufwa, kaha veji kwivwanga kuwaha nge vanavasolwela zangi, oloze nge kavavasolweleyoko vanahase kuhomba chipwe kufwa. Chipwe ngocho, zangi yapwa yayikalu kuyilumbununa. Vatu vavula kuhanjika hazangi. Kaha nawa kuli mikanda yayivulu, natushilikilo namyaso yahanjika hazangi. Oloze vyosenevi kavyeshi kuhasa kuvakafwa vevwishise omwo yapwa zangiko. Lizu kana veji kulizachisanga chikuma kuvyuma vyavivulu, kaha echi chinalingisa vatu vahone kutachikiza kanawa ulumbunwiso walyo.

11, 12. (a) Kulihi tunahase kulinangula chikuma zangi, kaha mwomwo ika? (b) Miyachi muka yazangi vazachishilenga mulilimi lyachiHelase kushikulu, kaha “zangi” muka yize vazachishilenga chikuma muVisoneka VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu? (Tala nawa kwinyikila chamwishi.) (c) Uno lizu a·gaʹpe lyalumbununa ika kweseka naVisoneka?

11 Mbimbiliya yalumbununa kanawa zangi. Mukanda waExpository Dictionary of New Testament Words, uze asonekele Vine ngwawo: “Zangi veji kuyitachikijilanga kuvilinga.” Mbimbiliya yavuluka vyuma vyavivulu vize vyasolola nge Yehova azanga vyuma atenga nakuvizakama. Chakutalilaho, kakweshi chuma nachihasa kusolola kanawa kutohwa chazangi yaYehova, kuzomboka chuma echi alingile tunashimutwilako. Mutupetulu navakavangizaho, natumona vyakutalilaho vikwavo vyakusolola zangi yaYehova. Kaha nawa tunahase kwivwishisa kanawa nge natutala hamazu akushikulu aze valumuna ngwavo “zangi” kweseka naMbimbiliya. MuchiHelase chakushikulu, mwapwile mazu awana valumwinenga ngwavo “zangi.” a Oloze lizu vazachisa chikuma muVisoneka VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu shina a·gaʹpe. Ndikishonali yimwe yahanjika haMbimbiliya ngwayo eli lizu likiko “lyatamo lyasolola kanawa ulumbunwiso walizu zangi.” Mwomwo ika?

12 Kweseka nomu valizachisa muMbimbiliya, lizu A·gaʹpe hizangi yize yazama hajishimbi. Kayakumina kaha hakwivwa kumuchima lukuko. Eyi zangi yazata muvyuma vyavivulu, kaha chakutamo kuyisolola. Chachinenenyi, vaze vatwama nazangi ya a·gaʹpe vahaka kulutwe vyuma vafwila vakwavo. Chakutalilaho, achitale cheka hali Yowano 3:16. Uno “kaye” muka kaze azangile chikuma Kalunga numba ahane Mwanenyi umwe kaha wakulipwila? Kapwa kaye kavatu vaze vanahase kusokola. Havatu kana hali navaze vali nakulinga vyuma ahunga. Kutala Yehova avazanga mutu himutu nge hisepa lyenyi, ngana muze azangile Apalahama wakushishika tahi? (WaYakova 2:23) Nduma, oloze Yehova eji kulingilanga vatu vosena vyuma vyamwaza numba tuhu keshi kunganyalilahoko. Asaka vosena vapihilile nakwalumuka nakuseza vilinga vyavo vyavipi. (WaPetulu 2, 3:9) Vatu vavavulu vali nakulinga vene ngocho. Ava vakivo eji kwitavilanga kupwa masepa jenyi.

13, 14. Vyuma muka vyasolola nge zangi yauKulishitu yapwa yakufuma kumuchima?

13 Vatu vamwe, zangi ya a·gaʹpe vayishinganyekela mwakuhenga. Vayimona nge hizangi yakuhona kufuma kumuchima, yakukumina kaha muvishinganyeka. Oloze eyi zangi yauKulishitu yapwa hizangi yizuma yakufuma kumuchima. Chakutalilaho, omu Yowano asonekele mazu aYesu akwamba ngwenyi, “Ise azanga Mwanenyi,” azachishile lizu a·gaʹpe. (Yowano 3:35) Kutala zangi kana kayapwa yakufuma kumuchimako tahi? Nduma. Omu Yowano asonekele mazu aYesu vasoneka hali Yowano 5:20, ngwenyi “Ise azanga Mwana,” azachishile lizu phi·leʹo lize lyalumbununa kwivwila mutu kuwaha chikuma. Zangi yaYehova yapwa yakufuma kumuchima. Oloze zangi yenyi kayapwa yakwijiva kuzanga vatu chamuzangilako. Kaha yapendamina hajishimbi jamangana, jakwoloka.

14 Ngana muze tunamono, vilinga vyaYehova vyosena vyapwa vyakwoloka, vyakukupuka kaha nawa vyakwivwisa kuwaha. Oloze zangi yikiko yahambakana vilinga vyenyi vyosena. Kakweshi chuma cheka chinahase kutupandamisa chikuma kuli Yehova ngana mwazangiko. Chikupu vene, zangi yenyi yikiko yapwa yakulipwila havilinga vyenyi vyosena. Twatachikiza ngachilihi ngocho?

“Kalunga Ikiye Zangi”

15. Mbimbiliya yahanjika ika hazangi yaYehova, kaha awa mazu apwa ngachilihi akulipwila? (Tala nawa kwinyikila chamwishi.)

15 Mbimbiliya yahanjika hazangi mujila yakulipwila kuhambakana muze yahanjika havilinga vikwavo vyaYehova. Visoneka kavyahanjika ngwavyo Kalunga ikiye ngolo, chipwe ngwavyo Kalunga ikiye chiyulo, chipwe ngwavyo Kalunga ikiye manganako. Evi hivilinga atwama navyo, ikiye Kasulu kavyo, kaha kakwatwama weka mwahasa kumuhambakana muvilinga kanako. Oloze zangi vayivuluka mwakulipwila, ngwavo: “Kalunga ikiye zangi.” b (WaYowano 1, 4:8) Uno echi chalumbununa ika?

16-18. (a) Mwomwo ika Mbimbiliya yahanjikila ngwayo “Kalunga ikiye zangi”? (b) Mwomwo ika chapwilile chakutamo Yehova kuzachisa mutu kupwa chinjikizo kwimanyinako zangi yenyi, havyuma vyakuyoya vyosena vyahamavu?

16 Hakwamba ngwavo “Kalunga ikiye zangi” kaveshi nakulumbununa ngwavo, “Kalunga neseka hamwe nazangi[ko].” Katweshi kuhasa kwalumuna mazu nakuhanjika ngwetu “zangi yikiko Kalunga[ko].” Yehova keshi kweseka hamwe navilinga vize atwama navyoko. Apwa mutu nahenyi uze akwechi vilinga vyavivulu keshi zangi kahako. Chipwe ngocho zangi yikiko yahambakana vilinga vyaYehova vyosena. Ndikishonali yimwe yahanjika haMbimbiliya, yahanjika havesi kana ngwayo: “Vyuma vyosena eji kulinganga Kalunga eji kuvilinga muzangi.” Tunahase kukukulula jino ngwetu: Ngolo jaYehova jeji kumukafwanga ahase kulinga vyuma najinyi. Kaha chiyulo chenyi namangana enyi vikiko vyeji kumukafwanga mwakulingila vyuma kana. Oloze zangi yenyi ikiko yeji kumulingisanga afwile kulinga vyuma nasake. Kaha vilinga vyenyi vyosena eji kuvisololanga muzangi.

17 Kakavulu vatu veji kuhanjikanga ngwavo Yehova ikiye eji kusololanga zangi mujila yakulipwila. Shikaho nge tuli nakusaka kulinangula zangi, kaha twatela kulinangula hali Yehova. Navatu nawa veji kusololanga ou muhako wamwaza. Mwomwo ika vatu veji kuhashilanga kusolola zangi? Mwomwo Yehova hakutenga vyuma, alwezele Mwanenyi ngwenyi: “Tutenge mutu muchifwanyisa chetu, wakulifwana nayetu.” (Kuputuka 1:26) Havyuma vyakuyoya vyosena vyatwama hano hamavu, vatu kaha vakiko vanahase kusakula kupwa nazangi, ngana muze apwa Sevo wamwilu. Yehova azachishile vyuma vyakuyoya mangana alumbunune vilinga atwama navyo. Oloze, asakwile mutu kupwa chinjikizo chakwimanyinako zangi yenyi, mwomwo mutu ahambakana vyuma vyakuyoya vyosena vyatwama hano hamavu.—Ezekele 1:10.

18 Nge natupwa nazangi yamwenemwene, kaha tuli nakusolola muhako waYehova wakulipwila. Chili nge muze asonekele kaposetolo Yowano ngwenyi: “Etu twazanga vakwetu, mwomwo ikiye alivangile kutuzanga etu.” (WaYowano 1, 4:19) Mujijila muka Yehova alivangile kutuzanga etu?

Yehova Alivangile Kutuzanga Etu

19. Mwomwo ika natwambila ngwetu zangi yikiko yalingishile Yehova atenge vyuma?

19 Zangi kayeshi yaleloko, mwomwo yikiko yalingishile Yehova aputuke kutenga vyuma. Keshi ngwavo evwile uli nakumulingisa atonde kupwa navakwavoko. Yehova kakalikiza chuma numba chimweko, kaha kakweshi chuma nahase kutambula kuli mutu numba umweko. Oloze zangi yenyi yangolo, yikiko yamulingishile atenge vatu mangana navakiko valivwise kuwaha kuyoya, nakumusakwilila hawana kana. MwanaYehova umwe kaha wakulipwila ikiye apwile “maputukilo kuvyuma vyakutenga kuli Kalunga.” (Kusoloka 3:14) Yehova jino azachishile ou Kuluwa Muka-kuzata nakutenga vyuma vyeka vyosena, kuputukila hali vangelo. (Yopa 38:4, 7; Wavaka-Kolose 1:16) Ava vatu vakushipilitu vangolo vapwile vakulihehwa, vamangana, nauhashi wakwivwa kuwaha chipwe kupihya, kaha vapwile nalisesa lyakutunga usepa mwavomwavo, chachilemunyi, usepa naYehova Kalunga. (Wavaka-Kolinde 2, 3:17) Ngocho vapwile nazangi mwomwo Kalunga avangilile kuvazanga.

20, 21. Alama naEve vapwile navyuma muka vize vyasolwele nge Yehova avazangile, oloze vakiko valingile ika?

20 Omu mukiko chapwile nakuli vatu. Yehova asolwelelenga Alama naEve zangi halwola avatengele. Omu vapwile muPalachise mumilemba yaEtene, vamwenenga unjiho wakusolola nge Sevo avazangile. Ivwa vyuma yahanjika Mbimbiliya. Ngwayo: “Yehova Kalunga atumbile milemba muEtene, kumututuko, kaha ahakilemo mutu uze atengele.” (Kuputuka 2:8) Kutala wayaho lyehi mulitepa lyamwaza chipwe mumilemba tahi? Vyuma muka vyakwivwishile kuwaha chikuma? Uno musana uze wapwilenga nakulondoka mumafwo amitondo tahi? Nyi ulombo wajitemo jamiyachi yeka nayeka tahi? Nyi pamo kuvuma chameya akalwiji, namyaso yatujila natututu tahi? Ngachilihi livumba lyalupengopengo lwamitondo, namihako najitemo? Oloze kakweshi milemba nayeseka hamwe nayize yapwile muEteneko. Mwomwo ika?

21 Mwomwo milemba kana vayitumbile kuli Yehova. Chasoloka nge yapwile milemba yamwaza chikuma. Mwapwile mitondo yosena yakwivwisa kuwaha kuyitala nayize yamihako yiyema. Mumilemba kana mwapwile meya amavulu, mwakuhona kujika, kaha nawa mwapwile tunyama vamwaza vamiyachi yakulisezaseza. Alama naEve vapwile navyosena vyakuvevwisa kuwaha nakuvasuulwisa, namilimo yamwenemwene, naulo wakukupuka. Yehova ikiye alivangile kuvazanga, ngocho navakiko vatelele kumuzanga. Oloze kavalingile ngochoko. Muchishishisa chakuzanga Sevo wamwilu nakumwononoka, vakiko valikangile kuli ikiye.—Kuputuka, kapetulu 2.

22. Uno Yehova asolwele ngachilihi ngwenyi zangi yenyi yapwa yakwilila, omu valikangile vatu muEtene?

22 Chuma kana chevwishile Yehova kupihya chikuma. Uno echi kulikanga chamulingishile echenga kuzanga vatu tahi? Chiku. “Zangi yenyi yakwilila kuyatwama haya myaka yosena.” (Samu 136:1) Ngocho, hahaze vene awahishile jila yakusokwelamo vana vaAlama naEve vamichima yamwaza. Ngana muze tunamono lyehi, echi chapendaminyine handando yakusokola yaMwanenyi azanga, yize yamwivwishile kukola kumuchima hakuyihana.—WaYowano 1, 4:10.

23. Chuma muka chalingisa Yehova kupwa ‘Kalunga wakuwahilila,’ kaha chihula muka chachilemu navakumbulula mukapetulu nakavangizaho?

23 Eyo, kufuma vene kukuputuka, Yehova nasolwelanga vatu zangi. Nasololanga mujijila jajivulu ngwenyi “ikiye alivangile kutuzanga etu.” Zangi yeji kunehanga kulinunga nakuwahilila, shikaho Yehova vamuvulukila ngwavo ‘Kalunga wakuwahilila.’ (WaChimoteu 1, 1:11) Oloze unahase kulihulisa ngwove, “Uno chikupu vene Yehova anguzanga tahi?” Kapetulu nakavangizaho mwakumbulula chihula kana.

a Lizu phi·leʹo lize valumbununa ngwavo “kuzanga mutu, chipwe kumutomena kumuchima, chipwe kumusaka (ngana muze mwevwa mutu hali sepa lyenyi, chipwe ndumbwenyi),” likiko vazachisa chikuma muVisoneka VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu. Lizu stor·geʹ, chipwe zangi yakuzanga vatanga, valizachisa hali WaChimoteu 2, 3:3 hakusolola zangi yize nayikahola hamakumbi akukuminyina. Eʹros, hizangi yize yatwama mukachi kalunga napwevo, oloze kavayivuluka muVisoneka VyachiHelase vyaVaka-Kulishituko, numba tuhu vayishimutwila muMbimbiliya.—Vishimo 5:15-20.

b Kwatwama Visoneka vyeka vyahanjika hali Yehova mujila kana. Chakutalilaho, vyahanjika ngwavyo, “Kalunga ikiye musana” kaha nawa ngwavyo “Kalunga . . . apwa kakahya.” (WaYowano 1, 1:5; WavaHepeleu 12:29) Oloze mazu kana apwa akufwanyisako kaha, mwomwo amufwanyisa Yehova kuvyuma vyakumona nameso. Yehova apwa nge musana, mwomwo apwa wajila kaha wakwoloka. Muli ikiye kamweshi “milima,” chipwe majiloko. Kaha vanahase kumufwanyisa kukakahya mwomwo yakuzachisa ngolo jenyi jakunongesa vyuma.